Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11269:2015 về Thông tin và tư liệu - Quy tắc viết tắt các từ trong nhan đề xuất bản phẩm

• Số hiệu: TCVN11269:2015
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 2015

1	Zeitung = Ztg.
2	konyvtar = kvt.
3	karangan = krgn.

Chữ viết tắt có một chữ cái được hạn chế chỉ dùng cho các từ chỉ thể loại phổ biến.

VÍ DỤ

1

jounal = j.

2

Zeitschrift = Z.

Dù phương pháp viết tắt là cắt ngắn hay rút gọn (hoặc kết hợp cả hai phương pháp), ít nhất hai chữ cái cần lược bỏ khỏi từ được viết tắt. Các từ chỉ lược bỏ một chữ cái không phải viết tắt.

Phương pháp cho biết chữ viết tắt là dấu chấm. Các chữ viết tắt thường có một dấu chấm đi sau. Tuy nhiên, trong một số trường hợp áp dụng dấu chấm được bỏ qua (xem 4.6).

3.2. Các dấu phụ

...

...

...

VÍ DỤ

1

médecine = méd.

2

Überwachung = Überwach.

3

Ueberwachung = Uberwwach.

4

Žurnal = Ž.

...

...

...

Các từ nhân tạo phải được giữ nguyên như chúng xuất hiện trong xuất bản phẩm. Tuy nhiên, các từ mới tạo ra có khả năng trở thành một phần có thể chấp nhận của ngôn ngữ này cần được viết tắt.

VÍ DỤ

1

diamat = [không viết tắt]

2

chemtech = [không viết tắt]

3

sharemarket = sharemark.

4

...

...

...

3.4. Số nhiều và các hình thức biến cách

3.4.1. Số nhiều

Từ viết tắt cho dạng số ít của một từ cũng được dùng cho dạng số nhiều, trong chừng mực cách viết chính tả của từ viết tắt này không bị ảnh hưởng bởi việc chuyển đổi từ số ít sang số nhiều.

VÍ DỤ

1

Importation = import.

Importations = import.

2

...

...

...

Jahrbücher = Jahrb.

Khi phương pháp viết tắt là rút gọn và nếu cách viết chính tả của từ này chuyển đổi thành dạng số nhiều, ảnh hưởng đến sự đánh vần chữ viết tắt, chữ viết tắt cho dạng số nhiều có thể khác với chữ viết tắt cho dạng số ít.

VÍ DỤ

1

country = ctry.

countries = ctries.

2

...

...

...

nationaux = natx.

Dạng số nhiều bất quy tắc của một từ có thể được viết tắt ngay cả khi dạng số ít không viết tắt, miễn là loại bỏ từ hai chữ cái trở lên.

VÍ DỤ

1

child = [không viết tắt]

children = child.

2

...

...

...

Bücher = Büch.

3.4.2. Các hình thức biến cách khác

Cùng một từ viết tắt cần được sử dụng cho tất cả các hình thức biến cách khác nhau của một từ.

VÍ DỤ

promyšlennost' = prom.

promyšlennosti = prom.

...

...

...

3.4.2.1. Mạo từ đi kèm

Trong các ngôn ngữ mà mạo từ xác định tạo thành một phần của từ, cùng một từ viết tắt được sử dụng cho từ có mạo từ hoặc không có mạo từ đi kèm.

VÍ DỤ

1

bibliotek = bibl.

2

biblioteket = bibl.

3.4.2.2. Tiền tố ngữ pháp

Trong các ngôn ngữ mà tiền tố đứng trước danh từ hay động từ có chức năng ngữ pháp (như ngôn ngữ Malaysia và Indonesia), các tiền tố này phải được loại bỏ hoặc giản lược trong từ viết tắt.

...

...

...

1

diperluas = prls.

2

berwarna = wrn.

3

kemasyarakatan = kmsyrk.

3.5. Các từ phái sinh

Nếu những thay đổi về cách viết trong hình thức phái sinh làm thay đổi phần của một từ được giữ làm chữ viết tắt, từ viết tắt cho hình thức phái sinh phải khác với từ viết tắt cho từ gốc.

VÍ DỤ

...

...

...

Scottish = Scott.

Nếu những thay đổi về cách viết không ảnh hưởng đến chữ viết tắt cho từ phái sinh, từ viết tắt cho hình thức phái sinh và từ gốc giống nhau.

VÍ DỤ

1

Physics = phys.

Physical = phys.

2

...

...

...

Organizing = organ.

Từ phái sinh của một từ có thể được viết tắt ngay cả khi từ gốc không viết tắt.

VÍ DỤ

Gefahr = [không viết tắt]

gefährlich = gefährl.

Từ phái sinh của một từ có ý nghĩa khác hoặc cấu trúc hình thái học khác cần có từ viết tắt khác.

VÍ DỤ

...

...

...

information = inf.

informatique = inform.

2

psychical = psych.

psychology = psychol.

3.6. Các từ không liên quan về mặt ngữ nghĩa

Các từ không liên quan về mặt ngữ nghĩa phải có các từ viết tắt khác nhau.

...

...

...

ind.

đúng với

industrial, industrie, industry, ...

không đúng với

Indian, indication, induced,...

3.7. Từ ghép

Mỗi thành phần của một từ ghép cần phải được viết tắt.

CHÚ THÍCH: Nếu một từ ghép không có dấu gạch ngang, các thành phần đứng trước thành phần cuối cùng có thể được giữ lại ở dạng đầy đủ của chúng nếu có yêu cầu do thực tiễn quốc gia đối với một ngôn ngữ nhất định.

...

...

...

VÍ DỤ

1

Forchungstechnologie = Forch.technol.

2

informatiedossier = int.doss.

3

gazdaságstatisztika = gazdstat.

Các dấu gạch ngang xuất hiện trong từ ghép cần được giữ lại.

VÍ DỤ

...

...

...

bio-acoustics = bio-acoust.

2

médecin-radiologue = méd.-radiol.

3

technisch-industriel = tech.-ind.

3.8. Tên cá nhân

Tên cá nhân không được viết tắt. Các tính từ tạo thành từ tên cá nhân có thể được viết tắt bằng các rút gọn từ tính từ ở tên mà từ đó nó được rút ra.

VÍ DỤ: Mozart [không viết tắt]

Mozartien = mozart.

...

...

...

Tên tập thể xuất hiện trong các nhan đề xuất bản phẩm cần được viết tắt theo quy tắc cho chữ viết tắt từ. Khi thực tiễn quốc gia hoặc quốc tế thường sử dụng một từ viết tắt chứ không viết đầy đủ hoặc tên một phần của một tập thể, chữ viết tắt này có thể được dùng thay cho hình thức viết tắt tên.

VÍ DỤ

1

Nhan đề: Proceeding of the International Seed Testing Association

Nhan đề viết tắt: Proc. Int. Seed Test. Assoc.

2

Nhan đề: The United Nations disarmament yearbook

...

...

...

3.10. Tên địa điểm

Tên các địa danh (ví dụ, thị trấn, thành phố, bang, tỉnh hoặc nước) có thể được viết tắt.

Tên các thị trấn và thành phố phải được viết tắt khi chúng là các địa điểm lớn hoặc thường được dùng trong nhan đề, hoặc khi các tên này kết thúc bằng các hậu tố như -burgh, -ton, -ville,...

VÍ DỤ

1

Fribourg = Fribg.

2

New York = N.Y.

3

...

...

...

3.11. Phiên chữ (chuyển tự)

Từ xuất hiện trong các bộ ký tự phi Latinh, như Kirin và Hy Lạp, cần được chuyển tự theo tiêu chuẩn quốc tế phù hợp cho mục đích giao lưu quốc tế. Các dấu phụ xuất hiện trong từ các chuyển tự sẽ được giữ lại trong từ viết tắt. (Xem thêm 3.2)

VÍ DỤ

1

uperesia = uper.

2

Sučasnij = sučas.

3.12. Thay thế các ký tự

Từ viết tắt của một từ cần không chứa bất kỳ ký tự nào không hiện diện trong chính từ ấy.

...

...

...

premier

chính xác:

prem.

không chính xác:

1er

4. Các quy tắc cho từ viết tắt nhan đề

4.1. Trật tự từ

...

...

...

4.2. Nhan đề là một từ đơn

Nhan đề bao gồm một từ đơn, không kể mạo từ hoặc giới từ, không được viết tắt.

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

Nefrologia

Nhan đề viết tắt:

Nefrologia

...

...

...

Nhan đề:

Sans frontière

Nhan đề viết tắt:

Sans frontière

3

Nhan đề:

The Magistrate

...

...

...

Magistrate

Nếu nhan đề gồm một từ được làm rõ bằng địa điểm (hoặc địa điểm và năm) hoặc thông tin lần xuất bản, từ nhan đề sẽ không được viết tắt trong khi yếu tố làm rõ phải viết tắt (xem 4.9).

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

Forum (Düsseldort)

Nhan đề viết tắt:

Forum (Düsseld.)

...

...

...

Nhan đề:

Communications (New York, N.Y.)

Nhan đề viết tắt:

Communications (N.Y., N.Y.)

Nếu nhan đề bao gồm một từ được làm rõ bởi một thuật ngữ chung chỉ một phần, loại, tùng thư hoặc phụ trương, nhan đề này sẽ không được viết tắt trong khi thuật ngữ chung phải được viết tắt.

VÍ DỤ

Nhan đề:

Medicina, Supplement

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

Medicina, Suppl.

4.3. Mạo từ, liên từ và giới từ

Mạo từ, liên từ và giới từ cần lược bỏ trong từ viết tắt nhan đề với ngoại lệ là các giới từ, mạo từ là những phần tích hợp của tên cá nhân, địa danh hoặc thành ngữ như “in vivo” và “in vitro” hoặc khi cấu trúc ngôn ngữ hoặc thực tiễn quốc gia không cho phép lược bỏ các từ này.

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

The New Hungarian Quarterly

...

...

...

New Hung. Q.

2

Nhan đề:

Los Alamos Science

Nhan đề viết tắt:

Los Alamos sci.

3

Nhan đề:

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

J. in vivo fertil. embryo transf.

Giới từ xuất hiện ở đầu của một nhan đề có thể được giữ lại.

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

Vom Abenberger Land

...

...

...

Vom Abenb. Land

2

Nhan đề:

Vers l'éducation permanente

Nhan đề viết tắt:

Vers l'éduc. perm.

4.4. Từ viết tắt, nhóm các chữ viết tắt, ký hiệu chữ cái

Từ viết tắt, nhóm các chữ viết tắt bằng chữ cái đầu, ký hiệu chữ cái trong nhan đề cần được giữ lại trong nhan đề viết tắt.

...

...

...

1

Nhan đề:

AEG-Mittelungen

Nhan đề viết tắt:

AEG-Mitt.

2

Nhan đề:

Revue du CETHEDEC

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

Rev. CETHEDEC

4.5. Chữ viết hoa

Chữ cái đầu tiên của yếu tố đầu tiên trong từ viết tắt nhan đề cần được viết hoa. Việc viết hoa các yếu tố còn lại có thể tuân theo thực tiễn quốc gia hoặc theo các yêu cầu áp dụng cụ thể.

VÍ DỤ

Nhan đề:

Archives of Internal medecine

Nhan đề viết tắt:

...

...

...

Arch. Intern. Med.

Arch. intern. Med.

ARCH. INTERN. MED.

...

...

...

Dấu chấm câu xuất hiện trong một nhan đề hoàn chỉnh sẽ được giữ lại trong nhan đề viết tắt trừ ngoại lệ với dấu chấm và dấu phẩy; dấu phẩy sẽ được bỏ đi trong nhan đề viết tắt và dấu chấm được thay bằng dấu phẩy. Tuy nhiên, dấu chấm có thể được giữ lại trong nhan đề viết tắt khi chúng được sử dụng cùng với chữ viết tắt, từ viết tắt, số thứ tự hoặc định danh nhan đề phụ thuộc.

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

Acta mineralogica, petrografica

Nhan đề viết tắt:

Acta mineral. Petrogr.

2

...

...

...

Soviet physics. Technical physics

Nhan đề viết tắt:

Sov. Phys., Tech. phys.

3

Nhan đề:

E.S.A bulletin

Nhan đề viết tắt:

...

...

...

4

Nhan đề:

Mr. Rodger’s journal

Nhan đề viết tắt:

Mr. Rodger’s j.

Dấu ba chấm (...) và dấu lược bớt xuất hiện trong nhan đề hoàn chỉnh được lược bỏ trong nhan đề viết tắt.

Ví DỤ

Nhan đề:

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

Proc. Annu.meet. Acadian Entomol. Soc.

4.7. Các ký tự đặc biệt và ký hiệu

Các ký tự đặc biệt và ký hiệu xuất hiện trong nhan đề gốc cần được giữ nguyên trong từ viết tắt nhan đề, ngoại trừ dấu và (&), dấu cộng (+) cần lược bỏ khi chúng được sử dụng cho phép hợp "AND” (và).

Ví DỤ

1

Nhan đề:

Europe on $... a day

...

...

...

Eur. $ day

2

Nhan đề:

Metall-reinigung + Vorbehandlung

Nhan đề viết tắt:

Met.-reinig. + Vorbehandl.

3

Nhan đề:

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

Comput. & control abstr.

4

Nhan đề:

AT&T Technical Journal

Nhan đề viết tắt:

AT&T Tech. J.

...

...

...

Khi từ hai xuất bản phẩm nhiều kỳ trở lên có một nhan đề chung được phân biệt bằng cách thêm một số, chữ cái hoặc nhan đề phần, các đặc điểm phân biệt này cần được bao gồm trong nhan đề viết tắt. Chữ viết tắt của các thuật ngữ chung như phần, tùng thư,… chỉ nên được giữ lại trong từ viết tắt nhan đề nếu cần thiết cho mục đích nhận dạng.

VÍ DỤ

1

Nhan đề:

Annales scientifiques de l'Université de Besançon. Géologie

Nhan đề viết tắt:

Ann. Sci. Univ. Besançon. Géol.

2

...

...

...

Journal of botany. Section A

Nhan đề viết tắt:

J. bot., Sect. A hoặc J. bot., A

Từ viết tắt cho một nhan đề phụ thuộc cần bổ sung cho từ viết tắt của nhan đề chung, ngay cả khi nhan đề chung được phân biệt bởi một số hay một chữ cái.

VÍ DỤ

Nhan đề:

Journal of polymer Science. Part A-1, Polymer chemistry

Nhan đề viết tắt:

...

...

...

4.9. Phân biệt và làm rõ

Các nhan đề viết tắt được xem là giống hệt khi chúng được tạo thành từ các chữ cái hoặc ký tự giống nhau không phân biệt các dấu phụ hoặc dấu chấm câu khác.

Các nhan đề viết tắt giống nhau cần được phân biệt bằng cách bổ sung yếu tố làm rõ đặt trong ngoặc đơn: địa điểm (thị trấn hoặc thành phố); địa điểm và năm; lần xuất bản; hoặc, nếu chưa đủ thì thêm thông tin làm rõ khác.

VÍ DỤ

Nhan đề:

Expérience et innovations en éducation

Expériencias e innovaciones en education

...

...

...

Nhan đề viết tắt:

Exp. innov. educ. (Ed. fr.)

Exp.innov. educ. (Ed. esp.)

Exp. innov. educ. (Engl. ed.)

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] ISO 9:1995, Information and documentation - Transliteration of Cyrillic characters into Latin characters - Slavic and non-Slavic languages. (Thông tin và Tư liệu - Chuyển tự các ký tự Kirin thành các ký tự Latinh - Các ngôn ngữ Slavơ và phi Slavơ)

...

...

...

[3] ISO 1087:1990, Terminology- Vocabulary (Thuật ngữ- Từ vựng)

[4] ISO 5127-2:1983, Documentation and information - Vocabulary- Part 2: Traditional documents. (Tư liệu và Thông tin - Từ vựng - Phần 2: Tài liệu truyền thống.)

[5] ISO 5127/3a):1981, Information and documentation - Vocabulary- Section 3a): Acquisition, identification, and analysis of documents and data (Thông tin và Tư liệu - Từ vựng - Phần 3a): Bổ sung, nhận dạng và phân tích các tài liệu và dữ liệu.).

[6] List of serial title word abbreviations. Paris: ISSN International Centre1). Irregular with supplements. Available in print (ISSN 0259-000X); on diskette (ISSN 1018-81 OX); and in the ISSN Compact CD-ROM (ISSN 10184783). (Danh sách các chữ viết tắt nhan đề xuất bản phẩm tiếp tục. Paris: Trung tâm quốc tế ISSN ^1). Không thường xuyên có bổ sung. Có sẵn ở dạng in (ISSN 0259-000X); trên đĩa (ISSN 1018-1081 OX); và trên CD-ROM Compact ISSN (ISSN 10.184.783).

1 ISO 5127-1; ISO 5127-2, ISO 5127-3A, ISO 5127-6, ISO 5127-11 hiện nay đã bị hủy và thay thế bằng ISO 5127:2001 và được chấp nhận thành TCVN 5453:2009.

1) ISSN International Centre, 20, rue Bachaumont, F-75002 Paris, France. Telephone: [phone]; Telefax: (33 1) 40 26 32 43; E-mail: [email protected]. Internet URL: http://www.issn.ora/index.html