Dấu hiệu cảnh báo bệnh sốt xuất huyết là gì? Diễn biến của bệnh sốt xuất huyết diễn ra như thế nào?

Nội dung chính

• Sốt xuất huyết là gì?
• Dấu hiệu cảnh báo bệnh sốt xuất huyết là gì? Diễn biến của bệnh sốt xuất huyết diễn ra như thế nào?
• Điều trị sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo như thế nào?

Sốt xuất huyết là gì?

Tại Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh sốt xuất huyết DENGUE ban hành kèm theo Quyết định 2760/QĐ-BYT năm 2023 có nêu rõ khái niệm sốt xuất huyết như sau:

Sốt xuất huyết Dengue là bệnh truyền nhiễm gây dịch do vi rút Dengue gây nên. Vi rút Dengue có 4 typ huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Vi rút truyền từ người bệnh sang người lành do muỗi đốt. Muỗi Aedes aegypti là côn trùng trung gian truyền bệnh chủ yếu.

Bệnh xảy ra quanh năm, thường gia tăng vào mùa mưa. Bệnh gặp ở cả trẻ em và người lớn. Đặc điểm của sốt xuất huyết Dengue là sốt, xuất huyết và thoát huyết tương, có thể dẫn đến sốc giảm thể tích tuần hoàn, rối loạn đông máu, suy tạng, nếu không được chẩn đoán sớm và xử trí kịp thời dễ dẫn đến tử vong.

Dấu hiệu cảnh báo bệnh sốt xuất huyết là gì? Diễn biến của bệnh sốt xuất huyết diễn ra như thế nào? (Hình từ Internet)

Dấu hiệu cảnh báo bệnh sốt xuất huyết là gì? Diễn biến của bệnh sốt xuất huyết diễn ra như thế nào?

Tại Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh sốt xuất huyết DENGUE ban hành kèm theo Quyết định 2760/QĐ-BYT năm 2023 có hướng dẫn dấu hiệu của bệnh sốt xuất huyết và diễn biến của bệnh sốt xuất huyết như sau:

(1) Giai đoạn sốt

Dấu hiệu lâm sàng

- Sốt cao đột ngột, liên tục.

- Nhức đầu, chán ăn, buồn nôn.

- Da xung huyết.

- Đau cơ, đau khớp, nhức hai hố mắt.

- Nghiệm pháp dây thắt dương tính.

- Thường có chấm xuất huyết ở dưới da, chảy máu chân răng hoặc chảy máu mũi.

(2) Giai đoạn nguy hiểm: thường vào ngày thứ 3 - 7 của bệnh

Dấu hiệu lâm sàng

- Người bệnh có thể còn sốt hoặc đă giảm sốt.

- Có thể có các biểu hiện sau:

+ Đau bụng nhiều: đau bụng nhiều và liên tục hoặc tăng cảm giác đau nhất là ở vùng gan.

+ Vật vã, lừ đừ, li bì.

+ Gan to > 2cm dưới bờ sườn, có thể đau.

+ Nôn ói.

+ Biểu hiện thoát huyết tương do tăng tính thấm thành mạch (thường kéo dài 24 - 48 giờ).

++ Tràn dịch màng phổi, mô kẽ (có thể gây suy hô hấp), màng bụng, phù nề mi mắt.

++ Nếu thoát huyết tương nhiều sẽ dẫn đến sốc với các biểu hiện vật vã, bứt rứt hoặc li bì, lạnh đầu chi, mạch nhanh nhỏ, huyết áp kẹt (hiệu số huyết áp tối đa và tối thiểu ≤ 20mmHg hoặc tụt huyết áp, không đo được huyết áp, mạch không bắt được, da lạnh, nổi vân tím (sốc nặng), tiểu ít.

+ Xuất huyết.

++ Xuất huyết dưới da: Nốt xuất huyết rải rác hoặc chấm xuất huyết thường ở mặt trước hai cẳng chân và mặt trong hai cánh tay, bụng, đùi, mạn sườn hoặc mảng bầm tím.

++ Xuất huyết niêm mạc như chảy máu chân răng, chảy máu mũi, nôn ra máu, đi ngoài (tiêu) phân đen hoặc máu, xuất huyết âm đạo hoặc tiểu máu.

++ Xuất huyết nặng: chảy máu mũi nặng (cần nhét bấc hoặc gạc cầm máu), xuất huyết âm đạo nặng, xuất huyết trong cơ và phần mềm, xuất huyết đường tiêu hóa và nội tạng (phổi, não, gan, lách, thận), thường kèm theo tình trạng sốc, giảm tiểu cầu, thiếu oxy mô và toan chuyển hóa có thể dẫn đến suy đa phủ tạng và đông máu nội mạch nặng. Xuất huyết nặng cũng có thể xảy ra ở người bệnh dùng các thuốc kháng viêm như acetylsalicylic acid (aspirin), ibuprofen hoặc dùng corticoid, tiền sử loét dạ dày - tá tràng, viêm gan mạn.

+ Một số trường hợp nặng có thể có biểu hiện suy tạng như tổn thương gan nặng/suy gan, thận, tim, phổi, não. Những biểu hiện nặng này có thể xảy ra ở người bệnh có hoặc không có sốc do thoát huyết tương.

++ Tổn thương gan nặng/suy gan cấp, men gan AST, ALT ≥ 1000U/L.

++ Tổn thương/suy thận cấp.

++ Rối loạn tri giác (sốt xuất huyết Dengue thể não).

++ Viêm cơ tim, suy tim, hoặc suy chức năng các cơ quan khác.

(3). Giai đoạn hồi phục: thường vào ngày thứ 7 - 10 của bệnh

Dấu hiệu lâm sàng

- Người bệnh hết sốt, toàn trạng tốt lên, thèm ăn, huyết động ổn định và tiểu nhiều.

- Có thể phát ban hồi phục hoặc ngứa ngoài da.

- Có thể có nhịp tim chậm, không đều, có thể có suy hô hấp do quá tải dịch truyền.

Điều trị sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo như thế nào?

Tại Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh sốt xuất huyết DENGUE ban hành kèm theo Quyết định 2760/QĐ-BYT năm 2023 có hướng dẫn điều trị sốt xuất huyết như sau:

Đối với người bệnh trẻ em (< 16 tuổi)

Điều trị sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo: Người bệnh được cho nhập viện điều trị.

- Điều trị triệu chứng: hạ sốt.

- Bù dịch sớm bằng đường uống nếu bệnh nhân còn khả năng uống được.

- Theo dõi mạch, HA, những dấu hiệu cảnh báo, lượng dịch đưa vào, nước tiểu và Hct mỗi 4 - 6 giờ.

- Chỉ định truyền dịch: Khi có ít nhất 1 trong các dấu hiệu sau

+ Lừ đừ.

+ Không uống được nước.

+ Nôn ói nhiều.

+ Đau bụng nhiều.

+ Có dấu hiệu mất nước.

+ Hct tăng cao.

- Dịch truyền bao gồm: Ringer lactate, Ringer acetate, NaCl 0,9%.

- Phương thức truyền dịch

+ Truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 6 - 7ml/kg/giờ trong 1 - 3 giờ, sau đó 5ml/kg/giờ trong 2 - 4 giờ. Theo dõi lâm sàng, Hct mỗi 2 - 4 giờ.

+ Nếu mạch, HA ổn định, Hct giảm, nước tiểu ≥ 0,5 - 1ml/kg/giờ, giảm tốc độ truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 3ml/kg/giờ trong 2 - 4 giờ. Nếu lâm sàng tiếp tục cải thiện, có thể ngưng dịch sau 24 - 48 giờ.

+ Nếu mạch nhanh, HA tụt hoặc kẹt, Hct tăng: điều trị toan, xuất huyết, hạ đường huyết, hạ calci huyết nếu có và truyền dịch tiếp tục như sau:

++ Khi tổng dịch truyền > 60ml/kg: chuyển sang cao phân tử truyền tĩnh mạch 10 - 20ml/kg/giờ trong 1 giờ. Sau đó tiếp tục truyền dịch theo phác đồ điều trị như sốc SXHD.

++ Khi tổng dịch truyền ≤ 60ml/kg: tăng tốc độ truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 10 - 20ml/kg/giờ trong 1 giờ. Sau đó tiếp tục truyền dịch theo phác đồ điều trị như sốc SXHD.

* Lưu ý:

- Nếu SXHD cảnh báo kèm chi lạnh, ẩm, thời gian làm đầy mao mạch ≥ 3 giây, lừ đừ hay vật vã, bứt rứt; huyết áp bình thường hoặc hiệu áp = 25 mmHg: điều trị như sốc SXHD.

- Nếu SXHD cảnh báo kèm chi lạnh (mát), mạch nhanh, HA bình thường: truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 10ml/kg/giờ trong 1 giờ, sau đó đánh giá lại.

+ Nếu cải thiện lâm sàng, tay chân ấm, mạch chậm lại, HA bình thường: tiếp tục Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% tốc độ 6 - 7ml/kg/giờ x 1 - 3 giờ sau đó 5ml/kg/giờ x 2 - 4 giờ và xử trí tiếp theo như phác đồ SXHD cảnh báo.

+ Nếu có sốc truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 20ml/kg/giờ trong 1 giờ và xử trí tiếp sau đó như phác đồ sốc SXHD.

- Thời gian truyền dịch: thường là không quá 24 - 48 giờ.

Đối với người bệnh người lớn (≥ 16 tuổi)

- Điều trị sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo: người bệnh được cho nhập viện điều trị.

+ Điều trị triệu chứng: hạ sốt.

+ Bù dịch sớm bằng đường uống nếu bệnh nhân còn khả năng uống được.

+ Theo dõi mạch, HA, những dấu hiệu cảnh báo, lượng dịch đưa vào, nước tiểu và Hct mỗi 4 - 6 giờ.

+ Chỉ định truyền dịch: xem xét truyền dịch khi người bệnh nôn nhiều, không uống được và Hct cao hoặc có dấu mất nước.

+ Phương thức truyền dịch

Truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 6ml/kg/giờ trong 1 -2 giờ, sau đó 3ml/kg/giờ trong 2 - 4 giờ. Theo dõi lâm sàng, Hct mỗi 2 – 4 giờ. Trong quá trình theo dõi:

Nếu mạch, HA ổn định, Hct giảm, nước tiểu ≥ 0,5 - 1ml/kg/giờ, giảm tốc độ truyền Ringer lactate, Ringer acetate hoặc NaCl 0,9% 1,5ml/kg/giờ trong 6 -18 giờ. Nếu lâm sàng tiếp tục cải thiện, có thể ngưng dịch sau 12 - 24 giờ.