|
VIỆN KIỂM SÁT
NHÂN DÂN
TỐI CAO
-------
|
CỘNG HÒA XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------
|
|
Số: 29/HD-VKSTC
|
Hà Nội, ngày 25
tháng 9 năm 2020
|
HƯỚNG DẪN
MỘT SỐ NỘI DUNG TRONG CÔNG TÁC KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH
DOANH, THƯƠNG MẠI
Trong thời gian qua, công tác kiểm
sát việc giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại (sau đây gọi tắt là KDTM)
trong toàn Ngành đã có nhiều chuyển biến đáng kể, Viện kiểm sát nhân dân
(VKSND) các cấp không ngừng đề ra các biện pháp để nâng cao chất lượng công tác
kiểm sát trong lĩnh vực này, nhờ vậy nhiều bản án, quyết định của Tòa án ban
hành có căn cứ, đúng pháp luật. Tuy nhiên, vẫn còn không ít trường hợp bản án,
quyết định có hiệu lực pháp luật bị Tòa án cấp giám đốc thẩm hủy, trong đó, có
những vụ án mà bản án, quyết định bị hủy nhiều lần, có trách nhiệm của Viện kiểm
sát, gây kéo dài thời gian giải quyết vụ án, làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích
hợp pháp của đương sự.
Nhằm góp phần nâng cao chất lượng
công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án KDTM trong thời gian tới, VKSND tối
cao hướng dẫn một số nội dung như sau:
I. NHỮNG VẤN ĐỀ
CHUNG
1. Về áp dụng
pháp luật
VKSND các cấp phải áp dụng một cách
chính xác pháp luật về tố tụng trong quá trình kiểm sát việc giải quyết những
tranh chấp về KDTM thuộc thẩm quyền giải quyết của Toà án quy định tại Bộ luật
Tố tụng dân sự năm 2015 (BLTTDS năm 2015), đối với việc giải quyết vụ án KDTM
có yếu tố nước ngoài, có liên quan đến điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác thì áp dụng quy định của điều ước
quốc tế đó (khoản 3 Điều 2 BLTTDS năm 2015) và pháp luật về
nội dung như Bộ luật Dân sự (BLDS), Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp, Bộ luật
Hàng hải, Luật Cạnh tranh, Luật Đầu tư, Luật Các tổ chức tín dụng, Luật Đất
đai, Luật Sở hữu trí tuệ... Bên cạnh đó, cần cập nhật, nghiên cứu vận dụng một
cách phù hợp các Hiệp định mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia, như Hiệp định Đối
tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự
do Việt Nam - Liên minh Châu Âu (EVFTA), Công ước Viên năm 1980 về mua bán hàng
hóa quốc tế, Bộ Quy tắc về Thương mại quốc tế trong các Incoterms...
2. Về thời hiệu
khởi kiện
Đối với các tranh chấp KDTM mà văn bản
quy phạm pháp luật có quy định về thời hiệu khởi kiện (được thực hiện theo yêu
cầu của đương sự) thì áp dụng thời hiệu khởi kiện được xác định trong văn bản
quy phạm pháp luật đó. Cần lưu ý một số trường hợp áp dụng thời hiệu có tính đặc
thù sau:
a) Đối với tranh chấp về hợp đồng
kinh doanh bảo hiểm thì thời hiệu khởi kiện thực hiện theo quy định tại Điều 30 của Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000, cụ thể: “Thời
hiệu khởi kiện về hợp đồng bảo hiểm là ba năm, kể từ thời điểm phát sinh tranh
chấp”.
b) Đối với yêu cầu hủy bỏ nghị quyết
hoặc một phần nội dung nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông công ty cổ phần, Kiểm
sát viên cần lưu ý thời hiệu khởi kiện thực hiện theo Điều 147
Luật Doanh nghiệp năm 2014, cụ thể: “Trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày
nhận được biên bản họp Đại hội đồng cổ đông hoặc biên bản kết quả kiểm phiếu lấy
ý kiến Đại hội đồng cổ đông, cổ đông, nhóm cổ đông quy định tại khoản 2 Điều
114 của Luật này có quyền yêu cầu Tòa án hoặc Trọng tài xem xét, hủy bỏ nghị
quyết hoặc một phần nội dung nghị quyết của Đại hội đồng cổ đông...”
c) Đối với yêu cầu Tòa án hủy bỏ nghị
quyết của Hội đồng thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn thì áp dụng điểm d, khoản 8 Điều 50 Luật Doanh nghiệp năm 2014, cụ thể: “Yêu
cầu Tòa án hủy bỏ nghị quyết của Hội đồng thành viên trong thời hạn 90 ngày, kể
từ ngày kết thúc họp Hội đồng thành viên, nếu trình tự, thủ tục, điều kiện cuộc
họp hoặc nội dung nghị quyết đó không thực hiện đúng hoặc không phù hợp với quy
định của Luật này và Điều lệ công ty”.
d) Đối với quy định việc gia hạn thời
hiệu trong trường hợp khi hết hạn thực hiện nghĩa vụ dân sự, các bên có thoả
thuận kéo dài thời hạn thực hiện nghĩa vụ đó, thì việc xác định ngày mà quyền
và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm căn cứ vào ngày chấm dứt thoả thuận của các bên
và được thực hiện như hướng dẫn tại điểm a và điểm b khoản 5 Điều
23 Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán Tòa
án nhân dân (TAND) tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định trong Phần thứ nhất
“Những quy định chung” của BLTTDS.
3. Về vụ án được
giải quyết lại sau khi có quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm
a) Đối với vụ án được xét xử lại theo
thủ tục sơ thẩm sau khi có quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm mà Tòa án quyết định
đình chỉ việc giải quyết vụ án thì Tòa án đồng thời phải giải quyết hậu quả của
việc thi hành án, các vấn đề khác có liên quan (nếu có); trường hợp nguyên đơn
rút đơn khởi kiện hoặc đã được triệu tập hợp lệ lần thứ hai mà vẫn vắng mặt thì
việc đình chỉ giải quyết vụ án phải có sự đồng ý của bị đơn, người có quyền lợi,
nghĩa vụ liên quan (khoản 4 Điều 217 BLTTDS năm 2015).
b) Khi xét xử sơ thẩm lại vụ án mà bản
án, quyết định đã bị hủy một phần hoặc toàn bộ theo quyết định giám đốc thẩm,
tái thẩm thì Tòa án phải giải quyết vấn đề tài sản, nghĩa vụ đã được thi hành
(nếu có) theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật nhưng bị hủy và ghi rõ
trong bản án (khoản 3 Điều 266 BLTTDS năm 2015).
c) Khi xét xử phúc thẩm lại vụ án mà
bản án, quyết định đã bị hủy một phần hoặc toàn bộ theo quyết định giám đốc thẩm,
tái thẩm thì Tòa án phải giải quyết vấn đề tài sản, nghĩa vụ đã được thi hành
(nếu có) theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật nhưng bị hủy và ghi rõ
trong bản án (khoản 5 Điều 313 BLTTDS năm 2015).
Thực tiễn xét xử cho thấy, nhiều trường
hợp Tòa án vi phạm các quy định trên, do theo thói quen Tòa án áp dụng thủ tục
giải quyết vụ án như lần đầu. Vì vậy, Kiểm sát viên cần lưu ý các quy định trên
để kiểm sát việc giải quyết vụ án một cách triệt để, toàn diện, đúng pháp luật.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
tín dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng C với bị đơn là Công ty K đối với
yêu cầu thanh toán số tiền 10.253.000.000 đồng và xử lý tài sản thế chấp là
nhà, đất tại thửa số 247, tờ bản đồ số 07, thôn PM, xã MĐ, huyện TL, Thành phố
H, đứng tên bà Nguyễn Xuân H.
Vụ án có 02 bản án phúc thẩm. Bản án
phúc thẩm (lần 1) số 168/2014/KDTM-PT ngày 17/9/2014 của Tòa phúc thẩm TAND tối
cao buộc Ngân hàng C phải trả lại cho bà Nguyễn Xuân H Giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất (GCNQSDĐ) số AA 242706, Cục Thi hành án dân sự Thành phố H đã thi hành
bản án phúc thẩm về phần này. Sau khi có GCNQSDĐ, bà H đã chuyển nhượng lại cho
bà Th, bà Th đã tách nhiều thửa chuyển nhượng cho nhiều người. Tuy nhiên, cũng
trong thời điểm này, Bản án phúc thẩm số 168/2014/KDTM-PT nêu trên lại bị hủy bởi
Quyết định giám đốc thẩm số 10/2016/KDTM-GĐT ngày 20/5/2016 của Hội đồng Thẩm
phán TAND tối cao để xét xử phúc thẩm lại.
Tại thời điểm xét xử phúc thẩm (lần
2) ngày 06/3/2017, thì tài sản đảm bảo nêu trên không còn của bà Nguyễn Xuân
H mà đã chuyển nhượng cho nhiều người khác. Tuy nhiên, Tòa án cấp phúc thẩm
đã không xác minh tình trạng tài sản bảo đảm, không đưa những người nhận chuyển
nhượng quyền sử dụng đất vào tham gia tố tụng, không xử lý hậu quả của việc thi
hành án theo quy định tại khoản 5 Điều 313 BLTTDS năm 2015.
Tại Quyết định giám đốc thẩm số 06/2020/KDTM-GĐT ngày 26/02/2020, Hội đồng Thẩm
phán TAND tối cao quyết định hủy một phần bản án phúc thẩm, giao hồ sơ cho TAND
Thành phố H giải quyết lại phần tài sản thế chấp.
4. Về mức phạt
trong hợp đồng thương mại
Lưu ý mức phạt trong hợp đồng thương
mại có tính đặc thù khác với những loại hợp đồng dân sự. Trong hợp đồng thương
mại thì Điều 301 Luật Thương mại năm 2005 quy định: “Mức
phạt đối với vi phạm nghĩa vụ hợp đồng hoặc tổng mức phạt đối với nhiều vi phạm
do các hên thoả thuận trong hợp đồng, nhưng không quả 8% giá trị phần nghĩa vụ
hợp đồng bị vi phạm, trừ trường hợp quy định tại Điều 266 của Luật này”.
Khoản 1 Điều 266 Luật
Thương mại năm 2005 về phạt vi phạm, bồi thường thiệt
hại trường hợp kết quả giám định sai quy định: “Trường hợp thương nhân kinh
doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định có kết quả sai do lỗi vô ý của
mình thì phải trả tiền phạt cho khách hàng. Mức phạt do các bên thỏa thuận,
nhưng không vượt quá mười lần thù lao dịch vụ giám định”.
Như vậy, đối với những thỏa thuận vượt
quá mức phạt quy định trên được xem là thỏa thuận trái pháp luật, Kiểm sát viên
đề nghị không chấp nhận.
5. Về việc xác định
tư cách tham gia tố tụng đối với những vụ án liên quan đến doanh nghiệp
a) Đối với giao dịch dân sự do chi
nhánh, văn phòng đại diện xác lập, thực hiện khi có tranh chấp yêu cầu Tòa án
giải quyết thì phải căn cứ khoản 6 Điều 84 BLDS năm 2015
quy định: “Pháp nhân có quyền, nghĩa vụ dân sự phát sinh từ giao dịch dân sự
do chi nhánh, văn phòng đại diện xác lập, thực hiện ” để xác định pháp nhân
tham gia tố tụng, chứ không được xác định chi nhánh hoặc văn phòng giao dịch của
pháp nhân.
Thực tế cho thấy nhiều trường hợp Toà
án xác định không đúng tư cách người tham gia tố tụng, nhất là trong việc xác định
chi nhánh, văn phòng giao dịch (không có tư cách pháp nhân) của ngân hàng là
đương sự trong vụ án.
b) Đối với tranh chấp liên quan đến
doanh nghiệp tư nhân, khi tham gia tố tụng phải xác định ông/ bà... chủ doanh
nghiệp tư nhân ... tham gia tố tụng theo quy định tại khoản 1
Điều 183 Luật Doanh nghiệp năm 2014: “Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp
do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi
hoạt động của doanh nghiệp”.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
tín dụng” do TAND tỉnh TN giải quyết tại Quyết định công nhận sự thỏa thuận
của các đương sự số 01/2012/QĐST-KDTM ngày 04/05/2012 đã xác định nguyên đơn là
Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh thành phố TN
với bị đơn là Doanh nghiệp tư nhân sửa chữa ôtô HT (do ông Đào Ngọc X là chủ
doanh nghiệp). Vụ án này đã bị hủy bởi Quyết định giám đốc thẩm ngày 19/11/2015
của Ủy ban Thẩm phán TAND cấp cao tại Hà Nội. Một trong những nguyên nhân hủy
án là do Tòa án xác định sai tư cách của nguyên đơn là Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh thành phố TN (vi phạm khoản
2 Điều 37 Luật Doanh nghiệp năm 2005, khoản 3, 4, 5 Điều 92
BLDS năm 2005), mà phải xác định nguyên đơn là Ngân hàng Nông nghiệp và
Phát triển nông thôn Việt Nam và việc xác định bị đơn là Doanh nghiệp sửa chữa
ôtô HT cũng không đúng, mà bị đơn phải là ông Đào Ngọc X - Chủ Doanh nghiệp sửa
chữa ôtô HT theo quy định tại khoản 3 Điều 143 Luật Doanh nghiệp
năm 20051 (tương ứng với khoản
3 Điều 185 Luật Doanh nghiệp năm 2014).
c) Đối với doanh nghiệp chấm dứt hoạt
động, bị giải thể thì việc xác định người tham gia tố tụng áp dụng quy định tại
điểm a, khoản 2 Điều 74 BLTTDS năm 2015: “Trường hợp tổ
chức phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm
hữu hạn, công ty hợp danh thì cá nhân, tổ chức là thành viên của tổ chức đó hoặc
đại diện của họ tham gia tố tụng". Việc áp dụng luật chuyên ngành
trong trường hợp này, trước đây, áp dụng khoản 6 Điều 158 Luật
Doanh nghiệp năm 2005 quy định: “Người đại diện theo pháp luật, các
thành viên đối với công ty trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu công ty đối với công
ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, các thành viên Hội đồng quản trị đối với
công ty cổ phần, các thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh liên đới chịu
trách nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác chưa thanh toán”.
Thời điểm Luật Doanh nghiệp năm 2014 có hiệu lực thì áp dụng các quy định tương
ứng của luật này đối với từng loại hình doanh nghiệp.
Thực tế cho thấy, có trường hợp, khi
thấy doanh nghiệp giải thể thì Tòa án đình chỉ xét xử vì cho rằng không đủ điều
kiện thụ lý, giải quyết là không đúng. Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng tín
dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng X với bị đơn là ông Bạch Ngọc T, người
liên quan Công ty T. Ngày 11/12/1993, Công ty T có nợ của Ngân hàng X số tiền gốc
120.656,66 USD. Ngày 09/10/2000, Công ty T bị thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký kinh
doanh. Quá trình giải quyết, TAND Thành phố H đã ra Quyết định số 13/2016/QĐST-
KDTM đình chỉ giải quyết vụ án với lý chưa đủ điều kiện khởi kiện (Ngân hàng X
không khởi kiện Công ty T mà khởi kiện ông Bạch Ngọc T), Tòa án cấp phúc thẩm
giữ nguyên quyết định đình chỉ giải quyết vụ án là không đúng, vì Công ty T đã
giải thể nên Ngân hàng X có quyền khởi kiện ông T và các thành viên của Công ty
T trả nợ là đúng theo khoản 6 Điều 158 Luật Doanh nghiệp năm
2005. Vì vậy, tại Quyết định giám đốc thẩm số 06/2019/KDTM- GĐT ngày
03/4/2019 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã quyết định hủy toàn bộ các quyết
định nêu trên.
II. NHỮNG LƯU Ý
TRONG CÔNG TÁC KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT MỘT SỐ VỤ ÁN KINH DOANH, THƯƠNG MẠI CỤ
THỂ
Trong quá trình thực hiện công tác kiểm
sát việc giải quyết vụ án KDTM, VKSND các cấp cần lưu ý đối với một số vụ án cụ
thể thường gặp phải như sau:
1. Đối với vụ
án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng”
Vụ án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng”
bị cấp giám đốc thẩm TAND tối cao hủy nhiều nhất trong các vụ án bị hủy trong
03 năm 2017-2019 (năm 2017 hủy 13 vụ, chiếm tỷ lệ 46% trong tổng số án KDTM bị
cấp tối cao hủy, năm 2018 tỷ lệ hủy chiếm 38%, năm 2019 tỷ lệ hủy chiếm 41%). Tổng
hợp các quyết định giám đốc thẩm của TAND tối cao trong giai đoạn từ năm 2010 đến
năm 2019, thì thấy rằng trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2019 vụ án “Tranh
chấp hợp đồng tín dụng” bị cấp giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TAND tối
cao hủy tăng rất nhiều. Điều này cho thấy chất lượng giải quyết đối với các vụ
án trong lĩnh vực này chưa được tốt. Do vậy, trong quá trình giải quyết loại án
này Kiểm sát viên phải lưu ý một số vấn đề như sau:
1.1. Về tài sản thế chấp
1.1.1. Về nguồn gốc tài sản thế
chấp
Đối với tài sản thế chấp là quyền sử
dụng đất và tài sản gắn liền với đất đứng tên riêng một người trong thời kỳ hôn
nhân, Kiểm sát viên cần lưu ý không chỉ căn cứ trong GCNQSDĐ và tài sản khác gắn
liền với đất, mà còn phải căn cứ vào Điều 27 Luật Hôn nhân và
Gia đình năm 2000, Điều 33 Luật Hôn nhân và Gia đình năm
2014 quy định về tài sản chung của vợ chồng, đặc biệt có trường hợp phải
xem xét đến Điều 15 Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1959 (quy
định: “Vợ và chồng đều có quyền sở hữu, hưởng thụ và sử dụng ngang nhau đối
với tài sản có trước và sau khi cưới”) và những quy định có liên quan để
xem xét kỹ nguồn gốc hình thành tài sản, tài sản này được nhận chuyển nhượng
hay được tặng cho, được thừa kế, nếu đứng tên riêng thì xem xét những thỏa thuận
về tài sản riêng của vợ hoặc chồng; những tài liệu, chứng cứ kèm theo; trường hợp
cần thiết phải xác minh hồ sơ cấp GCNQSDĐ và tài sản gắn liền với đất để xem
xét về nguồn gốc hình thành tài sản. Phải xem xét đưa chồng hoặc vợ (không đứng
tên trong GCNQSDĐ) vào tham gia tố tụng với tư cách đương sự để giải quyết triệt
để, toàn diện vụ án. Thực tiễn xét xử cho thấy việc không xem xét kỹ về nguồn gốc
tài sản thế chấp, không đưa vợ hoặc chồng tham gia tố tụng dẫn đến nhiều vụ án
bị hủy.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
tín dụng” giữa nguyên đơn Ngân hàng S với bị đơn Công ty Đ, người có quyền
lợi và nghĩa vụ liên quan bà Nguyễn Thị C, Nguyễn Thị T...
Ngày 08/7/2009, Công ty Đ vay Ngân
hàng s số tiền 21.500.000.000đ, tài sản thế chấp gồm nhiều tài sản, trong đó có
nhà đất tại 477 Nguyễn Văn Cừ, Thành phố H đứng tên bà Nguyễn Thị C. Do Công ty
Đ vi phạm nghĩa vụ trả nợ, Ngân hàng S khởi kiện ra Tòa án yêu cầu Công ty Đ trả
nợ và xử lý tài sản thế chấp. Quá trình giải quyết, bản án sơ thẩm của TAND
Thành phố H và bản án phúc thẩm của TAND cấp cao đều chấp nhận toàn bộ yêu cầu
khởi kiện của nguyên đơn.
Qua xem xét thấy rằng: Nguồn gốc nhà
đất số 477 Nguyễn Văn Cừ, Thành phố H: Năm 1995, bà Nguyễn Thị C mua của Công
ty Đầu tư Xây dựng số 2 HN, có hợp đồng công chứng, nhưng chưa sang tên. Sau
đó, bà c cùng chồng là ông Nguyễn Thiện C1 bán nhà đất số 477 Nguyễn Văn Cừ này
cho ông Nguyễn Văn T1, theo Hợp đồng mua bán ngày 16/02/2001 thể hiện bà Nguyễn
Thị C, ông Nguyễn Thiện C1 bán nhà trên cho ông T1, đã nhận đủ 1.250.000. 000đ.
Tại Hợp đồng mua bán nhà ngày 18/3/2001 thể hiện ông T1 cùng vợ là bà Nguyễn Thị
T2 bán nhà cho vợ chồng Nguyễn Thị T giá 1.300.000. 000đ, ông T1 đã nhận đủ tiền.
Các hợp đồng này đều không có công chứng, chứng thực.
Nhưng năm 2004, bà C tự làm thủ tục
kê khai và được cấp GCNQSDĐ ở, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với
đất tại 477 Nguyễn Văn Cừ để lần lượt vay tiền nhiều ngân hàng. Đợt vay cuối
cùng bà C thế chấp Ngân hàng S bảo đảm khoản vay của Công ty Đ trong vụ án nêu
trên.
Như vậy, tài sản thế chấp trên có
liên quan đến ông C1, nhưng Toà án các cấp chưa thu thập chứng cứ làm rõ quan hệ
hôn nhân giữa ông C1 và bà C và quyền lợi của ông C1 đối với nhà 477 Nguyễn Văn
Cừ và không đưa ông C1, ông T1 vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền
lợi và nghĩa vụ liên quan là vi phạm nghiêm trọng tố tụng.
Đây là một trong những lý do mà Quyết
định giám đốc thẩm số 03/2019/KDTM-GĐT ngày 03/4/2019 của Hội đồng Thẩm phán
TAND tối cao tuyên hủy bản án phúc thẩm của TAND cấp cao và Bản án sơ thẩm của
TAND Thành phố H để giải quyết sơ thẩm lại.
1.1.2. Về tài sản thể chấp là
quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất đứng tên hộ gia đình
Kiểm sát viên cần lưu ý áp dụng khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 quy định: “Hộ gia
đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng
theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền
sử dụng đất chung tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận
quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất” và Điều
212 BLDS năm 2015 quy định về sở hữu chung của các thành viên gia đình để
kiểm sát việc Tòa án đưa đầy đủ các thành viên có quyền về tài sản vào tham gia
tố tụng nhằm xem xét, xử lý triệt để vụ án. Để xác định có bao nhiêu người
trong hộ gia đình thực sự có quyền về tài sản, Kiểm sát viên cần lưu ý không chỉ
căn cứ vào GCNQSDĐ, sổ hộ khẩu gia đình mà cần nghiên cứu, áp dụng nội dung có
liên quan tại Giải đáp một số vấn đề vướng mắc về nghiệp vụ số
01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của TAND tối cao, cụ thể là khi giải quyết loại
tranh chấp này phải xác định rõ:
- Thời điểm để xác định hộ gia
đình có bao nhiêu thành viên có quyền sử dụng đất là thời điểm được Nhà nước
giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng
đất.
- Việc xác định ai là thành viên hộ
gia đình phải căn cứ vào hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trường hợp
cần thiết, Tòa án có thể yêu cầu Ủy ban nhân dân có thẩm quyền cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất xác định thành viên hộ gia đình tại thời điểm cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất để làm căn cứ giải quyết vụ án và đưa họ tham gia
tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Thực tế, dạng vi phạm không đưa đầy đủ
thành viên hộ gia đình vào tham gia tố tụng của Tòa án dẫn đến bị hủy án cũng rất
nhiều, nên trong quá trình kiểm sát, Kiểm sát viên tập trung kiểm sát chặt chẽ
việc này.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
tín dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng XNK Việt Nam với bị đơn là Công ty
HQ. Theo GCNQSDĐ mà vợ chồng anh Cao Huy Q và Nguyễn Thị T thế chấp năm 2010 để
bảo đảm vay vốn cho Công ty HQ có tên sử dụng đất là hộ Cao Huy Q hoặc là hộ
Cao Huy Q, Nguyễn Thị T. Theo các sổ hộ khẩu thể hiện ông Cao Huy H (cha ông Q)
ở cùng vợ chồng anh Q cho đến năm 2012 mới tách hộ. Trong khi đó các GCNQSDĐ đều
được cấp năm 2004 và 2006. Tòa án không đưa thành viên hộ gia đình (ông H) tham
gia tố tụng là thiếu sót (Tham khảo chi tiết tại Thông báo rút kinh nghiệm số
09/TB-VC1-V4 ngày 07/4/2017 của VKSND cấp cao tại Hà Nội)2.
1.1.3. Về việc Tòa án xem xét,
thẩm định tại chỗ
Quá trình kiểm sát việc giải quyết,
phải kiểm sát chặt chẽ việc Tòa án xem xét, thẩm định tại chỗ tài sản thế chấp
theo Điều 108 BLTTDS năm 2015 hay chưa, nếu chưa thì phải
yêu cầu Tòa án thực hiện việc này. Trên thực tế, nhiều trường hợp Tòa án không
tiến hành biện pháp này, vì cho rằng không có ai yêu cầu, hoặc trường hợp vụ án
bị hủy để xét xử lại thì Tòa án cho rằng giai đoạn xét xử trước đây đã xem xét
thẩm định tại chỗ. Lưu ý việc xem xét, thẩm định tại chỗ cần phải mô tả đúng, đầy
đủ hiện trạng tài sản thế chấp, phải đo vẽ, xác định chính xác cụ thể vị trí
tài sản, một số trường hợp phải chụp ảnh để quan sát tài sản trên thực tế. Về
thành phần tham gia xem xét, thẩm định tại chỗ lưu ý là phải có cơ quan chuyên
môn kỹ thuật về đo vẽ, tính toán số liệu. Kiểm sát tính hợp pháp và sự thống nhất
giữa các tài liệu như: Biên bản xem xét, thẩm định tại chỗ; lời trình bày của
các đương sự; các tài liệu, văn bản do cơ quan có thẩm quyền cung cấp và sơ đồ,
bản vẽ, hình ảnh do cơ quan có thẩm quyền thực hiện sau khi xem xét, thẩm định
tại chỗ đối với tài sản thế chấp và các tài sản liên quan (nếu có); đồng thời
xác định người có quyền đối với tài sản thế chấp, hoặc ai đang quản lý, sử dụng
tài sản thế chấp và tài sản thế chấp trên thực tế có khác gì so với tài sản thể
hiện trên giấy tờ hay không để giải quyết vụ án một cách toàn diện, triệt để.
1.1.4. Việc xử lý tài sản thế
chấp trong trường hợp trên đất có nhiều loại tài sản gắn liền với đất mà có tài
sản thuộc sở hữu của người sử dụng đất, có tài sản thuộc sở hữu của người khác
Kiểm sát viên lưu ý không đề nghị
tuyên vô hiệu (hoặc vô hiệu một phần) đối với hợp đồng thế chấp mà áp dụng các
quy định sau để xử lý: Khoản 19 Điều 1 Nghị định số
11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định
số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 về giao dịch bảo đảm và áp dụng khoản 2 Điều 325 BLDS năm 2015 quy định: “Trường hợp thế chấp
quyền sử dụng đất mà người sử dụng đất không đồng thời là chủ sở hữu tài sản gắn
liền với đất thì khi xử lý quyền sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất
được tiếp tục sử dụng đất trong phạm vi quyền, nghĩa vụ của mình; quyền và
nghĩa vụ của bên thế chấp trong mối quan hệ với chủ sở hữu tài sản gắn liền với
đất được chuyển giao cho người nhận chuyển quyền sử dụng đất, trừ trường hợp có
thỏa thuận khác”. Bên cạnh đó, Án lệ số 11/2017/AL về công nhận hợp đồng thế
chấp quyền sử dụng đất mà trên đất có tài sản không thuộc sở hữu của bên thế chấp
được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao thông qua ngày 14/12/2017 theo Quyết định
số 299/QĐ-CA ngày 28/12/2017 của Chánh án TAND tối cao còn hướng dẫn thêm: “...
Trường hợp bên thế chấp và bên nhận thế chấp thỏa thuận bên nhận thế chấp được
bản tài sản bảo đảm là quyển sử dụng diện tích đất mà trên đất có nhà thuộc sở
hữu của người khác không phải là người sử dụng đất thì cần dành cho chủ sở hữu
nhà đó được quyền ưu tiên nếu họ có nhu cầu mua (nhận chuyển nhượng)”.
Trên thực tế, dạng tranh chấp liên
quan đến vấn đề tài sản trên đất như thế này cũng thường xảy ra, một số Tòa án
đã tuyên hủy (hoặc hủy một phần) hợp đồng thế chấp là không đúng với những quy
định nêu trên.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
tín dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng A với bị đơn là Công ty B. Để đảm bảo
cho khoản vay theo Hợp đồng tín dụng số 1702-LAV-200800142 ngày 16/6/2008 của
Công ty B, ngày 11/6/2008, ông Trần Duyên H và bà Lưu Thị Minh N đã thế chấp
nhà, đất tại số 432, tổ 28, phường E, quận G, Thành phố H theo Hợp đồng thế chấp
quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất ngày 11/6/2008, gồm: diện tích đất
ở 147,7m2, diện tích nhà ở 85m2, số tầng: 02+01. Ngoài
ra, còn có căn nhà 3,5 tầng chưa đăng ký sở hữu và không đưa vào hợp đồng thế
chấp. Quá trình giải quyết, Tòa án cấp phúc thẩm (lần 1) xác định Hợp đồng thế
chấp quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất ngày 11/6/2008 có một phần bị
vô hiệu (phần có căn nhà 3,5 tầng); xử hủy phần quyết định của bản án sơ thẩm về
phần hợp đồng thế chấp và giao hồ sơ cho TAND Thành phố H để xác minh, thu thập
chứng cứ xác định phần tài sản hợp pháp thuộc sở hữu của ông Trần Duyên H, bà
Lưu Thị Minh N và xét xử lại là không đúng. Tòa án phúc thẩm (lần 2) tuyên hủy
bản án KDTM sơ thẩm, giao về cho TAND cấp sơ thẩm giải quyết lại cũng không
đúng. Cả 2 bản án phúc thẩm sau đó đều bị Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao xử hủy,
giao hồ sơ về cho Tòa án cấp phúc thẩm xét xử lại3.
1.2. Về phạt vi phạm và lãi chậm
trả
Thực tiễn xét xử cho thấy vẫn còn nhiều
vụ án bị hủy về phần phạt đối với lãi chậm trả do xuất phát từ thực tiễn các tổ
chức tín dụng (TCTD) cho rằng họ có quyền thỏa thuận với khách hàng về phạt vi
phạm phù hợp với các quy định của pháp luật về tín dụng, trong khi nhiều Tòa án
thì do nhận thức pháp luật khác nhau hoặc không để ý đến khoản tiền phạt này vì
cho rằng các TCTD đã có công thức tính những khoản tiền này và khách hàng không
có thắc mắc gì nên vẫn chấp nhận phạt vi phạm. Vì vậy, trong quá trình kiểm
sát, Kiểm sát viên cần lưu ý xem xét đến vấn đề tính lãi và phạt chậm trả lãi
quá hạn theo hợp đồng tín dụng có đúng quy định không. Hiện nay, chưa có quy định
nào cho phép phạt nhiều lần về cùng vi phạm trong hợp đồng tín dụng. Tại khoản 1 Điều 12 Nghị quyết số 01/2019/NQ-HĐTP ngày 11/01/2019
của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp
luật về lãi, lãi suất, phạt vi phạm (gọi tắt là Nghị quyết 01/2019/NQ- HĐTP)
cũng đã quy định rõ: “Hợp đồng vay tài sản có thỏa thuận xử lý đối với hành
vi không trả nợ đúng hạn của bên vay thì Tòa án xem xét, quyết định theo nguyên
tắc chỉ xử lý một lần đối với mỗi hành vi không trả nợ đúng hạn”. Do vậy,
trong các hợp đồng tín dụng các bên đã thỏa thuận về lãi suất quá hạn (=150%
lãi suất vay trong hạn) nhưng lại còn thỏa thuận về lãi phạt chậm trả đối với
số tiền lãi quá hạn chưa thanh toán là lãi chồng lãi, phạt chồng phạt. Đối
với yêu cầu này của đương sự, trong quá trình kiểm sát, Kiểm sát viên đề nghị
không chấp nhận khoản tiền này.
Ví dụ: Cũng trong vụ án “Tranh chấp
hợp đồng tín dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng S với bị đơn là Công ty Đ,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là bà Nguyễn Thị C, Nguyễn Thị T... nêu
trên. Tại điểm 5.2 Điều 5 Hợp đồng tín dụng số 251/HĐTD/NH ngày 08/7/2009 các
bên thỏa thuận về lãi suất quá hạn (=150% lãi suất vay trong hạn) nhưng lại còn
thỏa thuận về lãi phạt chậm trả (=150% lãi suất vay trong hạn) đối với số tiền
lãi chưa thanh toán đúng hạn theo hợp đồng là lãi chồng lãi, phạt chồng phạt.
Đây là một trong những lý do mà Quyết định giám đốc thẩm số 03/2019/KDTM-GĐT
ngày 03/4/2019 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã hủy bản án sơ thẩm, phúc
thẩm.
Đối với hợp đồng tín dụng được ký kết
từ ngày 01/01/2017 (ngày BLDS năm 2015 có hiệu lực thi hành), phần lãi chậm trả
tính trên số dư lãi chậm trả trong hạn phù hợp với điểm
a, khoản 5 Điều 466 BLDS năm 2015 và được quy định cụ thể tại điểm b khoản 4 Điều 13 Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày
30/12/2016 của Ngân hàng Nhà nước quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín
dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng: “Trường hợp khách
hàng không trả đúng hạn tiền lãi theo quy định tại điểm a khoản này, thì phải
trả lãi chậm trả theo mức lãi suất do tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận
nhưng không vượt quá 10%/năm tính trên số dư lãi chậm trả tương ứng với
thời gian chậm trả”.
Tiếp đó, điểm b khoản
2 Điều 8 Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP quy định: “Trường hợp khách hàng
không trả đúng hạn tiền lãi trên nợ gốc theo thỏa thuận tại hợp đồng tín dụng,
thì phải trả lãi chậm trả theo mức lãi suất do tổ chức tín dụng và khách hàng
thỏa thuận nhưng không vượt quá mức lãi suất giới hạn mà pháp luật quy định
tương ứng với thời gian chậm trả lãi trên nợ gốc trong hạn”4.
1.3. Về việc xác định mức lãi suất,
thời điểm tính lãi và căn cứ tính lãi
Từ khi có Án lệ số 08/2016/AL về xác
định lãi suất, việc điều chỉnh lãi suất trong hợp đồng tín dụng kể từ ngày tiếp
theo của ngày xét xử sơ thẩm được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao thông qua
ngày 17/10/2016 và được công bố theo Quyết định số 698/QĐ-CA ngày 17/10/2016 của
Chánh án TAND tối cao cho đến trước khi ban hành Nghị quyết 01/2019/NQ-HĐTP (có
hiệu lực từ ngày 15/3/2019), nhiều Tòa án đã xác định trường hợp đối với các
khoản tiền vay của các TCTD, ngoài khoản tiền nợ gốc, lãi vay trong hạn, lãi
vay quá hạn, phí mà khách hàng vay phải thanh toán cho bên cho vay theo hợp đồng
tín dụng tính đến ngày xét xử sơ thẩm, thì “kể từ ngày tiếp theo của ngày
xét xử sơ thẩm khách hàng vay còn phải tiếp tục chịu khoản tiền lãi quá hạn
của số tiền nợ gốc chưa thanh toán, theo mức lãi suất mà các bên thỏa thuận
trong hợp đồng cho đến khi thanh toán xong khoản nợ gốc này”.
(Án lệ số 08/2016/AL được phát triển
từ vụ án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng” giữa nguyên đơn là Ngân hàng N với
bị đơn là Công ty cổ phần Dược phẩm K. Bản án phúc thẩm số 148/2011/KDTM-PT
ngày 17/8/2011 của Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại Hà Nội đã quyết định: “…Kể
từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật và người được thi hành án có đơn yêu cầu
thi hành án, người phải thi hành án còn phải trả lãi đối với số tiền chậm thi
hành án theo lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với
thời gian chậm thi hành án” là không đúng. Nội dung này đã bị Quyết định
giám đốc thẩm số 12/2013/KDTM-GĐT ngày 16/5/2013 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối
cao tuyên hủy và được phát triển thành Án lệ 08 nêu trên).
Tuy nhiên, đến khi ban hành Nghị quyết
số 01/2019/NQ-HĐTP thì việc xác định mức lãi suất, thời điểm tính lãi suất và số
tiền để tính lãi suất được hướng dẫn khái quát, đầy đủ hơn, cụ thể như sau: “Đối
với trường hợp chậm thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng mà các bên có thỏa thuận
về việc trả lãi thì quyết định kể từ ngày tiếp theo của ngày xét xử sơ thẩm cho
đến khi thi hành án xong, bên phải thi hành án còn phải chịu khoản tiền lãi
của số tiền còn phải thi hành án theo mức lãi suất các bên thỏa thuận nhưng
phải phù hợp với quy định cùa pháp luật; nếu không có thỏa thuận về mức lãi suất
thì quyết định theo mức lãi suất quy định tại khoản 2 Điều 468
của Bộ luật Dân sự năm 2015” (điểm a, khoản 1 Điều 13)5.
Vì vậy, trong công tác kiểm sát đối với
trường hợp tuyên án về lãi này cần cập nhật chính xác các văn bản hướng dẫn để
giải quyết.
2. Đối với vụ
án “Tranh chấp thành viên công ty với công ty” hoặc “Tranh chấp giữa
các thành viên công ty”
2.1. Về thẩm quyền giải quyết
tranh chấp
Khác với nhiều loại tranh chấp khác
thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND cấp huyện, đối với các tranh chấp thành
viên công ty với công ty hoặc giữa thành viên công ty với nhau đều thuộc thẩm
quyền giải quyết của TAND cấp tỉnh theo khoản 4 Điều 30, điểm a
khoản 1 Điều 37 BLTTDS năm 2015.
2.2. Về nội dung quan hệ tranh chấp
Phải áp dụng quy định tại điểm a, b, khoản 5 Điều 6, Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày
03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao về hướng dẫn phần chung của
BLTTDS để xác định chính xác quan hệ tranh chấp. Nếu giữa công ty với các thành
viên của công ty hoặc giữa các thành viên của công ty có tranh chấp với nhau,
nhưng tranh chấp đó không liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể,
sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, bàn giao tài sản của công ty, chuyển đổi hình
thức tổ chức của công ty mà chỉ liên quan đến các quan hệ khác như quan hệ lao
động, quan hệ dân sự (ví dụ: Tranh chấp về bảo hiểm xã hội, về trợ cấp cho người
lao động, về hợp đồng lao động, về hợp đồng vay,...) thì tranh chấp đó không phải
là tranh chấp về kinh doanh, thương mại theo quy định tại khoản
3 Điều 29 của BLTTDS năm 2015. Tùy từng trường hợp cụ thể mà Kiểm sát viên
nghiên cứu, xác định đó là tranh chấp về dân sự hay tranh chấp về lao động.
2.3. Về thu thập tài liệu, chứng cứ
Khi kiểm sát việc giải quyết các vụ
án này, Kiểm sát viên kiểm sát chặt chẽ việc thu thập tài liệu, chứng cứ của
Tòa án phải đầy đủ, khách quan và được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật,
gồm những chứng cứ do nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên
quan... cung cấp. Ngoài ra, do đây là tranh chấp trong nội bộ doanh nghiệp nên
phải thu thập đầy đủ các tài liệu, chứng cứ về tổ chức, hoạt động của doanh
nghiệp, xác định doanh nghiệp thuộc loại hình doanh nghiệp nào, Điều lệ doanh
nghiệp, giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp và các lần đăng ký thay đổi, bổ
sung, các loại sổ sách kế toán, báo cáo tài chính, biên bản họp hội đồng quản
trị, hội đồng thành viên... Trong các vụ án tranh chấp giữa thành viên công ty
đối với công ty, thành viên công ty khó có thể cung cấp được cho Tòa án đầy đủ
những tài liệu, chứng cứ làm căn cứ cho việc khởi kiện của họ, do những tài liệu,
chứng cứ này công ty đang quản lý, nắm giữ, trong khi đó phía công ty thì hạn
chế cung cấp cho Tòa án trong trường hợp bất lợi cho công ty. Do vậy, Kiểm sát
viên cần lưu ý kiểm sát việc thu thập tài liệu, chứng cứ được đầy đủ. Quá trình
giải quyết phải căn cứ vào các luật chuyên ngành như Luật Doanh nghiệp, Luật Kế
toán... và các văn bản hướng dẫn, quy định chi tiết thi hành để xem xét, giải
quyết vụ án toàn diện, chính xác.
2.4. Về xác định người tham gia tố
tụng
Kiểm sát việc Tòa án có xác định đúng
và đầy đủ người tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ
liên quan, là các thành viên của công ty hay không. Thực tế, nhiều vụ án tranh
chấp giữa các thành viên công ty trách nhiệm hữu hạn, Tòa án cho rằng thành
viên công ty đã tham gia tố tụng với tư cách là người đại diện theo pháp luật
như giám đốc, chủ tịch hội đồng quản trị của doanh nghiệp hoặc là người đại diện
theo ủy quyền nên không cần thiết đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách là
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan theo quy định tại khoản
4 Điều 68 và Điều 73 BLTTDS năm 2015 nữa là không đầy đủ, không bảo đảm quyền
và lợi ích hợp pháp của họ và đồng thời không giải quyết toàn diện, triệt để vụ
án.
Thời gian qua, tỷ lệ các bản án về “Tranh
chấp thành viên công ty với công ty” hoặc “Tranh chấp giữa các thành
viên công ty” của Tòa án giải quyết đã có hiệu lực pháp luật cũng bị hủy
tương đối nhiều trong những năm gần đây (năm 2018, TAND tối cao hủy 05 vụ “Tranh
chấp thành viên công ty với công ty ”, chiếm tỷ lệ 38% trong tổng số án bị
cấp tối cao hủy)... Những vi phạm phổ biến của Tòa án trong giải quyết các vụ
án này là xác định không đúng quan hệ pháp luật tranh chấp; xác minh, thu thập,
đánh giá chứng cứ không đầy đủ; không thu thập tài liệu về chứng từ, sổ sách kế
toán, điều lệ công ty, báo cáo tài chính, biên bản họp hội đồng cổ đông, hội đồng
thành viên..., không đưa thành viên công ty có liên quan vào tham gia tố tụng.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp thành
viên công ty với công ty”, giữa nguyên đơn là ông Lưu Doãn Th với bị đơn là
Công ty T do ông Đinh Ngọc T là người đại diện theo pháp luật. Một trong những
nguyên nhân hủy án là do vi phạm tố tụng, cụ thể là: Ông Đinh Ngọc T là người đại
diện theo pháp luật của Công ty T, đồng thời là thành viên Công ty, đã góp vốn
với tỷ lệ 50%, nhưng Toà án cấp sơ thẩm, Tòa án cấp phúc thẩm không đưa cá nhân
ông T tham gia tố tụng với tư cách người có quyền và nghĩa vụ liên quan là vi
phạm khoản 4 Điều 68 BLTTDS năm 2015. Bản án sơ thẩm, phúc
thẩm sau đó bị hủy bởi Quyết định giám đốc thẩm số 05/2019/KDTM-GĐT ngày
03/4/2019 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao.
3. Đối với vụ
án “Tranh chấp hợp đồng xây dựng”
Các chứng cứ mà Tòa án cần phải thu
thập khi giải quyết vụ án “Tranh chấp hợp đồng xây dựng” bao gồm: hợp đồng
xây dựng, phụ lục hợp đồng xây dựng, hồ sơ thiết kế công trình, nhật ký công
trình, biên bản xác nhận khối lượng công trình, biên bản đối chiếu công nợ,
thông báo nghiệm thu, biên bản nghiệm thu từng hạng mục công trình, nghiệm thu
toàn bộ công trình, hóa đơn giá trị gia tăng, các chứng từ thanh toán khác, chứng
chỉ bảo hành, chứng chỉ nguồn gốc nguyên vật liệu...
Các vi phạm thường thấy thông qua việc
giải quyết vụ án “Tranh chấp hợp đồng xây dựng” thường là thi công không
đúng thiết kế, không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng công trình, kéo dài tiến độ
thi công công trình, không chấp hành lệnh thay đổi của chủ đầu tư dẫn đến tổn
thất kinh tế hoặc kéo dài ngày công, không thanh toán đúng tiến độ, khối lượng
công việc... Liên quan đến việc xác định tính chất, mức độ lỗi trong vi phạm hợp
đồng xây dựng của các bên và các yêu cầu bồi thường thiệt hại, phạt vi phạm, Kiểm
sát viên lưu ý cần thiết phải có kết quả giám định của cơ quan chuyên môn theo
quy định tại xứ Luật Giám định tư pháp trong việc xem xét, đánh giá chất lượng
công trình, để từ đó xác định tính chất, mức độ lỗi và xác định trách nhiệm bồi
thường thiệt hại và phạt vi phạm hợp đồng. Khi xem xét mức phạt do vi phạm hợp
đồng trong lĩnh vực xây dựng cần lưu ý áp dụng luật chuyên ngành là Luật Xây dựng
năm 2014 (khoản 2 Điều 146) và Nghị định số 37/2015/NĐ-CP
ngày 22/4/2015 quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng có mức phạt vi phạm tối
đa không quá 12% giá trị vi phạm.
Vụ án “Tranh chấp hợp đồng xây dựng”
được xem là vụ án khó trong việc nhận định, đánh giá chứng cứ, vì loại tranh chấp
này thuộc về chuyên môn sâu ngành xây dựng, kỹ thuật, do vậy quá trình giải quyết
cần phải căn cứ vào luật chuyên ngành là Luật Xây dựng, các văn bản hướng dẫn
thi hành (nay là Luật Xây dựng năm 2014, Nghị định số 37/2015/NĐ-CP quy định
chi tiết về hợp đồng xây dựng...) và các luật chuyên ngành về giám định... để
giải quyết dứt điểm vụ án, tránh để kéo dài.
Ví dụ: Vụ án “Tranh chấp hợp đồng
xây dựng” giữa nguyên đơn là Công ty N với bị đơn là Công ty B; người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là Công ty AP và Công ty TS ở thành phố Đ. Vụ án
kéo dài nhiều năm, nguyên đơn khởi kiện từ ngày 10/3/2004, tính đến thời điểm
có Quyết định giám đốc thẩm (lần 2) số 06/2017/KDTM-GĐT ngày 12/5/2017 của Hội
đồng Thẩm phán TAND tối cao thì đã qua 03 lần xét xử sơ thẩm và đều cơ bản chấp
nhận yêu cầu của nguyên đơn, chỉ chấp nhận một phần yêu cầu phản tố của bị đơn.
Vụ án đều có kháng nghị phúc thẩm của VKSND cùng cấp, 02 lần kháng nghị giám đốc
thẩm của Chánh án TAND tối cao.
Trên đây là Hướng dẫn một số nội dung
công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án kinh doanh, thương mại, đính kèm Hướng
dẫn này có 02 phụ lục về danh mục một số văn bản pháp luật và văn bản của Ngành
phục vụ cho công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án KDTM. Đề nghị VKSND các cấp
quán triệt và triển khai thực hiện; kịp thời báo cáo những vướng mắc phát sinh
trong quá trình nghiên cứu, vận dụng và thực hiện với VKSND tối cao (Vụ 10) để
hướng dẫn, giải thích thêm./.
|
Nơi nhận:
- Viện trưởng VKSNDTC (để báo cáo);
- Đ/c Nguyễn Duy Giảng - PVT VKSNDTC (để báo cáo);
- VKSND cấp cao 1, 2, 3; VKSND tỉnh, TP trực thuộc TW (để thực hiện);
- Văn phòng VKSNDTC, Vụ 14, Trường ĐHKS Hà Nội, Trường ĐT, BD NVKS tại TP. Hồ
Chí Minh (để phối hợp);
- Lãnh đạo, công chức Vụ 10 (để thực hiện);
- Lưu: VT, Vụ 10.
|
TL. VIỆN TRƯỞNG
VỤ TRƯỞNG
VỤ KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÀNH CHÍNH, VỤ VIỆC KINH DOANH, THƯƠNG
MẠI, LAO ĐỘNG VÀ NHỮNG VIỆC KHÁC THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
Phan Văn Tâm
|
PHỤ LỤC 01
MỘT SỐ VĂN BẢN PHÁP LUẬT THƯỜNG ÁP DỤNG
TRONG QUÁ TRÌNH KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH DOANH, THƯƠNG MẠI CỤ THỂ
(Ban hành kèm theo Hướng dẫn số 29/HD-VKSTC ngày 25 tháng 9 năm 2020)
1. Đối với vụ
án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng”
Khi nghiên cứu, kiểm sát giải quyết vụ
án “Tranh chấp hợp đồng tín dụng”, ngoài những văn bản Luật cơ bản là Luật
Các tổ chức tín dụng và Bộ luật dân sự, cần phải nghiên cứu kỹ những văn bản dưới
luật thường được áp dụng để giải quyết dưới đây:
|
STT
|
Tên văn bản
|
Ngày có hiệu lực
|
|
1
|
Thông tư Liên tịch số 01/TTLT ngày 19/6/1997 của
Toà án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Tài
chính hướng dẫn việc xét xử và thi hành án về tài sản
|
15/7/1997
|
|
2
|
Nghị định số 163/2006/NĐ-CP ngày 29/12/2006 của
Chính phủ về đăng ký giao dịch bảo đảm
|
27/01/2007
|
|
3
|
Nghị định số 11/2012/NĐ-CP ngày 22/02/2012 sửa đổi,
bổ sung một số Điều của Nghị định số 163/2006/NĐ-CP về giao dịch bảo đảm.
|
10/04/2012
|
|
4
|
Quyết định số 2868/QĐ-NHNN ngày 29/11/2010 của Thống
đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam về mức lãi suất cơ bản bằng đồng Việt Nam
|
01/12/2010
|
|
5
|
Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 của
Ngân hàng Nhà nước quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi
nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng
|
15/03/2017
|
|
6
|
Nghị định số 102/2017/NĐ-CP ngày 01/09/2017 của
Chính phủ về đăng ký biện pháp bảo đảm
|
15/10/2017
|
|
7
|
Công văn số 152/TANDTC-PC ngày 19/7/2017 của Tòa
án nhân dân tối cao về việc giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng, xử lý nợ
xấu
|
19/7/2017
|
|
8
|
Nghị quyết số 42/2017/QH14 ngày 21/6/2017 của Quốc
hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng
|
15/08/2017
|
|
9
|
Nghị quyết số 03/2018/NQ-HĐTP ngày 15/5/2018 của
Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định
của pháp luật trong giải quyết tranh chấp về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của
khoản nợ xấu tại Tòa án nhân dân
|
01/07/2018
|
|
10
|
Giải đáp một số vấn đề về nghiệp vụ số
01/2017/GĐ-TANDTC ngày 07/4/2017 của Tòa án nhân dân tối cao
|
07/4/2017
|
|
11
|
Công văn số 64/TANDTC-PC ngày 03/4/2019 của Tòa
án nhân dân tối cao thông báo kết quả giải đáp trực tuyến một số vướng mắc về
hình sự, dân sự và tố tụng hành chính
|
03/4/2019
|
|
12
|
Án lệ số 11/2017/AL về công nhận hợp đồng thế chấp
quyền sử dụng đất mà trên đất có tài sản không thuộc sở hữu của bên thế chấp,
được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao thông qua ngày 14/12/2017 và được công bố
theo Quyết định số 299/QĐ-CA ngày 28/12/2017 của Chánh án TAND tối cao
|
28/12/2017
|
|
13
|
Án lệ số 37/2020/AL về hiệu lực của hợp đồng bảo
hiểm tài sản trong trường hợp bên mua bảo hiểm đóng phí bảo hiểm sau khi kết
thúc thời hạn đóng phí bảo hiểm được Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao
thông qua ngày 05/02/2020 và được công bố theo Quyết định 50/QĐ-CA ngày
25/02/2020 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao
|
25/02/2020
|
2. Đối với vụ
án “Tranh chấp thành viên công ty với công ty” hoặc “Tranh chấp giữa
các thành viên công ty với nhau”
|
STT
|
Tên văn bản
|
Ngày có hiệu lực
|
|
1
|
Luật Doanh nghiệp năm 2014.
|
01/07/2015
|
|
2
|
Nghị định số 96/2015/NĐ-CP ngày 19/10/2015 quy định
chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp
|
08/12/2015
|
|
3
|
Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/9/2015 về đăng
ký doanh nghiệp
|
01/11/2015
|
|
4
|
Nghị định số 108/2018/NĐ-CP ngày 23/8/2018 sửa đổi,
bổ sung một số Điều của Nghị định số 78/2015/NĐ-CP (nêu trên)
|
10/10/2018
|
|
5
|
Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày 03/12/2012 của
Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao về hướng dẫn phần chung của BLTTDS
|
01/07/2013
|
3. Đối với vụ
án “Tranh chấp hợp đồng xây dựng”
|
STT
|
Tên văn bản
|
Ngày có hiệu lực
|
|
1
|
Luật Xây dựng năm 2014
|
01/01/2015
|
|
2
|
Nghị định số 37/2015/NĐ-CP ngày 22/4/2015 của
Chính phủ quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng
|
15/06/2015
|
|
3
|
Nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18/6/2015 của
Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung thi hành Luật Xây dựng năm 2014 về
quản lý dự án đầu tư xây dựng
|
05/08/2015
|
|
4
|
Nghị định số 42/2017/NĐ-CP ngày 05/4/2017 của
Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định số 59/2015/NĐ-CP (nêu trên)
|
01/06/2017
|
|
5
|
Thông tư số 09/2016/TT-BXD ngày 10/3/2016 của Bộ
Xây dựng hướng dẫn hợp đồng thi công xây dựng công trình
|
01/05/2016
|
PHỤ LỤC 02
MỘT SỐ VĂN BẢN DO NGÀNH KIỂM SÁT BAN HÀNH LIÊN QUAN ĐẾN
CÔNG TÁC KIỂM SÁT VIỆC GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN KINH DOANH, THƯƠNG MẠI
(Ban hành kèm theo Hướng dẫn số 29/HD-VKSTC ngày 25 tháng 9
năm 2020)
|
STT
|
Tên văn bản
|
Ngày có hiệu lực
|
|
1
|
Chỉ thị số 10/CT-VKSTC ngày 06/4/2016 về tăng cường
công tác kháng nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ án dân sự, vụ
án hành chính
|
06/4/2016
|
|
2
|
Quyết định số 364/QĐ-VKSTC ngày 02/10/2017 về việc
ban hành Quy chế công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự
|
02/10/2017
|
|
3
|
Quyết định số 204/QĐ-VKSTC ngày 01/6/2017 về việc
ban hành Hệ thống biểu mẫu văn bản tố tụng- nghiệp vụ tạm thời trong lĩnh vực
kiểm sát hoạt động tư pháp
|
01/6/2017
|
|
4
|
Hướng dẫn số 28/HD-VKSTC ngày 19/10/2018 quy định
về lập hồ sơ kiểm sát giải quyết vụ án hành chính; vụ việc kinh doanh thương
mại, lao động; phá sản....
|
19/10/2018
|
|
5
|
Hướng dẫn số 29/HD-VKSTC ngày 01/11/2018 về phát
hiện vi phạm và thực hiện quyền kháng nghị đối với những vi phạm trong việc
giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc kinh doanh thương mại...
|
01/11/2018
|
|
6
|
Hướng dẫn số 32/HD-VKSTC ngày 30/11/2018 về việc
tham gia, tham dự phiên toà dân sự, hôn nhân và gia đình, hành chính, kinh
doanh, thương mại, lao động rút kinh nghiệm
|
30/11/2018
|
|
7
|
Quyết định số 399/QĐ-VKSTC ngày 06/9/2019 ban
hành Quy định về quy trình, kỹ năng kiểm sát bản án, quyết định giải quyết vụ
án dân sự của Tòa án
|
06/9/2019
|
|
8
|
Quyết định số 458/QĐ-VKSTC ngày 04/10/2019 ban
hành Quy định về hướng dẫn hoạt động của Kiểm sát viên tham gia phiên tòa dân
sự sơ thẩm
|
04/10/2019
|
|
9
|
Quyết định số 599/QĐ-VKSTC ngày 06/12/2019 về việc
ban hành Quy chế công tác hướng dẫn, giải đáp vướng mắc về pháp luật, nghiệp
vụ, báo cáo thỉnh thị, trả lời thỉnh thị trong ngành Kiểm sát nhân dân
|
06/12/2019
|
|
10
|
Giải đáp vướng mắc về lãi suất trong bản án kinh
doanh, thương mại số 76/VKSTC-V14 ngày 09/02/2018
|
09/02/2018
|
|
11
|
Giải đáp vướng mắc trong việc áp dụng quy định của
BLTTDS năm 2015 và nghiệp vụ kiểm sát các vụ việc dân sự trong ngành KSND số
70/VKSTC-V14 ngày 05/01/2018
|
05/01/2018
|
|
12
|
Giải đáp vướng mắc về pháp luật về pháp luật thuộc
lĩnh vực dân sự, hành chính và những việc khác theo quy định của pháp luật số
2964/VKSTC-V14 ngày 19/7/2018
|
19/7/2018
|
|
13
|
Giải đáp vướng mắc về pháp luật về dân sự, hành
chính số 6183/VKSTC-V14 ngày 25/12/2019
|
25/12/2019
|
1 Tham khảo chi tiết tại Thông báo rút kinh nghiệm
số 02/TB-VC1 ngày 01/3/2016 của VKSND cấp cao tại Hà Nội.
2 Ngoài ra, còn có Thông báo rút kinh nghiệm số
14/TB-VC2-V3 ngày 19/02/2019 của VKSND cấp cao tại Đà Nẵng và Thông báo rút
kinh nghiệm số 28/TB-VC3-V4 ngày 25/9/2018 của VKSND cấp cao tại Thành phố Hồ
Chí Minh về dạng vi phạm tương tự của Tòa án không đưa đầy đủ thành viên hộ gia
đình vào tham gia tố tụng.
3 Quyết định giám đốc thẩm số 01/2017/KDTM-GĐT
ngày 01-3-2017 được phát triển thành Án lệ số 11/2017/AL và Quyết định giám đốc
thẩm số 01/2020/KDTM-GĐT ngày 13/02/2020 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao.
4 Nghiên cứu thêm Giải đáp vướng mắc về pháp luật
về dân sự, hành chính số 6183/VKSTC-V14 ngày 25/12/2019 của Viện kiểm sát nhân
dân tối cao.
5 Nghiên cứu thêm Giải đáp vướng mắc về pháp luật
về dân sự, hành chính số 6183/VKSTC-V14 ngày 25/12/2019 của Viện kiểm sát nhân
dân tối cao.