Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 3743:1983 về chiếu sáng nhân tạo nhà công nghiệp và công trình công nghiệp

• Số hiệu: TCVN3743:1983
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 1983

Tính chất công việc	Kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt, mm	Cấp công việc	Phân cấp	Sự tương phản giữa các vật và nền	đặc điểm của nền	Độ rọi nhỏ nhất, lux
						Khi dùng đèn huỳnh quang		Khi dùng đèn nung sáng
						Chiếu sáng hỗn hợp	Chiếu sáng chung	Chiếu sáng hỗn hợp	Chiếu sáng chung
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Rất chính xác	Nhỏ hơn 0,15	I	a	Nhỏ	Tối	1500	500	750	200
			b	Nhỏ trung bình	Trung bình tối	1000	400	500	200
			c	Nhỏ trung bình lớn	Sáng trung bình tối	750	300	400	150
			d	Nhỏ trung bình lớn	Sáng sáng trung bình tối	500	200	300	100
Chính xác cao	Từ 0,15 đến 0,30	II	a	Nhỏ	Tối	1000	400	500	200
			b	Nhỏ trung bình	Trung bình tối	750	300	400	150
			c	Nhỏ trung bình lớn	Sáng trung bình tối	500	200	300	100
			d	Nhỏ trung bình lớn	Sáng sáng trung bình tối	400	150	200	75
Chính xác	Từ 0,30 đến 0,50	III	a	Nhỏ	Tối	500	200	300	100
			b	Nhỏ trung bình	Trung bình tối	400	150	200	75
			c	Nhỏ trung bình lớn	Sáng trung bình tối	300	100	150	50
			d	Nhỏ trung bình lớn	Sáng sáng trung bình tối	200	100	100	50
Chính xác trung bình	Từ 0,50 đến 1,0	IV	a	Nhỏ	Tối	300	100	150	50
			b	Nhỏ trung bình	Trung bình tối	200	100	100	50
			c	Nhỏ trung bình lớn	Sáng trung bình tối	150	100	100	50
			d	Nhỏ trung bình lớn	Sáng sáng trung bình tối	100	100	100	50
ít chính xác	Từ 0,15 đến 1,0	V	a	Nhỏ	Tối	100	100	100	50
			b	Nhỏ trung bình	Trung bình tối	100	100	100	30
			c	Nhỏ trung bình lớn	Sáng trung bình tối	-	75	-	30
			d	Nhỏ trung bình lớn	Sáng sáng trung bình tối	-	75	-	30
Thô sơ	Lớn hơn 5	VI		Không phụ thuộc vào hệ số phản xạ của nền và sự tương phản giữa vật và nền		-	75	-	30
Công việc có các vật liệu và sản phẩm  tự phát sáng	-	VII	-	Nt		-	100	-	50
Yêu  cầu quan   sát chung trong quá trình   sản xuất   mà không phải phân biệt  các chi tiết	-	VIII	-	nt			50		20
Chú thích: Kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt và các cấp công việc tương ứng được xác định khi khoảng cách từ vật cần phân biệt đến mắt người làm việc không lớn hơn 0,5m. Khi khoảng cách từ vật cần phân biệt đến mắt người làm việc lớn hơn 0,5m cần phải xác định cấp công việc theo phụ lục 2.

2.4  Nếu đồng thời có hai trường hợp xảy ra trong một điều của các điều 2.2 hoặc 2.3 thì giá trị độ rọi quy định trong bảng 1 cũng chỉ được tăng hoặc giảm một bậc theo thang độ rọi ở bảng 2.

Bảng 2

Bậc thang độ rọi

I

II

III

IV

V

VI

...

...

...

VIII

IX

X

XI

Độ rọi lux

0,2

0,3

0,5

1

...

...

...

3

5

7

10

20

30

XII

XIII

...

...

...

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXI

XXII

XXIII

...

...

...

XXV

50

75

100

150

200

300

400

500

...

...

...

750

1000

1250

1500

2000

Bảng 3

Tính chất của gian phòng

Ví dụ các gian phòng

...

...

...

Số lần lau đèn ít nhất trong tháng

Khi dùng đèn huỳnh quang

Khi dùng đèn nung sáng

Phòng có nhiều bụi, khói, tro và bồ hóng

Phòng có lượng bụi, khói, tro và bồ hóng trung bình

Phòng có ít bụi, khói, tro và bồ hóng

Phân      xưởng thêu    kết,   nhà máy xi măng, bộ  phận    làm sạch của phân xưởng đúc

...

...

...

Phân    xưởng dụng  cụ,  lắp ráp, cơ khí, tiện, dệt…

2,0

1,8

1,5

...

...

...

1,7

1,5

1,3

4

...

...

...

3

2.5  Trong những kho chứa các vật cồng kềnh cũng như những gian phòng ít người qua lại và những nơi có các công việc thuộc cấp chính xác VI ( những hầm ngầm đặt các ống dẫn nước, các đường hầm trong các móng máy…) được phép giảm giá trị độ rọi xuống đến 5lux nếu sử dụng đèn nung sáng.

2.6  Khi sử dụng hệ thống chiếu sáng hỗn hợp độ rọi trên mặt làm việc do đèn chiếu sáng hỗn họp, nhưng không được nhỏ hơn 75 lux khi dùng đèn huỳnh quang và không được nhỏ hơn 30 lux khi dùng đèn nung sáng.

Không quy định giá trị độ rọi do đèn chiếu sáng chung chiếu tới một số nơi như: khu vực đặt các áp kế của nồi hơi, đồng hồ đo nhiệt độ.

2.7  Khi kết hợp sử dụng đèn huỳnh quang với đèn nung sáng để chiếu sáng trong cùng một gian phòng thì giá trị độ rọi trên mặt làm việc phải theo quy định sau:

a)  Nếu chỉ sử dụng hệ thống chiếu sáng chung thì lấy theo giá trị độ rọi nhỏ nhất quy định đối với đèn huỳnh quang;

b)  Nếu sử dụng hệ thống chiếu sáng hỗn hợp thì lấy theo giá trị độ rọi nhỏ nhất quy định đỗi với đèn chiếu sáng cục bộ.

...

...

...

2.8  Độ cao treo đèn của các đèn nung sáng trong hệ thống chiếu sáng chung không được nhỏ hơn các giá trị quy định trong bảng 4

Bảng 4

Đặc tính của đèn

Độ cao treo đèn thấp nhất so với nền nhà, m

Công suất bóng đèn <= 200W

Công suất bóng đèn > 200W

-    Đèn có bộ phận phản xạ khuếch tán ánh sáng với góc bảo vệ từ 10 đến 30 không có bộ phận tán xạ ánh sáng…

-    Đèn có bộ phận phản xạ khuếch tán ánh với góc bảo vệ lớn hơn 30 không có bộ phận tán xạ ánh sáng

-    Đèn có hoặc không có bộ phận phản xạ khuếch tán ánh sáng nhưng có bộ phận tán xạ ánh sáng :

...

...

...

b)  Khi hệ số truyền qua từ 55% trở xuống trong phạm vi từ 0 đến 90

-  Đèn phản xạ gương

a)  Phân bổ ánh sáng sâu…

b)  Phân bổ ánh sáng rộng…

- Đèn không có bộ phận phản xạ và tán xạ ánh sáng nhưng có vỏ làm bằng thủy tinh mờ…

3,00

không hạn chế

...

...

...

3,00

2,50

2,50

4,00

...

...

...

4,00

4,00

3,00

4,00

...

...

...

3,00

3,00

6,00

4,00

2.9  Khi chiếu sáng bằng đèn nung sáng, cấm sử dụng các loại đèn có bộ phận phản xạ ánh sáng làm bằng vật liệu không xuyên sáng với góc bảo vệ nhỏ hơn 100, các loại đèn đặt trong bầu thủy tinh trong suốt.

...

...

...

2.11  Độ cao treo đèn quy định trong bảng 4 được phép giảm 0,5m trong những trường hợp sau:

a)  Khi sử dụng các bóng đèn có vỏ bóng làm bằng thủy tinh mờ;

b)  Khi sử dụng chiếu sáng chung với giá trị độ rọi nhỏ hơn 50 lux có người lưu lại trong thời gian ngắn mà chiều dài của gian phòng sản xuất không lớn hơn 2 lần độ cao treo đèn.

2.12  Độ cao treo đèn của các đèn huỳnh quang trong hệ thống chiếu sáng chung không được nhỏ hơn các giá trị quy định trong bảng 5.

Bảng 5

Đặc tính của đèn

Góc bảo vệ của đèn trong mặt cắt ngang và mặt cắt dọc, 0^0

Độ cao treo đèn thấp nhất theo số lượng bóng đèn trong mỗi đèn, m

Số bòng đèn<4

...

...

...

Đèn ánh sáng trực tiếp có bộ phận phản xạ khuyếch tán ánh sáng

Đèn ánh sáng tán xạ với hệ số truyền qua bộ phận tán xạ

a)  Nhỏ hơn 55%

b)  Từ 55% đến 80%

a) từ 15^0 đến 25^0

b) từ 25^0 đến 40^0

c) lớn hơn 40^0

4,00

...

...

...

không hạn chế

2,60

3,50

4,50

3,50

Không hạn chế

3,20

...

...

...

2.13  Cấm sử dụng các loại đèn huỳnh quang có góc bảo vệ trong mặt cắt ngang nhỏ hơn 150 và không có bộ phận tán xạ ánh sáng.

2.14  Đối với các đèn có bộ phận tán xạ ánh sáng hình vành khăn hoặc ô ngăn làm bằng vật liệu tán xạ không trong suốt được phép sử dụng góc bảo vệ theo mặt cắt ngang và dọc. Cách xác định góc bảo vệ của đèn quy định trong phụ lục 3.

2.15  Góc bảo vệ của đèn huỳnh quang tính theo mặt cắt dọc của đèn không cần thỏa mãn yêu cầu quy định trong bảng 5 nếu tuyến quan sát của người làm viêc có hướng chủ yếu ngang qua đèn.

2.16  Cấm sử dụng các loại đèn không có bộ phận phản xạ ánh sáng để chiếu sáng chung trong các gian phòng sản xuất.

2.17  Đèn chiếu sáng cục bộ bằng các bóng đèn huỳnh quang hoặc nung sáng phải có bộ phận phản xạ ánh sáng làm bằng vật liệu không xuyên sáng với góc bảo vệ không nhỏ hơn 300. nếu đèn được bố trí thấp hơn tầm mắt của người làm việc thì góc bảo vệ không được nhỏ hơn 100.

2.18  Khi mặt làm việc có tính chất phản xạ gương cần phải bố trí nguồn sáng hợp lí hoặc hạn chế độ chói của nguồn sáng để tránh ánh sáng phản xạ vào mắt người làm việc.

3  Chiếu sáng nhân tạo những khu vực, nơi làm việc bên ngoài các nhà và công trình công nghiệp.

3.1  Độ rọi trên mặt làm việc ở những nơi làm việc ngoài nhà không được nhỏ hơn các giá trị quy định trong bảng 6.

...

...

...

Cấp công việc

Tính chất của công việc

Độ rọi nhỏ nhất trên mặtlàm việc, lux

1

2

3

I

Công việc chính xác khi tỉ số giữa kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt với khoảng cách từ vật đến mắt người làm việc nhỏ hơn 0,005…

50

...

...

...

Công việc chính xác trung bình, khi tỉ số giữa kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt với khoảng cách từ vật đến mắt người làm việc nhỏ hơn 0,02…

30

III

Công việc chính xác , khi tỉ số giữa kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt với khoảng cách từ vật đến mắt người làm việc nhỏ hơn 0,02 đến 0,05, các công việc chỉ yêu cầu quan sát chung trong quá trình làm việc

10

IV

Công việc thô, yêu cầu phân biệt các vật khi tỉ số giữa kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt với khoảng cách từ vật đến mắt người làm việc 0,05 và lớn hơn.

5

V

...

...

...

2

Bảng 7

Nơi được chiếu sáng

Bề mặt được chiếu sáng

Độ rọi nhỏ nhất lux

- Đường đi lại và vận chuyển chính

a) Số lượng người đi lại và vận chuyển hàng hóa cao

b) Số lượng người đi lại và vận chuyển hàng hóa trung bình

...

...

...

- Cầu thang, cầu tầu và các nhà cầu đi lại

Mặt đường

Mặt đường

Mặt đường

Mặt bậc thang và lối đi

3

1

...

...

...

3

3.2  Khi xác định giá trị độ rọi của những công việc thuộc cấp IV và V quy định trong bảng 6 cần phải nâng lên một bậc theo thang độ rọi ở bảng 2 nếu điều kiện làm việc có mức độ nguy hiểm cao dễ gây tai nạn cho người làm việc.

3.3  Độ rọi những nơi thuộc khu vực bên ngoài các nhà và công trình công nghiệp không được nhỏ hơn các giá trị qui định trong bảng 7.

3.4  Giá trị độ rọi ở những nơi thuộc khu vực bên ngoài các nhà và công trình công nghiệp qui định trong bảng 7 và giá trị độ rọi trên mặt làm việc đối với các công việc thuộc cấp IV quy định trong bảng 6 được phép hạ xuống 50% trong những trường hợp sau:

a)  Chiếu sáng bằng đèn pha khi tỉ số giữa cường độ ánh sáng dọc trục của đèn (tính bằng candela) với bình phương độ cao đặt đèn ( tính bằng m) không lớn hơn 100;

b)  Khi chiếu sáng bằng đèn có bộ phận tán xạ ánh sáng bằng vật liệu tán xạ khuyếch tán truyền qua có hệ số truyền qua từ 55% trở xuống hoặc khi chiếu sáng bằng các đèn có bộ phận phản xạ và tán xạ với góc bảo vệ lớn hơn 100.

c)  Khi chiếu sáng bằng các đèn chiếu sáng rộng có tỉ số giữa khoảng cách các đèn với độ cao treo đèn nhỏ hơn 7.

3.5  Độ cao treo đèn của các đèn nung sáng trong hệ thống chiếu sáng chung ở những nơi làm việc ngoài nhà không được nhỏ hơn các giá trị quy định trong bảng 8.

...

...

...

Đặc tính của đèn

Độ cao treo đèn thấp nhất so với mặt đất (m)

Công suất của bóng đèn < 200W

Công suất của bóng đèn >200W

Đèn không có bộ phận tán xạ ánh sáng nhưng có bộ phận phản xạ khuyếch tán ánh sáng với góc bảo vệ từ 10^0 đến 30^0…

Đèn không có bộ phận phản xạ ánh sáng nhưng có bộ phận phản xạ khuyếch tán ánh sáng với góc bảo vệ lớn hơn 30^0.

Đèn có bộ phận phản xạ ánh sáng và tán xạ ánh sáng:

a) Khi có hệ số truyền qua từ 80% trở xuống trong phạm vi từ 0 đến 90^0 hoặc có hệ số truyền qua từ 55% trở xuống trong phạm vi từ 60^0 đến 90^0

b) Khi hệ số truyền qua từ 55% trở xuống trong phạm vi từ 0 đến 90^0

...

...

...

a) Không có bộ phận phản xạ ánh sáng.

b) Có bộ phận phát tán ánh sáng với hệ số truyền qua từ 80% trở xuống.

Đèn lăng trụ mặt gương

3,5

3,0

3,5

...

...

...

2,5

3,5

3,0

9,0

4,5

...

...

...

4,5

3,5

5,0

5,0

...

...

...

10,0

3.6  Cho phép giảm độ cao đèn xuống 0,5m so với các giá trị quy định trong bảng 8 đối với các đèn có vỏ cầu bằng thủy tinh mờ.

3.7  Khi chiếu sáng chung những nơi làm việc bên ngoài của nhà và công trình công nghiệp tỉ số giữa cường độ ánh sáng dọc trục của đèn (đèn pha hoặc đèn chiếu) (Imax tính bằng candela) với bình phương độ cao đặt đèn (H tính bằng mét) không được lớn hơn các giá trị quy định trong bảng 9.

Bảng 9

Độ rọi tiêu chuẩn lux

0,5

1

2

...

...

...

5

10

30

50

I_max/H^2

100

150

250

300

...

...

...

700

2100

3500

3.8  Khi thiết kế hệ thống chiếu sáng nhân tạo cho những nơi làm việc bên ngoài và các nhà công trình công nghiệp cần phải tính theo hệ số dự trữ.

Giá trị hệ số dự trữ và thời hạn lau đèn được quy định trong bảng 10.

Bảng 10

Loại đèn

Hệ số dự trữ

Số lần lau đèn ít nhất trong tháng

...

...

...

Đèn huỳnh quang hoặc bóng đèn nung sáng đặt trong đèn pha

1,3

1,5

2

2

Phụ lục I

...

...

...

1.  Mặt làm việc – Bề mặt mà trên đó người ta tiến hành các công việc, quy định hoặc đo độ rọi.

2.  Mặt làm việc quy ước – Mặt phẳng nằm ngang quy ước lấy cách sàn nhà 0,8m.

3.  Hệ số dự trữ - Hệ số tính toán đề cập đến sự giảm độ rọi trong quá trình sử dụng do bụi bẩn, sự già của bóng đèn.

4.  Vật cần phân biệt – Các chi tiết, các khuyết tật của đối tượng cần quan sát trong quá trình làm việc ( sợi vải, đường, điểm, vết xước, vết bẩn…).

5.  Nền – Bề mặt sát với vật cần phân biệt, mà ở trên đó người ta quan sát vật. Nền được coi là:

- Nền sáng, khi hệ số phản xạ của bề mặt lớn hơn 0,4;

- Nền trung bình, khi hệ số phản xạ của bề mặt từ 0,2 đến 0,4;

- Nền tối, khi hệ số phản xạ của bề mặt nhỏ hơn 0,2;

6.  Độ tương phản (K) giữa vật cần phân biệt với nền được xác định bằng biểu thức sau:

...

...

...

L_v - Độ chói của vật cần phân biệt nit

L_N - Độ chói của nền nit

Độ tương phản giữa vật cần phân biệt với nền được coi là :

- Lớn, khi giá trị K lớn hơn 0,5 (vật và nền có độ chói khác nhau rõ rệt)

- Nhỏ, khi giá trị K nhỏ hơn 0,2 (vật và nền có độ chói khác nhau ít).

7.  Chiếu sáng làm việc – Chiếu sáng để bảo đảm sự hoạt động bình thường của người làm việc trong quà trình sản xuất.

8.  Chiếu sáng để phân tán người - Chiếu sáng để phân tán người ra khỏi nhà hoặc nơi nguy hiểm khi chiếu sáng làm việc đột nhiên bị tắt.

9.  Chiếu sáng sự cố – Chiếu sáng để tiếp tục làm việc khi chiếu sáng làm việc đột nhiên bị tắt.

10.  Chiếu sáng bảo vệ – Chiếu sáng để bảo vệ trong các gian phòng để sản xuất và khu vực thuộc phạm vi xí nghiệp trong thời gian không làm việc vào ban đêm.

...

...

...

12.  Chiếu sáng cục bộ – Chiếu sáng bổ sung cho chiếu sáng chung do các đèn tập trung quang thông trực tiếp tới vị trí làm việc.

13.  Chiếu sáng hỗn hợp – Chiếu sáng bao gồm chiếu sáng chung và chiếu sáng cục bộ.

14.  Ngày làm việc – Thời gian làm việc trong một ngày – 8 giờ hoặc thời gian làm việc trong một ca.

Phụ lục II

Xác định cấp công việc khi khoảng cách từ vật cần phân biệt đến mắt người làm việc lớn hơn 0,5m. Khi khoảng cách từ vật cần phân biệt đến mắt người làm việc lớn hơn 0,5m, cấp công việc quy định trong bảng 1 được xác định bằng kích thước góc của vật phân biệt. Kích thước góc của vật phân biệt được xác định bằng tỷ số giữa kích thước nhỏ nhất của vật cần phân biệt (d) với khoảng cách từ vật cần phân biệt đến mắt người làm việc (λ)

Cấp công việc

Tỉ số d/ λ

I

II

...

...

...

IV

V

VI

Nhỏ hơn 0,3.10^-3

Từ  0,3.10-3  đến 0,6. 10^-3

Lớn hơn 0,6. 10^-3  đến 1,0. 10^-3

Lớn hơn 1,0. 10^-3  đến 2,0. 10^-3

Lớn hơn 2,0. 10^-3đến 10,0. 10^-3

Lớn hơn 10,0. 10^-3

...

...

...