Độc quyền nhà nước là gì? Nhà nước nắm giữ độc quyền bao nhiêu ngành?

Nội dung chính

• Độc quyền nhà nước là gì?
• Nhà nước nắm giữ độc quyền bao nhiêu ngành?
• Hình thức thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại của cơ quan nhà nước là gì?
• Trách nhiệm của các chủ thể trực tiếp thực hiện độc quyền nhà nước là gì?
• Hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc độc quyền nhà nước được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ dựa trên cơ sở nào?

Độc quyền nhà nước là gì?

Tại Điều 3 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định độc quyền nhà nước như sau:

Điều 3. Giải thích từ ngữ

Trong Nghị định này, từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

Độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại (hoạt động thương mại độc quyền nhà nước) là các hoạt động thương mại chỉ do cơ quan nhà nước có quyền thực hiện hoặc các tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao thực hiện.

Như vậy, độc quyền nhà nước được hiểu là chỉ do cơ quan nhà nước có quyền thực hiện các hoạt động thương mại hoặc các tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao thực hiện các hoạt động thương mại đó.

Độc quyền nhà nước là gì? Nhà nước nắm giữ độc quyền bao nhiêu ngành? (Hình từ Internet)

Nhà nước nắm giữ độc quyền bao nhiêu ngành?

Tại Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định các ngành nghề mà Nhà nước nắm giữ độc quyền như sau:

Như vậy, Nhà nước đang nắm giữ độc quyền 20 ngành nghề trên.

Hình thức thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại của cơ quan nhà nước là gì?

Tại Điều 4 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định việc thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại phải đáp ứng nguyên tắc sau

Điều 4. Nguyên tắc thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại

1. Chỉ thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại đối với các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu mà Nhà nước cần phải độc quyền liên quan đến quốc phòng, an ninh, đảm bảo lợi ích quốc gia hoặc các thành phần kinh tế khác không có nhu cầu và khả năng tham gia.

2. Cơ quan nhà nước có quyền thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại thông qua hình thức trực tiếp thực hiện hoặc chỉ định cho tổ chức, cá nhân thực hiện. Việc chỉ định phải do Thủ trưởng cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định bằng văn bản.

3. Hoạt động thương mại độc quyền nhà nước phải được thực hiện dưới sự giám sát của cơ quan quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật.

4. Bộ, cơ quan ngang bộ, chính quyền địa phương các cấp không được quy định hoạt động, hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thực hiện hoạt động thương mại độc quyền nhà nước. Đối với hàng hóa, dịch vụ, địa bàn phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại theo hướng dẫn của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an.

Như vậy, hình thức thực hiện độc quyền nhà nước trong hoạt động thương mại của cơ quan nhà nước là:

- Hình thức trực tiếp thực hiện;

- Hoặc chỉ định cho tổ chức, cá nhân thực hiện.

Việc chỉ định phải do Thủ trưởng cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định bằng văn bản.

Trách nhiệm của các chủ thể trực tiếp thực hiện độc quyền nhà nước là gì?

Tại Điều 7 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định trách nhiệm của các chủ thể trực tiếp thực hiện độc quyền nhà nước như sau:

- Các tổ chức, cá nhân, các cơ quan nhà nước hoạt động thương mại trong lĩnh vực độc quyền nhà nước chịu các biện pháp kiểm soát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật cạnh tranh, pháp luật về giá và quy định của pháp luật có liên quan.

- Các cơ quan nhà nước thực hiện hoạt động dự trữ quốc gia phải tuân thủ theo quy định của pháp luật dự trữ quốc gia.

- Việc sử dụng vốn nhà nước của các doanh nghiệp nhà nước vào kinh doanh các hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục phải tuân thủ theo pháp luật về quản lý và sử dụng vốn nhà nước.

Hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc độc quyền nhà nước được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ dựa trên cơ sở nào?

Tại Điều 6 Nghị định 94/2017/NĐ-CP có quy định cơ chế sửa đổi, bố sung, bãi bỏ hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc Danh mục như sau:

Điều 6. Cơ chế sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc Danh mục

1. Hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc Danh mục được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ trên cơ sở xem xét yêu cầu quản lý nhà nước do bộ, cơ quan ngang bộ hoặc Ủy ban nhân dân các tỉnh đề xuất hoặc theo đề nghị bằng văn bản thể hiện nhu cầu và khả năng tham gia của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế vào các hoạt động thương mại đối với các hàng hóa, dịch vụ độc quyền nhà nước thuộc Danh mục.

2. Bộ, cơ quan ngang bộ có trách nhiệm xem xét các đề nghị của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế để đánh giá khả năng của doanh nghiệp trong việc đáp ứng các điều kiện đầu tư kinh doanh, các điều kiện đảm bảo an ninh, quốc phòng, lợi ích quốc gia và các điều kiện khác theo quy định của pháp luật có liên quan.

3. Bộ Công Thương chịu trách nhiệm tiếp nhận, tổng hợp các đề xuất, và phối hợp với bộ, cơ quan ngang bộ có liên quan xem xét, đánh giá các đề xuất, báo cáo Chính phủ quyết định việc sửa đổi, bổ sung Danh mục.

4. Hồ sơ, trình tự, thủ tục đề nghị, đề xuất sửa đổi, bổ sung và việc sửa đổi, bổ sung Danh mục được thực hiện theo quy định của pháp luật về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật đối với trường hợp sửa đổi, bổ sung Nghị định của Chính phủ.

Như vậy, hàng hóa, dịch vụ, địa bàn thuộc độc quyền nhà nước được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ dựa trên cơ sở sau:

- Xem xét yêu cầu quản lý nhà nước do bộ, cơ quan ngang bộ

- Ủy ban nhân dân các tỉnh đề xuất;

- Theo đề nghị bằng văn bản thể hiện nhu cầu và khả năng tham gia của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế vào các hoạt động thương mại đối với các hàng hóa, dịch vụ độc quyền nhà nước thuộc Danh mục.