Người mắc bệnh tâm thần giết người có phải bồi thường cho người chết?

Chào anh, Ban biên tập xin trả lời như sau:

1. Bệnh tâm thần là gì?

Bệnh tâm thần là một dạng bệnh lý xuất hiện do hiện tượng rối loạn hoạt động của não bộ. Sự rối loạn này sẽ gây nên những biến đổi một cách bất thường về lời nói, tác phong, tình cảm và hành vi, ý tưởng của người bệnh.

Bộ Y tế ban hành Quyết định 2999/QĐ-BYT trong đó có đề cập đến 30 bệnh tâm thần/rối loạn tâm thần thường gặp trong giám định pháp y tâm thần, cụ thể như sau:

(1) Mất trí trong bệnh pick (F02.0)

(2) Mất trí không biệt định (F03)

(3) Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cần sa (F12)

(4) Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cocaine (F14)

(5) Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng các chất kích thích khác bao gồm cafeine (F15)

(6) Tâm thần phân liệt thể căng trương lực (F20.2)

(7) Rối loạn loạn thần đa dạng cấp với các triệu chứng của tâm thần phân liệt (F23.1)

(8) Hưng cảm nhẹ (F30.0)

(9) Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại giai đoạn hỗn hợp (F31.6)

(10) Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại thuyên giảm (F31.7)

(11) Giai đoạn trầm cảm nhẹ (F32.0)

(12) Giai đoạn trầm cảm vừa (F32.1)

(13) Rối loạn trầm cảm tái diễn, hiện tại thuyên giảm (F33.4)

(14) Khí sắc chu kỳ (F34.0)

(15) Rối loạn hoảng sợ (F41.0)

(16) Rối loạn lo âu lan tỏa (F41.1)

(17) Phản ứng trầm cảm ngắn (F43.20)

(18) Phản ứng trầm cảm kéo dài (F43.21)

(19) Phản ứng hỗn hợp lo âu và trầm cảm (F43.22)

(20) Sững sờ phân ly (F44.2)

(21) Các rối loạn vận động phân ly (F44.4)

(22) Co giật phân ly (F44.5)

(23) Các rối loạn phân ly (chuyển di) hỗn hợp (F44.7)

(24) Rối loạn cơ thể hóa (F45.0)

(25) Xu hướng tình dục quá mức (F52.7)

(26) Các rối loạn tâm thần và hành vi nhẹ, kết hợp với thời kỳ sinh đẻ, không phân loại ở nơi khác (F53.0)

(27) Các rối loạn tâm thần và hành vi nặng, kết hợp với thời kỳ sinh đẻ, không phân loại ở nơi khác (F53.1)

(28) Biến đổi nhân cách kéo dài sau trải nghiệm sự kiện bi thảm (F62.0)

(29) Biến đổi nhân cách kéo dài sau bệnh tâm thần (F62.1)

(30) Loạn dục trẻ em (F65.4)

2. Người mắc bệnh tâm thần được coi là mất năng lực hành vi dân sự khi nào?

Căn cứ khoản 1 Điều 22 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định về người mất năng lực hành vi dân sự như sau:

- Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.

- Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.

Xét theo quy định trên, một người mắc bệnh tâm thần chỉ bị coi là mất năng lực hành vi dân sự khi người đó có kết luận giám định pháp y tâm thần và tòa án đã ra quyết định công nhận người đó mất năng lực hành vi dân sự.

Bên cạnh đó, căn cứ Điều 21 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bổ sung 2017) quy định về tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự khi người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, nếu người tâm thần có kết luận của giám định pháp y tâm thần và tuyên bố của tòa án mà gây chết người thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

3. Người mắc bệnh tâm thần giết người có phải bồi thường cho người chết?

Căn cứ Điều 586 Bộ luật dân sự 2015 quy định về năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân như sau:

- Người từ đủ mười tám tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường.

- Người chưa đủ mười lăm tuổi gây thiệt hại mà còn cha, mẹ thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu, trừ trường hợp quy định tại Điều 599 của Bộ luật dân sự 2015.

Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình.

- Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi gây thiệt hại mà có người giám hộ thì người giám hộ đó được dùng tài sản của người được giám hộ để bồi thường; nếu người được giám hộ không có tài sản hoặc không đủ tài sản để bồi thường thì người giám hộ phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu người giám hộ chứng minh được mình không có lỗi trong việc giám hộ thì không phải lấy tài sản của mình để bồi thường.

Như vậy, dù cho người mắc bệnh tâm thần giết người có thể không phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng người giám hộ của người đó vẫn sẽ có trách nhiệm bồi thường bằng tài sản của người mắc bệnh tâm thần hoặc và nếu không có tài sản hoặc không đủ tài sản thì người giám hộ phải bồi thường bằng tài sản của mình.

Trân trọng!