Nhiễm sắc thể là gì? Cấu trúc nhiễm sắc thể? Học sinh lớp 12 có những nhiệm vụ gì theo Luật Giáo dục?

Nội dung chính

• Nhiễm sắc thể là gì? Cấu trúc nhiễm sắc thể?
• Học sinh lớp 12 cần đáp ứng những yêu cầu nào khi học về di truyền nhiễm sắc thể?
• Khi tham gia học tập, học sinh lớp 12 có những nhiệm vụ gì theo Luật Giáo dục?

Nhiễm sắc thể là gì? Cấu trúc nhiễm sắc thể?

Nhiễm sắc thể là cấu trúc gồm ADN và prôtêin (chủ yếu là histôn) ở các sinh vật nhân chuẩn.

- Nhiễm sắc thể là cấu trúc mang gen của tế bào và chỉ có thể quan sát dưới kinh hiển vi và quan sát rõ nhất tại kì giữa của quá trình phân bào.

- Mỗi nhiễm sắc thể điển hình đều có chứa các trình tự nuclêôtit đặc biệt là tâm động, các trình tự nuclêôtit ở 2 đầu mút và các điểm khởi đầu tái bản:

+ Tâm động là vị trí liên kết với thoi phân bào giúp nhiễm sắc thể di chuyển trong phân bào

+ Vùng đầu mút có vai trò bảo vệ nhiễm sắc thể, làm cho các nhiễm sắc thể không dính vào nhau.

+ Các trình tự khởi động nhân đôi là những điểm ADN bắt đầu được nhân đôi tại đó.

- Mỗi loài đều có một nhiễm sắc thể đặc trưng về số lượng và hình thái nhiễm sắc thể.

- Ở phần lớn các loài lưỡng bội, nhiễm sắc thể tồn tại thành các cặp tương đồng.

- Người ta thường chia nhiễm sắc thể thành 2 loại: nhiễm sắc thể thường và nhiễm sắc thể giới tính

Cấu trúc nhiễm sắc thể:

- Mỗi nhiễm sắc thể chứa 1 phân tử ADN và prôtêin xoắn theo các mức độ khác nhau.

- Phân tử ADN mạch kép chiều ngang 2nm, quấn 7/4 vòng (chứa 146 cặp nuclêotit) quanh khối prôtêin (8 phân tử histôn) tạo nên nuclêôxôm.

- Các nuclêôxôm nối với nhau bằng 1 đoạn ADN và 1 phân tử prôtêin histôn tạo nên chuỗi nuclêôxôm chiều ngang 11 nm gọi sợi cơ bản. Sợi cơ bản tiếp tục xoắn bậc 2 tạo sợi nhiễm sắc 30nm. Xoắn tiếp lên 300nm và xoắn lần nữa thành cromatit 700nm (1nm = 10-9m).

- Ở sinh vật nhân sơ, mỗi tế bào chỉ chứa 1 ADN mạch kép, dạng vòng chưa có cấu trúc nhiễm sắc thể như sinh vật nhân chuẩn

Nhiễm sắc thể là gì? Cấu trúc nhiễm sắc thể? Học sinh lớp 12 cần đạt những yêu cầu gì đối với môn sinh học? (Hình từ internet)

Học sinh lớp 12 cần đáp ứng những yêu cầu nào khi học về di truyền nhiễm sắc thể?

Căn cứ theo quy định tại Chương trình Giáo dục phổ thông môn Sinh học ban hành kèm theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT thì những yêu cầu cần đạt học về di truyền nhiễm sắc thể đối với học sinh lớp 12 như sau:

(1) Nhiễm sắc thể là vật chất di truyền

- Hình thái và cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể: Dựa vào sơ đồ (hoặc hình ảnh), trình bày được cấu trúc siêu hiển vi của nhiễm sắc thể.

- Gene phân bố trên các nhiễm sắc thể: Mô tả được cách sắp xếp các gene trên nhiễm sắc thể, mỗi gene định vị tại mỗi vị trí xác định gọi là locus.

- Cơ chế di truyền nhiễm sắc thể:

+ Trình bày được ý nghĩa của nguyên phân, giảm phân và thụ tinh trong nghiên cứu di truyền. Từ đó, giải thích được nguyên phân, giảm phân và thụ tinh quyết định quy luật vận động và truyền thông tin di truyền của các gene qua các thế hệ tế bào và cá thể.

+ Phân tích được sự vận động của nhiễm sắc thể (tự nhân đôi, phân li, tổ hợp, tái tổ hợp) trong nguyên phân, giảm phân và thụ tinh là cơ sở của sự vận động của gene được thể hiện trong các quy luật di truyền, biến dị tổ hợp và biến dị số lượng nhiễm sắc thể.

+ Trình bày được nhiễm sắc thể là vật chất di truyền.

(2) Thí nghiệm của Mendel

- Lịch sử ra đời thí nghiệm của Mendel: Nêu được bối cảnh ra đời thí nghiệm của Mendel.

- Thí nghiệm:

+ Trình bày được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm của Mendel.

+ Nêu được tính quy luật của hiện tượng di truyền và giải thích thí nghiệm của Mendel.

+ Ý nghĩa: Trình bày được cơ sở tế bào học của các thí nghiệm của Mendel dựa trên mối quan hệ giữa nguyên phân, giảm phân và thụ tinh. Nêu được vì sao các quy luật di truyền của Mendel đặt nền móng cho di truyền học hiện đại.

- Mở rộng học thuyết Mendel: Giải thích được sản phẩm của các allele của cùng một gene và của các gene khác nhau có thể tương tác với nhau quy định tính trạng.

(3) Thí nghiệm của Morgan

- Lịch sử ra đời thí nghiệm của Morgan: - Nêu được bối cảnh ra đời thí nghiệm của Morgan.

- Thí nghiệm

+ Liên kết gen: Trình bày được cách bố trí và tiến hành thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm liên kết gene. Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của liên kết gene.

+ Hoán vị gene: Trình bày được thí nghiệm của Morgan, từ đó phát biểu được khái niệm hoán vị gene. Phân tích được cơ sở tế bào học và ý nghĩa của hoán vị gen.

+ Di truyền giới tính và liên kết với giới tính Trình bày được cách bố trí thí nghiệm của Morgan, qua đó nêu được khái niệm di truyền liên kết với giới tính. Nêu được khái niệm nhiễm sắc thể giới tính; di truyền giới tính.Phân tích được cơ chế di truyền xác định giới tính. Giải thích được tỉ lệ lí thuyết giới tính trong tự nhiên thường là 1 : 1. Trình bày được quan điểm của bản thân về việc điều khiển giới tính ở người theo ý muốn.

- Ý nghĩa

+ Trình bày được phương pháp lập bản đồ di truyền (thông qua trao đổi chéo). Nêu được ý nghĩa của việc lập bản đồ di truyền.

+ Vận dụng những hiểu biết về di truyền giới tính và liên kết với giới tính để giải thích các vấn đề trong thực tiễn (Ví dụ: điều khiển giới tính trong chăn nuôi, phát hiện bệnh do rối loạn cơ chế phân li, tổ hợp nhiễm sắc thể giới tính,...).

+ Nêu được quan điểm của Mendel và Morgan về tính quy luật của hiện tượng di truyền.

(4) Đột biến nhiễm sắc thể

- Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể

+ Phát biểu được khái niệm đột biến nhiễm sắc thể.

+ Trình bày được nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể. Phân biệt được các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể.

- Đột biến số lượng nhiễm sắc thể

+ Trình bày được nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến số lượng nhiễm sắc thể. Phân biệt được các dạng đột biến số lượng nhiễm sắc thể. Lấy được ví dụ minh hoạ.

+ Phân tích được tác hại của một số dạng đột biến nhiễm sắc thể đối với sinh vật.

- Vai trò: Trình bày được vai trò của đột biến nhiễm sắc thể trong tiến hoá, trong chọn giống và trong nghiên cứu di truyền.

- Thực hành, quan sát được đột biến nhiễm sắc thể trên tiêu bản cố định và tạm thời; tìm hiểu được tác hại gây đột biến ở người của một số chất độc (dioxin, thuốc diệt cỏ 2,4D,...). Phân tích được mối quan hệ giữa di truyền và biến dị.

Khi tham gia học tập, học sinh lớp 12 có những nhiệm vụ gì theo Luật Giáo dục?

Căn cứ quy định tại Điều 82 Luật Giáo dục 2019 quy định về nhiệm vụ của học sinh lớp 12 khi tham gia học tập như sau:

(1) Học tập, rèn luyện theo chương trình, kế hoạch giáo dục, quy tắc ứng xử của cơ sở giáo dục.

(2) Tôn trọng nhà giáo, cán bộ và người lao động của cơ sở giáo dục; đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, rèn luyện; thực hiện nội quy, điều lệ, quy chế của cơ sở giáo dục; chấp hành quy định của pháp luật.

(3) Tham gia lao động và hoạt động xã hội, hoạt động bảo vệ môi trường phù hợp với lứa tuổi, sức khỏe và năng lực.

(4) Giữ gìn, bảo vệ tài sản của cơ sở giáo dục.

(5) Góp phần xây dựng, bảo vệ và phát huy truyền thống của cơ sở giáo dục.