Người "điên" giết người bị xử lý thế nào?

Nhiều vụ trọng án do người tâm thần gây ra trong thời gian qua khiến dư luận không khỏi bàng hoàng, lo lắng. Gần đây nhất, tại tỉnh Vĩnh Phúc xảy ra thảm án gia đình khiến 2 người chết, 1 người trọng thương.

Theo thông tin ban đầu, sáng sớm ngày 29/4, một người dân trong thôn La Bì, xã Đồng Ích, huyện Lập Thạch dậy đi vứt rác buổi sáng thì bàng hoàng phát hiện ra bà Phạm Thị Phần (SN 1953) hơi thở thoi thóp trên người dính đầy máu nằm ở ngay cổng nhà mình. Chưa biết chuyện gì xảy ra, nhìn ngó xung quanh, người này càng hốt hoảng khi phát hiện cách đó khoảng 1m, ông Đặng Văn Hợp (SN 1954, chồng bà Phần) đang nằm bất động trên vũng máu, trên người có nhiều vết thương sâu, rộng ở phần đầu và chân.

Hoảng hồn, người này chạy vào nhà anh Đặng Văn Lý (SN 1981, con trai ông Hợp) định gọi người nhà xem sự việc thế nào thì bất ngờ phát hiện bên trong nhà, anh Lý nằm trên vũng máu. Quá bàng hoàng, ông đã hô hoán những người hàng xóm xung quanh. Người dân xung quanh chạy sang sơ cứu và đưa người bị thương đi cấp cứu và báo lên cơ quan chức năng.

Do vết thương quá nặng, ông Đặng Văn Hợp và người con trai Đặng Văn Lý đã tử vong. Bà Phạm Thị Phần vẫn đang được cấp cứu tại bệnh viện.

Ngay sau khi phát hiện sự việc, Công an huyện Lập Thạch phối hợp với các đơn vị chức năng có mặt bảo vệ hiện trường, khám nghiệm tử thi phục vụ công tác điều tra.

Cơ quan điều tra đã tạm giữ Đặng Duy Điền (SN 1984, con trai út của ông Hợp) để điều tra về hành vi “Giết người”. Điền có tiền sử bệnh tâm thần khoảng 5 năm trở lại đây, mỗi lần lên cơn thường đánh và tấn công người thân trong gia đình. Hiện, nghi phạm Điền đang được giám định tâm thần tại bệnh viện.

Trước những vụ án đau lòng đã xảy ra, VnMedia đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Anh Thơm (Văn phòng luật sư Nguyễn Anh Đoàn Luật sư Hà Nội), để hiểu rõ thêm về những quy định pháp lý đối người tâm thần khi phạm tội.

Theo ông Thơm, căn cứ Điều 104 Bộ Luật Tố tụng Hình sự quy định quyết định khởi tố vụ án hình sự: “Khi xác định có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan điều tra phải ra quyết định khởi tố vụ án hình sự”; Điều 126 Bộ Luật Tố tụng Hình sự quy định khởi tố bị can: “Khi có đủ căn cứ xác định một người đã thực hiện hành vi phạm tội thì Cơ quan điều tra ra quyết định khởi tố bị can”.

Đối với trường hợp nêu trên, sau khi đã có đủ căn cứ xác định đối tượng Đặng Duy Điền gây ra thảm án thì cơ quan điều tra phải ra quyết định khởi tố vụ án hình sự và khởi tố bị can Điền về tội Giết người theo qui định tại Điều 93 Bộ Luật Hình sự.

Trong quá trình điều tra, nếu có căn cứ xác định đối tượng Điền đã từng bị bệnh tâm thần hoặc có dấu hiệu bất ổn về tâm lý mà cơ quan điều tra có nghi ngờ về năng lực chịu trách nhiệm hình sự thì phải ra quyết định: Quyết định tạm đình chỉ điều tra theo điều 160 Bộ Luật Tố tụng Hình sự cho bị can đi giám định tâm thần; Quyết định trưng cầu giám định theo điều 155 Bộ Luật Tố tụng Hình sự để xác định năng lực trách nhiệm hình sự.

Kết luận giám định của cơ quan chuyên môn sẽ quyết định năng lực chịu trách nhiệm hình sự của bị can. Kết luận giám định sẽ xảy ra 02 trường hợp:

Thứ nhất, nếu bị can bị bệnh tâm thần hạn chế nhận thức và năng lực điều khiển hành vi trước, trong và sau khi phạm tội thì vẫn sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội Giết người. Tuy nhiên hành vi phạm tội của bị can sẽ được giảm nhẹ một phần hình phạt do bị bệnh tâm thần hạn chế nhận thức điều khiển hành vi.

Thứ hai, nếu bị can bị bệnh tâm thần mất khả năng nhận thức và năng lực điều khiển hành vi thì cơ quan điều tra sẽ ra quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can và chuyển hồ sơ cho Viện kiểm sát cùng cấp ra quyết định  áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Sau khi đã được Viện kiểm sát ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh thì Cơ quan điều tra ra quyết định đình chỉ vụ án.

Trả lời câu hỏi, việc gia đình không cho người có bệnh tâm thần đi chữa trị hoặc quản lý chặt chẽ thì cũng không thể qui kết trách nhiệm khi xảy ra vụ việc? Luật sư Thơm cho biết: C hính phủ đã ban hành Nghị định 64/2011/NĐ-CP về việc thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh tâm thần. Việc bắt buộc chữa bệnh này chỉ áp dụng trong phạm vi tố tụng hình sự theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền, tức là khi có hậu quả hành vi vi phạm pháp luật hình sự.

Như vậy trách nhiệm đưa người bị bệnh tâm thần khi khám điều trị phải do sự tự nguyện của gia đình, nó phụ thuộc vào đều kiện hoàn cảnh kinh tế, sự e ngại không muốn cho mọi người biết có người nhà bị bệnh,..

Bên cạnh đó cũng theo qui định của Bộ Luật Dân sự, khi người bị mắc bệnh tâm thần hay một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi thì phải được Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự. Khi đó thì cha, mẹ, vợ, chồng hoặc con của người đó sẽ trở thành người giám hộ đương nhiên.

Trường hợp không có người giám hộ đương nhiên thì UBND xã, phường, thị trấn nơi người bệnh cư trú có trách nhiệm cử hoặc đề nghị người giám hộ. Như vậy kể cả trong trường hợp nếu người bị bệnh tâm thần được miễn trách nhiệm hình sự thì người giám hộ nếu không chứng minh được mình không có lỗi trong việc giám hộ thì phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do người mắc bệnh gây ra theo Điều 606 Bộ luật dân sự.