Vợ không có tên trong di chúc được hưởng di sản thừa kế không?

Chào chị, Ban biên tập xin giải đáp như sau:

1. Vợ không có tên trong di chúc được hưởng di sản thừa kế không?

Tại điều 624 Bộ luật dân sự 2015 có quy định rõ rằng di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Pháp luật cho phép người lập di chúc có quyền tự do ý chí khi tự định đoạt tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bất kỳ ai mà họ mong muốn chuyển quyền sở hữu sau khi chết. 

Tuy nhiên, để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của những người có quan hệ với người lập di chúc, pháp luật cũng có những quy định mang tính nhân văn khi những người này không được có tên trong di chúc hoặc bị phân chia ít hơn mức tối thiểu sau khi người lập khi chúc mất.

Theo đó, tại Điều 644 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc như sau:

- Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

+ Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

+ Con thành niên mà không có khả năng lao động.

- Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 Bộ luật dân sự 2015 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật dân sự 2015. 

Như vậy, cha, mẹ, vợ, chồng, con dưới 18 tuổi và con đã thành niên nhưng mất khả năng lao động của người lập di chúc, mặc dù không được hưởng di sản theo di chúc hoặc hưởng phần di sản ít hơn 2/3 của một suất thừa kế theo pháp luật thì vẫn sẽ được hưởng 2/3 suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật.

Do đó, trong trường hợp của chị, nếu chị đã đăng ký kết hôn với người lập di chúc thì chị sẽ là người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc. Theo đó, hàng thừa kế thứ nhất của chồng chị là 2 con ruột và vợ. Di sản sẽ được chia làm 3 phần, mỗi suất 1/3. Nên khi không có tên trong di chúc thì chị vẫn được hưởng ít nhất bằng 2/3 của suất chia theo pháp luật, tức là sẽ được hưởng tối thiểu bằng 2/3 của 1/3 di sản mà chồng chị để lại.

2. Quy định về người thừa kế từ chối nhận di sản

Căn cứ tại Điều 620 Bộ luật dân sự 2015 quy định về việc từ chối nhận di sản như sau:

1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết.
3. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.

Như vậy người thừa kế vẫn được phép từ chối di sản, ngoại trừ trường hợp người thừa kế từ chối để trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản. Tuy nhiên việc từ chối phải được lập thành văn bản và gửi đến cho những người có liên quan theo quy định, ngoài ra việc từ chối này cũng phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản của người mất.

3. Những người không được quyền hưởng di sản là ai?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 621 Bộ luật dân sự 2015, những người thuộc trường hợp sau đây sẽ không được quyền hưởng di sản thừa kế, bao gồm:

- Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;

- Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;

- Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;

- Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Như vậy, nếu người nào thuộc một trong các trường hợp nêu trên thì sẽ không được hưởng di sản thừa kế. Ngoại trừ trường hợp người để lập di sản đã biết hành vi của người đó nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc được quy định tại khoản 2 Điều 621 Bộ luật dân sự 2015.