TUYÊN NGÔN QUỐC TẾ NHÂN QUYỀN (1948)
LỜI MỞ ĐẦU
Xét rằng việc thừa nhận phẩm giá
bẩm sinh và những quyền bình đẳng bất khả chuyển nhượng của tất cả các phần tử
trong đại gia đình nhân loại là nền tảng của tự do, công lý và hoà bình thế giới,
Xét rằng việc coi thường và khinh miệt nhân quyền đã đưa tới những hành động dã
man làm phẫn nộ lương tâm nhân loại, và việc đạt tới một thế giới trong đó mọi
người được tự do ngôn luận và tự do tín ngưỡng, đượïc giải thoát khỏi sự sợ hãi
và khốn cùng, được tuyên xưng là nguyện vọng cao cả nhất của con người,
Xét rằng điều cốt yếu là nhân quyền phải được một chế độ pháp trị bảo vệ để con
người khỏi bị dồn vào thế cùng, phải nổi dậy chống áp bức và bạo quyền,
Xét rằng điều cốt yếu là phải phát triển những tương quan hữu nghị giữa các
quốc gia,
Xét rằng, trong Hiến Chương Liên Hiệp Quốc, các dân tộc đã tái xác nhận niềm
tin vào những nhân quyền căn bản, vào phẩm cách và giá trị của con người, vào
quyền bình đẳng nam nữ, cùng quyết tâm thúc đẩy tiến bộ xã hội và nâng cao mức
sống trong một môi trường tự do hơn,
Xét rằng các quốc gia hội viên đã cam kết hợp tác với Liên Hiệp Quốc để phát huy
sự tôn trọng và thực thi trên toàn cầu những nhân quyền và những quyền tự do căn
bản,
Xét rằng một quan niệm chung về tự do và nhân quyền là điều tối quan trọng để
thực hiện trọn vẹn cam kết ấy.
Vì vậy,
ĐẠI HỘI ĐỒNG LIÊN HIỆP QUỐC
Công bố bản Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân
Quyền này như một tiêu chuẩn thực hiện chung cho tất cả các dân tộc và quốc
gia, sao cho mỗi cá nhân và đoàn thể xã hội luôn nhớ tới bản tuyên ngôn này, nỗ
lực phát huy sự tôn trọng các quyền tự do này bằng học vấn và giáo dục, và bằng
những biện pháp lũy tiến trên bình diện quốc gia và quốc tế, bảo đảm sự thừa
nhận và thực thi trên toàn cầu các quyền tự do này cho các dân tộc thuộc các
quốc gia hội viên hay thuộc các lãnh thỗ bị giám hộ.
Điều 1: Mọi người sinh ra
tự do và bình đẳng về phẩm cách và quyền lợi, có lý trí và lương tri, và phải đối
xử với nhau trong tình bác ái.
Điều 2: Ai cũng được hưởng
những quyền tự do ghi trong bản Tuyên Ngôn này không phân biệt đối xử vì bất cứ
lý do nào, như chủng tộc, màu da, nam nữ, ngôn ngữ, tôn giáo, chính kiến hay
quan niệm, nguồn gốc dân tộc hay xã hội, tài sản, dòng dõi hay bất cứ thân trạng
nào khác.
Ngoài ra không được phân biệt về
quy chế chính trị, pháp lý hay quốc tế của quốc gia hay lãnh thổ mà người đó
trực thuộc, dù là nước độc lập, bị giám hộ, mất chủ quyền hay bị hạn chế chủ
quyền.
Điều 3: Ai cũng có quyền được
sống, tự do, và an toàn thân thể.
Điều 4: Không ai có thể bị
bắt làm nô lệ hay nô dịch; chế độ nô lệ và sự mua bán nô lệ dưới mọi hình thức
đều bị cấm chỉ
Điều 5: Không ai có thể bị
tra tấn hay bị những hình phạt hoặc những đối xử tàn ác, vô nhân đạo, làm hạ thấp
nhân phẩm.
Điều 6: Ai cũng có quyền được
công nhận là con người trước pháp luật bất cứ tại đâu.
Điều 7: Mọi người đều bình
đẳng trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ bình đẳng không kỳ thị. Mọi người
đều được bảo vệ chống lại mọi kỳ thị hay xúi giục kỳ thị trái với Tuyên Ngôn
này.
Điều 8: Ai cũng có quyền yêu
cầu tòa án quốc gia có thẩm quyền can thiệp chống lại những hành động vi phạm
những quyền căn bản được hiến pháp và luật pháp thừa nhận.
Điều 9: Không ai có thể bị
bắt giữ, giam cầm hay lưu đầy một cách độc đoán.
Điều 10: Ai cũng có quyền,
trên căn bản hoàn toàn bình đẳng, được một toà án độc lập và vô tư xét xử một
cách công khai và công bằng để phán xử về những quyền lợi và nghiã vụ của mình,
hay về những tội trạng hình sự mà mình bị cáo buộc.
Điều 11:
1) Bị cáo về một tội hình sự được
suy đoán là vô tội cho đến khi có đủ bằng chứng phạm pháp trong một phiên xử
công khai với đầy đủ bảo đảm cần thiết cho quyền biện hộ.
2) Không ai có thể bị kết án về một
tội hình sự do những điều mình đã làm hay không làm, nếu những điều ấy không cấu
thành tội hình sự chiếu theo luật pháp quốc gia hay luật pháp quốc tế hiện hành;
mà cũng không bị tuyên phạt một hình phạt nặng hơn hình phạt được áp dụng trong
thời gian phạm pháp.
Điều 12: Không ai có thể bị
xâm phạm một cách độc đoán vào đời tư, gia đình, nhà ở, thư tín, hay bị xúc
phạm đến danh dự hay thanh danh. Ai cũng có quyền được luật pháp bảo vệ chống lại
những xâm phạm ấy.
Điều 13:
1) Ai cũng có quyền tự do đi lại
và cư trú trong quản hạt quốc gia.
2) Ai cũng có quyền rời khỏi bất
cứ quốc gia nào, kể cả quốc gia của mình, và có quyền hồi hương.
Điều 14:
1) Khi bị đàn áp, ai cũng có quyền
tìm nơi tị nạn và được hưởng quyền tị nạn tại các quốc gia khác.
2) Quyền này không được viện dẫn
trong trường hợp sự truy tố thực sự chỉ căn cứ vào những tội trạng không có tính
cách chính trị hay vào những hành động trái với mục đích và tôn chỉ của Liên
Hiệp Quốc.
Điều 15:
1) Ai cũng có quyền có quốc tịch.
2) Không ai có thể bị tước quốc tịch
hay tước quyền thay đổi quốc tịch một cách độc đoán.
Điều 16:
1) Đến tuổi thành hôn, thanh niên
nam nữ có quyền kết hôn và lập gia đình mà không bị ngăn cấm vì lý do chủng
tộc, quốc tịch hay tôn giáo. Họ có quyền bình đẳng khi kết hôn, trong thời gian
hôn thú cũng như khi ly hôn.
2) Hôn thú chỉ có giá trị nếu có
sự thuận tình hoàn toàn tự do của những người kết hôn.
3) Gia đình là đơn vị tự nhiên và
căn bản của xã hội, và phải được xã hội và quốc gia bảo vệ.
Điều 17:
1) Ai cũng có quyền sở hữu, hoặc
riêng tư hoặc hùn hiệp với người khác.
2) Không ai có thể bị tước đoạt tài
sản một cách độc đoán.
Điều 18: Ai cũng có quyền
tự do tư tưởng, tự do lương tâm và tự do tôn giáo; quyền này bao gồm cả quyền tự
do thay đổi tôn giáo hay tín ngưỡng và quyền tự do biểu thị tôn giáo hay tín ngưỡng
qua sự giảng dạy, hành đạo, thờ phụng và nghi lễ, hoặc riêng mình hoặc với
người khác, tại nơi công cộng hay tại nhà riêng.
Điều 19: Ai cũng có quyền
tự do quan niệm và tự do phát biểu quan điểm; quyền này bao gồm quyền không bị ai
can thiệp vì những quan niệm của mình, và quyền tìm kiếm, tiếp nhận cùng phổ biến
tin tức và ý kiến bằng mọi phương tiện truyền thông không kể biên giới quốc
gia.
Điều 20:
1) Ai cũng có quyền tự do hội họp
và lập hội có tính cách hoà bình.
2) Không ai bị bắt buộc phải gia
nhập một hội đoàn.
Điều 21:
1) Ai cũng có quyền tham gia chính
quyền của quốc gia mình, hoặc trực tiếp hoặc qua các đại biểu do mình tự do lựa
chọn.
2) Ai cũng có quyền bình đẳng tham
gia công vụ trong nước.
3) Ý nguyện của quốc dân phải được
coi là căn bản của mọi quyền lực quốc gia; ý nguyện này phải được biểu lộ qua
những cuộc tuyển cử có định kỳ và trung thực, theo phương thức phổ thông đầu
phiếu kín, hay theo các thủ tục tuyển cử tự do tương tự.
Điều 22: Với tư cách là một
thành viên của xã hội, ai cũng có quyền được hưởng an sinh xã hội, cũng như có
quyền đòi được hưởng những quyền kinh tế, xã hội và văn hoá cần thiết cho nhân
phẩm và sự tự do phát huy cá tính của mình, nhờ những nỗ lực quốc gia, sự hợp
tác quốc tế, và theo cách tổ chức cùng tài nguyên của quốc gia.
Điều 23:
1) Ai cũng có quyền được làm việc,
được tự do lựa chọn việc làm, được hưởng những điều kiện làm việc công bằng và
thuận lợi và được bảo vệ chống thất nghiệp.
2) Cùng làm việc ngang nhau, mọi
người được trả lương ngang nhau, không phân biệt đối xử.
3) Người làm việc được trả lương
tương xứng và công bằng, đủ để bảo đảm cho bản thân và gia đình một đời sống xứng
đáng với nhân phẩm, và nếu cần, sẽ được bổ sung bằng những biện pháp bảo trợ xã
hội khác.
4) Ai cũng có quyền thành lập nghiệp
đoàn hay gia nhập nghiệp đoàn để bảo vệ quyền lợi của mình.
Điều 24: Ai cũng có quyền
nghỉ ngơi và giải trí, được hưởng sự hạn định hợp lý số giờ làm việc và những ngày
nghĩ định kỳ có trả lương.
Điều 25:
1) Ai cũng có quyền được hưởng một
mức sống khả quan về phương diện sức khỏe và an lạc cho bản thân và gia đình kể
cả thức ăn, quần áo, nhà ở, y tế và những dịch vụ cần thiết; ai cũng có quyền
được hưởng an sinh xã hội trong trường hợp thất nghiệp, đau ốm, tật nguyền, góa
bụa, già yếu, hay thiếu phương kế sinh nhai do những hoàn cảnh ngoài ý muốn.
2) Sản phụ và trẻ em được đặc biệt
săn sóc và giúp đỡ. Tất cả các con, dầu là chính thức hay ngoại hôn, đều được
hưởng bảo trợ xã hội như nhau.
Điều 26:
1) Ai cũng có quyền được hưởng giáo
dục. Giáo dục phải được miễn phí ít nhất ở cấp sơ đẳng và căn bản. Giáo dục sơ
đẳng có tính cách cưỡng bách. Giáo dục kỹ thuật và chuyên nghiệp phải được phổ
cập. Giáo dục cao đẳng phải được phổ cập cho mọi sinh viên trên căn bản bình
đẳng, lấy thành tích làm tiêu chuẩn.
2) Giáo dục phải nhằm phát huy đầy
đủ nhân cách, tăng cường sự tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do căn bản;
phải đề cao sự thông cảm, bao dung và hữu nghị giữa các quốc gia, các cộng đồng
sắc tộc hay tôn giáo, đồng thời yểm trợ những hoạt động của Liên Hiệp Quốc trong
việc duy trì hoà bình.
3) Cha mẹ có quyền ưu tiên lựa chọn
giáo dục cho các con.
Điều 27:
1) Ai cũng có quyền tự do tham gia
vào đời sống văn hoá của cộng đồng, thưởng ngoạn nghệ thuật, được hưởng các tiến
bộ khoa học và lợi ích của những tiến bộ ấy.
2) Ai cũng được bảo vệ bởi những
quyền lợi tinh thần và vật chất phát sinh từ những sản phẩm khoa học, văn học hay
nghệ thuật của mình.
Điều 28: Ai cũng có quyền
được hưởng một trật tự xã hội và trật tự quốc tế trong đó những quyền tự do ghi
trong bản Tuyên Ngôn này có thể được thực hiện đầy đủ.
Điều 29:
1) Ai cũng có nghiã vụ đối với cộng
đồng trong đó nhân cách của mình có thể được phát triển một cách tự do và đầy
đủ.
2) Trong khi hành xử những quyền
tự do của mình, ai cũng phải chịu những giới hạn do luật pháp đặt ra ngõ hầu những
quyền tự do của người khác cũng được thừa nhận và tôn trọng, những đòi hỏi
chính đáng về đạo lý, trật tự công cộng và an lạc chung trong một xã hội dân
chủ cũng được thỏa mãn.
3) Trong mọi trường hợp, những quyền
tự do này không thể hành xử trái với những mục tiêu và tôn chỉ của Liên Hiệp
Quốc.
Điều 30: Không một điều khoản
nào trong Tuyên Ngôn này có thể giải thích để cho phép một quốc gia, một đoàn
thể, hay một cá nhân nào được quyền hoạt động hay làm những hành vi nhằm tiêu
hủy những quyền tự do liệt kê trong Tuyên Ngôn này.
PHỤ ĐÍNH 1:
CÁC
ĐIỀU KHOẢN NHÂN QUYỀN TRONG HIẾN CHƯƠNG LIÊN HIỆP QUỐC (1945)
Điều 1: Những mục tiêu của
Liên Hiệp Quốc là:
1. Duy trì hòa bình và an ninh
thế giới.
2. Phát triển tương quan hữu nghị
giữa các quốc gia đặt căn bản trên sự tôn trọng nguyên tắc bình đẳng quyền lợi
và quyền dân tộc tự quyết, cùng thi hành mọi biện pháp thích nghi để củng cố
hòa bình thế giới.
3. Đạt tới sự hợp tác quốc
tế nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế, xã hội, văn hoá, hay nhân đạo, và phát
huy, khuyến khích sự tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do căn bản cho tất cả
mọi người không phân biệt chủng tộc, nam nữ, ngôn ngữ hay tôn giáo.
Điều 55: Nhằm mục đích đạt
được những điều kiện về ổn định và phúc lợi cần thiết cho việc thiết lập những
tương quan hòa bình và hữu nghị giữa các quốc gia đặt căn bản trên sự bình đẳng
quyền lợi và quyền dân tộc tự quyết, Liên Hiệp Quốc đề xướng thực thi:
a. Một mức sống cao hơn, sự toàn
dụng nhân công và tạo những điều kiện tiến bộ và phát triển về kinh tế xã hội
b. Tìm kiếm những giải pháp cho những
vấn đề kinh tế xã hội và văn hóa, thực thi sự hợp tác quốc tế về văn hóa và
giáo dục, và
c. Tôn trọng và thực thi trên toàn
cầu những nhân quyền và những quyền tự do căn bản cho tất cả mọi người không
phân biệt chủng tộc, nam nữ, ngôn ngữ hay tôn giáo.
Điều 56: Các Quốc Gia Hội
Viên cam kết, bằng những hành động riêng rẽ hay phối hợp, sẽ cộng tác với Liên Hiệp
Quốc trong việc thực hiện những mục tiêu ghi trong điều 55 nói trên.