Có thể xây dựng hương ước phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nhưng trái với quy định của pháp luật hay không?

Nội dung chính

• Hương ước khi xây dựng cần đảm bảo tuân thủ yêu cầu gì về nội dung?
• Có thể xây dựng hương ước phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nhưng trái với quy định của pháp luật hay không?
• Hương ước có nội dung trái pháp luật thì phải xử lý như thế nào?

Hương ước khi xây dựng cần đảm bảo tuân thủ yêu cầu gì về nội dung?

Căn cứ quy định tại Điều 5 Quyết định 22/2018/QĐ-TTg về phạm vi nội dung của hương ước cụ thể như sau:

"Điều 5. Phạm vi nội dung, hình thức của hương ước, quy ước

1. Nội dung của hương ước, quy ước do cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố quyết định, bao gồm một hoặc một số lĩnh vực của đời sống xã hội mà pháp luật chưa quy định hoặc quy định nguyên tắc; ghi nhận các phong tục, tập quán tốt đẹp và biện pháp hạn chế, tiến tới xóa bỏ phong tục, tập quán lạc hậu, mê tín dị đoan; phù hợp với yêu cầu tự quản của cộng đồng dân cư và mục đích, nguyên tắc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước quy định tại Điều 3 và Điều 4 của Quyết định này.

2. Hương ước, quy ước được thể hiện dưới hình thức văn bản, có chữ ký xác nhận của Trưởng ban công tác Mặt trận, Trưởng thôn hoặc Tổ trưởng tổ dân phố. Hương ước, quy ước sau khi được công nhận có đóng dấu giáp lai của Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Ủy ban nhân dân cấp huyện).

3. Ngôn ngữ trong hương ước, quy ước là tiếng Việt, được trình bày ngắn gọn, rõ ràng, cụ thể, dễ hiểu, phù hợp với cộng đồng dân cư.

Đối với thôn, tổ dân phố có nhiều dân tộc cùng sinh sống và sử dụng nhiều ngôn ngữ khác nhau thì cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố xem xét, quyết định việc dịch hương ước, quy ước sang tiếng dân tộc thiểu số để bảo đảm huy động đông đảo người dân tham gia ý kiến, biểu quyết thông qua dự thảo hương ước, quy ước và thực hiện sau khi được công nhận.

4. Việc lựa chọn tên gọi “Hương ước” hoặc “Quy ước” do cộng đồng dân cư thống nhất, quyết định."

Theo đó, việc xây dựng hương ước phải đảm bảo tuân thủ theo những quy định về nội dung cụ thể theo quy định nói trên.

Có thể xây dựng hương ước phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nhưng trái với quy định của pháp luật hay không?

Căn cứ Điều 4 Quyết định 22/2018/QĐ-TTg có quy định về nguyên tắc xây dựng và thực hiện hương ước cụ thể như sau:

"Điều 4. Nguyên tắc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước

1. Phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; đạo đức xã hội, phong tục, tập quán tốt đẹp của cộng đồng dân cư.

2. Bảo đảm tự nguyện, trên cơ sở thỏa thuận, thống nhất của cộng đồng dân cư; phát huy đầy đủ quyền làm chủ của Nhân dân; dựa trên nhu cầu tự quản của cộng đồng dân cư.

3. Bảo vệ, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; xây dựng các giá trị văn hóa mới phù hợp với đặc điểm tình hình của cộng đồng dân cư.

4. Không vi phạm quyền con người, quyền công dân, bảo đảm bình đẳng giới.

5. Không đặt ra các khoản phí, lệ phí, phạt tiền, phạt vật chất."

Dựa vào quy định trên, có thể thấy hương ước tuy được soạn thảo để thể quy định các quy tắc xử sự do cộng đồng dân cư thôn, tổ dân phố tự nguyện thỏa thuận và thiết lập nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội mang tính tự quản của cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, hương ước được xây dựng cũng đồng thời phải phù hợp với pháp luật của Nhà nước. Do đó, không thể xây dựng nội dung hương ước phù hợp với phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư nhưng trái với quy định của pháp luật.

Hương ước có nội dung trái pháp luật

Hương ước có nội dung trái pháp luật thì phải xử lý như thế nào?

Căn cứ Điều 10 Quyết định 22/2018/QĐ-TTg có quy định về việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hương ước, quy ước như sau:

"Điều 10. Sửa đổi, bổ sung, thay thế hương ước, quy ước

1. Hương ước, quy ước được sửa đổi, bổ sung, thay thế khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Có nội dung trái pháp luật, trái đạo đức xã hội hoặc trái phong tục, tập quán về hôn nhân và gia đình được áp dụng tại địa phương đã được Hội đồng nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phê duyệt hoặc trái phong tục, tập quán tốt đẹp khác theo quy định của pháp luật;

b) Cộng đồng dân cư thấy cần thiết phải sửa đổi, bổ sung, thay thế hương ước, quy ước phù hợp với quy định tại Điều 5 của Quyết định này.

2. Việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hương ước, quy ước thực hiện theo trình tự, thủ tục xây dựng, công nhận hương ước, quy ước quy định từ Điều 6 đến Điều 9 của Quyết định này. Trong trường hợp sửa đổi, bổ sung nội dung quy định tại điểm a Khoản 1 Điều này thì không cần tổ chức lấy ý kiến cộng đồng dân cư về chủ trương sửa đổi, bổ sung theo quy định."

Đồng thời, tại khoản 2 Điều 13 Quyết định 22/2018/QĐ-TTg có quy định như sau:

"Điều 13. Kiểm tra, giám sát, theo dõi việc thực hiện hương ước, quy ước

[...]

2. Trưởng ban công tác Mặt trận chủ trì, phối hợp với Trưởng thôn hoặc Tổ trưởng tổ dân phố, người đứng đầu các tổ chức chính trị - xã hội của thôn, tổ dân phố vận động hộ gia đình, cá nhân trong thôn, tổ dân phố thực hiện hương ước, quy ước; vận động xóa bỏ, không áp dụng phong tục, tập quán lạc hậu, trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.

[...]"

Như vậy, đối với hương ước có nội dung trái pháp luật thì khi phát hiện ra sẽ được sửa đổi, bổ sung, thay thế đối với từng trường hợp theo quy định của pháp luật. Đồng thời, đối với các hương ước có nội dung trái pháp luật thì sẽ được vận động xóa bỏ, không áp dụng.