Giết người khi đang mắc bệnh tâm thần có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? Gia đình của người phạm tội có phải bồi thường không?

Nội dung chính

• Người đang mắc bệnh tâm thần giết người có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
• Gia đình của người mắc bệnh tâm thần giết người có phải bồi thường cho nạn nhân không?
• Các bệnh về rối loạn tâm thần và hành vi thường gặp do pháp luật ban hành là gì?

Người đang mắc bệnh tâm thần giết người có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Căn cứ vào Điều 21 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:

Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự

Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Vậy người đang mắc bệnh tâm thần giết người sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, để xác định người đó có mắc bệnh tâm thần hay không phải có kết luận giám định pháp y tâm thần của tòa án.

Nếu có kết luận giám định pháp y cho thấy người phạm tội khi đang mắc bệnh tâm thần thì các cơ quan chức năng sẽ dựa vào kết quả này để đưa nghi phạm vào cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh mà không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Trường hợp người phạm tội đang mắc bệnh tâm thần (không có kết luận giám định pháp y tâm thần của Tòa án) nhưng không mất hẳn khả năng làm chủ hành vi mà chỉ bị hạn chế khả năng nhận thức, vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về Tội giết người quy định tại Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015:

Tội giết người

1. Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Giết 02 người trở lên;

b) Giết người dưới 16 tuổi;

c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;

d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;

đ) Giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của mình;

e) Giết người mà liền trước đó hoặc ngay sau đó lại thực hiện một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;

g) Để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác;

h) Để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;

i) Thực hiện tội phạm một cách man rợ;

k) Bằng cách lợi dụng nghề nghiệp;

l) Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;

m) Thuê giết người hoặc giết người thuê;

n) Có tính chất côn đồ;

o) Có tổ chức;

p) Tái phạm nguy hiểm;

q) Vì động cơ đê hèn.

2. Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.

Người đang mắc bệnh tâm thần giết người có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? (Hình từ internet)

Gia đình của người mắc bệnh tâm thần giết người có phải bồi thường cho nạn nhân không?

Căn cứ vào Điều 586 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân

1. Người từ đủ mười tám tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường.

2. Người chưa đủ mười lăm tuổi gây thiệt hại mà còn cha, mẹ thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu, trừ trường hợp quy định tại Điều 599 của Bộ luật này.

Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình.

3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi gây thiệt hại mà có người giám hộ thì người giám hộ đó được dùng tài sản của người được giám hộ để bồi thường; nếu người được giám hộ không có tài sản hoặc không đủ tài sản để bồi thường thì người giám hộ phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu người giám hộ chứng minh được mình không có lỗi trong việc giám hộ thì không phải lấy tài sản của mình để bồi thường.

Như vậy, việc người mắc bệnh tâm thần giết người thì gia đình sẽ phải bồi thường cho nạn nhân bằng tài sản của người mắc bệnh tâm thần hoặc tài sản của mình theo quy định của pháp luật.

Các bệnh về rối loạn tâm thần và hành vi thường gặp do pháp luật ban hành là gì?

Căn cứ vào Phần 2 Mục lục ban hành kèm theo Quyết định 2999/QĐ-BYT năm 2022 quy định, các bệnh về rối loạn tâm thần và hành vi thường gặp do pháp luật ban hành là:

1. Mất trí trong bệnh pick (F02.0)

2. Mất trí không biệt định (F03)

3. Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cần sa (F12)

4. Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cocaine (F14)

5. Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng các chất kích thích khác bao gồm cafeine (F15)

6. Tâm thần phân liệt thể căng trương lực (F20.2)

7. Rối loạn loạn thần đa dạng cấp với các triệu chứng của tâm thần phân liệt (F23.1)

8. Hưng cảm nhẹ (F30.0)

9. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại giai đoạn hỗn hợp (F31.6)

10. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại thuyên giảm (F31.7)

11. Giai đoạn trầm cảm nhẹ (F32.0)

12. Giai đoạn trầm cảm vừa (F32.1)

13. Rối loạn trầm cảm tái diễn, hiện tại thuyên giảm (F33.4)

14. Khí sắc chu kỳ (F34.0)

15. Rối loạn hoảng sợ (F41.0)

16. Rối loạn lo âu lan tỏa (F41.1)

17. Phản ứng trầm cảm ngắn (F43.20)

18. Phản ứng trầm cảm kéo dài (F43.21)

19. Phản ứng hỗn hợp lo âu và trầm cảm (F43.22)

20. Sững sờ phân ly (F44.2)

21. Các rối loạn vận động phân ly (F44.4)

22. Co giật phân ly (F44.5)

23. Các rối loạn phân ly (chuyển di) hỗn hợp (F44.7)

24. Rối loạn cơ thể hóa (F45.0)

25. Xu hướng tình dục quá mức (F52.7)

26. Các rối loạn tâm thần và hành vi nhẹ, kết hợp với thời kỳ sinh đẻ, không phân loại ở nơi khác (F53.0)

27. Các rối loạn tâm thần và hành vi nặng, kết hợp với thời kỳ sinh đẻ, không phân loại ở nơi khác (F53.1)

28. Biến đổi nhân cách kéo dài sau trải nghiệm sự kiện bi thảm (F62.0)

29. Biến đổi nhân cách kéo dài sau bệnh tâm thần (F62.1)

30. Loạn dục trẻ em (F65.4)

Khi một người bị buộc tội và có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của họ thì tòa án sẽ yêu cầu xác định tình trạng tâm thần để phục vụ công tác điều tra và tố tụng.