Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6398-4:1999 về Đại lượng và đơn vị - Nhiệt

• Số hiệu: TCVN6398-4:1999
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 1999

NHIỆT				Đại lượng
Số mục	Đại lượng	Ký hiệu	Định nghĩa	Chú thích
4-1	nhiệt độ nhiệt động lực	T, (Q)		Nhiệt độ nhiệt động lực là một trong những đại lượng cơ bản của SI.
4-2	nhiệt độ Celsius	t, J	t = T – T0 trong đó T0 được định nghĩa bằng 273,15 K	Nhiệt độ nhiệt động lực T0 thấp hơn nhiệt độ nhiệt động lực tại điểm ba của nước chính xác là 0,01 K.

Đơn vị

NHIỆT

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu quốc tế

...

...

...

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4.1.a

kenvin

K

Kenvin, đơn vị nhiệt độ động lực là 1/273,16 nhiệt độ nhiệt động lực của điểm ba của nước

Đơn vị của khoảng hoặc hiệu nhiệt độ nhiệt động lực và nhiệt độ Celsius là như nhau.

CGPM khuyến nghị các khoảng hoặc hiệu như thế phải được biểu thị theo kenvin (K) hoặc độ Celsius (^0C). Các tên gọi khác như “độ” hoặc “độ bách phân” không nên áp dụng.

Cần chú ý là trước ký hiệu ^0C cho độ Celsius phải có một khoảng cách (xem TCVN 6398-0 : 1998 mục 3.4).

Thang nhiệt độ quốc tế 1990 (ITS-90)

...

...

...

Các đại lượng tương ứng với nhiệt độ nhiệt động lực và nhiệt độ Celsius xác định theo thang này (ITS-90) được biểu thị bởi T₉₀ và t₉₀ (thay thế cho T₆₈ và t₆₈ của IPTS-68-75).

Trong đó:

t₉₀ = T₉₀ – T₀

T₉₀ gọi là nhiệt độ kenvin quốc tế và t₉₀ gọi là nhiệt độ Celsius quốc tế. Đơn vị của T₉₀ và t₉₀ tương ứng là kenvin (K) và độ Celsius (^0C) như của T và t. Để biết chi tiết hơn xem Metrologia 27 (1990) No.1.

4.2.a

Độ Celsius

^0C

Độ Celsius là tên riêng của kenvin dùng để thể hiện các giá trị của nhiệt độ Celsius

...

...

...

Đại lượng

Số mục

Đại lượng

Ký hiệu

Định nghĩa

Chú thích

4-3.1

...

...

...

a_l

Các đại lượng từ 4.3.1 đến 4.4 không thể định nghĩa một cách đầy đủ trừ khi dạng biến đổi được quy định.

4-3.2

hệ số nở thể tích

a_v, a, (g)

Chỉ số trong ký hiệu có thể bỏ nếu không sợ bị nhầm lẫn.

4-3.3

...

...

...

a_p

Tên gọi hệ số áp suất và ký hiệu b cũng được dùng cho đại lượng 4.3.3

4-4

hệ số áp suất

b

4-5.1

độ nén đẳng nhiệt

...

...

...

k_T = -

4-5.2

độ nén đẳng entropy

k_s

k_s = -

4-6

nhiệt, nhiệt lượng

...

...

...

Nhiệt lượng truyền trong quá trình chuyển pha đẳng nhiệt, trước đây gọi là “nhiệt ẩn” với ký hiệu L, cần trình bày thành sự biến đổi của hàm nhiệt động lực phù hợp, thí dụ T, DS, ở đây DS là sự biến đổi entropy, hoặc DH là sự biến đổi entanpy.

4-7

thông lượng nhiệt

F

Tốc độ nhiệt truyền qua một bề mặt đã cho

Đơn vị

...

...

...

NHIỆT (tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu quốc tế

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4-3.a

...

...

...

K^-1

4-4.a

pascan trên kenvin

Pa/K

4-5.a

...

...

...

Pa^-1

4-6.a

jun

J

4-7.a

...

...

...

W

NHIỆT (tiếp theo)

Đại lượng

Số mục

...

...

...

Ký hiệu

Định nghĩa

Chú thích

4.8

thông lượng nhiệt bề mặt mật độ thông lượng nhiệt

q, j

Thông lượng nhiệt chia cho diện tích

4-9

...

...

...

l (k)

Thông lượng nhiệt bề mặt chia cho gradien nhiệt độ

4-10.1

hệ số truyền nhiệt

K, (k)

Thông lượng nhiệt bề mặt chia cho hiệu nhiệt độ

Trong công nghệ xây dựng đại lượng này ký hiệu là U.

4-10.2

...

...

...

h, (a)

q = h (T_s – T_r)

Trong đó:

T_s là nhiệt độ bề mặt

T_r  là nhiệt độ gốc của môi trường bao quanh bên ngoài

4-11

độ cách nhiệt, hệ số cách nhiệt

M

Hiệu nhiệt độ chia cho thông lượng nhiệt bề mặt

...

...

...

Trong công nghệ xây dựng đại lượng này thường được gọi là nhiệt trở ký hiệu là R.

4-12

nhiệt trở

R

Hiệu nhiệt độ chia cho thông lượng nhiệt

Xem chú thích 4-11.

4-13

nhiệt dẫn

G

...

...

...

Xem chú thích 4-11.

4-14

độ khuyếch tán nhiệt

a

a =

trong đó:

l là hệ số dẫn nhiệt

r là khối lượng riêng

c_p là nhiệt dung khối đẳng áp

...

...

...

Đơn vị

NHIỆT (tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu quốc tế

...

...

...

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4-8.a

oat trên mét vuông

W/m^2

4-9.a

oat trên mét kenvin

W/(m.K)

...

...

...

4-10.a

oat trên mét vuông kenvin

W/(m^2.K)

4-11.a

mét vuông kenvin trên oat

m^2.K/W

...

...

...

4-12.a

kenvin trên oat

K/W

4-13.a

oát trên kenvin

W/K

...

...

...

4-14.a

mét vuông trên giây

m^2/s

NHIỆT

...

...

...

Đại lượng

Số mục

Đại lượng

Ký hiệu

Định nghĩa

Chú thích

4-15

nhiệt dung

...

...

...

C = dQ/dT

Trong đó:

dQ là nhiệt lượng hệ nhận thêm

dT là biến thiên nhiệt độ của hệ sau khi hệ nhận thêm dQ

Đại lượng này không thể định nghĩa một cách đầy đủ trừ khi dạng biến đổi được quy định.

4-16.1

nhiệt dung khối, nhiệt dung riêng

c

Nhiệt dung chia cho khối lượng

...

...

...

4-16.2

nhiệt dung khối đẳng áp,

nhiệt dung riêng đẳng áp

c_p

4-16.3

nhiệt dung khối đẳng tích,

nhiệt dung riêng đẳng tích

...

...

...

4-16.4

nhiệt dung bão hòa,

nhiệt dung riêng bão hòa

c_sat

4-17.1

...

...

...

tỷ số nhiệt dung riêng

g

g = c_p/c_v

4-17.2

số mũ đẳng entropy

l

k = -

Với khí lý tưởng k bằng g

...

...

...

Đơn vị

NHIỆT (tiếp theo)

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu quốc tế

Định nghĩa

...

...

...

4-15.a

jun trên kenvin

J/K

4-16.a

jun trên kilôgam kenvin

J/(kg.K)

...

...

...

4-17.a

một

1

Xem lời giới thiệu, mục 0.3.2

NHIỆT (tiếp theo)

...

...

...

Số mục

Đại lượng

Ký hiệu

Định nghĩa

Chú thích

4-18

entropy

S

Khi hệ nhận một lượng nhiệt dQ entropy của một hệ có nhiệt độ nhiệt động lực T tăng thêm một lượng dS = dQ/T, khi quá trình biến đổi của hệ là thuận nghịch

...

...

...

4-19

entropy khối, entropy riêng

s

Entropy chia cho khối lượng

Đối với các đại lượng mol tương ứng, xem TCVN 6398-8.

4-20.1

năng lượng

E

Tất cả các loại năng lượng

...

...

...

4-20.2

năng lượng nhiệt động lực

U

Đối với hệ nhiệt động lực kín

DU = Q + W

Trong đó:

Q là nhiệt lượng hệ nhận

W là công thực hiện trên hệ

Năng lượng nhiệt động lực còn gọi là nội năng

...

...

...

entanpy

H

H = U + pV

4-20.4

năng lượng tự do Helmholtz, hàm Helmholtz

A, F

A = U - TS

...

...

...

năng lượng tự do Gibbs, hàm Gibbs

G

G = U + pV - TS

G = H – TS

Đơn vị

...

...

...

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu

Định nghĩa

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4 – 18.a

jun trên kenvin

J/K

...

...

...

4-19.a

jun trên kilôgam kenvin

J/(kg.K)

4-20.a

jun

J

...

...

...

NHIỆT (kết thúc)

Đại lượng

Số mục

Đại lượng

Ký hiệu

Định nghĩa

...

...

...

4-21.1

năng lượng khối,

năng lượng riêng

e

Năng lượng chia cho khối lượng

Đối với các đại lượng mol tương ứng, xem TCVN 6398-8.

4-21.2

năng lượng nhiệt động lực khối,

năng lượng nhiệt động lực riêng

...

...

...

Năng lượng nhiệt động lực chia cho khối lượng

Năng lượng nhiệt động lực khối còn gọi là nội năng khối.

4-21.3

entanpy khối,

entanpy riêng

h

Entanpy chia cho khối lượng

4-21.4

...

...

...

hàm Helmholz riêng

a, f

Năng lượng tự do Helmholz chia cho khối lượng

4-21.5

năng lượng tự do Gibbs khối,

năng lượng tự do Gibbs riêng

g

Năng lượng tự do Gibbs chia cho khối lượng

...

...

...

4-22

hàm Massieu

J

J = - A/T

4-23

hàm Planck

Y

Y = - G/T

...

...

...

Đơn vị

NHIỆT (kết thúc)

Số mục

Tên đơn vị

Ký hiệu quốc tế

...

...

...

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4-21.a

jun trên kilôgam

J/kg

4-22.a

jun trên kenvin

J/K

...

...

...

4-23.a

jun trên kenvin

J/K

Phụ lục A

(tham khảo)

...

...

...

Không nên sử dụng các đơn vị này

Số mục của đại lượng

Đại lượng

Số mục của đơn vị

Tên đơn vị và ký hiệu

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4-1

nhiệt độ nhiệt động lực

4-1.A.a

...

...

...

^0R

1 ^0R =

Trước ký hiệu ^0R của độ Rankine cần phải có một khoảng cách

-

nhiệt độ Fahrenhiet, t_F

4-2.A.a

độ Fahrenheit: ^0F

Đơn vị độ Fahrenheit và độ Rankine là như nhau.

...

...

...

4-6

nhiệt,

nhiệt lượng

4-6.A.a

đơn vị nhiệt

Anh:

Btu

1 Btu = 788,169 ft . lbt

         = 1 055,056 J

...

...

...

4-7

thông lượng nhiệt

4-7.A.a

đơn vị nhiệt Anh trên giờ:

Btu/h

1 Btu/h = 0,293 071 1 W

4-9

hệ số dẫn nhiệt

4-9.A.a

...

...

...

Btu/(s . ft . ^0R)

1 Btu/(si . ft . ^0R) = 6 230,64 W/(m . K)

4-10

hệ số truyền nhiệt

4-10.A.a

đơn vị nhiệt Anh trên giây foot bình phương độ Rankine:

Btu/(s . ft^2 . ^0R)

1 Btu/(s . ft^2 . ^0R) = 20 441,7 W/(m^2 . K)

...

...

...

4-10.A.b

đơn vị nhiệt Anh trên giờ foot bình phương độ Rankine:

Btu/(h . ft^2 . ^0R)

1 Btu/(h . ft^2 . ^0R) = 5,678 26 W/(m^2 . K)

4-14

độ khuyếch tán nhiệt

4-14.A.a

foot bình phương trên giây: ft^2/s

1 ft^2/s = 0,092 903 04 m^2/s (chính xác)

...

...

...

nhiệt dung khối,

nhiệt dung riêng

4-16.A.a

đơn vị nhiệt Anh trên pound độ Rankine: Btu/(Ib . ^0R)

1 Btu/(Ib . ^0R) = 4 186,8 J/(kg . K) (chính xác)

4-19

entropy khối,

entropy riêng

4-19.A.a

...

...

...

1 Btu/(Ib . ^0R) = 4 186,8 J/(kg . K) (chính xác)

4-21.1

năng lượng khối,

năng lượng riêng

4-21.A.a

đơn vị nhiệt Anh trên pound: Btu/Ib

1 Btu/Ib = 2 326 J/kg (chính xác)

4-21.2

năng lượng nhiệt động lực khối

...

...

...

4-21.3

entanpy khối,

entanpy riêng

...

...

...

năng lượng tự do Helmholz khối,

năng lượng tự do Helmholz riêng,

hàm Helmholz riêng

4-21.A.a

đơn vị nhiệt Anh trên pound: Btu/Ib

1 Btu/Ib = 2 326 J/kg (chính xác)

4-21.5

năng lượng tự do Gibbs khối,

năng lượng tự do Gibbs riêng,

...

...

...

Phụ lục B

(tham khảo)

Những đơn vị khác đưa ra để tham khảo, đặc biệt về hệ số chuyển đổi

Không nên sử dụng các đơn vị này

Số mục của đại lượng

...

...

...

Số mục của đơn vị

Tên đơn vị và ký hiệu

Hệ số chuyển đổi và chú thích

4-6

nhiệt,

nhiệt lượng

4-6.A.a

calo ở 15 ^0C:

cal₁₅

...

...

...

1 cal₁₅ = 4,185 5 J

Độ không đảm bảo của giá trị này là 0,0005 J.

Năm 1934 Hiệp hội Quốc tế về Vật lý thuần túy và Vật lý ứng dụng đã công bố định nghĩa tương tự cho “gam-calo”. Ủy ban tư vấn về đo nhiệt độ và đo nhiệt độ và đo nhiệt lượng đã chấp nhận hệ số chuyển đổi này và CIPM (1950) đã chấp nhận là giá trị chính xác nhất tại thời điểm đó được suy ra từ thực nghiệm.

4-6.B.b

calo I .T. : cal_IT

Hội nghị Quốc tế về Tính chất của Hơi nước lần thứ 5 (London, tháng 7 năm 1856) đã chấp nhận định nghĩa về calo I.T. như sau:

1 cal_IT = 4,186 8 J

...

...

...

4-6.B.c

calo nhiệt hóa:

cal_th

1 cal_th = 4,184 J (chính xác).