|
QUỐC
HỘI
********
|
CỘNG
HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
********
|
|
Số:
21-LCT/HĐNN7
|
Hà
Nội, ngày 29 tháng 12 năm 1986
|
LUẬT
HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH
Gia đình là tế bào của xã hội.
Gia đình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia đình càng tốt.
Trong gia đình xã hội chủ nghĩa, vợ chống bình đẳng, thương yêu, giúp đỡ nhau
tiến bộ, tham gia tích cực vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ
quốc, cùng nhau nuôi dạy con thành những công dân có ích cho xã hội.
Kế thừa và phát triển Luật hôn nhân và gia đình năm 1959, để tiếp tục xây dựng
và củng cố gia đình xã hội chủ nghĩa, giữ gìn và phát huy những phong tục, tập
quán tốt đẹp của dân tộc, xoá bỏ những tục lệ lạc hậu, những tàn tích của chế độ
hôn nhân và gia đình phòng kiến, chống ảnh hưởng của chế độ hôn nhân và gia
đình tư sản ;
Căn cứ vào Điều 64 và Điều 65 của Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam ;
Luật này quy định chế độ hôn nhân và gia đình.
Chương
1:
NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG
Điều
1
Nhà nước bảo đảm thực
sự chế độ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng, nhằm
xây dựng gia đình dân chủ, hoà thuận, hạnh phúc, bền vững.
Hôn nhân giữa công dân Việt Nam
thuộc các dân tộc các tôn giáo khác nhau, giữa người theo tôn giáo với người
không theo tôn giáo được tôn trọng và bảo vệ.
Điều
2
Vợ chồng có nghĩa vụ thực hiện
sinh đẻ có kế hoạch.
Cha mẹ có nghĩa vụ nuôi dạy con
thành những công dân có ích cho xã hội.
Con có nghĩa vụ kính trọng, chăm
sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.
Điều
3
Nhà nước và xã hội bảo vệ bà mẹ
và trẻ em, giúp đỡ các bà mẹ thực hiện tốt chức năng cao quý của người mẹ.
Điều
4
Cấm tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, cản
trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, yêu sách của cải trong việc cưới hỏi ; cấm cưỡng
ép ly hôn.
Cấm người đang có vợ, có chồng kết
hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác.
Cấm ngược đãi, hành hạ cha, mẹ,
vợ, chồng, con cái.
Chương
2:
KẾT HÔN
Điều
5
Nam từ 20 tuổi trở lên, nữ từ 18
tuổi trở lên mới được kết hôn.
Điều
6
Việc kết hôn do nam nữ tự nguyện
quyết định, không bên nào được ép buộc bên nào, không ai được cưỡng ép hoặc cản
trở.
Điều
7
Cấm kết hôn trong những trường hợp
sau đây :
a) Đang có vợ hoặc có chồng ;
b) Đang mắc bệnh tâm thần không
có khả năng nhận thức hành vi của mình ; đang mắc bệnh hoa liễu ;
c) Giữa những người cùng dòng
máu về trực hệ ; giữa anh chị em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ
khác cha ; giữa những người khác có họ trong phạm vi ba đời ;
d) Giữa cha, mẹ nuôi với con
nuôi.
Điều
8
Việc kết hôn do Uỷ ban nhân dân
xã, phường, thị trấn nơi thường trú của một trong hai người kết hôn công nhận
và ghi vào sổ kết hôn theo nghi thức do Nhà nước quy định.
Việc kết hôn giữa công dân Việt
Nam với nhau ở ngoài nước do cơ quan đại diện ngoại giao của nước Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam công nhận.
Mọi nghi thức kết hôn khác đều
không có giá trị pháp lý.
Điều
9
Việc kết hôn vi phạm một trong
các Điều 5, 6, 7 của Luật này là trái pháp luật.
Một hoặc hai bên đã kết hôn trái
pháp luật, vợ, chồng hoặc con của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn với người
khác, Viện kiểm sát nhân dân, Hội liên hiệp phụ nữa Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng
sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam có quyền yêu cầu Toà án nhân dân huỷ việc kết
hôn trái pháp luật.
Tài sản của những người mà hôn
nhân bị huỷ được giải quyết theo nguyên tắc : tài sản riêng của ai thì vẫn thuộc
quyền sở hữu của người ấy ; tài sản chung được chia căn cứ vào công sức đóng
góp của mỗi bên ; quyền lợi chính đáng của bên bị lừa dối hoặc bị cưỡng ép kết
hôn được bảo vệ.
Quyền lợi của con được giải quyết
như trong trường hợp cha mẹ ly hôn.
Chương
3:
NGHĨA VỤ VÀ QUYỀN CỦA VỢ,
CHỒNG
Điều
10
Vợ, chồng có nghĩa vụ và quyền
ngang nhau về mọi mặt trong gia đình.
Điều
11
Vợ, chồng có nghĩa vụ chung thuỷ
với nhau, thương yêu, quý trọng, chăm sóc, giúp đỡ nhau tiến bộ, cùng nhau thực
hiện sinh đẻ có kế hoạch.
Chồng có nghĩa vụ tạo điều kiện
cho vợ thực hiện tốt chức năng của người mẹ.
Điều
12
Vợ, chồng có quyền tự do chọn
nghề nghiệp chính đáng, tham gia các công tác chính trị, kinh tế, văn hoá và xã
hội.
Điều
13
Chỗ ở của vợ chồng do vợ chồng lựa
chọn, không bị ràng buộc bởi phong tục, tập quán.
Điều
14
Tài sản chung của vợ chồng gồm
tài sản do vợ hoặc chồng tạo ra, thu nhập về nghề nghiệp và những thu nhập hợp
pháp khác của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, tài sản mà vợ chồng được thừa kế
chung hoặc được cho chung.
Điều
15
Tài sản chung được sử dụng để bảo
đảm những nhu cầu chung của gia đình.
Vợ, chồng có quyền và nghĩa vụ
ngang nhau đối với tài sản chung. Việc mua bán, đổi, cho, vay, mượn, và những
giao dịch khác có quan hệ đến tài sản mà có giá trị lớn thì phải được sự thoả
thuận của vợ, chồng.
Điều
16
Đối với tài sản mà vợ hoặc chồng
có trước khi kết hôn, tài sản được thừa kế riêng hoặc được cho riêng trong thời
kỳ hôn nhân thì người có tài sản đó có quyền nhập hoặc không nhập vào khối tài
sản chung của vợ chồng.
Điều
17
Khi một bên chết trước, nếu cần
chia tài sản chung của vợ chồng thì chia đôi. Phần tài sản của người chết được
chia theo quy định của pháp luật về thừa kế.
Vợ, chồng có quyền thừa kế tài sản
của nhau.
Điều
18
Khi hôn nhân tồn tại, nếu một
bên yêu cầu và có lý do chính đáng, thì có thể chia tài sản chung của vợ chồng
theo quy định ở Điều 42 của Luật này.
Chương
4:
NGHĨA VỤ VÀ QUYỀN CỦA
CHA MẸ VÀ CON
Điều
19
Cha mẹ có nghĩa vụ thương yêu,
nuôi dưỡng, giáo dục con, chăm lo việc hoặc tập và sự phát triển lành mạnh của
con về thể chất, trí tuệ và đạo đức.
Cha mẹ không được phân biệt đối
xử giữa các con.
Cha mẹ phải làm gương tốt cho
con về mọi mặt, và phối hợp chặt chẽ với nhà trường và các tổ chức xã hội trong
việc giáo dục con.
Điều
20
Cha mẹ có nghĩa vụ nuôi dưỡng
con đã thành niên mà không có khả năng lao động để tự nuôi mình.
Điều
21
Các con có nghĩa vụ và quyền
ngang nhau trong gia đình.
Con có nghĩa vụ kính trọng, chăm
sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, lắng nghe những lời khuyên bảo của cha mẹ.
Điều
22
Con đã thành niên còn ở chung với
cha mẹ có quyền lựa chọn nghề nghiệp, tham gia các công tác chính trị, kinh tế,
văn hoá và xã hội.
Điều
23
Con có quyền có tài sản riêng.
Con từ 16 tuổi trở lên còn ở
chung với cha mẹ có nghĩa vụ chăm lo đời sống chung của gia đình, và nếu có thu
nhập riêng thì phải đóng góp vào nhu cầu của gia đình.
Điều
24
Cha mẹ đại diện cho con chưa
thành niên trước pháp luật.
Cha mẹ quản lý tài sản của con
chưa thành niên.
Điều
25
Cha mẹ chịu trách nhiệm bồi thường
các thiệt hại do hành vi trái pháp luật của con dưới 16 tuổi gây ra. Trong trường
hợp cha mẹ không có khả năng mà con có tài sản riêng thì lấy tài sản của con để
bồi thường.
Con chưa thành niên từ 16 tuổi
trở lên chịu trách nhiệm bồi thường bằng tài sản riêng của mình đối với các thiệt
hại do hành vi trái pháp luật của mình gây ra. Nếu con không có tài sản riêng
thì cha mẹ phải bồi thường.
Điều
26
Người cha, người mẹ nào bị xử phạt
về một trong các tội xâm phạm thân thể, nhân phẩm của con chưa thành niên, ngược
đãi nghiêm trọng hoặc hành hạ con chưa thành niên, thì có thể bị Toà án nhân
dân quyết định không cho trông giữ, giáo dục con, quản lý tài sản của con hoặc
đại diện cho con trong thời hạn từ một năm đến năm năm. Đối với người đã sửa chữa,
Toà án nhân dân có thể rút ngắn thời hạn này.
Người cha, người mẹ nói trên vẫn
có nghĩa vụ đóng góp phí tổn nuôi dạy con.
Điều
27
Ông, bà có nghĩa vụ nuôi dưỡng,
giáo dục cháu chưa thành niên trong trường hợp cháu không còn cha mẹ. Cháu đã
thành niên có nghĩa vụ nuôi dưỡng ông bà trong trường hợp ông bà không còn con.
Anh chị em có nghĩa vụ đùm bọc lẫn nhau trong trường hợp không còn cha mẹ.
Chương 5:
XÁC ĐỊNH CHA, MẸ CHO CON
Điều
28
Con sinh ra trong thời kỳ hôn
nhân hoặc do người vợ có thai trong thời kỳ đó là con chung của vợ chồng.
Trong trường hợp có yêu cầu xác
định lại vấn đề này thì phải có chứng cứ khác.
Điều
29
Người được khai là cha, là mẹ một
đứa trẻ có thể xin xác định đứa trẻ đó không phải là con mình.
Người không được khai là cha, là
mẹ một đứa trẻ có thể xin xác định đứa trẻ đó là con của mình.
Điều
30
Việc cha mẹ nhận con ngoài giá
thú do Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi thường trú của người con công
nhận và ghi vào sổ khai sinh.
Điều
31
Con ngoài giá thú có quyền xin
nhận cha, mẹ kể cả trong trường hợp cha. mẹ đã chết.
Người mẹ, người cha hoặc người đỡ
đầu có quyền yêu cầu xác định cha, mẹ cho người con ngoài giá thú chưa thành
niên.
Viện kiểm sát nhân dân, Hội liên
hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam
có quyền yêu cầu xác định cha, mẹ cho người con ngoài giá thú chưa thành niên.
Điều
32
Con ngoài giá thú được cha, mẹ
nhận hoặc được Toà án nhân dân cho nhận cha, mẹ có mọi quyền và nghĩa vụ như
con trong giá thú.
Điều
33
Các tranh chấp về nhận con, nhận
cha, mẹ do Toà án nhân dân nơi thường trú của người con xét xử.
Chương 6:
NUÔI CON NUÔI
Điều
34
Việc nuôi con nuôi nhằm gắn bó
tình cảm giữa người nuôi và con nuôi trong quan hệ cha mẹ và con cái, bảo đảm
người con nuôi chưa thành niên được nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục tốt.
Giữa người nuôi và con nuôi có
những nghĩa vụ và quyền của cha mẹ và con quy định ở các Điều từ
19 đến 25 của Luật này.
Điều
35
Người từ 15 tuổi trở xuống mới
được nhận làm con nuôi. Trong trường hợp con nuôi là thương binh, người tàn tật
hoặc làm con nuôi người già yếu cô đơn thì con nuôi có thể trên 15 tuổi.
Người nuôi phải hơn con nuôi từ
20 tuổi trở lên.
Điều
36
Việc nhận nuôi con nuôi phải được
sự thoả thuận của hai vợ chồng người nuôi, của cha mẹ đẻ hoặc người đỡ đầu của
người con nuôi chưa thành niên. Nếu nhận nuôi người từ 9 tuổi trở lên thì còn
phải được sự đồng ý của người đó.
Điều
37
Việc nhận nuôi con nuôi do Uỷ ban
nhân dân xã, phường, thị trấn nơi thường trú của người nuôi hoặc con nuôi công
nhận và ghi vào sổ hộ tịch.
Điều
38
Nhà nước và xã hội khuyến khích
việc nhận các trẻ em mồ côi làm con nuôi.
Con liệt sĩ được nhận làm con
nuôi vẫn hưởng mọi quyền lợi của con liệt sĩ.
Điều
39
Việc nuôi con nuôi có thể chấm dứt
khi người nuôi hoặc con nuôi hoặc cả hai người có hành vi nghiêm trọng xâm phạm
thân thể, nhân phẩm của nhau hoặc những hành vi khác làm cho tình cảm giữa người
nuôi và con nuôi không còn nữa.
Việc chấm dứt nuôi con nuôi do
Toà án nhân dân quyết định theo yêu cầu của con nuôi hoặc của người nuôi. Trong
trường hợp người con nuôi chưa thành niên thì cha mẹ đẻ hoặc người đỡ đầu của
con nuôi, Viện kiểm sát nhân dân, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn thanh
niên cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam có quyền yêu cầu chấm dứt việc
nuôi con nuôi.
Chương 7:
LY HÔN
Điều
40
Khi vợ hoặc chồng, hoặc cả hai vợ
chồng có đơn xin ly hôn thì Toà án nhân dân tiến hành điều tra và hoà giải.
Trong trường hợp cả hai vợ chồng
xin ly hôn, nếu hoà giải không thành và nếu xét đúng là hai bên thật sự tự nguyện
ly hôn, thì Toà án nhân dân công nhận cho thuận tình ly hôn.
Trong trường hợp một bên vợ hoặc
chồng xin ly hôn, nếu hoà giải không thành thì Toà án nhân dân xét xử. Nếu xét
thấy tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn
nhân không đạt được thì Toà án nhân dân xử cho ly hôn.
Điều
41
Trong trường hợp vợ có thai, chồng
chỉ có thể xin ly hôn sau khi vợ đã sinh con được một năm.
Điều hạn chế này không áp dụng đối
với việc xin ly hôn của người vợ.
Điều
42
Khi ly hôn, việc chia tài sản do
hai bên thoả thuận, và phải được Toà án nhân dân công nhận. Nếu hai bên không
thoả thuận được với nhau thì Toà án nhân dân quyết định.
Việc chia tài sản khi ly hôn, về
nguyên tắc, phải theo những quy định dưới đây:
a) Tài sản riêng của bên nào thì
vẫn thuộc quyền sở hữu của bên ấy;
b) Tài sản chung của vợ chồng được
chia đôi, nhưng có xem xét một cách hợp lý đến tình hình tài sản, tình trạng cụ
thể của gia đình và công sức đóng góp của mỗi bên;
c) Trong trường hợp vợ chồng do
còn sống chung với gia đình mà tài sản của bản thân vợ chồng không xác định được
thì vợ hoặc chồng được chia một phần trong khối tài sản chung của gia đình, căn
cứ vào công sức của người được chia đóng góp vào việc duy trì và phát triển khối
tài sản chung, cũng như vào đời sống chung của gia đình. Lao động trong gia
đình được coi như lao động sản xuất;
d) Khi chia tài sản, phải bảo vệ
quyền lợi của người vợ và của người con chưa thành niên, bảo vệ lợi ích chính
đáng của sản xuất và nghề nghiệp.
Điều
43
Khi ly hôn, nếu bên túng thiếu
yêu cầu cấp dưỡng thì bên kia phải cấp dưỡng theo khả năng của mình.
Khoản cấp dưỡng và thời gian cấp
dưỡng do hai bên thoả thuận. Nếu hai bên không thoả thuận được với nhau thì Toà
án nhân dân quyết định.
Khi hoàn cảnh thay đổi, người được
cấp dưỡng hoặc người phải cấp dưỡng có thể yêu cầu sửa đổi mức hoặc thời gian cấp
dưỡng. Nếu người cấp dưỡng kết hôn với người khác thì không được cấp dưỡng nữa.
Điều
44
Vợ chồng đã ly hôn vẫn có mọi
nghĩa vụ và quyền đối với con chung.
Điều
45
Khi ly hôn, việc giao con chưa
thành niên cho ai trông nom, nuôi dưỡng, giáo dục phải căn cứ vào quyền lợi về
mọi mặt của con. Về nguyên tắc, con còn bú được giao cho người mẹ nuôi giữ.
Người không nuôi giữ con có
nghĩa vụ và quyền thăm nom, chăm sóc con và phải đóng góp phí tổn nuôi dưỡng,
giáo dục con. Nếu trì hoãn hoặc lẩn tránh việc đóng góp, thì Toà án nhân dân
quyết định khấu trừ vào thu nhập hoặc buộc phải nộp những khoản phí tổn đó.
Vì lợi ích của con, khi cần thiết,
có thể thay đổi việc nuôi giữ con hoặc mức đóng góp phí tổn nuôi dưỡng, giáo dục
con.
Chương
8:
CHẾ ĐỘ ĐỠ ĐẦU
Điều
46
Việc đỡ đầu được thực hiện trong
trường hợp cần bảo đảm việc chăm nom, giáo dục và bảo vệ quyền lợi của người
chưa thành niên mà cha mẹ đã chết, hoặc tuy cha mẹ còn sống nhưng không có điều
kiện để làm những nhiệm vụ đó.
Điều
47
Cha mẹ có thể cử người đỡ đầu
cho con chưa thành niên. Nếu cha mẹ không cử được thì những người thân thích có
thể cử người đỡ đầu cho người đó. Việc cử người đỡ đầu do Uỷ ban nhân dân xã,
phường, thị trấn công nhận.
Trong trường hợp cha mẹ hoặc những
người thân thích không cử được người đỡ đầu thì cơ quan Nhà nước có chức năng
hoặc tổ chức xã hội đảm nhiệm việc đỡ đầu người con chưa thành niên.
Điều
48
Công dân làm người đỡ đầu phải
là người từ 21 tuổi trở lên, có tư cách đạo đức tốt và có điều kiện thực tế để
làm người đỡ đầu.
Điều
49
Công dân hoặc tổ chức làm người
đỡ đầu có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây :
a) Chăm sóc, giáo dục người được
đỡ đầu;
b) Quản lý tài sản của người được
đỡ đầu;
c) Đại diện cho người được đỡ đầu
trước pháp luật và bảo vệ quyền lợi của người đó.
Điều
50
Công dân làm người đỡ đầu chịu sự
giám sát của Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn về công việc đỡ đầu.
Người thân thích của người được
đỡ đầu, Viện kiểm sát nhân dân,
Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam,
Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam có quyền yêu cầu Uỷ
ban nhân dân xã, phường, thị trấn thay người đỡ đầu, nếu người này không làm
tròn nhiệm vụ, gây thiệt hại nghiêm trọng đến quyền lợi của người đỡ đầu.
Công dân làm người đỡ đầu có thể
yêu cầu cử người thay, nếu thấy mình không còn đủ điều kiện làm người đỡ đầu.
Điều
51
Việc đỡ đầu chấm dứt khi người
chưa thành niên được giao lại cho cha mẹ, được nhận làm con nuôi, hoặc đủ 18 tuổi.
Chương
9:
QUAN HỆ HÔN NHÂN VÀ GIA
ĐÌNH CỦA CÔNG DÂN VIỆTNAM VỚI NGƯỜI NƯỚC NGOÀI
Điều
52
Trong việc kết hôn giữa công dân
Việt Nam với người nước ngoài, mỗi bên tuân theo những quy định của pháp luật
nước mình về kết hôn.
Nếu việc kết
hôn giữa công dân ViệtNam với người nước ngoài tiến hành ở ViệtNam thì người nước
ngoài còn phải tuân theo các quy định ở Điều 5, Điều 6, Điều
7 của Luật này. Thủ tục kết hôn do Hội đồng bộ
trưởng quy định.
Điều
53
Những vấn đề về quan hệ vợ chồng,
quan hệ tài sản, quan hệ cha mẹ và con, huỷ việc kết hôn, ly hôn, nuôi con nuôi
và đỡ đầu giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài do Hội đồng Nhà nước quy
định.
Điều
54
Trong trường hợp đã có hiệp định
tương trợ tư pháp và pháp lý về hôn nhân và gia đình giữa Việt Nam và nước
ngoài, thì tuân theo những quy định của các hiệp định đó.
Chương
10:
ĐIỀU KHOẢN CUỐI CÙNG
Điều
55
Đối với dân tộc thiểu số, Hội đồng
Nhà nước căn cứ Luật này và tình hình cụ thể mà có những quy định thích hợp.
Điều
56
Hội đồng bộ trưởng, Toà án nhân
dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, trong phạm vi chức
năng của mình, có trách nhiệm hướng dẫn thi hành Luật này.
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội
liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt
Nam giáo dục, vận động nhân dân thi hành nghiêm chỉnh Luật này.
Điều
57
Luật này thay thế Luật hôn nhân
và gia đình năm 1959.
Luật này đã được Quốc
hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá VII, kỳ họp thứ 12, thông qua
ngày 29 tháng 12 năm 1986.