Thuộc tính
Nội dung
Tiếng Anh (English)
Văn bản gốc/PDF
Lược đồ
Liên quan hiệu lực
Liên quan nội dung
Thuộc tính
Tải về
Các bản dự thảo

Đang tải văn bản...

Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 4831: 2009 Phân tích cảm quan – Phương pháp luận – Phép thử so sánh cập đôi

Số hiệu:	TCVN4831:2009	Loại văn bản:	Tiêu chuẩn Việt Nam
Nơi ban hành:	***	Người ký:	***
Ngày ban hành:	Năm 2009	Ngày hiệu lực:
ICS:	67.240	Tình trạng:	Đã biết

n	a					n	a
n	0,20	0,10	0,05	0,01	0,001	n	0,20	0,10	0,05	0,01	0,001
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35	7 8 8 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 15 15 16 16 17 17 18 18 19 19 20 20 21	8 9 9 10 10 11 12 12 13 13 14 14 15 16 16 17 17 18 18 19 20 20 21 21 22 22	9 9 10 10 11 12 12 13 13 14 15 15 16 16 17 18 18 19 19 20 20 21 22 22 23 23	10 10 11 12 12 13 14 14 15 15 16 17 17 18 19 19 20 20 21 22 22 23 24 24 25 25	10 11 12 13 13 14 15 16 16 17 18 18 19 20 20 21 22 22 23 24 24 25 26 26 27 27	36 37 38 39 40 44 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 100 104 108 112 116 120	22 22 23 23 24 26 28 30 32 34 36 38 41 43 45 47 49 51 53 55 57 59 61 64 66	23 23 24 24 25 27 29 32 34 36 38 40 42 45 47 49 51 53 55 57 60 62 64 66 68	24 24 25 26 26 28 31 33 35 37 40 42 44 46 48 51 53 55 57 59 61 64 66 68 70	26 27 27 28 28 31 33 35 38 40 42 45 47 49 51 54 56 58 60 63 65 67 69 71 74	28 29 29 30 31 33 36 38 40 43 45 48 50 52 55 57 59 62 64 66 69 71 73 76 78
CHÚ THÍCH 1 Các giá trị trong bảng là chính xác bởi vì chúng được dựa trên sự phân bố nhị thức. Đối với các giá trị n không nằm trong Bảng này thì có thể thu được giá trị gần đúng theo cách sau đây: Số lượng tối thiểu câu trả lời đúng (x) bằng số nguyên gần nhất lớn hơn trong đó z thay đổi theo hàm số mức có nghĩa như sau: 0,84 đối với a = 0,20; 1,28 đối với a = 0,10; 1,64 đối với a = 0,05; 2,33 đối với a = 0,01; 3,09 đối với a = 0,001. CHÚ THÍCH 2 Các giá trị n < 18 thường không được khuyến cáo để sử dụng trong các phép thử cặp đôi khác nhau.

Bảng A.2 - Số lượng tối thiểu các câu trả lời đồng thuận cần thiết để kết luận rằng có sự khác nhau cảm nhận được, dựa trên phép thử so sánh cặp đôi hai phía ²⁾³⁾

0,20

0,10

0,05

0,01

...

Bạn phải đăng nhập hoặc đăng ký Thành Viên TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.

Mọi chi tiết xin liên hệ: ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

...

100

...

108

112

116

120

...

(x) bằng số nguyên gần nhất lớn hơn trong đó z thay đổi theo hàm số mức có nghĩa như sau:

1,28 đối với a = 0,20; 1,64 đối với a = 0,10; 1,96 đối với a = 0,05; 2,58 đối với a = 0,01; 3,29 đối với a = 0,001.

CHÚ THÍCH 2 Các giá trị n < 18 thường không được khuyến cáo để sử dụng trong các phép thử cặp đôi khác nhau.

Bảng A.3 - Số lượng tối đa các câu trả lời đúng hoặc câu trả lời đồng thuận cần thiết để kết luận rằng hai mẫu giống nhau, dựa trên phép thử so sánh cặp đôi [4]^)[5]⁾

p_d

...

10%

20%

30%

40%

50%

10%

20%

30%

40%

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

...

0,001

0,01

0,05

...

0,20

...

0,001

0,01

...

0,10

0,20

...

0,001

...

0,05

0,10

0,20

...

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

108

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

114

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

...

120

0,001

0,01

0,05

...

0,20

...

0,001

0,01

...

0,10

0,20

...

126

0,001

...

0,05

0,10

0,20

...

102

...

0,01

0,05

0,10

0,20

...

0,001

0,01

0,05

0,10

0,20

...

CHÚ THÍCH 1 Các giá trị trong bảng là chính xác bởi vì chúng được dựa trên sự phân bố nhị thức. Đối với các giá trị n không nằm trong Bảng này. tính giới hạn tin cậy trên 100(1 - b) % đối với p_d, như sau:

[2(x/n) - 1] + 2 x z_b x

trong đó x là số câu trả lời đúng hoặc đồng thuận, n là số người đánh giá và z_b thay đổi như sau: 0,84 đối với b= 0,20; 1,28 đối với b = 0,10; 1,64 đối với b = 0,05; 2,33 đối với b = 0,01; 3,09 đối với b = 0,001. Nếu giá trị tính được thấp hơn giới hạn đã chọn trước của p_d thì công bố rằng các mẫu là tương đồng ở mức ý nghĩa b.

CHÚ THÍCH 2 Các giá trị n < 30 thường không được khuyến cáo để sử dụng trong các phép thử cặp đôi tương đồng.

CHÚ THÍCH 3 Các giá trị tương ứng với số câu trả lời đúng dưới n/2 không được đề cập trong Bảng này. Chúng được mã hóa bằng kí hiệu -.

A.2 Cách tiếp cận thống kê để xác định số lượng người đánh giá trên cơ sở Bảng A.4 (phép thử một phía) và A.5 (phép thử hai phía)

Độ nhạy thống kê của phép thử phụ thuộc vào ba giá trị: rủi ro a, rủi ro b và tỷ lệ tối đa cho phép của “phân biệt” p_d[6]⁾. Trước khi bắt đầu phép thử, chọn các giá trị a, b và p_d sử dụng các hướng dẫn sau đây:

Theo nguyên tắc chung, kết quả có ý nghĩa về thống kê đối với rủi ro a:

- giữa 10 % và 5 % (0,10 đến 0,05) cho thấy có bằng chứng (mức độ nhẹ) về sự khác nhau;

...

- giữa 1 % và 0,1 % (0,01 đến 0,001) cho thấy có bằng chứng (mức độ cao) về sự khác nhau và

- dưới 0,1 % (<0,001) cho thấy có bằng chứng chắc chắn về sự khác nhau.

Đối với rủi ro b, thì mức độ của bằng chứng rằng không có sự khác nhau được đánh giá bằng cách sử dụng cùng chuẩn cứ như qui định ở trên (thay “có” bằng “không”).

Tỷ lệ tối đa cho phép của “phân biệt” p_d được chia thành ba dải:

- p_d < 25 % thể hiện các giá trị nhỏ;

- 25 % < p_d< 35 % thể hiện các giá trị trung bình và

- p_d > 35 % thể hiện các giá trị lớn.

Chọn số lượng người đánh giá sao để thu được mức độ nhạy yêu cầu cho phép thử. Nhận biết trong Bảng A.4 phần tương ứng với giá trị p_d được chọn và cột tương ứng với giá trị b được chọn, số lượng tối đa yêu cầu đối với người đánh giá được để trong dòng tương ứng với giá trị a được chọn. Cách khác, có thể sử dụng Bảng A.4 để xây dựng một tập hợp các giá trị a, b và p_d mà có thể cho độ nhạy chấp nhận được trong khi số lượng người đánh giá còn lại nằm trong các giới hạn thực tế. Cách tiếp cận này được nêu chi tiết trong [4].

Bảng A.4 - Số lượng người đánh giá cần thiết cho phép thử cặp đôi một phía[7]⁾[8]⁾

...

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

0,50

...

0,10

0,05

0,01

0,001

p_d = 50 %

-^a

...

107

...

140

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

p_d = 40 %

...

117

...

135

130

176

...

113

132

174

228

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

...

p_d = 30 %

107

...

112

172

143

210

...

119

174

246

110

145

173

...

318

108

166

208

243

319

412

0,50

0,20

...

0,05

0,01

0,001

p_d = 20 %

141

...

115

158

252

386

112

168

...

325

479

158

214

268

391

556

133

...

322

392

535

731

237

384

471

554

726

...

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

p_d= 10%

...

281

550

961

294

461

620

1007

1551

...

451

658

866

1301

1908

271

618

861

1092

...

2248

539

1006

1310

1583

2170

2937

951

1555

...

2237

2927

3812

^a Các ô trống ứng với các trường hợp không cho bất kỳ một sự quan tâm nào (các giá trị cao đối với a và b có tính đến giá trị p_d được chọn).

Bảng A.5 - Số lượng người đánh giá cần thiết cho phép thử cặp đôi hai phía ⁸⁾[9]⁾

0,50

...

0,10

0,05

0,01

0,001

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

...

p_d = 50 %

-^a

...

117

149

0,50

0,20

...

0,05

0,01

0,001

p_d = 40 %

...

102

...

126

108

147

...

110

144

188

113

132

149

191

...

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

p_d = 30 %

...

121

131

188

...

114

164

229

119

145

...

267

145

173

199

261

342

156

208

...

276

345

440

0,50

0,20

0,10

0,05

0,01

0,001

...

101

171

276

115

158

...

291

425

168

213

263

373

520

135

...

268

327

446

604

230

322

392

455

596

...

352

471

554

635

796

1010

0,50

0,20

0,10

...

0,01

0,001

p_d = 10 %

170

281

390

670

1090

...

461

620

801

1167

1707

393

658

866

1055

...

2094

543

861

1092

1302

1782

2440

910

1310

...

1833

2408

3152

1423

1905

2237

2544

3203

4063

...

Phụ lục B

(Tham khảo)

Các ví dụ

B.1 Ví dụ 1 - Phép thử so sánh cặp đôi một phía để khẳng định rằng có sự khác nhau liên quan đến cường độ của thuộc tính giữa hai mẫu

B.1.1 Nội dung

Theo một số ghi nhận của khách hàng, một số sửa đổi về công nghệ đã được thực hiện để tạo ra bánh qui giòn hơn so với sản phẩm thường dùng. Trước khi tiến hành thử nghiệm trên diện rộng với sự tham gia của khách hàng, thì bộ phận phát triển phải chắc chắn rằng các thay đổi công nghệ đưa ra có được hiệu quả như mong muốn. Với mong muốn để hạn chế rủi ro về sự khác nhau. Mặt khác, vì có khả năng thay đổi công nghệ nên sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao về sự không phát hiện được sự khác nhau hiện có.

B.1.2 Mục tiêu phép thử

Mục tiêu là để để khẳng định rằng sản phẩm mới là giòn hơn thực sự. Do đó đây là trường hợp đối với phép thử một phía.

...

Để tránh cho bộ phận phát triển sản phẩm không đưa ra kết luận sai về vị, thì người giám sát phân tích cảm quan đề nghị một ngưỡng a bằng 0,05, phần trăm người đánh giá phát hiện có sự khác nhau p_d bằng 30 % và b bằng 0,50. Do đó cần tham khảo Bảng A.4 và tìm thấy là cần ít nhất 30 người đánh giá.

B.1.4 Kiểm soát phép thử

Ba mươi đĩa bánh qui “A” (kiểm chứng) và 30 đĩa bánh qui “B” (nguyên mẫu) được mã hóa bằng các số thống nhất ngẫu nhiên. Đối với 15 người đánh giá, các sản phẩm được thể hiện theo thứ tự AB, đối với 15 người đánh giá còn lại sản phẩm được thể hiện theo BA. Bảng chấm điểm mẫu được nêu trong Hình B.1.

B.1.5 Phân tích và diễn giải các kết quả

Hai mốt người đánh giá chỉ định mẫu B là giòn hơn. Đối chiếu với Bảng A.1 trong hàng ngang tương ứng với n = 30 và cột dọc a = 0,05, có thể thấy rằng 20 câu trả lời theo hướng mong đợi đáp ứng được sự công bố rằng 2 mẫu khác nhau đáng kể.

B.1.6 Báo cáo và kết luận

Người phân tích cảm quan ghi lại trong báo cáo mẫu ban đầu giòn hơn, với hội đồng (n = 30, x = 21) ở mức ý nghĩa 5 %. Do đó, bánh qui có thể được sản xuất với qui trình mới để đáp ứng sự mong muốn của khách hàng.

Phép thử cặp đôi

Tên:…………………………… Mã số đánh giá:…………………… Ngày, tháng.......................

...

Thử nếm hai mẫu bắt đầu từ mẫu phía bên tay trái của bạn. Chỉ rõ mã số của mẫu cho thấy giòn nhất vào phần trống dưới đây. Nếu bạn không chắc chắn, bạn có thể chỉ rõ trong phần “Nhận xét” rằng đó chỉ là phỏng đoán:

Mẫu giòn nhất là:.............................................................................................................

Nhận xét nếu có:..............................................................................................................

.......................................................................................................................................

Hình B.1 - Bảng chấm điểm cho ví dụ 1

B.2 Ví dụ 2 - Phép thử so sánh cặp đôi một phía để khẳng định hai mẫu giống nhau liên quan đến thuộc tính đã cho

B.2.1 Nội dung

...

B.2.2 Mục tiêu phép thử

Mục tiêu là để xác định lượng tối đa của thành phần sao cho sự khác của mùi thảo mộc với sản phẩm đối chứng không chứa thành phần này đủ để cảm nhận được và do đó không có sự đáng tiếc nào xảy ra tiếp theo.

B.2.3 Số lượng người đánh giá

Nhà sản xuất hy vọng sự rõ ràng hợp lý của các yêu cầu liên quan đến lượng cho phép của thành phần làm mất mùi thơm thảo mộc. Do đó, trong phép thử này thì rủi ro không phát hiện được sự khác nhau trong mùi thảo mộc (b) cần được giữ càng thấp càng tốt. Rủi ro a kết luận sai về mùi khi khác nhau thực sự không có, là không quan trọng lắm, vì điều này chỉ có thể dẫn đến yêu cầu bảo toàn lớn hơn. Do đó, b cố định = 0,05, a = 0,50 và phần trăm người đánh giá phát hiện có sự khác nhau p_d = 20 %. Do đó, nhà sản xuất tra cứu Bảng A.4 và thấy cần đến ít nhất là 67 người đánh giá. Tuy nhiên, trên bảng tra cứu A.3, cho thấy rằng đối với các giá trị được chọn b và p_d, thì số người đánh giá tối đa cần đến là 78 người để có thể sử dụng bảng (trong trường hợp dưới 78 người, thì số lượng tối đa đúng được đưa ra hoặc các câu trả lời đồng thuận là cơ hội thấp, nghĩa là n/2 và do đó không nêu trong bảng). Do đó nhà sản xuất quyết định thành lập hội đồng mới gồm 78 người đánh giá.

B.2.4 Kiểm soát phép thử

Nồng độ đích C được xác định, có tính đến các phép thử ban đầu và sự hiểu biết trước đó. Hai dung dịch được chuẩn bị và mỗi dung dịch được chia thành 78 cốc được mã hóa bằng các số ngẫu nhiên thống nhất. Đối với 39 người đánh giá, các sản phẩm được trình bày theo trật tự TC, còn đối với 39 người đánh giá còn lại thì các sản phẩm được trình bày theo trật tự CT. Bảng chấm điểm mẫu được nêu trong Hình B.1 nhưng câu hỏi so sánh các mẫu được thay bằng “mùi thảo mộc”.

B.2.5 Phân tích và diễn giải các kết quả

78 người đánh giá tham gia vào phép thử này. Bốn mươi mốt người đánh giá chỉ ra mẫu C thơm hơn. Trong Bảng A.3 có thể cho thấy rằng đối với n = 78, p_d = 20 và b = 0,05 thì giá trị tối đa kết luận rằng các mẫu giống nhau bằng 39. Vì số câu trả lời đúng thu được trong quá trình thử nghiệm cao hơn giá trị này, nên người phân tích báo cáo rằng không thể đưa ra kết luận về sự giống nhau của mùi giữa các mẫu.

B.2.6 Báo cáo và kết luận

...

B.3 Ví dụ 3 - Phép thử so sánh cặp đôi hai phía để khẳng định rằng có sự khác nhau liên quan đến cường độ của thuộc tính giữa hai mẫu

B.3.1 Nội dung

Nhà chế biến xúp muốn xác định hai thành phần cơ bản của natri cho cường độ của vị mặn. Thành phần này sẽ được chọn từ công thức hình thành sản phẩm mới vì nó có thể được sử dụng ở nồng độ nhẹ hơn và sẽ rẻ hơn (cả hai sản phẩm đòi hỏi cùng một giá cho một kilogam). Nếu không có sự khác nhau đáng kể, thì các thành phần khác có thể được thử nghiệm.

B.3.2 Mục tiêu phép thử

Mục tiêu là để xác định xem trong hai thành phần thì thành phần nào cho cường độ của vị mặn mạnh hơn khi có cùng nồng độ. Do đó, đây là trường hợp đối với phép thử hai phía.

B.3.3 Số lượng người đánh giá

Người phân tích cảm quan muốn chắc chắn 95 % rằng tỷ lệ những người đánh giá cao sẽ có thể cảm nhận được sự khác nhau, đo đó a cố định = 0,05 và p_d = 50 %. Tuy nhiên, khi kết luận sai rằng không có sự khác nhau sẽ dẫn đến các chi phí bổ sung vì sẽ phải thử nghiệm thêm các thành phần khác. Tiếp đó, người phân tích cảm quan cố định b bằng 0,10. Trên Bảng A.5 có thể thấy rằng cần đến ít nhất 42 người đánh giá. Do đó, quyết định thành lập hội đồng gồm 44 thành viên.

B.3.4 Kiểm soát phép thử

Chuẩn bị hai dãy xúp A và xúp B, chúng khác nhau hoàn toàn về thành phần tạo vị mặn. Hai mẫu này được chuẩn bị ở trạng thái nóng đựng trong các bát gốm đã được mã hóa bằng các số ngẫu nhiên thống nhất. Đối với 22 người đánh giá, các sản phẩm được thể hiện theo thứ tự AB, đối với 22 người đánh giá còn lại sản phẩm được thể hiện theo BA. Bảng chấm điểm mẫu được nêu trong Hình B.2.

...

Bốn mươi bốn người đánh giá tham gia vào phép thử này. Ba mươi hai người đánh giá chỉ ra mẫu A mặn hơn và 12 người đánh giá chỉ ra mẫu B mặn hơn. Trong Bảng A.2 có thể cho thấy rằng đối với n = 44, cột dọc a = 0,05 thì có thể thấy rằng số cao nhất của người đánh giá thu được cho A hoặc B phải cao hơn hoặc bằng 29 để có thể công bố 2 mẫu khác nhau đáng kể. Bảng A.2 cũng cho thấy giá trị lớn hơn hoặc bằng 31 có nghĩa là sự khác nhau đáng kể ở ngưỡng 1 % có thể được kết luận.

B.3.6 Báo cáo và kết luận

Người phân tích cảm quan ghi lại trong báo cáo rằng thành phần A cảm nhận được mặn hơn so với thành phần B ở ngưỡng 1 %. Do đó, trong tương lai thành phần A được chấp nhận để sản xuất.

Hình B.2 - Bảng chấm điểm cho Ví dụ 3

B.4 Ví dụ 4 - Phép thử so sánh cặp đôi hai phía để khẳng định hai mẫu giống nhau liên quan đến thuộc tính đã cho

B.4.1 Nội dung

Nhà sản xuất chất dẻo đã sử dụng, cụ thể là sản xuất chắn bùn ôtô, để tiết kiệm, họ thay chất làm trơn thông thường bằng loại mới, nhưng không muốn công thức của chất dẻo mới này có thể cảm nhận được bề mặt trơn hơn hoặc kém hơn so với loại thông thường.

B.4.2 Mục tiêu phép thử

...

B.4.3 Số lượng người đánh giá

Nhà sản xuất hy vọng rằng thành phần mới cho cùng một mức “bề mặt trơn” cảm nhận được như loại chất làm trơn thông thường. Do đó, trong phép thử này thì rủi ro không phát hiện được sự khác nhau về độ trơn bề mặt (b) cần được giữ càng thấp càng tốt. Rủi ro a kết luận sai về “bề mặt trơn” khi sự khác nhau thực sự không có, là không quan trọng lắm, vì điều này chỉ có thể dẫn đến việc giữ lại chất bôi trơn thường dùng đắt hơn. Do đó, b cố định = 0,05, a = 0,10 và phần trăm người đánh giá phát hiện có sự khác nhau p_d = 30 %. Do đó, nhà sản xuất tra cứu Bảng A.5 và thấy cần đến ít nhất là 119 người đánh giá. Để cân đối các thứ tự thể hiện, quyết định thành lập hội đồng mới gồm 120 người đánh giá.

B.4.4 Kiểm soát phép thử

Chuẩn bị hai tấm chất dẻo A và B, chúng khác nhau hoàn toàn về chất làm trơn. Hai tấm mẫu này được cho vào hai hộp được mã hóa bằng các số ngẫu nhiên thống nhất. Đối với 60 người đánh giá, các sản phẩm được thể hiện theo thứ tự AB, đối với 60 người đánh giá còn lại sản phẩm được thể hiện theo BA. Bảng chấm điểm mẫu được nêu trong Hình B.3.

B.4.5 Phân tích và diễn giải các kết quả

Hội đồng gồm 120 người đánh giá tham gia vào phép thử này. Trong đó có 67 thành viên chỉ ra mẫu A có bề mặt trơn hơn và 53 thành viên chỉ ra mẫu B có bề mặt trơn hơn. Trong Bảng A.3 có thể cho thấy rằng đối với n = 120, hàng ngang với b = 0,05 và p_d = 30 % thì tìm được giá trị 68. Vì số câu trả lời cao nhất thu được trong quá trình thử nghiệm bằng 67 thấp hơn giá trị này (68), nên có thể đưa ra kết luận rằng có sự giống nhau giữa hai mẫu ở khoảng tin cậy 95 % và ở mức p_d đã chọn cho phép thử.

B.4.6 Báo cáo và kết luận

Người phân tích cảm quan ghi lại trong báo cáo rằng chất làm trơn mới cho mức độ trơn bề mặt giống như chất làm trơn thường dùng và trong tương lai chất làm trơn mới này có thể được chọn để sản xuất.

Phép thử cặp đôi

...

Hướng dẫn:

Bạn hãy so sánh 2 mẫu trên quan điểm đặc trưng về độ trơn bề mặt. Tấm có bề mặt trơn hơn là tấm không cho thấy cản trở nào khi sờ tay lên bề mặt của tấm này. Bạn hãy sờ vào cả hai sản phẩm, bắt đầu từ tấm phía bên trái và quan sát như sau: chuyển động lòng bản tay áp nhẹ từ trái sang phải.

Chọn mẫu có bề mặt trơn nhất và nhận dạng bằng cách đánh dấu chéo vào ô tương ứng.

192 □ 526 □

Hình B.3 - Bảng chấm điểm cho Ví dụ 4

B.5 Ví dụ 5 - Khoảng tin cậy đối với các phép thử cặp đôi

B.5.1 Nội dung

Nếu muốn, người phân tích có thể tính khoảng tin cậy trên tỷ lệ của những người đánh giá thực tế để có thể phân biệt 2 mẫu (nghĩa là được hiệu chỉnh về khả năng). Các phép tính được dựa trên khoảng gần đúng của phân bố chuẩn như sau, trong đó x là số câu trả lời theo hướng mong đợi (phép thử một phía) hoặc số lượng câu trả lời đồng thuận (phép thử hai phía) và n là tổng số câu trả lời:

- p_c (tỷ lệ câu trả lời mong đợi hoặc câu trả lời đồng thuận) = x/n

...

- s_d (sai số chuẩn của ) =

- giới hạn tin cậy trên = + z_as_d

- giới hạn tin cậy dưới = - z_as_d

trong đó z_a, là giá trị tới hạn của phân bố chuẩn đã được chuẩn hóa được đưa ra trong Bảng sau đây:

Mức

Phép thử

z_a một phía

z_a hai phía

...

0,84

1,28

90%

1,28

1,64

95%

1,64

1,96

99%

...

2,58

99,9 %

3,10

3,29

B.5.2 Phân tích và diễn giải các kết quả

Trong Ví dụ 3 (phép thử sự khác nhau so sánh cặp đôi hai phía), thu được số liệu như sau: n = 44, x = 32, a = 0,05 và b = 0,10:

- p_c = x/n = 32/44 = 0,73

- (tỷ lệ phân biệt khác nhau)= 2 p_c - 1 = 2 x 0,73 - 1 = 0,45

- s_d (sai số chuẩn của ) =

...

- 95 % giới hạn tin cậy dưới = - z_as_d = 0,45 - 1,96 x 0,134 = 0,19

Do đó, người phân tích cảm quan có thể chắc chắn 95 % rằng ít nhất 19 % người dân có thể phân biệt được sự khác nhau giữa các mẫu. Kết quả này phù hợp với kết luận đưa ra trong Ví dụ 3, cho thấy mẫu A mặn hơn vì cho thấy khoảng tin cậy không chứa giá trị “không” và nằm ngoài giới hạn ban đầu ấn định cho phép thử (p_c = 50 %).

Trong Ví dụ 4 (phép thử tính tương đồng so sánh cặp đôi hai phía), thu được số liệu như sau: n = 120, a = 0,10 và b = 0,05:

- p_c = x/n = 67/120 = 0,56

- (tỷ lệ phân biệt khác nhau) = 2 p_c - 1 = 2 x 0,56 - 1 =0,12

- s_d (sai số chuẩn của ) =

- 95 % giới hạn tin cậy trên = + z_as_d= 0,12 + 1,96 x 0,09 = 0,29

- 95 % giới hạn tin cậy dưới = - z_as_d = 0,12 - 1,96 x 0,09 = -0,06

Do đó, người phân tích cảm quan có thể chắc chắn 95 % rằng tỷ lệ có thể phân biệt được sự khác nhau giữa các mẫu không quá 29 %.

...

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] ENNIS, D.M. and Bi, J. The Beta-Binomial Model: Accounting for Inter-trial Variation in Replicated Difference and Preference Tests. Journal of Sensory Studies, 13, No. 4,1998, pp. 389-412

[2] BROCKHOFF, P.B. and SCHLICH, P. Handling replications in discrimination tests. Food Quality and Preference, 9, No. 5, 1998, pp. 303-312

[3] FRIJTERS, J.E.R. Three-Stimulus Procedure in Olfactory Psycholophysics: An Experimental Comparison of Thurstone-Ura and Three-Alternative Forced-Choice Models of Signal Detection Theory. Perception and Psychophysics, 28, No. 5,1980, pp. 390-397

[4] SCHLICH, P. Risk Tables for Discrimination Tests. Food Quality and Preference,4,1993, pp. 141-151

[5] KUNERT, J. and MEYNERS, M. On the triangle test with replications. Food Quality and Preference, 10,1999

[6] KUNERT, J. On repeated difference testing. Food Quality and Preference, 12, 2001, pp 385-391

[7] MACRAE, A. Confidence intervals for the triangular test. Food Quality and Preference, 6, 1995, pp.61-67

...

[1] Trong tiêu chuẩn, “tương đồng” (similar) không có nghĩa là “đồng nhất” (identical). Thuật ngữ này biểu thị rằng hai sản phẩm hoàn toàn giống nhau có thể sử dụng thay thế nhau. Điều này không có nghĩa là hai sản phẩm đồng nhất. Tuy nhiên, điều đó cũng có thể cho thấy giữa hai sản phẩm có sự khác nhau quá nhỏ đến mức không đáng kể trong thực tế.

[2] Các giá trị đưa ra trong Bảng này tính được tứ công thức đúng của phân bố nhị thức đối với thông số p = 0,5 với n lần lặp lại theo phần mềm SAS trong [4].

[3] Các giá trị tương ứng với số câu trả lời đúng tối thiểu yêu cầu để có ý nghĩa tại mức a đã nêu (cột dọc) đối với số lượng người đánh giá tương ứng, n (hàng ngang). Loại bỏ việc khẳng định “không có sự khác nhau’ nếu số lượng câu trả lời đúng lớn hơn hoặc bằng giá trị nêu trong bảng.

[4] ⁾ Các giá trị đưa ra trong Bảng này nhờ chương trình tính toán các khoảng tin cậy từ công thức đúng của phân bố nhị thức trong [7].

[5] Các giá trị này ứng với số lượng tối đa câu trả lời đúng hoặc câu trả lời đồng thuận yêu cầu cho “tính tương đồng” ở các mức p_d. b và n đã chọn. Chấp nhận “không có sự khác nhau” ở mức 100(1 - b) % mức tin cậy nếu số câu trả lời đúng hoặc câu trả lời đồng thuận ít hơn hoặc bằng giá trị nêu trong bảng.

[6] Trong tiêu chuẩn này, xác suất của một câu trả lời đúng, p_c, được tính theo công thức p_c = 1 x p_d + (1/2) x (1 - p_d), trong đó p_d là tỉ lệ người đánh giá có thể phân biệt hai mẫu. Mô hình lượng hóa tâm Ií của quá trình ra quyết định của người đánh giá, ví dụ như mô hình Thurstone-Ura [3] có thể được áp dụng cho phép thử cặp đôi.

[7] Các giá trị đưa ra trong Bảng này được lấy từ [4] hoặc tính được từ công thức đúng của qui luật phân bố nhị thức đối với thông số p = 0,5 với n câu trả lời dựa vào phầm mềm SAS trong tài liệu tham khảo này.

[8] Các giá trị ứng với số lượng tối thiểu của người đánh giá cần thiết để thực hiện phép thử cặp đối với độ nhạy được xác định bằng các giá trị p_d. a và b. Nhận biết trong bảng phần ứng với giá trị đã chọn p_d, cột dọc ứng với giá trị b được chọn. Đọc số lượng tối thiểu người đánh giá trên hàng ngang ứng với giá trị a được chọn.

[9] Các giá trị đưa ra trong Bảng này tính được từ công thức đúng của qui luật phân bố nhị thức đối với thông số p = 0,5 với n câu trả lời dựa vào phầm mềm SAS trong [4].