1. Quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi được quy định như thế nào?
Căn cứ Điều 3 Luật Người cao tuổi 2009 thì quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi được quy định cụ thể như sau:
Về quyền, người cao tuổi có các quyền sau đây:
- Được bảo đảm các nhu cầu cơ bản về ăn, mặc, ở, đi lại, chăm sóc sức khoẻ;
- Quyết định sống chung với con, cháu hoặc sống riêng theo ý muốn;
- Được ưu tiên khi sử dụng các dịch vụ theo quy định của Luật Người cao tuổi 2009 và các quy định khác của pháp luật có liên quan;
- Được tạo điều kiện tham gia hoạt động văn hoá, giáo dục, thể dục, thể thao, giải trí, du lịch và nghỉ ngơi;
- Được tạo điều kiện làm việc phù hợp với sức khoẻ, nghề nghiệp và các điều kiện khác để phát huy vai trò người cao tuổi;
- Được miễn các khoản đóng góp cho các hoạt động xã hội, trừ trường hợp tự nguyện đóng góp;
- Được ưu tiên nhận tiền, hiện vật cứu trợ, chăm sóc sức khỏe và chỗ ở nhằm khắc phục khó khăn ban đầu khi gặp khó khăn do hậu quả thiên tai hoặc rủi ro bất khả kháng khác;
- Được tham gia Hội người cao tuổi Việt Nam theo quy định của Điều lệ Hội;
- Các quyền khác theo quy định của pháp luật.
Về nghĩa vụ, người cao tuổi có các nghĩa vụ sau đây:
- Nêu gương sáng về phẩm chất đạo đức, lối sống mẫu mực; giáo dục thế hệ trẻ giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc; gương mẫu chấp hành và vận động gia đình, cộng đồng chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước;
- Truyền đạt kinh nghiệm quý cho thế hệ sau;
- Các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
Danh sách văn bản nổi bật quy định về công tác người cao tuổi còn hiệu lực (Hình từ Internet)
2. Chính sách của Nhà nước đối với người cao tuổi
Theo quy định tại Điều 4 Luật Người cao tuổi 2009 thì Nhà nước thực hiện các chính sách sau đây đối với người cao tuổi:
- Bố trí ngân sách hằng năm phù hợp để thực hiện chính sách chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi.
- Bảo trợ xã hội đối với người cao tuổi theo quy định của Luật Người cao tuổi 2009 và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
- Lồng ghép chính sách đối với người cao tuổi trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội.
- Phát triển ngành lão khoa đáp ứng nhu cầu khám bệnh, chữa bệnh cho người cao tuổi; đào tạo nhân viên chăm sóc người cao tuổi.
- Khuyến khích, tạo điều kiện cho người cao tuổi rèn luyện sức khoẻ; tham gia học tập, hoạt động văn hoá, tinh thần; sống trong môi trường an toàn và được tôn trọng về nhân phẩm; phát huy vai trò người cao tuổi trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Khuyến khích, hỗ trợ cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện tuyên truyền, giáo dục ý thức kính trọng, biết ơn người cao tuổi, chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi.
- Khen thưởng cơ quan, tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc trong việc chăm sóc, phát huy vai trò người cao tuổi.
- Xử lý nghiêm minh cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật Người cao tuổi 2009 và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
3. Các hành vi bị cấm trong công tác người cao tuổi
Căn cứ Điều 9 Luật Người cao tuổi 2009 thì các hành vi bị nghiêm cấm trong công tác người cao tuổi cụ thể bao gồm các nội dung như sau:
Các hành vi bị cấm
1. Lăng mạ, ngược đãi, xúc phạm, hành hạ, phân biệt đối xử đối với người cao tuổi.
2. Xâm phạm, cản trở người cao tuổi thực hiện quyền về hôn nhân, quyền về sở hữu tài sản và các quyền hợp pháp khác.
3. Không thực hiện nghĩa vụ phụng dưỡng người cao tuổi.
4. Lợi dụng việc chăm sóc, phụng dưỡng người cao tuổi để vụ lợi.
5. Ép buộc người cao tuổi lao động hoặc làm những việc trái với quy định của pháp luật.
6. Ép buộc, kích động, xúi giục, giúp người khác thực hiện hành vi vi phạm pháp luật đối với người cao tuổi.
7. Trả thù, đe doạ người giúp đỡ người cao tuổi, người phát hiện, báo tin ngăn chặn hành vi vi phạm pháp luật đối với người cao tuổi.
Như vậy, các cơ quan, tổ chức, gia đình và cá nhân không được phép thực hiện các hành vi nêu trên đối với người cao tuổi.
4. Tổng hợp văn bản hướng dẫn Luật Người cao tuổi còn hiệu lực
1
Luật người cao tuổi năm 2009
Luật người cao tuổi năm 2009 số 39/2009/QH12 có hiệu lực từ ngày 01/07/2010 quy định về quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi; trách nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc phụng dưỡng, chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi; Hội người cao tuổi Việt Nam.
Một số nội dung đáng chú ý tại Luật này là quy định về Quyền và nghĩa vụ của người cao tuổi tại Điều 3; quy định về phụng dưỡng người cao tuổi tại Mục 1 Chương II; hay quy định về bảo trợ xã hội đối với người cao tuổi tại Mục 4 Chương II.
2
Nghị định 06/2011/NĐ-CP hướng dẫn Luật người cao tuổi
Nghị định 06/2011/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/03/2011.
Trong đó, Chương 1 Nghị định này quy định về phụng dưỡng, chăm sóc người cao tuổi; Chương 2 quy định về cơ sở chăm sóc người cao tuổi.
3
Nghị định 20/2021/NĐ-CP quy định về chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội
Nghị định 20/2021/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/07/2021 quy định về chính sách trợ giúp xã hội thường xuyên tại cộng đồng; nhận chăm sóc, nuôi dưỡng tại cộng đồng; trợ giúp xã hội khẩn cấp và chăm sóc, nuôi dưỡng tại cơ sở trợ giúp xã hội.
Trong đó, Điều 5 Nghị định này quy định về đối tượng bảo trợ xã hội hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, theo đó người cao tuổi là đối tượng được hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng nếu thuộc một trong các trường hợp được quy định. Bên cạnh đó, Điều 23 quy định về điều kiện, trách nhiệm đối với người nhận chăm sóc, nuôi dưỡng người khuyết tật đặc biệt nặng và người cao tuổi đủ điều kiện sống tại cơ sở trợ giúp xã hội.
4
Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em
Nghị định 130/2021/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/01/2022 quy định hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt, mức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với từng hành vi vi phạm hành chính; thẩm quyền lập biên bản, thẩm quyền xử phạt và thẩm quyền áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả theo từng chức danh đối với hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em.
Trong đó, Điều 15 Nghị định này quy định về vi phạm quy định về tham gia giao thông dành cho người khuyết tật, người cao tuổi; Điều 18 quy định về vi phạm quy định về quyền và nghĩa vụ đối với người cao tuổi; Điều 19 quy định về vi phạm quy định về nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng người cao tuổi; Điều 20 quy định về vi phạm một số quy định khác đối với người khuyết tật, người cao tuổi.
5
Nghị định 76/2024/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 20/2021/NĐ-CP quy định chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội
Nghị định 76/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 01/07/2024.
Nghị định này sửa đổi, bổ sung một số điều khoản của Nghị định 20/2021/NĐ-CP quy định về chính sách trợ giúp xã hội đối với đối tượng bảo trợ xã hội.
6
Thông tư 96/2018/TT-BTC quy định về quản lý và sử dụng kinh phí chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người cao tuổi tại nơi cư trú; chúc thọ, mừng thọ; ưu đãi tín dụng và biểu dương, khen thưởng người cao tuổi do Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành
Thông tư 96/2018/TT-BTC có hiệu lực từ ngày 01/01/2019 quy định quản lý và sử dụng kinh phí chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho người cao tuổi tại nơi cư trú; chúc thọ, mừng thọ; ưu đãi tín dụng và biểu dương, khen thưởng người cao tuổi.
Trong đó, Điều 2 Thông tư này quy định về nguồn kinh phí thực hiện, Điều 3 quy định về nội dung và mức chi.
7
Thông tư 71/2011/TT-BGTVT quy định về hỗ trợ người cao tuổi khi tham gia giao thông công cộng do Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải ban hành
Thông tư 71/2011/TT-BGTVT có hiệu lực từ ngày 13/02/2012 quy định về trợ giúp, tạo điều kiện thuận lợi cho người cao tuổi khi tham gia giao thông công cộng.
Trong đó, Điều 2 Thông tư này quy định về hỗ trợ người cao tuổi khi tham gia giao thông công cộng.
8
Thông tư 35/2011/TT-BYT hướng dẫn chăm sóc sức khỏe người cao tuổi do Bộ Y tế ban hành
Thông tư 35/2011/TT-BYT có hiệu lực từ ngày 01/12/2011.
Một số nội dung đáng chú ý tại Thông tư này là quy định về nội dung chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tại Điều 1; quy định về nội dung chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng tại Điều 3.
9
Quyết định 1334/QĐ-BTP năm 2022 về Kế hoạch thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý đối với người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính giai đoạn 2022-2030 do Bộ trưởng Bộ Tư pháp ban hành
Quyết định 1334/QĐ-BTP năm 2022 có hiệu lực từ ngày 10/06/2022.
Quyết định này ban hành kèm theo Kế hoạch triển khai thực hiện chính sách trợ giúp pháp lý đối với người cao tuổi, người cao tuổi có khó khăn về tài chính giai đoạn 2022 - 2030.
10
Quyết định 2156/QĐ-TTg năm 2021 phê duyệt Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021-2030 do Thủ tướng Chính phủ ban hành
Quyết định 2156/QĐ-TTg năm 2021 có hiệu lực từ ngày 21/12/2021.
Quyết định này phê duyệt “Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021 - 2030”.
12
Quyết định 799/QĐ-LĐTBXH năm 2023 Kế hoạch tổng thể triển khai Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021-2030 do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành
Quyết định 799/QĐ-LĐTBXH năm 2023 có hiệu lực từ ngày 23/06/2023.
Quyết định này ban hành kèm theo Kế hoạch tổng thể triển khai Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi giai đoạn 2021-2030.
13
Quy chế 2840/QCPH-BHXH-HNCT năm 2024 phối hợp công tác giữa Bảo hiểm xã hội Việt Nam và Hội người cao tuổi Việt Nam giai đoạn 2024-2025
Quy chế 2840/QCPH-BHXH-HNCT năm 2024 có hiệu lực từ ngày 21/08/2024.
Quy chế này quy định về trách nhiệm và nội dung phối hợp tổ chức thực hiện chính sách BHXH, BHYT theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của BHXH Việt Nam và Hội NCT Việt Nam.