Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 7301-1:2008 An toàn máy - Đánh giá rủi ro - Phần 1: Nguyên tắc

• Số hiệu: TCVN7301-1:2008
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 2008

Số TT	Loại hoặc nhóm	Ví dụ về mối nguy hiểm		Điều của TCVN 7383-1:2004 hoặc TCVN 7383-2:2004
		Nguồn gốc ^a	Hậu quả tiềm tàng ^b	TCVN 7383-1	TCVN 7383-2
1	Mối nguy hiểm cơ khí	- Sự tăng tốc, giảm tốc (động năng) - Các bộ phận có góc cạnh - Sự tiến gần đến bộ phận cố định của một bộ phận chuyển động - Các bộ phận cắt - Các bộ phận đàn hồi - Vật rơi - Trọng lực (năng lượng tích trữ) - Chiều cao so với mặt đất (nền) - Áp suất cao - Tính di động của máy - Các bộ phận chuyển động - Các bộ phận quay - Bề mặt trơn, gồ ghề - Các cạnh sắc - Sự ổn định - Chân không	- Chẹt phải (cán phải) - Bị hất ngã - Đè bẹp (nghiền nát) - Cắt hoặc cắt đứt - Hút vào hoặc bị kẹt - Sự vướng vào, dính vào - Sự chà sát hoặc chày da - Va đập - Sự phun - Cắt, xén - Trượt, vấp và ngã - Bị đâm hoặc châm thủng - Nghẹt thở	4.2.1 4.2.2 4.10	4.2.1 4.2.2 4.3a) 4.3b) 4.6 4.10 5.1 5.2 5.3 5.5.2 5.5.4 5.5.5 5.5.6 6.1 6.3 6.4 6.5
2	Mối nguy hiểm điện	- Hồ quang - Hiện tượng điện từ - Hiện tượng tĩnh điện - Các bộ phận có dòng điện chạy qua - Khoảng cách không đủ tới bộ phận có dòng điện áp cao chạy qua - Quá tải - Các bộ phận trở nên có dòng diện chạy qua do rò điện - Ngắn mạch - Bức xạ nhiệt	- Bỏng - Ảnh hưởng hóa học - Ảnh hưởng đến cấy ghép y học - Điện giật chết người - Rơi, bị hất ngã - Cháy - Phóng ra các hạt nóng chảy -Va đập mạnh, choáng váng	4.3	4.9 5.2 5.3.2 5.5.4 6.4 6.5
3	Mối nguy hiểm nhiệt	- Nổ - Lửa cháy - Các đồ vật hoặc vật liệu có nhiệt độ cao hoặc thấp - Bức xạ từ nguồn nhiệt	- Bỏng - Sự mất nước - Sự khó chịu - Tổn thương vì cóng lạnh - Tổn thương do bức xạ của nguồn nhiệt - Bỏng do nước sôi hoặc hơi nóng	4.4	4.4b) 4.8.4 5.2.7 5.3.2.1 5.4.5
4	Mối nguy hiểm do tiếng ồn	- Hiện tượng khí xâm thực, lỗ hổng - Hệ thống hút chân không - Sự rò khí ở tốc độ cao - Quá trình chế tạo (dập, cắt v.v…) - Các bộ phận di chuyển - Cạo các bề mặt - Các bộ phận quay không được cân bằng - Khí nén rít - Các chi tiết bị mòn	- Sự khó chịu - Mất nhận thức - Mất cân bằng - Mất vĩnh viễn khả năng nghe - Stress (căng thẳng) - Ù tai - Mệt mỏi - Các sự cố bất kỳ khác (ví dụ, cơ khí, điện) là hậu quả của nhiễu truyền thanh hoặc tín hiệu âm thanh	4.5	4.2.2 4.3c) 4.4c) 4.8.4 5.1 5.3.2.1 5.4.2 6.3 6.5.1c)
5	Mối nguy hiểm rung	- Hiện tượng khí xâm thực lỗ hổng - Sự lệch hàng của các bộ phận di chuyển - Thiết bị di chuyển - Cạo các bề mặt - Các bộ phận quay không được cân bằng -Thiết bị rung - Các chi tiết bị mòn	- Sự khó chịu - Bệnh đau lưng - Rối loạn thần kinh - Rối loạn xương - khớp - Chấn thương cột sống - Rối loạn mạch	4.6	4.2.2 4.3c) 4.8.4 5.3.2.1 5.4.3 6.5.1c)
6	Mối nguy hiểm bức xạ	- Nguồn bức xạ ion hóa - Bức xạ điện từ tần số thấp - Bức xạ quang (hồng ngoại, nhìn thấy và tia cực tím) bao gồm cả laser - Bức xạ điện từ tần số vô tuyến	- Bỏng - Làm hư hại mắt và da -Ảnh hưởng đến khả năng sự sinh sản - Sự đột biến gen - Đau đầu, mất ngủ v.v…	4.7	4.2.2 4.3c) 5.3.2.1 5.4.5 6.5.1c)
7	Mối nguy hiểm của vật liệu/chất	- Son khí - Chất sinh học và vi sinh vật (vi rút hoặc vi khuẩn) - Chất đốt - Bụi - Chất nổ - Sợi - Chất dễ cháy - Chất lỏng - Khói - Khí - Mù - Chất oxy hóa	- Khó thở, ngạt thở - Ung thư - Ăn mòn (gỉ) - Ảnh hưởng tới khả năng sinh sản - Nổ - Đám cháy - Nhiễm khuẩn - Đột biến - Ngộ độc - Dễ tổn thương, nhạy cảm	4.8	4.2.2 4.3b) 4.3c) 4.4a) 4.4b) 5.1 5.3.2.1 5.4.4 6.5.1c) 6.5.1g)
8	Mối nguy hiểm ecgônômi	- Sự tiếp cận, lối vào - Thiết kế hoặc bố trí các cơ cấu chỉ thị và chỉ báo nhìn - Thiết kế, bố trí hoặc nhận biết các cơ cấu điều khiển - Sự ráng sức - Sự nhấp nháy, sự lóa mắt, bóng mờ tối, hiệu ứng cháy - Chiếu sáng cục bộ - Sự quá sức/chưa quá sức về tinh thần - Tư thế - Hoạt động lặp lại - Tầm nhìn	- Sự khó chịu - Sự mệt mỏi - Sự rối loạn cơ bắp - Stress (căng thẳng) - Các sự cố bất kỳ khác (ví dụ, cơ khí, điện) là hậu quả sai sót của con người	4.9	4.2.1 4.7 4.8 4.11.8 5.2.1 5.3.2.1
9	Mối nguy hiểm gắn liền với môi trường trong đó máy được sử dụng	- Bụi và sương mù - Nhiễu loạn điện từ - Chớp - Ẩm ướt - Nhiễm bẩn - Tuyết - Nhiệt độ - Nước - Gió - Thiếu oxy	- Bỏng - Bệnh nhẹ - Trượt, rơi (ngã) - Ngạt thở - Các sự cố bất kỳ khác là hậu quả do các nguồn nguy hiểm trên máy hoặc bộ phận máy gây ra	4.12	4.6 4.11.11 5.2.1 6.5.1b)
10	Sự kết hợp của các mối nguy hiểm	- Ví dụ, hoạt động lặp lại + ráng sức + nhiệt độ môi trường cao	- Ví dụ, sự mất nước, mất nhận thức, đột quỵ do nhiệt	4.11	-
a) Một nguồn gốc của các mối nguy hiểm có thể có nhiều hậu quả tiềm tàng. b) Đối với mỗi loại hoặc nhóm nguy hiểm, một số hậu quả tiềm tàng có thể có liên quan đến nhiều nguồn gốc của các mối nguy hiểm.

Bảng A.2 là một bộ phận của Bảng A.1 giới thiệu một số ví dụ về các mối nguy hiểm điển hình. Mỗi nguồn gốc đã có liên quan đến các hậu quả tiềm tàng quan trọng. Thứ tự của các hậu quả tiềm tàng không phải là thứ tự ưu tiên.

Bảng A.2

Mối nguy hiểm

Mối nguy hiểm

Nguồn gốc

các bộ phận cắt

Hậu quả tiềm tàng

- cắt

...

...

...

Nguồn gốc

các vật rơi

Hậu quả tiềm tàng

- đè bẹp

- va đập

Nguồn gốc

các bộ phận quay

...

...

...

- đè ngã

- va đập

- cắt, xén

Nguồn gốc

các bộ phận di chuyển

(ba ví dụ)

Hậu quả tiềm tàng

- hút vào

...

...

...

- va đập

Nguồn gốc

trọng lực (năng lượng dự trữ), sự ổn định

Hậu quả tiềm tàng

- đè bẹp

- bị kẹp (kẹt) bị nhốt

Nguồn gốc

...

...

...

Hậu quả tiềm tàng

- đè bẹp

- va đập

Nguồn gốc

các bộ phận quay hoặc di chuyển (3 ví dụ)

Hậu quả tiềm tàng

- cắt, đứt

- vướng vào, dính vào

...

...

...

Nguồn gốc

các bộ phận di chuyển

Hậu quả tiềm tàng

- đè bẹp

- chà sát, trầy da

- va đập

- cắt đứt

Nguồn gốc

...

...

...

Hậu quả tiềm tàng

- điện giật

- bỏng

- châm thủng

Nguồn gốc

các đồ vật hoặc vật liệu có nhiệt độ cao hoặc thấp

Hậu quả tiềm tàng

- bỏng

...

...

...

Nguồn gốc

thiết bị rung

Hậu quả tiềm tàng

- rối loạn xương - khớp

- rối loạn mạch trong cơ thể

Nguồn gốc

quá trình tạo ra tiếng ồn

Hậu quả tiềm tàng

...

...

...

- làm suy yếu thính giác

- mất nhận thức

- stress (căng thẳng)

Nguồn gốc

chùm tia laser

Hậu quả tiềm tàng

- bỏng

- làm hư hại mắt và da

...

...

...

Nguồn gốc

bụi (phát ra)

Hậu quả tiềm tàng

- khó thở

- nổ

- mất khả năng nhìn

Nguồn gốc

tư thế

...

...

...

- khó chịu

- mệt mỏi

- rối loạn cơ bắp

Nguồn gốc

khói

Hậu quả tiềm tàng

- khó thở

- cay mắt

...

...

...

Nguồn gốc

Bố trí các cơ cấu điều khiển

Hậu quả tiềm tàng

- hậu quả do sai sót của con người

- stress (căng thẳng)

Nguồn gốc

Trọng lực (vật liệu rời đông đặc lại)

...

...

...

- sụp đổ, rơi

- đè bẹp

- sụt lún/đổ xuống

- ngạt thở

- chêm chặt / chèn chặt

A.3. Ví dụ về các tình trạng nguy hiểm

Tình trạng nguy hiểm là các tình huống trong đó con người bị phơi ra trước ít nhất một mối nguy hiểm. Việc phơi ra của con người thường là hậu quả của việc thực hiện một công việc trên máy.

Một số ví dụ về tình trạng nguy hiểm là:

a) làm việc gần các bộ phận chuyển động;

...

...

...

c) làm việc ở dưới một tải;

d) làm việc gần các đồ vật hoặc vật liệu ở nhiệt độ cực cao;

e) sự phơi ra của người lao động trước các mối nguy hiểm do phát ra tiếng ồn.

Trong thực tế, các tình trạng nguy hiểm thường được mô tả dưới dạng các công việc hoặc thao tác thực hiện các công việc (chất tải và/hoặc dỡ tải bằng tay các chi tiết gia công trên máy ép, xử lý sự cố khi đang có điện áp v.v…).

Khi mô tả một tình trạng nguy hiểm đảm bảo rằng tình trạng đã phân tích được xác định rõ ràng khi sử dụng thông tin sẵn có (công việc được hoàn thành, mối nguy hiểm, vùng nguy hiểm).

Bảng A.3 giới thiệu danh sách các công việc có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm trong trường hợp phơi ra trước một hoặc nhiều mối nguy hiểm được nêu trong Bảng A.1.

Bảng A.3

Các giai đoạn trong chu kỳ tuổi thọ của máy

Ví dụ về các công việc

...

...

...

- Nâng

- Chất tải

- Đóng gói

- Vận chuyển

- Dỡ tải

- Mở bao gói

Lắp ráp và lắp đặt

Đưa vào vận hành

- Điều chỉnh máy và các bộ phận của máy

...

...

...

- Nối với hệ thống thải (ví dụ, hệ thống khí xả, thiết bị nước thải)

- Nối với nguồn cung cấp năng lượng (ví dụ, nguồn cung cấp điện năng, không khí nén)

- Thao diễn

- Cấp, nạp đầy, chất tải các chất lỏng phụ (ví dụ, chất bôi trơn, dầu mỡ, chất keo)

- Dựng hàng rào

- Kẹp chặt, neo chằng

- Chuẩn bị cho lắp đặt (ví dụ, nền móng, các bộ cách rung)

- Chạy máy không tải

- Kiểm tra

...

...

...

Chỉnh đặt

Hướng dẫn/lập trình và/hoặc chuyển đổi quy trình

- Điều chỉnh và chỉnh đặt các thiết bị bảo vệ và các bộ phận khác.

- Điều chỉnh và chỉnh đặt hoặc kiểm tra các thông số chức năng của máy (ví dụ vận tốc, áp suất, lực, các giới hạn hành trình)

- Kẹp/siết chặt chi tiết gia công

- Cấp, nạp đầy, chất tải nguyên liệu

- Kiểm tra chức năng và thử nghiệm

- Lắp hoặc thay dụng cụ, chỉnh đặt dụng cụ

- Kiểm tra sự lập trình

...

...

...

Vận hành

- Kẹp/siết chặt chi tiết gia công

- Điều chỉnh/kiểm tra

- Dẫn động máy

- Cấp, nạp đầy, chất tải nguyên liệu

- Chất tải/dỡ tải bằng tay

- Điều chỉnh nhỏ và chỉnh đặt các thông số chức năng của máy (ví dụ, vận tốc, áp suất, lực, các giới hạn hành trình)

- Can thiệp nhỏ trong quá trình vận hành (ví dụ, tháo phế liệu, loại bỏ sự tắc, kẹt, làm sạch cục bộ)

- Vận hành các bộ phận điều khiển bằng tay

...

...

...

- Giám sát

- Kiểm tra sản phẩm cuối cùng

Làm sạch

Bảo dưỡng

- Điều chỉnh

- Làm sạch, tẩy uế

- Tháo dỡ/tháo các chi tiết, bộ phận, thiết bị của máy

- Bảo quản

- Cách ly và làm tiêu tan năng lượng

...

...

...

- Thay dụng cụ

- Thay các chi tiết bị mòn

- Chỉnh đặt lại

- Phục hồi mức chất lỏng

- Kiểm tra các chi tiết, bộ phận, thiết bị của máy

Tím sai sót/xử lý sự cố

- Điều chỉnh

- Tháo dỡ/tháo các chi tiết, bộ phận, thiết bị của máy

- Tìm sai sót

...

...

...

- Phục hồi các cơ cấu điều khiển và bảo vệ bị hư hỏng

- Phục hồi khỏi sự mắc kẹt

- Sửa chữa

- Thay thế các chi tiết, bộ phận, thiết bị của máy

- Giải cứu những người bị mắc kẹt

- Chỉnh đặt lại

- Kiểm tra các chi tiết, bộ phận, thiết bị của máy

Ngừng vận hành

Tháo dỡ

...

...

...

- Tháo dỡ

- Nâng

- Chất tải

- Đóng gói

- Vận chuyển

- Dỡ tải

CHÚ THÍCH  Các công việc  này có thể áp dụng cho máy hoặc các bộ phận của máy.

A.4. Ví dụ về sự kiện nguy hiểm

Bảng A.4 giới thiệu ví dụ về các sự kiện có thể xảy ra đối với máy.

...

...

...

bất cứ nguyên nhân nào cũng có thể là kết quả của sự kiện khác hoặc sự kết hợp của các sự kiện (chuỗi sự kiện)

Bảng A.4

Nguồn gốc liên quan tới

Sự kiện nguy hiểm

Các điều của TCVN 7383-2:2004

(tham khảo có ích)

Hình dạng và/hoặc sự gia công tinh bề mặt của các bộ phận máy tiếp cận được

- TIếp cận với các bề mặt nhám (xù xì)

- Tiếp xúc với các cạnh, góc sắc, các chi tiết nhô ra

...

...

...

Các bộ phận chuyển động của máy

- Tiếp xúc với các bộ phận chuyển động

- Tiếp xúc với các đầu mút hở quay

4.2, 4.14, 4.15

5.1 đến 5.3

5.5.2 đến 5.5.4

6.3 đến 6.5

Động năng và/hoặc thế năng (trọng lực) của máy, các bộ phận của máy, các dụng cụ và vật liệu được sử dụng, được gia công, được điều khiển

- Rơi hoặc văng bắn ra của các vật, đồ vật

...

...

...

4.10 đến 4.12

5.2.1, 5.2.2, 5.2.7

5.3

5.5.2, 5.5.4, 5.5.5

6.4, 6.5

Sự ổn định của máy và/hoặc các bộ phận của máy

- mất ổn định

4.3a) và b)

4.6

...

...

...

6.3 đến 6.5

Độ bền cơ học của các bộ phận của máy, các dụng cụ v.v…

- phá hủy trong quá trình hoạt động

4.3a) và b)

4.11, 4.13

5.2, 5.2.7

5.3.1 đến 5.3.3

5.5.2, 6.4, 6.5

Thiết bị khí nén, thủy lực

...

...

...

- sự phóng ra của chất lỏng cao áp

- các chuyển động không kiểm soát được

4.3a) và b)

4.10, 4.13

5.2.7

5.3.1 đến 5.3.3

5.5.2, 6.4, 6.5

Thiết bị điện

- Tiếp xúc trực tiếp

...

...

...

- Hồ quang điện

- Đám cháy

- Tiếp xúc gián tiếp

- Ngắn mạch

4.4a)

4.9, 4.12

5.2, 5.3

5.5.4

6.4, 6.5

...

...

...

- Sự rơi ra hoặc văng bắn ra của một bộ phận chuyển động của máy hoặc của một chi tiết gia công được kẹp trên máy

- Sự dừng các bộ phận chuyển động bị hư hỏng

- Hoạt động của máy do sự hư hỏng của các cơ cấu bảo vệ

- Các chuyển động không được kiểm soát (bao gồm cả thay đổi vận tốc)

- Khởi động không theo dự định/bất ngờ

- Các sự kiện nguy hiểm khác do các hư hỏng hoặc thiết kế hệ thống điều khiển không tốt

4.5

4.11 đến 4.13

5.5.2 đến 5.5.4

...

...

...

Vật liệu và các chất hoặc với các yếu tố vật lý (nhiệt độ, tiếng ồn, rung, bức xạ và môi trường)

- Tiếp xúc với các vật có nhiệt độ cao hoặc thấp

- Phát ra các chất có thể gây nguy hiểm

- Phát ra mức tiếng ồn có thể gây nguy hiểm

- Phát ra mức tiếng ồn có thể cản trở việc truyền thanh hoặc các tín hiệu âm thanh

- Phát ra mức rung có thể gây ra nguy hiểm

- Phát ra các trường bức xạ có thể gây nguy hiểm

- Các điều kiện môi trường khắc nghiệt

4.2.2

...

...

...

4.4

5.1

5.3.2

5.4

6.3 đến 6.5

Thiết kế trạm gia công và/hoặc quá trình gia công

- Ráng sức quá mức

- Sai sót của con người/xử lý sai (được tạo ra không cố ý và/hoặc cố ý bởi thiết kế)

- Mất tầm nhìn trực tiếp vùng gia công

...

...

...

- Điều khiển lặp lại ở tần số cao

4.2.1

4.7, 4.8

4.11.8

5.5.5, 5.5.6

6.3 đến 6.6

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] TCVN 7301-2:2008 (ISO/TR 14121-2), An toàn máy - Đánh giá rủi ro - Phần 2: Hướng dẫn thực hành và ví dụ về các phương pháp.