Một số vấn đề về xác định người mất năng lực hành vi dân sự?

Căn cứ xác định một người mất năng lực hành vi dân sự

Tại Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định:

Điều 22. Mất năng lực hành vi dân sự

1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.

Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.

2. Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.

Theo khoản 1 Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015, một người bị xác định mất năng lực hành vi dân sự khi bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ hành vi. Việc xác định này không tự động mà phải do Tòa án tuyên bố trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần. Điều này nhằm đảm bảo tính khách quan và khoa học trong việc xác định năng lực hành vi của một cá nhân.

Lưu ý:

- Chỉ khi có quyết định của Tòa án thì một người mới bị coi là mất năng lực hành vi dân sự.

- Việc yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự có thể được thực hiện bởi: (i) Người có quyền, lợi ích liên quan (ví dụ: người thân, người giám hộ,...); (ii) Cơ quan, tổ chức hữu quan (ví dụ: cơ quan bảo trợ xã hội, bệnh viện tâm thần,...) khi thấy cần bảo vệ quyền lợi của cá nhân đó.

Một số vấn đề về xác định người mất năng lực hành vi dân sự? (Hình từ internet)

Hệ quả pháp lý của việc mất năng lực hành vi dân sự

Trường hợp một người bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự nhưng sau đó tình trạng sức khỏe được cải thiện, không còn căn cứ để xác định mất năng lực, thì có thể yêu cầu Tòa án hủy bỏ quyết định trước đó.

Chủ thể có quyền yêu cầu hủy bỏ quyết định gồm: (i) Chính người bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự; (ii) Người có quyền, lợi ích liên quan; (iii) Cơ quan, tổ chức hữu quan.

Điều này đảm bảo rằng, khi người đó hồi phục và có đủ năng lực nhận thức, họ được khôi phục quyền hành vi dân sự, tránh những bất lợi pháp lý do quyết định mất năng lực hành vi dân sự trước đó gây ra.

Khoản 2 Điều 22 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện. Điều này có nghĩa là:

-   Người bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự không thể tự mình thực hiện các giao dịch dân sự, dù là mua bán tài sản, ký hợp đồng, hay thực hiện các cam kết pháp lý khác.

-   Các giao dịch này sẽ phải do người đại diện theo pháp luật thực hiện thay mặt họ. Người đại diện có thể là: (i) Người giám hộ theo quy định tại Điều 48 Bộ luật Dân sự 2015; (ii) Người được Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền chỉ định.

Hậu quả của các giao dịch dân sự không tuân theo quy định này, nếu người mất năng lực hành vi dân sự tự xác lập giao dịch mà không có người đại diện hợp pháp, giao dịch đó có thể bị tuyên vô hiệu theo Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015 do người thực hiện giao dịch không có năng lực hành vi dân sự.

Một số lưu ý:

-   Tranh chấp về mất năng lực hành vi dân sự: Trong thực tế, nhiều trường hợp người thân yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự nhằm quản lý tài sản của họ, nhưng lại bị tranh chấp bởi các bên khác.

-   Việc giám hộ và bảo vệ quyền lợi: Sau khi một người bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, vấn đề xác định người giám hộ và cách thức quản lý tài sản của họ có thể dẫn đến các tranh chấp hoặc lạm dụng quyền giám hộ.

-   Chấm dứt tình trạng mất năng lực hành vi dân sự: Việc hủy bỏ quyết định này thường gặp khó khăn, đặc biệt là khi có mâu thuẫn giữa ý chí của người bị tuyên bố mất năng lực và lợi ích của những người liên quan.