Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7149:2007 Dụng cụ thí nghiệm bằng thuỷ tinh - Buret

• Số hiệu: TCVN7149:2007
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 2007

Dung tích danh định ml	Giá trị độ chia ml	Sai số cho phép lớn nhất
		Cấp A và AS ml	Cấp B ml
1	0,01	± 0,006	± 0,01
2	0,01	± 0,01	± 0,02
5	0,01	± 0,01	± 0,02
5	0,02	± 0,01	± 0,02
10	0,02	± 0,02	± 0,05
10	0,05	± 0,03	± 0,05
25	0,05	± 0,03	± 0,05
25	0,10	± 0,05	± 0,10
50	0,10	± 0,05	± 0,10
100	0,20	± 0,10	± 0,20

6.2. Nếu buret có quy định dung tích danh định và/hoặc giá trị độ chia khác với các giá trị trong bảng 1, thì chúng cần phải đáp ứng được các yêu cầu cơ bản của tiêu chuẩn này.

Mối liên quan giữa sai số cho phép lớn nhất và dung tích, cũng như giữa sai số cho phép lớn nhất và đường kính mặt cong được quy định ở ISO 384:1978, Phụ lục A và Phụ lục B, phải được đáp ứng.

7. Vật liệu

Buret phải được làm bằng thủy tinh có độ bền về nhiệt và hóa học thích hợp, thấp nhất là loại HGB3 theo TCVN 1046:2004 (ISO 719:1985), không có các khuyết tật nhìn thấy và ứng suất nội. Nếu buret làm từ ống Schellbach thì các dải màu phía sau buret phải bền và không vượt quá 40 % đường chu vi của ống.

CHÚ THÍCH: Độ bền màu của các vạch bên ngoài có thể đánh giá được bằng phương pháp thử quy định ở ISO 4794.

Một số các chi tiết của buret có thể được làm từ các vật liệu trơ thích hợp như gốm hoặc chất dẻo (xem 8.3).

8. Kết cấu

8.1. Kích thước

Buret có thể có bộ điều chỉnh không tự động và bình chứa chất lỏng. Trong trường hợp này chiều dài tổng của buret khi có lắp bình chứa không vượt quá 1 050 mm.

...

...

...

Bảng 2 - Các yêu cầu về kích thước

Dung tích danh định

ml

Giá trị độ chia

ml

Chiều dài thang đo

Chiều dài tổng

mm lớn nhất

mm
nhỏ nhất

...

...

...

1

0,01

150

200

575

2

0,01

200

300

...

...

...

5

0,01

480

600

820

5

0,02

250

600

...

...

...

10

0,02

480

600

820

10

0,05

250

450

...

...

...

25

0,05

480

600

820

25

0,10

250

450

...

...

...

50

0,10

500

600

820

100

0,20

550

650

...

...

...

Khoảng cách giữa vạch chia độ “0” cách đỉnh của buret:                                     ≥ 50 mm

Khoảng cách giữa vạch thấp nhất và đỉnh van xả:                                               ≥ 50 mm

Chiều dài đoạn ống có đường kính không đổi dưới vạch chia độ thấp nhất:        ≥ 20 mm

Khoảng cách giữa mép dưới van xả tới đầu vòi xả:                                            ≥ 50 mm

8.2. Đỉnh buret

Đỉnh của buret loại không có ống nạp phải được làm nhẵn, có mép hoặc viền vững chắc và nằm trên mặt phẳng vuông góc với trục của buret. Các buret có giá trị độ chia là 0,05 ml hoặc nhỏ hơn, nếu không có ống nạp kèm van xả, thì nên có cột hình trụ ở phía trên. Để dùng cho mục đích đặc biệt, buret có thể có đường kính lớn hơn để trên đỉnh gắn được phễu.

Chiều dài đoạn ống có đường kính không đổi giữa vạch chia độ “0” và cột ít nhất là 20 mm.

8.3. Van xả và các bộ phận tương tự

8.3.1. Van xả phải có chất lượng kết cấu tốt để đảm bảo điều chỉnh được dòng xả đều, chính xác và ngăn lượng rò rỉ vượt quá giá trị cho phép trong 8.4. Nếu cần có thể sử dụng thiết bị thích hợp để giữ khóa của van xả.

...

...

...

8.3.3. Van xả dạng khác được làm bằng thủy tinh hoặc các vật liệu trơ thích hợp như gốm hoặc chất dẻo, phải phù hợp với các yêu cầu ở 8.3.1.

8.3.4. Van xả sử dụng cho buret cấp A và cấp AS phải tạo thành một bộ phận nguyên vẹn của buret và có vòi xả tạo thành một bộ phận của van xả. Nếu không được như thế thì đối với các buret cấp A và AS, mỗi bộ phận có thể tháo rời nhau được nhận dạng rõ ràng để kết nối với ống buret có cỡ danh định theo thiết kế. Đối với các buret được chứng nhận đặc biệt, các bộ phận tháo rời phải được nhận dạng rõ ràng (thường là bằng số in hoặc khắc cố định) để kết nối chúng với buret cụ thể.

8.4. Độ kín của van xả

8.4.1. Van xả bình thường được làm hoàn toàn bằng thủy tinh hoặc tùy theo mục đích sử dụng, van phải bôi mỡ, khi sử dụng cần phải được thử độ kín bằng cách giữ buret theo phương thẳng đứng, lau sạch mỡ ở van xả, tráng nước ở thân và khóa van xả và nạp nước vào buret đến vạch chia độ “0”. Lượng rò rỉ khi van xả ở bất kỳ vị trí đóng hoàn toàn nào cũng không được vượt quá một giá trị độ chia của thang đo đối với buret cấp A hoặc cấp AS hoặc hai giá trị độ chia của thang đo đối với buret cấp B trong thời gian 20 min.

Các loại van xả hoàn toàn bằng thủy tinh khác cần phải được thử nghiệm tương tự như trên với các bộ phận cấu thành đã được lau sạch mỡ và tráng ướt bằng nước.

8.4.2. Ngoài phép thử trên, đối với van xả hai lỗ, lượng rò rỉ không được vượt quá giá trị nêu trên khi phép thử tương tự như trên được thực hiện đối với buret rỗng, khóa của van xả đặt ở vị trí xả bình thường và ống nạp nối với ống khắc độ phù hợp được nạp nước tới mức 250 mm trên vạch “0” của buret.

8.4.3. Nếu van xả được làm bằng vật liệu mà khi sử dụng không cần bôi mỡ thì cũng phải được thử nghiệm theo phương pháp trên. Lượng rò rỉ không được vượt quá 1/2 giá trị độ chia của thang đo đối với buret cấp A hoặc cấp AS, hoặc một giá trị độ chia của thang đo đối với buret cấp B trong thời gian 50 min.

8.4.4. Đối với tất cả các phép thử độ kín, để đảm bảo cho phép thử chính xác, cần tránh sự thay đổi lớn về nhiệt độ (và bay hơi) trong suốt thời gian thử nghiệm.

CHÚ THÍCH: Các phép thử độ kín như trên phù hợp với quy định kỹ thuật và công tác trọng tài. Đối với nhiều mục đích khác, có thể áp dụng phép thử nhanh, trong trường hợp này độ kín được thử bằng chân không là thích hợp. Phép thử chân không này không phù hợp với quy định kỹ thuật vì khó có thể bảo đảm được các điều kiện tiêu chuẩn. Thiết bị thử nhanh bất kỳ có thể hiệu chuẩn bằng cách sử dụng một số buret đã xác định được lượng rò rỉ bằng phương pháp thử độ kín như nêu trên.

...

...

...

8.5.1. Vòi xả phải được làm bằng ống mao quản có thành dày hoặc vật liệu chất dẻo trơ thích hợp và nếu nó là một bộ phận gắn liền với buret thì tại chỗ nối không được có chỗ hở có thể tạo ra bọt khí.

8.5.2. Vòi xả phải được làm cứng, nhẵn và có độ côn dần đều, không có bất kỳ chỗ thắt đột ngột tại lỗ xả có thể tạo ra dòng chảy xoáy.

Đầu vòi xả phải được hoàn thiện theo một trong các cách phù hợp sau:

a) mài nhẵn, mặt của đầu vòi vuông góc với trục, hơi vát ra ngoài và nếu có yêu cầu, được đánh bóng bằng lửa;

b) có đường gờ, mặt của đầu vòi vuông góc với trục và hơi vát ra ngoài;

c) cắt vuông góc với trục dọc và được đánh bóng bằng lửa.

Việc hoàn thiện bằng cách đánh bóng bằng lửa để tránh ba via gây nguy hiểm khi sử dụng nhưng không được tạo ra chỗ thắt như đã nêu ở câu đầu tiên của điều này, hoặc tạo ra ứng suất như đã nêu ở điều 7.

8.6. Thời gian xả

Thời gian xả (xem 3.2) của buret được xác định bằng nước, với van xả mở hoàn toàn và vòi xả không tiếp xúc với thành bình hứng.

...

...

...

8.7. Thời gian chờ

Thời gian chờ (xem 3.3) đối với buret cấp AS được quy định ở Phụ lục B. Khoảng thời gian chờ này là rất quan trọng để số đọc được chính xác.

CHÚ THÍCH: Thông thường thời gian chờ không cần quy định khi làm chuẩn độ, vì đạt được điểm kết thúc của chuẩn độ thường thì mất nhiều thời gian hơn thời gian chờ được quy định [xem 10.4 ở TCVN1044:2007(ISO 4787:1984)].

9. Khắc độ, đánh số và mẫu khắc độ

9.1. Mẫu khắc độ

Tất cả các buret phải được khắc độ như quy định chi tiết ở điều 8, 9 và 10 trong ISO 384:1978.

- Mẫu khắc độ I áp dụng cho buret cấp A;

- Mẫu khắc độ II áp dụng cho buret cấp AS;

- Mẫu khắc độ III áp dụng cho buret cấp B;

...

...

...

9.2. Vị trí của các vạch chia độ

9.2.1. Trên buret theo mẫu khắc độ I, các đầu mút (đặc biệt là đầu mút phía tay phải) của vạch ngắn phải nằm trên đường thẳng đứng tưởng tượng dọc theo tâm mặt trước của buret. Các vạch này cần phải được kéo dài về phía bên trái khi nhìn vào buret từ phía trước tại vị trí sử dụng bình thường.

9.2.2. Trên buret theo mẫu khắc độ II hoặc III, điểm giữa của các vạch ngắn và trung bình phải nằm trên đường thẳng đứng tưởng tượng dọc theo tâm phía trước của buret, khi nhìn vào buret từ phía trước tại vị trí sử dụng bình thường.

9.3. Đánh số vạch chia độ

9.3.1. Tất cả các buret đều được đánh số từ trên xuống, bắt đầu từ điểm “0” ở vị trí cao nhất theo các khoảng cho trong Bảng 3.

Bảng 3 - Đánh số vạch chia độ

Giá trị độ chia nhỏ nhất, ml

0,01

0,02

...

...

...

0,1

Khoảng đánh số ….. ml

0,1

0,2

0,5

1

9.3.2. Các số phải ở ngay phía trên vạch dài mà nó biểu thị và sang phải một chút đầu mút của vạch ngắn hơn liền kề. Trường hợp buret theo mẫu khắc độ III, các số cần phải ở bên phải một chút đầu mút của vạch mà chúng biểu thị, sao cho phần kéo dài của vạch sẽ chia đôi chúng.

10. Điều chỉnh mặt cong

10.1. Đối với các buret được chế tạo từ ống thủy tinh trong suốt, mặt cong được điều chỉnh theo 5.4 ở ISO 384:1978.

...

...

...

11. Ký nhãn hiệu

11.1. Những nội dung sau phải được ghi khắc trên mỗi buret:

a) Ký hiệu “ml” hoặc “cm^3” biểu thị đơn vị theo thuật ngữ mà buret được khắc độ.

b) Ký hiệu "20^oC” biểu thị nhiệt độ chuẩn; ở những nơi có nhiệt độ chuẩn là 27^oC thì giá trị này sẽ thay thế cho giá trị 20^oC.

c) Chữ “Ex” biểu thị buret được điều chỉnh để xả dung tích mà nó biểu thị.

d) Ký hiệu “A”, “AS” hoặc “B” biểu thị cấp chính xác của buret đã được điều chỉnh.

e) Thời gian chờ trên buret “AS”, dưới dạng: “ Ex + 30 s”.

f) Tên, ký hiệu của nhà sản xuất và/hoặc tên của nhà bán hàng.

11.2. Nếu có yêu cầu của cơ quan đo lường hợp pháp, các ký hiệu bổ sung dưới đây cần phải được ghi khắc trên các buret cấp “A” và cấp “AS” dùng trong kiểm định hoặc chứng nhận.

...

...

...

b) Thời gian xả, tính bằng giây, tùy theo có thể được khắc trên thân buret.

c) Trừ các buret được làm bằng thủy tinh natri-canxi, các buret khác cần phải có ký hiệu nhận dạng loại thủy tinh đã sử dụng. Yêu cầu này có thể được thỏa mãn bằng tên hoặc nhãn hiệu thương mại của nhà sản xuất, nếu hệ số giãn nở nhiệt được công bố trong catalog của họ.

11.3. Sai số cho phép lớn nhất theo bảng 1 có thể được ghi trên tất cả các buret, ví dụ bằng ký hiệu “±... ml”.

12. Độ nét của vạch chia độ, số và ký nhãn hiệu

12.1. Tất cả các số và ký nhãn hiệu phải có kích thước và hình dạng sao cho dễ đọc trong điều kiện sử dụng bình thường.

12.2. Vạch chia độ, các chữ số và ký nhãn hiệu phải rõ nét và bền.

CHÚ THÍCH: Độ bền của ký nhãn hiệu có thể được đánh giá bằng các phương pháp thử được quy định ở ISO 4794.

Phụ lục A
(quy định)

...

...

...

A.1. Quy định chung

Phụ lục này quy định các yêu cầu và phép thử bổ sung cho buret không quy định thời gian chờ (xem 8.7). Các buret này có thể được điều chỉnh cấp chính xác theo cấp A hoặc cấp B.

A.2. Yêu cầu

Dung tích ứng với vạch chia độ bất kỳ được xác định là thể tích, tính bằng mililit hoặc centimet khối nước, được xả ra từ buret, từ vạch “0” đến vạch chia độ đó, ở 20^oC, dòng chảy là liên tục cho đến khi kết thúc điều chỉnh mặt cong của chất lỏng tại vạch chia độ và không cần đợi cho chất lỏng bám dính trên thành buret chảy xuống hết trước khi kết thúc việc điều chỉnh.

A.3. Phương pháp thử

A.3.1. Khi được thử nghiệm bằng nước tinh khiết theo phương pháp ở 10.4 trong TCVN 1044:2007(ISO 4787:1984), buret phải đáp ứng được các yêu cầu về sai số cho phép lớn nhất theo bảng 1.

A.3.2. Khi buret cấp A được cấp giấy chứng nhận riêng thì buret phải được thử trước khi được cấp giấy chứng nhận như sau:

- buret được làm từ ống kéo chuẩn phải được thử ở năm vị trí trên vạch chia độ, thông thường ở 20 %, 40 %, 60 %, 80 % và 100 % của dung tích toàn phần;

- buret được làm từ ống “đường kính chính xác” phải thử ở ba vị trí trên vạch chia độ, thông thường ở 20 %, 60 % và 100 % của dung tích toàn phần;

...

...

...

A.3.3. Buret cấp B được thử tại hai điểm trên vạch chia độ, thông thường ở 20 % và 100 % của dung tích toàn phần trên các mẫu đại diện cho từng lô sản phẩm.

A.4. Thời gian xả

Thời gian xả đối với buret kiểu không quy định thời gian chờ phải phù hợp với quy định trong bảng A.1.

Bảng A.1 - Thời gian xả

Dung tích danh định

ml

Giá trị độ chia

...

...

...

Thời gian xả

Cấp A

Cấp B

s

nhỏ nhất

s

lớn nhất

s

nhỏ nhất

...

...

...

lớn nhất

1

0,01

20

50

20

50

2

0,01

...

...

...

45

10

45

5

0,01

20

75

20

65

...

...

...

0,02

20

75

20

65

10

0,02

75

95

...

...

...

95

10

0,05

75

95

45

75

25

0,05

...

...

...

100

30

70

25

0,10

35

75

30

70

...

...

...

0,10

50

100

40

100

100

0,20

60

100

...

...

...

100

Phụ lục B
(quy định)

Buret quy định thời gian chờ 30 s

B.1. Quy định chung

Phụ lục này quy định các yêu cầu và phép thử bổ sung cho buret có quy định thời gian chờ là 30 s (xem 8.7). Các buret này được thiết kế theo cấp AS (xem 5.2) và được điều chỉnh cấp chính xác theo quy định ở bảng 1 của tiêu chuẩn này.

B.2. Yêu cầu

Dung tích ứng với vạch chia độ bất kỳ được xác định là thể tích, tính bằng mililit hoặc centimet khối của nước, được xả ra khỏi buret từ vạch chia “0” đến vạch chia độ đó, ở 20^oC, dòng chảy dừng lại khi mặt cong đạt đến vài milimét trên vạch chia độ. Việc điều chỉnh về vạch chia độ đó được kết thúc sau thời gian chờ 30 s.

B.3. Phương pháp thử

...

...

...

B.3.2. Buret cấp AS được thử theo A.3.2.

B.4. Thời gian xả

Thời gian xả đối với buret cấp AS được quy định như trong Bảng B.1.

Bảng B.1 - Thời gian xả cho buret cấp AS

Dung tích danh định

ml

Giá trị độ chia

ml

Thời gian xả

...

...

...

nhỏ nhất

s

lớn nhất

2

0,01

8

20

5

0,01

...

...

...

25

5

0,02

15

25

10

0,02

35

45

...

...

...

0,05

35

45

25

0,05

35

45

25

0,10

...

...

...

45

50

0,10

35

45

B.5. Thời gian chờ

Thời gian chờ đối với buret cấp AS là 30 s. Khoảng thời gian chờ này là rất cần để đạt được độ chính xác phép đọc và phải tuân theo.

Chú thích: Thông thường thời gian chờ không cần quy định khi làm chuẩn độ, vì đạt được điểm kết thúc của chuẩn độ thường thì mất nhiều thời gian hơn thời gian chờ được quy định [xem 10.4 ở TCVN1044:2007(ISO 4787:1984)].

...

...

...

[1] ISO 8655-3, Piston-operated volumetric apparatus - Part 3: Piston burettes

[2] ISO 4794, Laboratory glassware - Methods for assessing the chemical resistance of enamels used for colour coding and colour marking