|
BỘ Y TẾ
-------
|
CỘNG HÒA XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------
|
|
Số: 2535/QĐ-BYT
|
Hà Nội, ngày 10
tháng 07 năm 2014
|
QUYẾT ĐỊNH
VỀ VIỆC BAN HÀNH "HƯỚNG DẪN THEO DÕI CHĂM SÓC, XỬ TRÍ PHẢN ỨNG SAU
TIÊM CHỦNG"
BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ
Căn cứ Nghị định số 63/2012/NĐ-CP ngày 31/8/2012
của Chính phủ Quy định chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế;
Xét đề nghị của Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ
Trung ương - Chủ tịch Hội đồng chuyên môn xây dựng các Hướng dẫn về tiêm chủng tại Công văn số 873/VSDTTƯ-TCQG
ngày 25/6/2014;
Xét đề nghị của Cục trưởng Cục Y tế dự phòng và
Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh - Bộ Y tế,
QUYẾT ĐỊNH:
Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này "Hướng dẫn theo dõi
chăm sóc, xử trí phản ứng sau tiêm chủng".
Điều 2. "Hướng dẫn theo dõi chăm sóc, xử trí phản ứng sau tiêm
chủng" là tài liệu hướng dẫn được áp dụng trong các cơ sở tiêm chủng Nhà
nước và tư nhân trên phạm vi toàn quốc.
Điều 3. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký ban hành.
Điều 4. Các ông, bà: Chánh Văn phòng Bộ, Chánh Thanh tra Bộ, Vụ trưởng;
Cục trưởng; Tổng Cục trưởng các Vụ, Cục, Tổng cục thuộc Bộ Y tế; Giám đốc các
cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực thuộc Bộ Y tế; Giám đốc Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Thủ trưởng y tế
các Bộ, ngành: Thủ trưởng các đơn vị có liên quan chịu trách nhiệm thi hành Quyết
định này./.
|
Nơi nhận:
- Như Điều 4;
- BT. Nguyễn Thị Kim Tiến (để báo cáo);
- Các Đồng chí Thứ trưởng;
- Các Viện VSDT, Pasteur;
- TTYTDP tỉnh, thành phố;
- Cổng TTĐTBYT, Website Cục YTDP;
- Lưu: VT, KCB, DP.
|
KT. BỘ TRƯỞNG
THỨ TRƯỞNG
Nguyễn Thanh Long
|
HƯỚNG DẪN
THEO DÕI CHĂM SÓC, XỬ TRÍ PHẢN ỨNG SAU TIÊM CHỦNG
(Ban hành kèm theo Quyết định số 2535/QĐ-BYT ngày
10/7/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế)
1. Đặt vấn đề
Chăm sóc điều trị là một ưu tiên hàng
đầu đối với mỗi trường hợp phản ứng sau
tiêm chủng. Những phản ứng thông thường sau tiêm chủng như sốt nhẹ và đau chỉ là
những phản ứng tạm thời và có thể hồi phục nhờ sự chăm sóc, xử trí của cha mẹ
hoặc người chăm sóc. Tuy nhiên, các trường hợp tai biến nặng sau tiêm chủng cần
phải được chăm sóc và điều trị tích cực tại các cơ sở y tế. Các cán bộ y tế cần
biết cách phát hiện, điều trị và báo cáo phản ứng sau tiêm chủng một cách nhanh
nhất. Đây là yếu tố quan trọng nhằm đảm bảo việc điều trị sớm và kịp thời đối với
mỗi trường hợp phản ứng sau tiêm chủng.
2. Hướng dẫn
theo dõi chăm sóc, xử trí phản ứng sau tiêm chủng
2.1. Hướng dẫn chăm sóc tại nhà
Người được tiêm chủng phải được theo
dõi tại nhà ít nhất 24 giờ sau tiêm chủng. Trường
hợp người được tiêm chủng là trẻ em thì người theo dõi trẻ phải là người
trưởng thành và biết chăm sóc trẻ. Các dấu hiệu cần theo dõi sau tiêm chủng bao
gồm:
- Toàn trạng
- Tinh thần, tình trạng ăn, ngủ
- Dấu hiệu về nhịp thở
- Nhiệt độ, phát ban
- Các biểu hiện tại chỗ tiêm (sưng, đỏ...)
Đối với trẻ em cần cho trẻ bú mẹ hoặc
uống nước nhiều hơn. Bế, quan sát trẻ thường xuyên và chú ý không chạm, đè vào
chỗ tiêm.
Người được tiêm chủng cần được đưa
ngay tới cơ sở y tế để theo dõi, điều trị nếu có dấu hiệu tai biến nặng sau
tiêm chủng có thể đe dọa đến tính mạng của người được tiêm chủng bao gồm các
triệu chứng như khó thở, sốc phản vệ hay sốc dạng phản vệ, hội chứng sốc nhiễm
độc, sốt cao co giật, trẻ khóc kéo dài, tím tái, ngừng thở.
2.2. Hướng dẫn
xử trí các phản ứng thông thường sau tiêm
chủng.
a) Nguyên tắc:
- Theo dõi và chăm sóc tại nhà theo mục
2.1 của Hướng dẫn này
- Nghỉ ngơi, nâng cao thể trạng, điều
trị các triệu chứng theo chỉ định của cán bộ y tế.
b) Một số phản ứng thông thường sau
tiêm chủng và các biện pháp chăm sóc, điều trị cụ
thể:
- Sốt nhẹ (dưới 38,5oC): Uống
nhiều nước, tiếp tục ăn uống bình thường, nằm chỗ thoáng. Một số trường hợp có bệnh lý về tim mạch, viêm phổi hoặc
trẻ có tiền sử sốt cao co giật có thể dùng thuốc hạ sốt khi thân nhiệt trên
38,0oC
- Phản ứng tại chỗ gồm các triệu chứng
đỏ và/hoặc sưng tại chỗ tiêm và có thể có 1 hoặc nhiều triệu chứng sau: sưng tới
tận khớp xương gần chỗ tiêm nhất, đau, đỏ và sưng trên 3 ngày. Thường tự khỏi
trong vòng vài ngày đến 1 tuần. Điều trị triệu chứng với các thuốc giảm đau
theo chỉ định.
- Đau khớp kể cả khớp nhỏ ngoại vi
dai dẳng (trên 10 ngày) hoặc thoáng qua
(tối đa 10 ngày). Có thể tự khỏi, một số trường hợp cần dùng thuốc giảm đau
theo chỉ định của cán bộ y tế.
- Nhiễm khuẩn BCG lan tỏa trên diện rộng
xảy ra trong vòng 1 đến 12 tháng sau tiêm BCG và được chẩn đoán xác định bằng
cách phân lập vi khuẩn lao. Thông thường xảy ra ở những người suy giảm miễn dịch,
cần đưa đến cơ sở y tế để điều trị bằng
thuốc chống lao.
- Hội chứng não, màng não cấp tính với đặc điểm
có 2 trong 3 triệu chứng sau: những cơn kịch phát, ý thức rối loạn kéo dài 1 đến
nhiều ngày và hành vi thay đổi rõ rệt kéo dài 1 đến nhiều ngày cần đưa đến cơ sở
y tế để được khám, điều trị.
- Giảm trương lực, phản xạ, choáng xảy ra trong vòng 48 giờ sau khi tiêm chủng
kéo dài từ 1 phút đến nhiều giờ ở trẻ em dưới 10 tuổi với biểu hiện mệt lả, giảm
đáp ứng thường thoáng qua và tự khỏi
không cần điều trị. Trường hợp xuất hiện
tái xanh hay tím ngắt hoặc bất tỉnh cần được đưa đến cơ sở y tế để theo dõi và
điều trị tích cực như sốc phản vệ.
- Viêm hạch bạch huyết kể cả viêm hạch
bạch huyết có mủ với biểu hiện có 1 hạch lympho sưng to > 1,5 cm (bằng 1 đầu
ngón tay người lớn) hoặc có 1 hốc dò rỉ trên 1 hạch lympho. Xảy ra trong vòng
2-6 tháng sau khi tiêm vắc xin BCG, tại cùng một bên người với chỗ tiêm chủng
(đa số là ở nách). Thường là tự lành và không cần điều trị. Trường hợp tổn
thương dính vào da hoặc bị dò rỉ thì cần đưa đến cơ sở y tế để được phẫu thuật
dẫn lưu và đắp thuốc chống lao tại chỗ.
- Bầm tím và/hoặc chảy máu do giảm tiểu
cầu thường là nhẹ và tự khỏi. Trường hợp nặng cần đưa đến cơ sở y tế để điều trị
thuốc steroid và truyền khối tiểu cầu.
2.3. Hướng dẫn
xử trí các tai biến nặng sau tiêm chủng.
a) Nguyên tắc: Phải khẩn trương tiến
hành cấp cứu, chẩn đoán nguyên nhân, xử trí và điều trị tại cơ sở y tế.
b) Một số tai biến nặng sau tiêm chủng
và các biện pháp xử trí và điều trị:
- Sốc phản vệ: Thường xuất hiện trong
hoặc ngay sau khi tiêm chủng với các triệu chứng như kích thích, vật vã; mẩn ngứa,
ban đỏ, mày đay, phù Quincke; mạch nhanh nhỏ khó bắt, huyết áp tụt có khi không
đo được; khó thở (kiểu hen, thanh quản), nghẹt thở; đau quặn bụng, ỉa đái không
tự chủ; đau đầu, chóng mặt, đôi khi hôn mê; choáng
váng, vật vã, giãy giụa, co giật. Cần dừng ngay việc tiêm vắc xin và tiến hành
cấp cứu sốc phản vệ theo phác đồ của Bộ Y tế và chuyển bệnh nhân đến đơn vị hồi
sức tích cực của bệnh viện gần nhất.
- Phản ứng quá mẫn cấp tính: Thường xảy
ra trong vòng 2 giờ sau khi tiêm chủng với 1 hay kết hợp nhiều triệu chứng như
thở khò khè, ngắt quãng do co thắt khí phế quản và thanh quản, phù nề thanh quản;
phát ban, phù nề ở mặt, hoặc phù nề toàn thân, cần dùng các thuốc kháng
histamin, phòng ngừa bội nhiễm, đảm bảo nhu cầu dịch và dinh dưỡng. Trường hợp phản ứng nặng cần cho thở ô xy và xử
trí như sốc phản vệ.
- Sốt cao (> 38,5oC) cần
uống nhiều nước hoặc đảm bảo nhu cầu dịch và dinh dưỡng. Dùng thuốc hạ sốt hiệu
quả và an toàn cho trẻ em như Acetaminophen. Trong trường hợp sốt cao không đáp
ứng với Acetaminophen đơn thuần có thể phối hợp thêm Ibuprofen sau 1 đến 2 giờ
không hạ nhiệt với Acetaminophen và không có chống chỉ định với Ibuprofen. Có
thể tiến hành lau mát hạ sốt với nước ấm hoặc nước thường và điều trị các biến
chứng co giật nếu có.
- Khóc thét không nguôi, dai dẳng
trên 3 giờ kèm theo la hét. Thường dịu đi sau 1 ngày hoặc thời điểm đó có thể dùng thuốc giảm đau theo chỉ định.
- Co giật: Thường là những con co giật
toàn thân không kèm theo dấu hiệu và triệu chứng tại chỗ có thể có sốt hoặc
không. Cần được điều trị hỗ trợ hô hấp
như thông đường thở, hút đờm rãi, thở ô
xy. Dùng thuốc chống co giật như Diazepam và/hoặc thuốc chống co giật khác theo
đúng phác đồ xử trí co giật.
- Áp xe: Tại chỗ tiêm sở thấy mềm hoặc có dò dịch, có thể là áp xe vô
khuẩn hoặc nhiễm khuẩn. Điều trị bằng chích rạch và dẫn lưu, dùng kháng sinh nếu
nguyên nhân do nhiễm khuẩn.
- Nhiễm khuẩn huyết: Bệnh thường khởi
phát cấp tính, có tính chất toàn thân, trầm trọng. Biến chứng thường gặp và
nguy hiểm là sốc nhiễm trùng. Cần điều trị sốc nếu có theo phác đồ điều trị sốc,
kháng sinh và điều trị các biến chứng.