Sự thật là Trịnh Xuân Thanh đầu thú hay tự thú?

1. Thực tiễn có sự phân biệt giữa tự thú và đầu thú

Trong thực tiễn xét xử thì tòa án có sự phân biệt giữa tự thú với đầu thú, cụ thể như sau:

Tự thú là tự mình nhận tội và khai ra hành vi phạm tội của mình, trong khi chưa ai phát hiện được mình phạm tội. Người nào bị bắt, bị phát hiện về một hành vi phạm tội cụ thể, nhưng trong quá trình Điều tra đã tự mình nhận tội và khai ra những hành vi phạm tội khác của mình mà chưa bị phát hiện, thì cũng được coi là tự thú đối với việc tự mình nhận tội và khai ra những hành vi phạm tội của mình mà chưa bị phát hiện.

Đầu thú là có người đã biết mình phạm tội, nhưng biết không thể trốn tránh được nên đến cơ quan có thẩm quyền trình diện để cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.

2. Thông tư liên ngành số 05/TTLN không phân biệt giữa tự thú với đầu thú

Dù thực tiễn có sự phân biệt sự khác nhau giữa tự thú với đầu thú; tuy nhiên, tại Thông tư liên ngành số 05/TTLN ngày 02/6/1990 (của Bộ Nội vụ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Toà án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp) hướng dẫn thi hành chính sách đối với người phạm tội ra tự thú, thì các trường hợp nêu trên đều được coi là tự thú. Các trường hợp này đều được coi là tự thú để xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nhưng không hướng dẫn cụ thể trong trường hợp nào áp dụng Khoản 1, trong trường hợp nào áp dụng Khoản 2 Điều 38 Bộ luật hình sự 1985.

Bởi vậy, để áp dụng đúng và thống nhất tình Tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong các trường hợp nêu trên, nên ngày 10/6/2002 Toà án nhân dân tối cao đã có hướng dẫn cụ thể như sau:

- Nếu người phạm tội tự mình nhận tội và khai ra hành vi phạm tội của mình, trong khi chưa ai phát hiện được mình phạm tội thì áp dụng tình Tiết giảm nhẹ "tự thú" quy định tại Khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự 1999 đối với người phạm tội.

- Nếu có người đã biết hành vi phạm tội của người phạm tội nhưng biết không thể trốn tránh được nên người phạm tội đến cơ quan có thẩm quyền trình diện thì áp dụng Khoản 2 Điều 46 Bộ luật hình sự năm 1999 để xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự cho người phạm tội. Cũng cần chú ý là, trong trường hợp này, nếu người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải hoặc có những việc làm khác thuộc trường hợp được coi là tình Tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự thì được hưởng tình Tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tương ứng quy định tại Khoản 1 Điều 46 Bộ luật hình sự năm 1999.

Nội dung nêu trên được đề cập tại Công văn 81/2002/TANDTC của Tòa án nhân dân tối cao về việc giải đáp các vấn đề về nghiệp vụ

3. Sự thật là Trịnh Xuân Thanh đầu thú hay tự thú?

Như đã trình bày ở trên, xét về thực tiễn xét xử thì có thể coi Trịnh Xuân Thanh đầu thú; song theo Thông tư liên ngành số 05 thì việc nói Trịnh Xuân Thanh tự thú cũng không có gì sai. Theo quan điểm của tác giả, ở đây chúng ta không cần máy móc xác định Trịnh Xuân Thanh “đầu thú” hay “tự thú”; vấn đề quan trọng nằm ở chỗ, phải xem xét cụ thể hành vi của ông Thanh như thế nào để được áp dụng tình tiết giảm nhẹ tại Khoản 1 hay Khoản 2 Điều 46 của Bộ luật Hình sự 1999 (theo hướng dẫn tại Công văn 81/2002/TANDTC).

Từ ngày 01/01/2018 (ngày mà Bộ luật tố tụng Hình sự 2015 bắt đầu có hiệu lực thi hành) thì khái niệm “tự thú” và “đầu thú” sẽ được phân biệt một cách rõ ràng trong thực tiễn xét xử lẫn văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể, như sau:

Tự thú là việc người phạm tội tự nguyện khai báo với cơ quan, tổ chức về hành vi phạm tội của mình trước khi tội phạm hoặc người phạm tội bị phát hiện.

Đầu thú là việc người phạm tội sau khi bị phát hiện đã tự nguyện ra trình diện và khai báo với cơ quan có thẩm quyền về hành vi phạm tội của mình.

Thanh Hữu