|
HỘI ĐỒNG BỘ TRƯỞNG
********
|
CỘNG HOÀ XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
********
|
|
Số: 120-HĐBT
|
Hà Nội, ngày 17
tháng 7 năm 1982
|
CHỈ THỊ
VỀ SẮP XẾP LẠI CÁC CƠ SỞ SẢN XUẤT VÀ XÂY DỰNG
Nền kinh tế nước ta do những hậu
quả của chiến tranh để lại và do tình hình thực hiện kế hoạch 5 năm 1976 - 1980
đạt thấp, đang gặp khó khăn và mất cân đối lớn. Trong kế hoạch 5 năm 1981 -
1985, các điều kiện vật chất, nhất là năng lượng, nhiên liệu, nguyên liệu, ngoại
tệ và vốn đầu tư đều có hạn. Hội đồng Bộ trưởng đã quyết định phải khẩn trương
sắp xếp lại kinh tế để tập trung sức thực hiện các mục tiêu chủ yếu và cấp bách
nhất theo đường lối phương châm mà Đại hội toàn quốc lần thứ V của Đảng đã đề
ra.
Nội dung của việc sắp xếp lại nền
kinh tế là bố trí lại lực lượng sản xuất, điều chỉnh lại cơ cấu và các quan hệ
kinh tế cơ bản, bao gồm sắp xếp các cơ sở sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, vận
tải, sắp xếp một số công trình xây dựng cơ bản; bố trí lại một bộ phận lao động
xã hội, sắp xếp lại công tác đào tạo cán bộ và công nhân, phân phối hợp lý thu
nhập quốc dân ... nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách trước mắt, đồng thời tạo điều
kiện để tiếp tục phát triển kinh tế những năm sau.
Sắp xếp lại kinh tế chính là để
tập trung được lực lượng của Nhà nước vào những mục tiêu, lĩnh vực quan trọng
nhất và tận dụng phát huy lực lượng của các thành phần kinh tế khác, để phát
triển sản xuất theo sự chỉ đạo hướng dẫn của Nhà nước. Từng bước tạo ra thế cân
đối mới trong phạm vi toàn quốc cũng như ở từng địa bàn kinh tế để khai thác có
hiệu quả các tiềm năng lao động, đất đai và các năng lực sản xuất hiện có và sắp
có. Củng cố và phát triển kinh tế quốc doanh, kinh tế tập thể làm cơ sở để thu
hút, hướng dẫn các thành phần kinh tế khác cùng hoạt động theo quỹ đạo của chủ
nghĩa xã hội. Động viên, tận dụng mọi lực lượng lao động và các nguồn vốn trong
xã hội vào sản xuất.
Tiêu chuẩn cơ bản của sắp xếp lại
nền kinh tế là hiệu quả kinh tế - xã hội, là nâng cao năng suất và chất lượng
lao động.
Đây là một công việc rất cấp
bách và có tầm quan trọng đặc biệt, đồng thời cũng là công việc to lớn, phức tạp
phải được tiến hành trong một số năm. Trước mắt trong năm 1982 phải tiến hành một
bước sắp xếp lại các cơ sở sản xuất và xây dựng cho phù hợp với điều kiện vật
chất có và sẽ có, phù hợp với phương hướng nhiệm vụ xây dựng kinh tế trong 5
năm 1981 - 1985.
I. PHƯƠNG HƯỚNG
CHUNG CỦA VIỆC SẮP XẾP LẠI CÁC CƠ SỞ SẢN XUẤT VÀ XÂY DỰNG
- Sắp xếp lại cơ sở sản xuất,
trước hết phải nhằm tập trung sức phục vụ cho được những mục tiêu chủ yếu của nền
kinh tế, trọng tâm là nông nghiệp (lương thực, thực phẩm và một số cây công
nghiệp quan trọng) ra sức phát triển sản xuất hàng tiêu dùng, nhất là những mặt
hàng chủ yếu phục vụ đời sống, phục vụ xuất khẩu, những mặt hàng tạo ra nguồn
thu lớn cho ngân sách; phát triển có trọng điểm những ngành công nghiệp nặng chủ
chốt như điện, than, hoá chất, phân bón, cơ khí, vật liệu xây dựng, v.v...
Ưu tiên phát triển kinh tế quốc
doanh trung ương đối với những ngành, những cơ sở then chốt; chú trọng phát triển
kinh tế địa phương trên cơ sở tận dụng đất đai, sức lao động, vật tư thiết bị của
địa phương; thực hiện liên kết kinh doanh giữa các ngành, các cơ sở, các thành
phần kinh tế đồng thời tổ chức phân công chuyên môn hoá đi đôi với sự hợp tác
và liên hợp sản xuất, nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao, khắc phục hiện tượng phân
tán, chồng chéo hoặc quá nhiều khâu trung gian cách bức dẫn đến lãng phí.
- Trước hết đối với các cơ sở trọng
điểm, các ngành, các cấp, phải ưu tiên cung ứng đủ năng lượng và vật tư để phát
triển sản xuất một cách ổn định. Đối với những cơ sở mà Nhà nước chưa bảo đảm
cung ứng năng lượng, vật tư thì cho phép cơ sở được chủ động tìm thêm vật tư,
nguyên liệu để duy trì và phát triển sản xuất bằng các phương thức kinh doanh
thích hợp và chấp hành nghiêm túc luật lệ của Nhà nước về thu mua, giao nộp sản
phẩm, đăng ký mặt hàng và chất lượng sản phẩm, không được mua tranh, bán tranh,
không được sử dụng vật tư, nguyên liệu của kế hoạch sản xuất chính để làm sản
xuất phụ. Trong trường hợp không tìm được nguyên liệu để sản xuất theo phương
hướng sản xuất cũ thì các cơ sở sản xuất được điều chỉnh phương hướng sản xuất
và phương án sản phẩm có hiệu quả kinh tế nhằm sử dụng hợp lý cơ sở vật chất kỹ
thuật duy trì lực lượng lao động hiện có. Sau khi đã vận dụng nhiều hình thức
mà vẫn không duy trì được sản xuất thì tạm thời cho đóng cửa những bộ phận, những
cơ sở không có việc làm, bảo quản tốt máy móc, thiết bị và chuyển lao động đi
làm việc khác.
- Theo phương hướng sắp xếp lại như
trên, sẽ có một bộ phận được ưu tiên phát triển sản xuất với tốc độ khá, có bộ
phận giữ được tốc độ phát triển bình thường, có bộ phận phải tạm giảm mức sản
xuất, có bộ phận phải tạm ngừng sản xuất; tuy vậy việc sắp xếp lại sản xuất kết
hợp với việc cải tiến cơ chế quản lý và tổ chức thực hiện phải được mục đích
chung là phát huy được tính chủ động của cơ sở, làm tăng tổng sản phẩm và thu
nhập quốc dân và đạt hiệu quả kinh tế tốt hơn, cụ thể là phải sản xuất thêm được
nhiều hàng hoá chủ yếu, giảm được chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng và năng
suất lao động, khai thác tốt hơn các tiềm lực kinh tế hiện có.
II. NỘI DUNG
CỦA VIỆC SẮP XẾP LẠI SẢN XUẤT Ở MỘT SỐ NGÀNH
1. Đối với
ngành công nghiệp:
- Cần ưu tiên bảo đảm các điều
kiện để ổn định sản xuất các mặt hàng tiêu dùng thiết yếu như vải, giấy, chế biến
lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, phụ tùng xe đạp, đồ dùng gia đình thông
thường ... Nghiên cứu sắp xếp lại một số nhà máy xét thấy không đủ điều kiện
duy trì công suất hiện có. Sắp xếp lại các cơ sở sản xuất theo hướng tập trung,
sử dụng một cách hợp lý và tổng hợp nguồn nguyên liệu để huy động tối đa công
suất các nhà máy có năng suất cao và có hiệu quả cao (như sản xuất xà phòng tập
trung có thể thu hồi được gly-xê-rin).
Điện, than là trọng điểm cần được
tập trung sức đẩy sản lượng lên để khắc phục tình trạng mất cân đối về năng lượng.
Bộ Điện lực, Bộ Mỏ và than và các ngành, các địa phương có liên quan có trách
nhiệm ưu tiên giải quyết đồng bộ các điều kiện về vật tư, thiết bị, nhiên liệu,
năng lượng để huy động tới mức tối đa công suất của hai ngành này. Phải nhanh
chóng cải tạo mạng lưới và điều chỉnh các trạm phát điện độc lập để bảo đảm thực
hiện các mục tiêu sản xuất quan trọng và các cơ sở có yêu cầu cung cấp điện
liên tục, không để vì thiếu điện, thiếu than mà các ngành sản xuất quan trọng bị
giảm sút.
- Sắp xếp lại sản xuất các cơ sở
thuộc ngành hoá chất để sản xuất các sản phẩm thay thế nguyên liệu nhập khẩu,
chú trọng sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu, tăng khả năng đắp lốp ô- tô, tổ chức
lại các cơ sở sản xuất sơn, chuyển hướng sản xuất một số cơ sở nghiền apatít.
- Xác định lại phương hướng sản
xuất, phương án sản phẩm của ngành cơ khí nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của các
ngành, phù hợp với khả năng sản xuất và điều kiện vật tư có hạn. Trước mắt,
tăng sản xuất phụ tùng và tăng năng lực sửa chữa máy móc, thiết bị, đẩy mạnh sản
xuất các loại thiết bị chế biến lương thực, thực phẩm, và các loại nông, lâm,
thuỷ sản, sản xuất hàng tiêu dùng vật liệu xây dựng, phương tiện vận tải ... điều
chỉnh lại mức sản xuất các loại máy công cụ, động cơ điện, biến thế điện, sắp xếp
lại các nhà máy cơ khí chuyên ngành, cơ khí tỉnh, huyện để bảo đảm yêu cầu trên
từng địa bàn kinh tế; tận dụng khả năng cơ khí quốc phòng để sản xuất các mặt
hàng phục vụ sản xuất, đời sống và xuất khẩu. Tìm cách tăng gia công xuất khẩu
một số mặt hàng cơ khí cho các nước như dụng cụ đồ nghề, thiết bị điện, điện tử.
Quy hoạch và phân công lại việc sản xuất xe đạp để vừa bảo đảm yêu cầu sản xuất
xe đạp hoàn chỉnh có mức độ, vừa tăng phụ tùng có chất lượng cao; sắp xếp lại
các cơ sở đóng phương tiện vận tải thuỷ theo hướng tập trung cho một số nơi có
năng lực lớn, có tay nghề truyền thống.
- Tận dụng hợp lý công suất các
nhà máy xi - măng lớn; chuyển hướng sản xuất một số cơ sở xi-măng nhỏ, sắp xếp
lại các cơ sở sản xuất gạch, ngói, bê tông đúc sẵn cho phù hợp với khả năng
cung ứng than và vận tải.
2. Trong nông nghiệp:
- Tổ chức lại các trạm máy kéo
cho phù hợp với điều kiện từng nơi, điều chỉnh máy kéo lớn giữa các vùng để sử
dụng có hiệu quả tốt hơn. Tạm thời giảm nhập máy kéo lớn cho nông nghiệp (trừ
các máy đi theo thiết bị toàn bộ), xét lại việc xây dựng các xưởng bảo dưỡng
máy kéo của Áo.
- Đối với các nông trường quốc
doanh đã có phương hướng sản xuất ổn định, có hiệu quả kinh tế cần tiếp tục đầu
tư đồng bộ để sử dụng hết đất đai, đẩy mạnh thâm canh xây dựng cơ sở vật chất kỹ
thuật theo nhiệm vụ thiết kế được duyệt, nhằm phát huy hiệu quả kinh tế. Đối với
một số nông trường phương hướng sản xuất chưa rõ hoặc sản xuất, kinh doanh không
có hiệu quả kinh tế thì cần xác định lại nhiệm vụ, phương hướng sản xuất; trường
hợp xét không thể tiếp tục sản xuất và kinh doanh có hiệu quả thì không đầu tư
nữa.
Hệ thống nghiên cứu khoa học kỹ
thuật như các viện trung tâm nghiên cứu, trạm, trại,... cần xem xét kỹ để tập
trung vật tư, thiết bị, tiền vốn, cán bộ cho những vấn đề thiết thực, và có hiệu
quả kinh tế. Chuyển các trạm, trại nông nghiệp sang kinh doanh, hạch toán.
- Bộ Nông nghiệp, các địa phương
và các ngành có liên quan cần nghiên cứu gấp phương án xử lý đối với các xí
nghiệp chế biến thức ăn gia súc hiện nay đang đình đốn sản xuất vì thiếu nguyên
liệu.
3. Sắp xếp lại các công trình
xây dựng cơ bản.
Việc sắp xếp lại các công trình
xây dựng cơ bản cho phù hợp với khả năng về tiền vốn và vật liệu xây dựng phải
nhằm bảo đảm được yêu cầu tái sản xuất mở rộng theo phương hướng, mục tiêu kinh
tế trong những năm 1981 - 1985 và những năm tiếp theo. Khắc phục tình trạng đầu
tư phân tán, dàn đều, xây dựng kéo dài, không đồng bộ và hiệu quả kinh tế thấp,
hoặc không có hiệu quả.
Tập trung ưu tiên vốn, vật tư, vận
tải, lực lượng thi công để hoàn thành nhanh và dứt điểm đồng bộ những công
trình trọng điểm; đối với các hạng mục và công trình phụ trợ của những cơ sở sản
xuất quan trọng xét thấy có thể phát huy hiệu quả nhanh thì cũng cần được bố
trí vốn, vật tư thích đáng. Không đầu tư xây dựng thêm những công trình mới khi
các cơ sở sản xuất cũ cùng loại chưa huy động hết công suất. Kiên quyết đình chỉ
hoặc hoãn khởi công những công trình (kể cả các công trình xây dựng dở dang)
chưa có điều kiện xây dựng hoặc không đủ nguyên liệu, năng lượng để huy động
sau khi xây dựng xong.
Sắp xếp điều động lực lượng thi
công từ nơi thừa sang nơi thiếu để sử dụng có hiệu quả các lực lượng xây dựng
hiện có. Các tổ chức xây dựng của Nhà nước nếu thừa lực lượng không sử dụng hết
thì được phép nhận thầu xây dựng nhà cửa cho dân và cho các đơn vị kinh tế tập
thể. Cần nghiên cứu tổ chức các đơn vị đi nhận thầu xây dựng cho nước ngoài.
Giải thể ban kiến thiết của các
công trình đã xây dựng xong. Sắp xếp lại lực lượng lao động xây dựng cho phù hợp
với khả năng đầu tư xây dựng cơ bản của Nhà nước. Thực hiện tốt phương châm
trung ương và địa phương cùng làm, Nhà nước và nhân dân cùng làm trong việc bỏ
vốn đầu tư, xây dựng một số công trình kinh tế, văn hoá.
4. Sắp xếp lại các ngành vận tải.
Hết sức tận dụng khả năng vận tải
đường thuỷ, đường sắt, kết hợp vận tải cơ giới với vận tải thô sơ. Các ngành vận
tải phải sắp xếp lại lực lượng hiện có là chính, có kết hợp bổ sung và đồng bộ
hoá một số phương tiện, ra sức chấn chỉnh công tác quản lý của ngành vận tải,
nhằm phát huy công suất, quay vòng nhanh phương tiện, giảm giá thành vận tải và
rút ngắm thời gian luân chuyển hàng hoá. Sắp xếp kế hoạch vận chuyển để tập
trung sức bảo đảm các mục tiêu quan trọng, nhất là vận tải than, vận tải Bắc -
Nam, tiếp nhận và vận chuyển hàng nhập khẩu, vận tải cho miền núi.
5. Trên cơ sở sắp xếp lại sản xuất,
xây dựng mà bố trí lại lao động cho phù hợp. Phân công lao động hợp lý giữa các
ngành nghề, nhất là về nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp
ở từng cơ sở sản xuất, từng huyện, từng quận, từng tỉnh, thành phố. Tích cực giảm
nhẹ biên chế Nhà nước, tổ chức lại bộ máy cho gọn nhẹ, bớt đầu mối trung gian,
nhất là biên chế hành chính. Chuyển bớt nhân khẩu phi nông nghiệp và số người
dôi thừa trong khu vực Nhà nước sang sản xuất nông, lâm nghiệp, tiểu thủ công
nghiệp hoặc sang dịch vụ và các ngành thuế, hợp tác xã mua bán. Có kế hoạch sử
dụng hợp lý số cán bộ, công nhân đã và sắp ra trường nhưng chưa giao được công
việc làm. Có kế hoạch giải quyết công ăn việc làm cho những người đến tuổi lao
động mà chưa có việc làm. Tiếp tục thực hiện chủ trương phân bố lại lao động và
dân cư giữa các vùng. Xác định quy mô và phương hướng đào tạo cán bộ và công
nhân cho phù hợp với tình hình kinh tế hiện nay cũng như yêu cầu phát triển
kinh tế những năm sau.
III. MỘT SỐ
BIỆN PHÁP VÀ CHÍNH SÁCH
Chúng ta tiến hành sắp xếp lại sản
xuất và xây dựng trong tình hình nền kinh tế đang gặp nhiều khó khăn và mất cân
đối lớn nên phải làm cho các ngành, các cấp từ trung ương đến địa phương và cơ
sở nhận thức đúng đắn để có quyết tâm cao, chỉ đạo chặt chẽ và khẩn trương. Phải
coi trọng công tác chính trị, tư tưởng, làm cho mọi người thông suốt không vì
khó khăn tạm thời cục bộ mà do dự hoặc làm không thận trọng.
Tiến hành việc kiểm kê để xác định
năng lực sản xuất trong tất cả các ngành, các địa phương, các đơn vị cơ sở, từ
đó phân loại, chọn lọc các xí nghiệp, nông trường theo các loại ổn định, tương
đối ổn định và không ổn định để có kế hoạch sắp xếp cụ thể.
Tiến hành sắp xếp ngay trong năm
1982 đối với những cơ sở hiện đang khó khăn về vật tư, nguyên liệu, năng lượng
chỉ mới sử dụng một phần công suất máy móc thiết bị theo nội dung đã gợi ý ở phần
II. Có kế hoạch bảo vệ tốt, không để hư hỏng mất mát tài sản xã hội chủ nghĩa.
Các ngành trung ương có trách
nhiệm nghiên cứu trình Hội đồng Bộ trưởng ban hành một số chính sách lớn phục vụ
cho việc sắp xếp lại sản xuất:
- Bộ Lao động ban hành chính
sách giải quyết lao động dôi ra trong quá trình sắp xếp lại sản xuất. Nội dung
chủ yếu của chính sách này là phải tìm mọi cách tạo công ăn việc làm cho người
lao động để ổn định đời sống, giảm bớt khó khăn như tìm việc làm nếu xí nghiệp
tạm thời đóng cửa để giữ lực lượng lao động kỹ thuật, hoặc chuyển về sản xuất
nông, lâm nghiệp, sản xuất tiểu thủ công nghiệp, chuyển sang các ngành dịch vụ,
đưa ra nước ngoài lao động.
- Bộ Tài chính ban hành chính
sách sử dụng và xử lý tài sản của các cơ sở chuyển hướng hoặc tạm thời ngừng sản
xuất. Phải dành một lực lượng lao động để bảo vệ , bảo dưỡng tốt máy móc thiết
bị của xí nghiệp. Nếu các cơ sở quốc doanh khác cần thì có thể nhượng lại nếu
được sự đồng ý của cơ quan quản lý cấp trên và hạch toán rõ ràng, rành mạch. Thậm
chí có thể cho hợp tác xã hoặc tư nhân thuê để sử dụng nhưng phải có hợp đồng
ký kết cụ thể.
- Viện nghiên cứu quản lý kinh tế
cùng với Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Lao động ... trình đề án kế
hoạch về phân công, phân cấp quản lý kinh tế giữa trung ương và địa phương nhằm
mở rộng quyền hạn và trách nhiệm cho các ngành, các cấp, đồng thời tăng cường
thích đáng việc quản lý tập trung thống nhất của trung ương; tìm ra những hình
thức mới trong quá trình sắp xếp lại kinh tế để kiến nghị sửa đổi hoặc ban hành
các chính sách mới, hợp lý hơn.
- Bộ Điện lực cần ban hành chính
sách sử dụng điện, Bộ Mỏ và than ban hành chính sách sử dụng than, Bộ Vật tư
ban hành chính sách sử dụng xăng dầu, Bộ Lâm nghiệp ban hành chính sách sử dụng
gỗ.
IV. VỀ TỔ CHỨC
THỰC HIỆN
Để làm tốt việc sắp xếp lại kinh
tế, trước hết các ngành, các cấp phải nắm vững phương hướng, nội dung chủ yếu của
chỉ thị này mà khẩn trương tiến hành các công việc cụ thể trong ngành mình.
1. Về tổ chức chỉ đạo.
- Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng
phân công đồng chí Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng kiêm Chủ nhiệm Uỷ ban Kế hoạch
Nhà nước chủ trì cùng với các đồng chí Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng phụ
trách các khối kinh tế có liên quan trực tiếp chỉ đạo công tác này. Các Phó chủ
tịch Hội đồng Bộ trưởng phụ trách lĩnh vực nào phải trực tiếp chỉ đạo công việc
sắp xếp lại kinh tế trong lĩnh vực mình phụ trách.
- Các đồng chí Bộ trưởng, Tổng cục
trưởng phải trực tiếp chỉ đạo công tác này trong toàn ngành. Ngoài nhiệm vụ sắp
xếp lại các cơ sở do mình trực tiếp quản lý, các Bộ, Tổng cục còn có trách nhiệm
cùng các Bộ khác và các địa phương hướng dẫn và chỉ đạo việc sắp xếp lại toàn
ngành, nhất là ở thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng và Đà Nẵng.
Trong quá trình sắp xếp lại toàn ngành, nếu giữa các Bộ và các địa phương có vấn
đề chưa nhất trí thì báo cáo lên Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng xem xét và quyết
định.
- Các đồng chí Chủ tịch Uỷ ban
nhân dân tỉnh, thành phố trực tiếp chỉ đạo công tác này ở địa phương mình.
- Uỷ ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ
tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Vật tư, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế, Ban
tổ chức của Chính phủ cùng các ngành có liên quan nghiên cứu cải tiến tổ chức
quản lý và một số chế độ, chính sách cho phù hợp với yêu cầu sắp xếp lại kinh tế.
2. Về tiến độ thực hiện
- Trong quý III năm 1982 các Bộ,
Tổng cục và các tỉnh, thành phố tổ chức các cơ sở sản xuất, xây dựng đề án cụ
thể về sắp xếp lại một bước các cơ sở thuộc phạm vi mình phụ trách và gửi báo
cáo lên Hội đồng Bộ trưởng và Uỷ ban kế hoạch Nhà nước trong tháng 8 năm 1982.
- Tháng 9 năm 1982 Uỷ ban Kế hoạch
Nhà nước tổng hợp cân đối và báo cáo Thường vụ Hội đồng Bộ trưởng.
- Từ quý IV năm 1982 chuyển sang
thực hiện phương án sắp xếp lại sản xuất và xây dựng đã được Thường vụ Hội đồng
Bộ trưởng xét duyệt và tiếp tục nghiên cứu giải quyết các vấn đề còn lại để tiếp
tục xử lý trong kế hoạch Nhà nước năm 1983 và kế hoạch 5 năm 1981 - 1985.