NGHỊ QUYẾT
CỦA HỘI ĐỒNG BỘ TRƯỞNG SỐ 113-HĐBT NGÀY
5-7-1987 VỀ VIỆC CHUYỂN HOẠT ĐỘNG NỘI THƯƠNG SANG HẠCH TOÁN, KINH DOANH XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA.
I
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã chỉ rõ:
"Chuyển mạnh
thương nghiệp xã hội chủ nghĩa sang kinh doanh, phấn đấu chiếm lĩnh thị trường
xã hội, trước hết về những mặt hàng thiết yếu".
1. Việc chuyển
thương nghiệp xã hội chủ nghĩa sang kinh doanh phải nhằm đạt được các yêu cầu
sau đây.
- Trên cơ sở phục
vụ và thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển và bằng các biện pháp kinh tế,
thương nghiệp xã hội chủ nghĩa phải nắm đại bộ phận hàng hoá vào tay Nhà nước,
phấn đấu đến cuối năm 1987 chiếm 65%-70% và đến năm 1990 chiếm 80%-85% doanh số
bán lẻ trên thị trường xã hội, riêng về ăn uống công cộng, đến cuối năm 1990
chiếm 50% và về kinh doanh dịch vụ chiếm 40% doanh số trên thị trường xã hội.
- Thương nghiệp xã
hội chủ nghĩa phải cải tiến phương thức mua bán hàng hoá như mua hàng tận gốc,
bán hàng đến tận người tiêu dùng theo đúng chính sách của Đảng và Nhà nước, xoá
bỏ trung gian, giảm phí lưu thông, kinh doanh có lãi, xoá dần bù lỗ trong ngành
Nội thương.
- Tăng cường cải tạo
và quản lý thị trường. Thông qua các hình thức tổ chức thích hợp mà hướng dẫn
người buôn bán đi theo con người xã hội chủ nghĩa, chuyển dần sang sản xuất, dịch
vụ. Xoá bỏ tư sản thương nghiệp.
- Thương nghiệp xã
hội chủ nghĩa phải góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu giảm tốc độ lạm
phát, giảm tỷ lệ bội chi ngân sách, giảm nhịp độ tăng giá và giảm khó khăn
trong đời sống của nhân dân lao động.
2. Kinh doanh xã hội
chủ nghĩa phải coi trọng chất lượng và hiệu quả kinh tế, vận dụng đúng đắn các
quy luật kinh tế, quan hệ hàng hoá - tiền tệ, phát huy vai trò chủ đạo thương
nghiệp quốc doanh trên thị trường xã hội.
Thị trường là một
thể thống nhất. Mỗi vùng kinh tế có những đặc điểm khác nhau, hình thành thị
trường khu vực, nhưng lưu thông hàng hoá không thể chia cắt theo địa giới hành
chính. Tổ chức kinh doanh của thương nghiệp xã hội chủ nghĩa phải bảo đảm cho
hàng hoá được lưu thông thông suốt, nhanh chóng trong cả nước, gắn liền sản xuất
với tiêu dùng, gắn chặt bán buôn với bán lẻ. Thương nghiệp xã hội chủ nghĩa phải
được tăng cường về mọi mặt, trước hết là lực lượng hàng hoá, đủ sức nắm chắc
bán buôn và chi phí bán lẻ để đáp ứng các nhu cầu của sản xuất và đời sống.
Toàn bộ thị trường
xã hội phải đặt dưới sự kiểm kê, kiểm soát của Nhà nước, theo pháp luật. Kiêm
quyết lập lại trật tự xã hội chủ nghĩa trên thị trường, bài trừ đầu cơ, buôn lậu
và kinh doanh trái phép.
II
CHÍNH SÁCH VÀ PHƯƠNG THỨC MUA BÁN HÀNG HOÁ
1. Về
mua hàng.
a) Đối với sản phẩm
do các quốc doanh sản xuất :
Các xí nghiệp quốc
doanh sản xuất theo kế hoạch Nhà nước và đơn đặt hàng công thương nghiệp để đáp
ứng các nhu cầu của xã hội. Đối với những mặt hàng mà các cơ quan có thẩm quyền
của Nhà nước (trung ương và địa địa phương) quy định giá bán lẻ thì giá giao nhận
giữa công nghiệp với thương nghiệp là giá bán lẻ kinh doanh trừ chiết khấu
thương nghiệp. Đối với những mặt hàng khác, hai bên mua bán với nhau theo giá
thoả thuận.
b) Đối với kinh tế
tập thể, cá thể, tư nhân và kinh tế gia đình :
Thực hiện đúng đắn
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VI) : "Mọi
quan hệ trao đổi giữa các tổ chức kinh tế của Nhà nước với hợp tác xã, tập đoàn
sản xuất nông nghiệp và các hộ nông dân phải theo nguyên tắc bình đẳng, thuận
mua vừa bán, bảo đảm củng cố liên minh công nông. Xoá bỏ chế độ trao đổi hiện vật
trong việc mua nông sản và bán vật tư với nông dân".
Đối với các nông sản
thực phẩm, ở các vùng sản xuất tập trung chuyên canh, thương nghiệp quốc doanh
kết hợp chặt chẽ với các tổ chức cung ứng vật tư để ký và thực hiện hợp đồng
kinh tế bán vật tư và mua nông sản trực tiếp với người sản xuất; thanh toán
theo giá đã thoả thuận ghi trong hợp đồng ngay khi trao đổi sản phẩm. Trường hợp
cần thiết có thể áp dụng phương thức ký hợp đồng ứng trước vật tư. Ở những nơi
sản xuất phân tán thì uỷ thác cho hợp tác xã mua bán mua rồi giao cho thương
nghiệp quốc doanh theo hợp đồng. Ngoài phần mua theo hợp đồng, thương nghiệp xã
hội chủ nghĩa mua theo giá thoả thuận.
Đối với lợn thịt.
Xúc tiến việc xây
dựng vành đai thực phẩm ở các thành phố lớn và khu công nghiệp tập trung. Tích
cực tạo điều kiện vật chất cần thiết để ký hợp đồng kinh tế, mua theo giá ổn định.
Trước mắt, áp dụng rộng rãi phương thức mua theo giá thoả thuận.
Đối với sản phẩm
tiểu, thủ công nghiệp : áp dụng phổ biến phương thức bán nguyên liệu theo giá
kinh doanh và mua thành phẩm theo giá tương ứng. Riêng đối với những sản phẩm
dùng nguyên liệu quý hiếm mà Nhà nước cung ứng thì áp dụng hình thức gia công.
Bộ Nội thương, Ban Chủ nhiệm Liên hiệp xã tiểu thủ công nghiệp Trung ương cùng
các ngành có liên quan sớm trình đề án về cải tiến chế độ gia công của thương
nghiệp đối với tiểu thủ công nghiệp.
2. Về bán hàng :
Thực hiện việc bán
lẻ hàng hoá theo giá kinh doanh thương nghiệp. Đối với những mặt hàng cung cấp
(theo định lượng và không định lượng), khi chuyển sang bán lẻ theo giá kinh
doanh thương nghiệp thì phải bù giá vào lương và bảo đảm có hàng bán, bán theo
mức giá nào thì bù lương đủ theo mức đó. Đối với các mặt hàng thuộc diện chính
sách xã hội, việc chuyển dần sang bán lẻ theo giá kinh doanh phải đi liền với
trợ cấp cho các đối tượng được hưởng.
Việc bán hàng có
tính chất bảo hiểm cho công nhân, viên chức trong trường hợp hàng khan hiếm sẽ
do Uỷ ban Nhân dân tỉnh, thành phố căn cứ vào tình hình cụ thể ở địa phương mà
quyết định. Việc bán lẻ theo giá kinh doanh thương nghiệp phải bảo đảm cho kinh
doanh của ngành nội thương không lỗ và có lãi (cá biệt có mặt hàng chịu lỗ),
nhưng phải làm có cân nhắc, không làm ào ạt, gây đột biến, và phải có tác dụng
hãm tốc độ tăng giá trên thị trường xã hội.
3. Thương nghiệp
xã hội chủ nghĩa phải nắm vững các chính sách trên đây để nắm hàng, làm chủ thị
trường và giá cả, vận dụng các hình thức mua bán một cách linh hoạt nhằm không
ngừng mở rộng thị trường có tổ chức và cạnh tranh có hiệu quả với thương nghiệp
tư nhân. Chống thói ép buộc, cửa quyền và các hiện tượng tiêu cực khác trong
mua, bán.
Đối với thương
nhân, bắt buộc phải đăng ký kinh doanh; họ chỉ được kinh doanh khi đã được cấp
giấy phép và phải hoạt động theo đúng nội dung được phép. Phối hợp chặt chẽ giữa
các lực lượng của Nhà nước, các đoàn thể nhân dân để phát hiện và trừng trị
nghiêm khắc bọn đầu cơ, buôn bán trái phép.
Các đơn vị thương
nghiệp quốc doanh do bất cứ cơ quan nào quản lý hoạt động ở thị trường nội địa
đều phải chịu sự quản lý về mặt Nhà nước của Bộ Nội thương và cơ quan cấp dưới
của Bộ. Các cơ quan, đơn vị không có chức năng buôn bán thì dứt khoát không được
phép kinh doanh thương nghiệp.
III
TỔ CHỨC KINH DOANH VÀ QUẢN LÝ NỘI THƯƠNG
1. Nhằm
hợp lý hoá sự vận động của hàng hoá và để lập lại trật tự xã hội chủ nghĩa
trong lưu thông cần chấn chỉnh và hoàn thiện hệ thống tổ chức kinh doanh nội
thương theo nguyên tắc :
- Xoá bỏ tình trạng
hàng hoá lưu thông qua nhiều khâu trung gian; tổ chức mua, bán hợp lý làm cho
hàng hoá đi thẳng từ sản xuất đến nơi tiêu thụ.
- Xoá bỏ tình trạng
cắt khúc lưu thông hàng hoá theo cấp hành chính; không nhất thiết mỗi cấp quản
lý hành chính đều phải có tổ chức kinh doanh thương nghiệp của riêng mình.
- Giữa các tổ chức
lưu thông với nhau thì việc phân công mặt hàng và địa bàn kinh doanh phải xuất
phát từ hiệu quả kinh tế; tận khả năng làm đại lý trong việc mua bán, không để
nhiều tổ chức kinh doanh cùng mua, bán một mặt hàng trên một địa bàn, kiên quyết
loại trừ tình trạng tranh mua, tranh bán, đua nhau đẩy giá lên. Cùng một mặt
hàng chất lượng như nhau, trên một địa bàn và trong cùng thời điểm, do bất cứ
nguồn nào mà có, đều phải bán theo một giá thống nhất.
- Xây dựng và thực
hiện các định mức kinh tế kỹ thuật thương nghiệp hợp lý, nâng cao chất lượng
kinh doanh, quay nhanh vòng hàng và tiền, giảm mạnh phí lưu thông bất hợp lý,
kinh danh có lãi; hạn chế, đi tới chấm dứt việc Nhà nước bù lỗ cho thương nghiệp.
2. Căn cứ vào
nguyên tắc trên, hệ thống thương nghiệp xã hội chủ nghĩa được sắp xếp lại một
bước như sau :
a) Hệ thống thương
nghiệp quốc doanh :
- Các tổ chức bán
buôn trung ương cần được tăng cường lực lượng về mọi mặt và hợp lý hoá về tổ chức
để làm tròn nhiệm vụ lưu thông bán buôn trong cả nước.
Các Tổng Công ty
và Liên hiệp các xí nghiệp thương nghiệp bán buôn, có các Công ty hay chi nhánh
đặt ở các trung tâm thương nghiệp tiếp cận với mạng lưới bán lẻ và có các kho,
trạm bám sát các nguồn hàng. Công ty hay chi nhánh trực thuộc Tổng Công ty là
đơn vị cơ sở, hạch toán kinh tế độc lập trong tổng thể hạch toán kinh tế của Tổng
Công ty.
Tổng Công ty thông
qua các Công ty, chi nhánh hay mạng lưới kho khu vực của mình hoặc với các Công
ty thương nghiệp huyện, trực tiếp mua hàng tại hợp tác xã theo kế hoạch và hợp
đồng. Tổng Công ty cũng thông qua hệ thống chân rết của mình ở các trung tâm
thương nghiệp mà từng bước vươn xuống trực tiếp bán buôn cho các đơn vị bán lẻ
theo kế hoạch của tỉnh, thành phố và hợp đồng kinh tế ký kết giữa tổ chức bán
buôn và tổ chức bán lẻ.
Các Tổng Công ty
được mở cửa hàng bán lẻ ở nơi cần thiết và tổ chức hệ thống đại lý bán lẻ của
mình tại các địa phương, trước mắt làm thử đối với một số mặt hàng như dầu lửa,
vải lụa, điện máy, v.v...
Bộ Nội thương
nhanh chóng sắp xếp lại một bước tổ chức các Tổng Công ty.
- Ở tỉnh, tuỳ theo
khối lượng hàng hoá lưu chuyển mà tổ chức một Công ty thương nghiệp tổng hợp
(kinh doanh cả nông sản, thực phẩm và công nghệ phẩm) hoặc 2-3 Công ty thương
nghiệp (Công ty nông sản thực phẩm, Công Ty công nghệ phẩm và Công ty vật liệu
xây dựng chất đốt), làm nhiệm vụ thu mua và bán buôn trong tỉnh và trao đổi với
các tỉnh khác những hàng thuộc quỹ hàng hoá của tỉnh, đồng thời liên kết kinh tế
với các công ty trung ương trong việc khai thác nguồn hàng, hợp lý hoá vận động
hàng hoá bán buôn, gắn chặt bán buôn trung ương với bán buôn địa phương trong
cùng một hệ thống và phối hợp chặt chẽ bán buôn với bán lẻ. Công ty thương nghiệp
tỉnh đảm nhiệm việc bán lẻ trên địa bàn thị xã, thành phố (là tỉnh lị của tỉnh).
Ngoài ra, tuỳ theo sự cần thiết ở từng tỉnh mà tổ chức một Công ty ăn uống -
khách sạn - dịch vụ hoặc Công ty dịch vụ của tỉnh.
- Ở các thành phố
lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh thì tổ chức các Công ty chuyên doanh. Các
quận nội thành không tổ chức Công ty thương nghiệp của quận, nhưng có thể tổ chức
Công ty ăn uống - khách sạn và Công ty dịch vụ của quận. Các Công ty công nghệ
phẩm của thành phố liên kết chặt chẽ với các Tổng công ty trung ương để tổ chức
điều phối hợp lý nguồn hàng công nghiệp địa phương đi các nơi và cung ứng thẳng
hàng hoá đến các đơn vị bán lẻ trong thành phố.
- Ở huyện, tổ chức
một Công ty thương nghiệp tổng hợp làm cả nhiệm vụ kinh doanh thương nghiệp và
kinh doanh ăn uống công cộng - dịch vụ; vừa làm đại lý mua, bán cho các ngành
khác trên địa bàn huyện, vừa trực tiếp mua bán quỹ hàng hoá của huyện. Ngoài ra
có thể có cửa hàng (hoặc Công ty) chuyên doanh về ăn uống công cộng và dịch vụ.
Cho phép Bộ Nội
thương làm thử theo một mô hình khác ở một ít huyện như không tổ chức Công ty
thương nghiệp huyện mà chỉ tổ chức một số cửa hàng ở các thị tứ, thị trấn. Các
cửa hàng này là hệ thống chân rết của Công ty thương nghiệp tỉnh hoặc của Công
ty bán buôn Trung ương.
Công ty thương nghiệp
huyện đặt dưới sự quản lý của Uỷ ban Nhân dân huyện và của Sở Thương nghiệp. Nhất
thiết không được vì có Công ty thương nghiệp huyện mà làm cho hàng hoá phải lưu
thông theo nấc thang hành chính và tách rời sự quản lý chuyên ngành của Sơ
Thương nghiệp, nhất là quản lý kế hoạch và thực hiện chính sách giá cả.
b) Hợp tác xã mua
bán:
Cần chấn chỉnh và
củng cố hợp tác xã mua bán thực sự trở thành một tổ chức kinh tế - xã hội của tập
thể nhân dân lao động, được tổ chức theo đúng nguyên tắc tập chung dân chủ.
- Ở xã và phường tổ
chức hợp tác xã mua bán xã, phường. Dưới sự lãnh đạo của Uỷ ban Nhân dân xã, hợp
tác xã mua bán xã liên kết ngang với các hợp tác xã sản xuất và tín dụng để phối
hợp hoạt động, phục vụ tốt sản xuất và đời sống
- Ở huyện và tỉnh
có ban quản lí Liên hiệp các hợp tác xã mua bán huyện, tỉnh đặt trực thuộc Uỷ
ban Nhân dân huyện và Sở Thương nghiệp. Các ban quản lí này do đại hội đại biểu
xã viên bầu ra, làm nhiệm vụ chỉ đạo phong trào hợp tác xã mua bán ở địa phương
và trực tiếp quản lí tổ chức kinh doanh của hợp tác xã mua ban huyện, tỉnh.
- Ở Trung ương, Hội
đồng Trung ương hợp tác xã mua bán Việt Nam đặt trực thuộc Bộ Nội thương trực
tiếp chỉ đạo phong trào trong cả nước, quản lý các đơn vị kinh doanh trực thuộc
và thực hiện hợp tác quốc tế.
3. Về quản lý hành
chính kinh tế Nhà nước :
a) Bộ Nội thương
là cơ quan của Hội đồng Bộ trưởng có trách nhiệm tổ chức quản lý ngành Thương
nghiệp, ăn uống công cộng, khách sạn, dịch vụ và chỉ đạo công tác cải tạo quản
lý thị trường nội địa.
Về mặt quản lý Nhà
nước, Bộ quản lý bằng các chính sách, luật lệ kinh doanh thương nghiệp; kiểm
tra, giám sát các hoạt động kinh doanh thương nghiệp và dịch vụ của các tổ chức
và cá nhân kinh doanh trên thị trường nội địa.
Về mặt quản lý
kinh tế - kỹ thuật đối với các tổ chức kinh doanh thuộc hệ thống nội thương, Bộ
quản lý về quy hoạch; về định mức kinh tế - kỹ thuật; về phương hướng phát triển
khoa học - kỹ thuật và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong ngành; về đào tạo, bồi
dưỡng và xây dựng đội ngũ; về hợp tác quốc tế.
Sở Thương nghiệp
là cơ quan cấp dưới của Bộ, đồng thời là cơ quan chuyên môn, của Uỷ ban Nhân
dân tỉnh, thành phố và đặc khu trực thuộc Trung ương, có nhiệm vụ cụ thể hoá
các mặt quản lý trên trong phạm vi lãnh thổ và làm tham mưu cho Uỷ ban Nhân dân
trong việc quản lý và chỉ đạo công tác thương nghiệp, ăn uống, dịch vụ, cải tạo
và quản lý thị trường địa phương.
Uỷ ban Nhân dân
huyện, quận có một bộ phận giúp Uỷ ban Nhân dân thực hiện chức năng quản lý
hành chính Nhà nước về thương nghiệp và quản lý thị trường trên địa bàn huyện,
quận theo sự chỉ đạo hướng dẫn về nghiệp vụ - kỹ thuật của Sở thương nghiệp.
b) Các cơ quan quản
lý Nhà nước về thương nghiệp phải nhanh chóng chuyển lại các hoạt động để thực
hiện đúng chức trách trên đây, không can thiệp vào công việc kinh doanh của các
tổ chức kinh doanh. Phải sắp xếp lại bộ máy cho gọn, nhẹ, có hiệu lực, chống lối
làm việc quan liêu giấy tờ. Trước mắt, phải tăng cường quản lý việc thực hiện
các luật lệ của Nhà nước về kinh doanh thương nghiệp, sắp xếp và tổ chức lại thị
trường, sớm lập lại trật tự, kỷ cương trên thị trường nội địa; tổ chức thực hiện
nghiêm ngặt việc đăng ký kinh doanh thương nghiệp.
4. Chuyển sang
kinh doanh xã hội chủ nghĩa đòi hỏi ngành Nội thương phải có đội ngũ cán bộ đủ
sức thực hiện nhiệm vụ được giao tăng cường bồi dưỡng về chính sách, nghiệp vụ
và phẩm chất cho cán bộ và nhân viên, nâng cao phẩm chất cách mạng và đổi mới
phong cách kinh doanh.
Phải tổ chức thật
tốt trong toàn ngành Thương nghiệp cuộc vận động làm trong sạch các tổ chức Đảng
và cơ quan Nhà nước; kết hợp các biện pháp kinh tế và tư tưởng, hành chính và tổ
chức, để bài trừ cho được mọi hiện tượng tiêu cực trong ngành. Kiên quyết thay
thế những cán bộ và nhân viên bất lực trong quản lý về kinh doanh. Xử lý nghiêm
minh về hành chính, kinh tế và hình sự những phần tử thoái hoá, biến chất.
IV
Hội đồng Bộ trưởng giao Bộ Nội thương chỉ đạo thực hiện việc chuyển hoạt
động nội thương sang hạch toán, kinh doanh xã hội chủ nghĩa theo Nghị quyết (dự
thảo) này. Chỉ đạo chặt chẽ và có trọng điểm, nhất là việc sắp xếp lại hệ thống
tổ chức kinh doanh từ Trung ương xuống đến cơ sở. Các ngành Tài chính, Ngân
hàng, Vật giá, Lao động - Thương binh và xã hội, và phải cần phối hợp chặt chẽ
với ngành Nội thương để kịp thời giải quyết những yêu cầu hợp lý của việc chuyển
hoạt động nội thương sang kinh doanh.
Uỷ ban Nhân dân
các cấp, theo sự hướng dẫn của Bộ Nội thương và các Bộ chủ quản, chỉ đạo các
ngành và các tổ chức kinh doanh ở địa phương phối hợp thực hiện một cách đồng bộ;
kịp thời sơ kết, rút kinh nghiệm để tất cả các đơn vị kinh doanh thương nghiệp
nhanh chóng vươn lên đổi mới kinh doanh và kinh doanh có hiệu quả.
Sau 6 tháng thực
hiện, Bộ Nội thương sơ kết báo cáo kết quả và kiến nghị với Hội đồng Bộ trưởng
những vấn đề cần bổ sung để hoàn chỉnh bản Nghị quyết (dự thảo) này.