Con thì liệu có được nhận thừa kế từ tài sản riêng của mẹ kế không?

Nội dung chính

• Con thì liệu có được nhận thừa kế từ tài sản riêng của mẹ kế?
• Có được từ chối nhận thừa kế?
• Từ chối nhận thừa kế khi mẹ chưa mất có được không?

Con thì liệu có được nhận thừa kế từ tài sản riêng của mẹ kế?

Mẹ đẻ tôi mất năm tôi 9 tuổi. 02 năm sau cha tôi đi bước nữa. Tôi cùng cha và mẹ kế sống chung nhà. 10 năm sau cha tôi mất, tôi vẫn sống cùng mẹ kế trong căn nhà cũ. Vào tháng trước, mẹ kế bán căn nhà chúng tôi đang ở được 1 tỷ đồng và yêu cầu tôi ra ở riêng. Mẹ kế lấy lý do rằng căn nhà trên được mua trước khi kết hôn với cha tôi bằng tiền riêng của mẹ kế nên không chia cho tôi tiền bán nhà. Xin hỏi, mẹ kế tôi làm vậy có đúng không?

Trả lời: Theo những gì bạn cung cấp có thể xác định việc thừa kế (nếu có) sau khi cha bạn mất sẽ được xác định là thừa kế theo pháp luật; căn cứ vào Khoản 1 Điều 650 Bộ luật dân sự 2015 quy định về những trường hợp thừa kế theo pháp luật như sau:

Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:

- Không có di chúc;

- Di chúc không hợp pháp;

- Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;

- Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Đồng thời căn cứ vào những người thừa kế theo pháp luật được quy định tại Khoản 1 Điều 651 Bộ luật dân sự 2015, cụ thể:

Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

- Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

- Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

- Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

Như vậy, việc cần làm là phải xác minh xem căn nhà trên có phải tài sản chung của bố bạn và mẹ kế không. Nếu có, bạn sẽ được hưởng thừa kế theo pháp luật và phần được nhận sẽ là 1/4 căn nhà hoặc tiền bán nhà là 250 triệu đồng (do nếu là tài sản chung thì di sản thừa kế của cha bạn chỉ là 1/2 căn nhà). Trong trường hợp mẹ kế bạn chứng minh được rằng căn nhà trên là tài sản riêng của bà thì bạn sẽ không được nhận một phần tiền bán nhà vì bạn không được xác định là người thừa kế theo pháp luật của mẹ kế bạn.

Có được từ chối nhận thừa kế?

Tôi đi làm ăn xa gia đình đã gần 10 năm. Hiện tại tôi có 01 khoản nợ ngân hàng là 500 triệu đồng, mục đích khoản vay dùng đề kinh doanh sản xuất và có thế chấp xưởng sản xuất của công ty tôi. Mẹ tôi đã mất cách đây 10 năm, nay cha tôi cũng mất và để lại di chúc chia cho 2 con mảnh đất ở quê. Tôi muốn để lại phần thừa kế của mình cho em trai tôi. Xin hỏi, tôi có thể từ chối nhận thừa kế được không? Nếu được, tôi có cần thực hiện công chứng hay chứng thực không? Mong Ban biên tập tư vấn giúp tôi.

Trả lời: Việc từ chối nhận thừa kế của bạn được xác định căn cứ theo quy định tại Điều 620 Bộ luật dân sự 2015 như sau:

- Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.

- Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.

- Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.

Như vậy, việc từ chối nhận di sản của bạn cần phải chứng minh được rằng không nhằm mục đích trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác, cụ thể ở đây là nghĩa vụ trả nợ với ngân hàng. Do bạn có thế chấp xưởng sản xuất của công ty cho khoản vay 500 triệu đồng nên có thể xác định nghĩa vụ trả nợ của bạn với ngân hàng đã được đảm bảo bằng tài sản thế chấp. Từ đó có thể đi đến kết luận rằng việc từ chối nhận di sản thừa kế của bạn có thể thực hiện theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, theo quy định trên, việc từ chối nhận di sản thừa kế phải được lập thành văn bản và bạn có thể công chứng văn bản trên nhằm hoàn thiện thủ tục hành chính liên quan. Việc công chứng được quy định tại Điều 59 Luật công chứng 2014 về công chứng văn bản từ chối nhận di sản thừa kế như sau:

- Người thừa kế có thể yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Khi yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người yêu cầu công chứng phải xuất trình bản sao di chúc trong trường hợp thừa kế theo di chúc hoặc giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng theo pháp luật về thừa kế; giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết.

Từ chối nhận thừa kế khi mẹ chưa mất có được không?

Tôi cùng mẹ và em trai sống chung 01 nhà, cha tôi đã mất từ lâu. Em trai tôi có điều kiện kinh tế khá giả hơn tôi rất nhiều. Em có để mẹ đứng tên 02 căn nhà trên phố. Đồng thời em trai tôi muốn tôi đi ra văn phòng công chứng nhằm công chứng văn bản từ chối nhận di sản thừa kế của mẹ gồm 02 căn nhà mà em để mẹ đứng tên. Xin hỏi, tôi có thể thực hiện yêu cầu của em không? Mong Ban biên tập tư vấn giúp tôi.

Trả lời: Căn cứ Điều 59 Luật công chứng 2014 về công chứng văn bản từ chối nhận di sản thừa kế như sau:

- Người thừa kế có thể yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản. Khi yêu cầu công chứng văn bản từ chối nhận di sản, người yêu cầu công chứng phải xuất trình bản sao di chúc trong trường hợp thừa kế theo di chúc hoặc giấy tờ chứng minh quan hệ giữa người để lại di sản và người yêu cầu công chứng theo pháp luật về thừa kế; giấy chứng tử hoặc giấy tờ khác chứng minh người để lại di sản đã chết.

Đồng thời căn cứ Điều 614 Bộ luật dân sự 2015 về thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người nhận thừa kế như sau:

- Kể từ thời điểm mở thừa kế, những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.

Thời điểm mở thừa kế được định nghĩa tại Điều 611 Bộ luật dân sự 2015 như sau:

- Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này.

Như vậy, khi mẹ bạn chưa mất thì bạn không có quyền đối với tài sản thừa kế. Do đó việc công chứng văn bản từ chối nhận di sản thừa kế sẽ không thể thực hiện theo quy định của pháp luật.

Trân trọng!