Dự toán ngân sách nhà nước do ai giám sát, quyết định và được phân bổ như thế nào?

Nội dung chính

• Dự toán ngân sách do ai quyết định, giám sát thực hiện?
• Việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước được quy định như thế nào?
• Việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước cần đáp ứng những yêu cầu nào?
• Ai có trách nhiệm điều chỉnh lại việc phân bổ dự toán nếu không đúng tổng mức quy định?

Dự toán ngân sách do ai quyết định, giám sát thực hiện?

Dự toán ngân sách nhà nước

Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 16 Luật Ngân sách nhà nước 2015, ngân sách nhà nước được giám sát bởi cộng đồng. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp chủ trì tổ chức việc giám sát ngân sách nhà nước của cộng đồng, bao gồm tình hình thực hiện dự toán ngân sách nhà nước hằng năm.

Ngoài ra, khoản 4, 8 Điều 19 Luật Ngân sách nhà nước 2015 khi quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Quốc hội cũng có đề cập:

"4. Quyết định dự toán ngân sách nhà nước:

a) Tổng số thu ngân sách nhà nước, bao gồm thu nội địa, thu dầu thô, thu từ hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu, thu viện trợ không hoàn lại;

b) Tổng số chi ngân sách nhà nước, bao gồm chi ngân sách trung ương và chi ngân sách địa phương, chi tiết theo chi đầu tư phát triển, chi dự trữ quốc gia, chi thường xuyên, chi trả nợ lãi, chi viện trợ, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, dự phòng ngân sách. Trong chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên có mức chi cụ thể cho các lĩnh vực giáo dục - đào tạo và dạy nghề; khoa học và công nghệ;

c) Bội chi ngân sách nhà nước bao gồm bội chi ngân sách trung ương và bội chi ngân sách địa phương, chi tiết từng địa phương; nguồn bù đắp bội chi ngân sách nhà nước;

đ) Tổng mức vay của ngân sách nhà nước, bao gồm vay để bù đắp bội chi ngân sách nhà nước và vay để trả nợ gốc của ngân sách nhà nước.

...

8. Quyết định điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước trong trường hợp cần thiết."

Như vậy, dự toán ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước và được giám sát bởi cộng đồng, kết hợp với sự chủ trì giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp.

Việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước được quy định như thế nào?

Điều 49 Luật Ngân sách nhà nước 2015 quy định về việc phân bổ và giao dự toán ngân sách nhà nước như sau:

"Điều 49. Phân bổ và giao dự toán ngân sách nhà nước

1. Sau khi được Chính phủ, Ủy ban nhân dân giao dự toán ngân sách, các đơn vị dự toán cấp I ở trung ương và địa phương thực hiện phân bổ và giao dự toán ngân sách cho các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc và đơn vị thuộc ngân sách cấp dưới trong trường hợp có ủy quyền thực hiện nhiệm vụ chi của mình, gửi cơ quan tài chính cùng cấp, đồng thời gửi Kho bạc Nhà nước nơi giao dịch để thực hiện. Việc phân bổ và giao dự toán phải bảo đảm thời hạn và yêu cầu quy định tại Điều 50 của Luật này.

2. Cơ quan tài chính cùng cấp thực hiện kiểm tra dự toán đơn vị dự toán cấp I đã giao cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Trường hợp phát hiện việc phân bổ không đúng tổng mức và chi tiết theo từng lĩnh vực, nhiệm vụ của dự toán ngân sách đã được giao; không đúng chính sách, chế độ quy định thì yêu cầu đơn vị dự toán cấp I điều chỉnh lại chậm nhất là 10 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được báo cáo phân bổ của đơn vị dự toán ngân sách.

3. Ngoài cơ quan có thẩm quyền giao dự toán ngân sách, không tổ chức hoặc cá nhân nào được thay đổi nhiệm vụ ngân sách đã được giao."

Theo đó, việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền phối hợp thực hiện, nhằm đảm bảo bộ máy hoạt động một cách hiệu quả nhất.

Việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước cần đáp ứng những yêu cầu nào?

Khoản 2 Điều 50 Luật Ngân sách nhà nước 2015 nêu rõ việc phân bổ dự toán ngân sách nhà nước phải đảm bảo một số yêu cầu, cụ thể như sau:

- Đúng với dự toán ngân sách được giao cả về tổng mức và chi tiết theo từng lĩnh vực, nhiệm vụ thu, chi được giao;

- Đúng chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi;

- Phân bổ đủ vốn, kinh phí để thu hồi các khoản đã ứng trước dự toán đến hạn thu hồi trong năm, vốn đối ứng các dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của các nhà tài trợ nước ngoài theo cam kết;

- Đối với phân bổ vốn đầu tư phát triển phải bảo đảm các yêu cầu theo quy định của pháp luật về đầu tư công, xây dựng và quy định khác của pháp luật có liên quan;

- Đối với phân bổ các khoản bổ sung có mục tiêu từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới phải bảo đảm đúng mục tiêu, đúng đối tượng và thực hiện đúng các cam kết hoặc quy định về bố trí ngân sách địa phương cho mục tiêu đó.

Ai có trách nhiệm điều chỉnh lại việc phân bổ dự toán nếu không đúng tổng mức quy định?

Khoản 2 Điều 49 Luật Ngân sách nhà nước 2015, kết hợp với quy định tại khoản 4 Điều 31 Nghị định 163/2016/NĐ-CP có nêu rõ:

"4. Cơ quan tài chính cùng cấp thực hiện kiểm tra dự toán đơn vị dự toán cấp I đã giao cho các đơn vị sử dụng ngân sách chậm nhất là 10 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được báo cáo phân bổ của đơn vị dự toán ngân sách. Trường hợp phát hiện việc phân bổ không đúng tổng mức và chi tiết theo từng lĩnh vực, nhiệm vụ của dự toán ngân sách đã được giao; không đúng chính sách, chế độ quy định thì yêu cầu đơn vị dự toán cấp I điều chỉnh lại."

Theo đó, việc phân bổ dự toán phải được thực hiện đúng với dự toán về tổng mức và chi tiết được giao theo từng lĩnh vực, nhiệm vụ. Nếu đơn vị dự toán cấp I phân bổ không đúng theo quy định trên, đơn vị dự toán thực hiện báo cáo yêu cầu đơn vị dự toán cấp I điều chỉnh trong thời hạn chậm nhất là 10 ngày kể từ ngày nhận được báo cáo phân bổ.

Như vậy, dự toán ngân sách nhà nước có vai trò quan trọng trong việc hoạch định, tổ chức, điều hành hoạt động của bộ máy nhà nước. Vì lẽ đó, các cơ quan chức năng có thẩm quyền cần tiến hành phân bổ dự toán ngân sách sao cho hợp lý, đáp ứng được các yêu cầu đề ra.