|
BỘ
VĂN HOÁ-ỦY BAN ĐIỀU TRA TỘI ÁC CHIẾN TRANH CỦA ĐẾ QUỐC MỸ Ở VIỆT NAM
******
|
VIỆT
NAM DÂN CHỦ CỘNG HÒA
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
********
|
|
Số:
184-TT/LB
|
Hà
Nội, ngày 15 tháng 08 năm 1969
|
THÔNG TƯ LIÊN BỘ
HƯỚNG DẪN VIỆC THI HÀNH CHỈ THỊ THỦ TƯỚNG CHÍNH PHỦ SỐ
59-TTG/VG NGÀY 26-6-1969 VỀ VIỆC BẢO TỒN DI TÍCH CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC
Hiện nay, đế quốc Mỹ đã buộc phải
chấm dứt không điều kiện ném bom, bắn phá trên toàn bộ lãnh thổ nước Việt-nam
dân chủ cộng hòa. Đã đến lúc ta phải tổ chức ghi nhớ đầy đủ, có hệ thống, có
phân tích, chọn lọc những di tích chiến thắng của ta và những chứng tích tội ác
man rợ do đế quốc Mỹ gây ra trong 4 năm chiến tranh phá hoại, lưu lại đời đời
những di tích ấy để làm tư liệu dùng vào việc tuyên truyền, giáo dục truyền thống
trước mắt và lâu dài, đồng thời tố cáo với trong nước và ngoài nước những tội
ác man rợ ấy của địch:
Ngày 26-6-1969, Thủ tướng Chính
phủ đã ra Chỉ thị số 59-TTg/VG về việc bảo tồn di tích chống Mỹ, cứu nước. Bộ
Văn hóa và Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ ở Việt-nam ra
thông tư liên bộ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành chỉ thị của Thủ tướng
Chính phủ nói trên như sau:
Muốn ghi lại những chiến thắng của
ta và tội ác của đế quốc Mỹ trên đất nước ta, cần phải tiến hành cùng một lúc
nhiều công tác như là: xác định các di tích ngoài trời, sưu tầm hiện vật, lập
các hồ sơ tổng hợp, hồ sơ chuyên đề và điển hình; trưng bày trong các nhà bảo
tàng, các nhà truyền thống; dựng các bia, đài, dựng các bộ tranh, ảnh, phim điện
ảnh, viết các cuốn sách; quản lý các hiện trường tội ác; phát hiện, bồi dưỡng
và quản lý những nhân chứng là nạn nhân của những tội ác của địch v .v…
Nội dung bản thông tư này nói về
hai vấn đề:
1. Vấn đề lựa chọn,
đăng ký và quản lý những địa điểm là di tích chống Mỹ, cứu nước.
2. Vấn đề sưu tầm hiện
vật và tổ chức trưng bày về tội ác của đế quốc Mỹ và những thành tích chiến đấu
sản xuất của địa phương trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước, nhằm mục đích tố cáo
những tội ác vô cùng dã man của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc nước ta trong 4 năm
qua; giáo dục sâu sắc lòng căm thù địch, ý chí quyết chiến, quyết thắng, nâng
cao tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, đề cao tinh thần cảnh giác cách mạng;
đồng thời cũng giới thiệu những chiến công oanh liệt và những thành tích về xây
dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân để mọi người phấn khởi hăng say công tác, đẩy
mạnh sản xuất và sẵn sàng chiến đấu.
I. LỰA CHỌN VÀ ĐĂNG KÝ, QUẢN LÝ NHỮNG ĐỊA ĐIỂM LÀ DI TÍCH CHỐNG MỸ, CỨU
NƯỚC.
Qua 4 năm đế quốc Mỹ tiến hành
chiến tranh phá hoại miền Bắc, hầu hết các tỉnh, thành đều có những vết tích về
tội ác của địch, đồng thời cũng có những di tích về tội ác của địch, đồng
thời cũng có những di tích về công tác phòng chống và chiến thắng của ta. Đó là
những chứng tích chống Mỹ, cứu nước, bao gồm:
- Những chứng tích về tội ác chiến
tranh của đế quốc Mỹ là những nơi bị bom đạn địch bắn phá ác liệt, cảnh tàn phá
nói lên những tội ác điển hình về mức độ thiệt hại hay tính chất dã man tàn bạo
cần giữ lại để tố cáo về lâu dài, như là: các khu dân cư, các đê đập, cầu cống,
các trụ sở cơ quan, đoàn thể, các khu vực văn hóa, giáo dục, các cơ sở sản xuất
công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp v .v…
- Những địa điểm mang dấu tích
những chiến thắng của ta như là: các hầm của cấp ủy, Ủy ban hành chính…chỉ đạo
trực tiếp các cuộc chiến đấu ở trong thành phố hoặc thị xã, các ụ pháo, hầm
pháo, hầm sinh hoạt của đơn vị bộ đội đã lập nhiều chiến công, những hầm chống
bom đạn và phục vụ sinh hoạt của nhân dân, hệ thống giao thông hào phục vụ chiến
đấu v .v…
Những nơi bị địch bắn phá có nhiều,
nhưng chỉ nên giữ lại những nơi nói rõ được tội ác dã man của đế quốc Mỹ, có
tác dụng gây xúc động và có giá trị cao về mặt tố cáo tội ác trước dư luận quốc
tế cũng như trong nước.
Những địa điểm mang dấu tích chiến
thắng của ta cũng rất nhiều, nhưng chỉ nên giữ lại một số địa điểm nói lên được
rõ nét về tinh thần chiến đấu anh dũng, mưu trí và sáng tạo của ta trong việc bảo
vệ nhân dân và chiến thắng địch.
Căn cứ vào các yêu cầu trên, các
Ủy ban hành chính, tỉnh, thành phố chỉ đạo các ty, sở văn hóa và ban điều tra tội
ác chiến tranh của đế quốc Mỹ tiến hành ngay việc lựa chọn để giữ lại những địa
điểm đáp ứng rõ nét những yêu cầu nói trên. Đối với những địa phương không có địa
điểm đạt các yêu cầu trên thì không cần phải giữ mà chỉ cần dựng bia, đài chiến
thắng hoặc bia căm thù là đủ.
Ngoài ra, còn những di tích về
xây dựng chủ nghĩa xã hội và phục vụ chống Mỹ, cứu nước như những xí nghiệp sơ
tán, những xí nghiệp công nghiệp địa phương, những cầu cống, đập nước, những
công trình phục vụ dân sinh… những hiện vật về sáng kiến, phát minh, thành tích
sản xuất trong thời gian chống Mỹ, cứu nước. Những di tích này cũng cần được
sưu tầm, lựa chọn giữ lại những thứ có giá trị để phục vụ cho việc giáo dục
truyền thống của địa phương.
Từ trước đến nay, vì quan niệm
chưa thống nhất cho nên về cách giải quyết các vấn đề nói trên mỗi địa phương
làm một cách :
- Có nơi đã phá bỏ cả những hiện
trường cần giữ lại;
- Có nơi giữ khá nhiều hiện trường
một cách tràn lan, thậm chí muốn giữ cả những hiện trường tội ác là những khu
phố lớn;
- Có nơi còn lưỡng lự, không biết
làm thế nào cho đúng, nhất là đối với những địa điểm mang dấu tích chiến thắng
của ta.
Căn cứ vào chỉ thị của Thủ tướng
Chính phủ, việc giữ những địa điểm chống Mỹ, cứu nước cần tiến hành theo những
nguyên tắc như sau:
1. Đối với những hiện trường tội
ác đế quốc Mỹ, các địa phương chỉ nên giữ lại một số có tính chất điển hình, được
lựa chọn một cách cẩn thận, không nên giữ tràn lan vì phải phục hồi kinh tế, xây
dựng đất nước về mọi mặt.
- Việc đề tồn tại mãi những sự đổ
nát sẽ gây nên những khó khăn về mặt xã hội và ảnh hưởng đến mỹ quan của đô thị,
cho nên các cảnh đổ nát nói chung chỉ cần giữ một thời gian cần thiết để tố cáo
tội ác của giặc.
Ngoài một số địa điểm thật cần
thiết phải giữ nguyên hình, các nơi khác có thể được cải tạo hoặc dọn dẹp, sửa
chữa lại để phục hồi sản xuất hoặc sử dụng vào những việc cần thiết khác, nhưng
trước và sau khi làm các việc đó cần quay phim, hoặc chụp ảnh, đo vẽ để lưu lại
làm tài liệu.
- Đối với những nơi địch đã gây
tội ác thì trong quy hoạch cải tạo xây dựng của địa phương cần chú ý dành một
khu vực xứng đáng để dựng bia, biển căm thù; đối với những di tích lớn thì có
thể dựng một nhà lưu niệm về tội ác của địch nếu có điều kiện.
Tại những địa điểm mang dấu
tích, chiến thắng thì cũng dùng thức cắm bia, biển chiến thắng là chủ yếu. Đối
với những nơi quân và dân ta đã lập nhiều chiến công oanh liệt thì có thể xây dựng
bia, đài kỷ niệm.
Các ty, sở văn hóa có trách nhiệm
hướng dẫn việc xây dựng các bia, đài và nhà lưu niệm.
2. Những nơi cần giữ nguyên hình
thì không kể là di tích tội ác hay di tích chiến thắng đều phải có tính chất điển
hình đối với toàn quốc hoặc từng địa phương và tương đối quy mô. Những di tích
này phải do Ủy ban hành chính tỉnh, thành phố quyết định sau khi đã thống nhất
ý kiến với Bộ chủ quản.
Để làm việc này, theo điểm 1 của
chỉ thị, các ty, sở văn hóa phối hợp với các ban điều tra tội ác chiến tranh của
đế quốc Mỹ, giúp các Ủy ban hành chính tỉnh, thành phố nghiên cứu và đăng ký những
di tích ấy. Đối với những di tích có tầm quan trọng đặc biệt, các Ủy ban hành
chính tỉnh, thành phố sẽ cùng ngành chủ quản đề nghị Bộ Văn hóa xếp hạng.
Nội dung hồ sơ di tích tăng ký
phải phản ảnh tương đối đầy đủ các yêu cầu của một hồ sơ về tội ác của địch
cũng như yêu cầu của một hồ sơ về di tích, nên ty, sở văn hóa và ban điều tra tội
ác phải phối hợp cùng làm.
Hồ sơ gồm những phần chính sau
đây:
1. Lý lịch (địa điểm
nơi xẩy ra sự việc; tình hình sinh hoạt truớc đây về mọi mặt…),
2. Tình hình, đặc điểm
của cuộc bắn phá và tình hình của ta trước, trong và sau khi địa điểm bị bắn
phá.
3. Các bản kê tang vật,
hiện vật, thiệt hại về người và của; lý lịch từng tang vật, hiện vật.
4. Danh sách và lý lịch
các nhân chứng hoặc cá nhân hay đơn vị gắn liền với địa điểm.
5. Các phim và ảnh chụp,
các cuốn phim điện ảnh đã quay, các băng ghi âm về lời khai của nhân chứng hoặc
những cá nhân liên quan trực tiếp đến di tích.
6. Đạc họa (phần này
chỉ cần đối với những di tích phải tu sửa sau này).
7. Sơ đồ khu vực bảo vệ
tỷ lệ 1/1000.
8. Dự kiến của địa
phương về việc bảo vệ, sửa sang và phát huy tác dụng di tích.
Trên đây là một số điểm gợi ý,
các địa phương sẽ tùy tình hình cụ thể mà xây dựng các hồ sơ với nội dung đáp ứng
được các yêu cầu cụ thể đề ra đối với mỗi di tích.
Mỗi hồ sơ gửi lên Bộ Văn hóa phải
có chữ ký của người lập hồ sơ, và được Ủy ban hành chính tỉnh, thành phố duyệt.
Bộ Văn hóa sẽ ra quyết định xếp hạng và phân cấp quản lý cho địa phương sau khi
đã thống nhất ý kiến với Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ và
căn cứ vào ý kiến của một Hội đồng do Bộ và Ủy ban thành lập.
Sau này, nếu xét một di tích nào
không cần giữ nữa thì, cũng theo thủ tục ở trên, Bộ Văn hóa sẽ ra quyết định
bãi bỏ việc xếp hạng di tích ấy.
3. Đối với những địa điểm là di
tích nói trong các điểm 1 và 2 thì trước khi tiến hành các việc dọn dẹp, sửa chữa
phải được sự đồng ý của Ủy ban hành chính tỉnh, thành phố. Ủy ban hành chính tỉnh,
thành phố sẽ quyết định sau khi hỏi ý kiến ty, sở văn hóa và ban điều tra tội
ác chiến tranh của đế quốc Mỹ về mặt chuyên môn.
Nếu là di tích đã xếp hạng hoặc
đang nghiên cứu xếp hạng thì phải có ý kiến của Bộ Văn hóa và Ủy ban điều tra tội
ác chiến tranh của đế quốc Mỹ ở Việt-nam.
4. Vấn đề quay phim, chụp ảnh và
đo vẽ các di tích chống Mỹ, cứu nước là rất cần thiết để phục vụ cho công tác
tu sửa khi di tích bị hư hỏng, đồng thời để có tài liệu cụ thể tố cáo tội ác của
địch. Căn cứ vào điểm 5 của Chỉ thị số 59-TTg/VG của Thủ tướng Chính phủ, các Ủy
ban hành chính tỉnh, thành phố sẽ căn cứ vào chức năng của các ngành văn hóa,
thông tin và kiến trúc mà phân công thích hợp để sớm hoàn thành những công việc
nói trên.
5. Đối với các di tích quân sự ở
địa phương thì ty, sở văn hóa và ban điều tra tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ
sẽ trao đổi với tỉnh đội, thành đội để thống nhất ý kiến về việc lựa chọn những
di tích điển hình rồi tiến hành các việc đăng ký, quản lý theo những quy định
chung đã nêu trong thông tư này.
Riêng đối với những di tích quân
sự thuộc loại đặc biệt thì Bộ Quốc phòng sẽ cùng với Bộ Văn hóa và Ủy ban điều
tra tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ ở Việt-nam trao đổi bàn bạc và có quyết định
sau.
Những công tác nói trên cần được tiến hành khẩn
trương, phù hợp với yêu cầu hàn gắn vết thương chiến tranh, phục hồi kinh tế.
II. SƯU TẦM HIỆN VẬT VÀ TỔ CHỨC TRƯNG BÀY VỀ TỘI ÁC CHIẾN
TRANH CỦA ĐẾ QUỐC MỸ VÀ
NHỮNG THÀNH TÍCH CHIẾN ĐẤU, SẢN XUẤT CỦA ĐỊA PHƯƠNG.
Hiện vật gốc là cơ sở vật chất của
toàn bộ công tác bảo tàng. Chúng ta phải quán triệt nhận thức ấy để sưu tầm kịp
thời các hiện vật phục vụ cho việc trưng bày về tội ác của đế quốc Mỹ và những
thành tích chiến đấu, sản xuất của địa phương tại các nhà bảo tàng hoặc nhà
truyền thống, nhằm khơi sâu lòng căm thù đế quốc Mỹ, nâng cao tinh thần cảnh
giác cách mạng, tăng cường ý chí quyết chiến, quyết thắng trong sự nghiệp chống
Mỹ, cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Hiện vật chống Mỹ, cứu nước bao
gồm:
1. Hiện vật về tội ác của địch
là những hiện vật và tang vật nói lên tội ác của đế quốc Mỹ: những mảng bom, đạn
thu lượm được sau các cuộc bắn phá của địch; những đồ dùng trong gia đình, dụng
cụ sản xuất, quần áo, sách vở của phụ nữ và trẻ em bị phát hỏng hoặc cháy dở hoặc
còn dính vết máu của nạn nhân v .v…
2. Hiện vật về chiến thắng của
ta:
- Những vũ khí các loại đã dùng
trong việc lập nhiều chiến công như bắn rơi máy bay, bắn hỏng tầu chiến Mỹ v
.v…
- Những vũ khí thô sơ đã dùng
vào việc bắt giữ giặc lái máy bay (dáo, mác, gậy, đòn xóc, đòn càn …)
- Những chiến lợi phẩm ta thu được:
xác máy bay, dù, quần áo và đồ dùng của giặc lái máy bay, của biệt kích, gián
điệp bị bắt tại địa phương, những dụng cụ về tâm lý chiến…;
- Những hiện vật nói lên những
thành tích phòng không, cứu chữa dũng cảm của nhân dân, cán bộ hoặc nói
lên những công tác hỗ trợ phục vụ chiến đấu anh hùng của đồng bào địa
phương.
3. Hiện vật về xây dựng chủ
nghĩa xã hội trong chiến tranh gồm những hiện vật nói lên thành tích về các mặt
sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp, giao thông vận tải, y tế vệ
sinh v .v… Mỗi hiện vật nói trên cần phải có lý lịch của nó, nói lên những sự
việc về tội ác hoặc về thành tích gắn liền với hiện vật đó.
Ngoài những hiện vật, tang vật
nói trên, cũng cần phải nắm vững một số nhân chứng, bồi dưỡng cho những người
này lòng căm thù sâu sắc đế quốc Mỹ để sử dụng trong mỗi khi cần thiết
như kể lại những tội ác của địch đã gây ra đối với địa phương hoặc thuyết minh
phần trưng bày về tội ác trong các phòng tội ác hoặc nhà căm thù.
Địa phương nào có điều kiện thì
nên cho thu thanh hoặc chụp ảnh các nhân chứng để sử dụng khi cần.
Những người trực tiếp bị tai nạn
sẽ là những bằng chứng sống có tác dụng minh họa tội ác của địch. Họ là những
cá nhân gắn liền với di tích nên địa phương cần có kế hoạch bồi dưỡng cho họ về
mặt lập trường, tư tưởng để có thể sử dụng về lâu dài sau này (các mặt
chính sách khác đối với nạn nhân chiến tranh do Bộ Nội vụ quy định). Những người
này sẽ là cộng tác viên chính thức của ngành, nếu có điều kiện, các ty, sở văn
hóa có thể tuyển dụng và giao cho họ trực tiếp quản lý di tích.
Nội dung trưng bày tại các phòng
tội ác hoặc nhà căm thù nên chia làm 2 phần chính:
1. Phần tội ác của địch: Yêu
cầu của phần này là chọn lọc và trình bày cho thấy rõ âm mưu đánh phá của địch
và tính chất tàn bạo dã man của những tội ác của đế quốc Mỹ đối với địa phương,
nhằm khơi sâu lòng căm thù đế quốc Mỹ, nâng cao quyết tâm và cảnh giác cách mạng
và chú ý không để gây sợ hãi, bi quan cho người xem.
Ngoài những tang vật, hiện vật gốc
đã sưu tầm được, cần có những sơ đồ, biểu đồ, thống kê, mô hình, tranh ảnh…là
những tài liệu khoa học phụ rất cần thiết cho việc trưng bày.
2. Phần chiến thắng của ta: Yêu cầu
của phần này là giới thiệu những chiến công, những thành tích mọi mặt về chiến
đấu, sản xuất, phục vụ chiến trường, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân…
Chú ý nêu thật rõ nét về tinh thần dũng cảm, mưu trí và sáng tạo của quân dân địa
phương, nhằm nâng cao khí thế cách mạng, quyết tâm đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược.
Các việc kể trên đều phải khẩn
trương tiến hành, nhưng cần chú ý giải quyết gấp hai khâu chính là:
- Lựa chọn và xây dựng hồ sơ những
địa điểm cần giữ;
- Sưu tầm hiện vật, thu thập
tang vật, chọn nhân chứng.
Để giải quyết tốt các vấn đề nêu
ở trên, các Ủy ban hành chính tỉnh, thành phố cần tiến hành các công tác sau
đây:
1. Có thể tổ chức hội
nghị tố cáo tội ác của giặc Mỹ, nhằm khơi sâu lòng căm thù giặc Mỹ trong nhân
dân, đồng thời động viên quần chúng tham gia bảo vệ các di tích về tội ác của
giặc Mỹ và chiến thắng của ta ở địa phương.
2. Phát động một phong
trào toàn dân tham gia bảo tồn các chứng tích tội ác của đế quốc Mỹ và thành
tích chống Mỹ, cứu nước của ta: phát hiện, thu thập những hiện vật, tang vật
cùng các loại chiến lợi phẩm để giao nộp cho ban điều tra tội ác chiến tranh của
đế quốc Mỹ. Ban này phải có tổ chức để thu nhận hiện vật, có nhiệm vụ ghi chép
những điều có liên quan đến hiện vật, lựa chọn điển hình, làm hồ sơ lý lịch,
phân loại, đồng thời có kế hoạch phối hợp và phân công với ty, sở văn hóa bảo
quản cho tốt.
Đối với những tang vật, hiện vật
thu thập được, cần lập danh sách gửi lên Ủy ban điều tra tội ác chiến tranh của
đế quốc Mỹ để báo cáo.
Việc biên soạn các loại sách tố
cáo tổng hợp hoặc tố cáo từng tội ác điển hình của đế quốc Mỹ thì do cấp tỉnh,
thành phố và trung ương làm. Các cấp huyện, xã có trách nhiệm cung cấp tài liệu.
Việc bảo tồn những chứng tích về
tội ác của đế quốc Mỹ đã được nhiều địa phương chú ý. Ở một số nơi đã thu được
kết quả cụ thể đã có nhiều sáng tạo trong việc thực hiện. Những công việc nêu
trong thông tư này là những gợi ý chung đã được đúc kết từ những kinh nghiệm của
một số địa phương. Trong khi thực hiện, các địa phương, các ngành có thể căn cứ
vào yêu cầu chính trị và tình hình cụ thể của từng nơi mà tiến hành bảo đảm cho
việc tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ và giáo dục truyền thống của nhân dân ta đạt
được kết quả thật tốt.
Công việc này cũng là bước chuẩn bị
phục vụ cho việc tổ chức 4 ngày lễ lớn trong năm 1970 của địa phương có liên
quan đến nhiều ngành như điều tra tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ, văn hóa,
thông tin, tuyên giáo, nghiên cứu lịch sử Đảng v .v… nên cần được các cấp ủy Đảng
và Ủy ban hành chính địa phương trực tiếp chỉ đạo, và có sự thảo luận phân công
cụ thể cho từng ngành để làm cho tốt và hoàn thành các việc trên vào cuối năm
1969.
Trong quá trình tiến hành, yêu cầu
các tỉnh, thành báo cáo kết quả về Bộ Văn hóa, và Ủy ban điều tra trung ương biết.
|
CHỦ TỊCH ỦY
BAN ĐIỀU TRA TỘI ÁC
CHIẾN TRANH CỦA ĐẾ QUỐC MỸ Ở VIỆT NAM
Phạm Văn Bạch
|
BỘ TRƯỞNG
BỘ VĂN HÓA
Hoàng Minh Giám
|