|
ỦY BAN
THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI
-------
|
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
---------------
|
|
Số:
958/BC-UBTVQH13
|
Hà
Nội, ngày 16 tháng 10 năm 2015
|
BÁO CÁO
KẾT QUẢ GIÁM SÁT VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ
VÀ SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TẠI CÁC NÔNG, LÂM TRƯỜNG QUỐC DOANH GIAI ĐOẠN 2004 - 2014
Kính
gửi: Các vị Đại biểu Quốc hội
Thực hiện Nghị quyết số
74/2014/QH13 ngày 24/6/2014 của Quốc hội về Chương trình giám sát năm 2015 và
Nghị quyết số 820/NQ-UBTVQH13 ngày 17/10/2014 về thành lập Đoàn giám sát “Việc
thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất đai tại các nông, lâm
trường quốc doanh giai đoạn 2004 - 2014”, Ủy ban
thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Đoàn giám sát triển khai, thực hiện các hoạt
động:
Đoàn giám
sát xây dựng đề cương báo cáo với các nội dung, yêu cầu cụ thể, gửi
tới Chính phủ, các Bộ ngành, các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước và Ủy ban nhân
dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Ủy ban thường vụ Quốc hội và
Đoàn giám sát đã tổ chức các buổi làm việc, xem xét các báo cáo của Chính phủ,
các Bộ, ngành, các Tập đoàn, Tổng công ty và Binh đoàn 15 (thuộc Bộ Quốc
phòng)1.
Đoàn giám sát trực tiếp làm việc tại 27 huyện, 16 nông trường, 10 lâm
trường, 06 ban quản lý rừng thuộc 20 tỉnh, thành phố; tổ chức 02 cuộc hội
thảo tại thành phố Yên Bái - tỉnh Yên Bái (về thực trạng và giải pháp quản
lý, sử dụng đất lâm nghiệp) và tại thành phố Buôn Ma Thuột - tỉnh
Đắk Lắk (về thực trạng và giải pháp quản lý, sử dụng đất nông nghiệp) (chi
tiết xem phụ lục 1).
Đoàn giám sát làm việc
(lần thứ 2) với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài
nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính,
để làm rõ một số nội dung, số liệu và trách
nhiệm quản lý nhà nước về đất đai, đánh
giá hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai của các cơ quan Trung
ương, địa phương, các nông,
lâm trường, đơn vị được Nhà nước giao
đất.
Ngày 27/8/2015, Ủy ban
thường vụ Quốc hội và Đoàn giám sát đã tổ chức phiên giải trình, nghe Bộ
trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn, lãnh đạo Bộ Tài chính, Thanh tra Chính phủ, giải trình, làm rõ trách
nhiệm quản lý nhà nước về chỉ đạo, thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý,
sử dụng đất đai; hiệu quả quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường, công
ty nông, lâm nghiệp và ban quản lý rừng giai đoạn 2004 - 2014. Phiên giải trình
được phát thanh, truyền hình trực tiếp trong một ngày tại các kênh phát thanh,
truyền hình quốc gia và kênh truyền hình Quốc hội; thu hút được sự quan tâm của
đông đảo cử tri cả nước2.
Tại phiên họp lần thứ 41 (ngày
22/9/2015) các thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội đã
góp ý, hoàn thiện báo cáo giám sát.
Tại kỳ họp thứ 10 (khóa
XIII), Ủy ban thường vụ Quốc hội xin báo cáo trước Quốc
hội kết quả giám sát “Việc thực hiện chính sách, pháp
luật về quản lý và sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh giai
đoạn 2004 - 2014”:
Phần
thứ nhất
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH , PHÁT TRIỂN VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH, PHÁP
LUẬT VỀ QUẢN LÝ, SỬ DỤNG ĐẤT ĐAI TẠI CÁC NÔNG, LÂM TRƯỜNG GIAI ĐOẠN TRƯỚC NĂM
2004
I. Quá
trình hình thành, phát triển của nông, lâm trường quốc doanh
Sự hình thành của các nông, lâm trường quốc doanh được đánh dấu từ
sau hòa bình lập lại ở Miền Bắc - năm 1955. Với lịch sử 60 năm hình thành, phát
triển, các nông, lâm trường quốc doanh đã có những đóng góp tích cực vào sự
nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết việc làm, cải thiện đời sống cho
đồng bào dân tộc, ổn định chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội trên địa
bàn khu vực nông thôn, miền núi. Nhiều nông, lâm trường quốc doanh đã trở thành
nòng cốt phát triển một số ngành hàng nông, lâm sản quan trọng; tạo điều kiện
để hình thành và phát triển vùng sản xuất nguyên liệu tập trung, tạo thuận lợi
cho xây dựng cơ sở chế biến nông, lâm sản. Một số nông, lâm trường quốc doanh
đã làm tốt vai trò trung tâm kinh tế - kỹ thuật, ứng dụng tiến bộ khoa học,
công nghệ, cung cấp giống cây trồng, vật nuôi, dịch vụ kỹ thuật và tiêu thụ,
chế biến nông, lâm sản cho nhân dân trong vùng; thực hiện sản xuất kinh doanh
tổng hợp, gắn sản xuất với chế biến và thị trường tiêu thụ nông, lâm sản đạt
hiệu quả kinh tế cao, tạo được một số mô hình mới về công nghiệp hóa, hiện đại
hóa nông nghiệp, nông thôn. Các nông, lâm trường quốc doanh đã có những đóng
góp tích cực trong xây dựng cơ sở hạ tầng, hình thành các thị trấn, thị tứ,
trung tâm kinh tế - xã hội, góp phần làm thay đổi diện mạo khu vực nông
thôn, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng đồng bào dân tộc.
Quá trình phát triển của
nông, lâm trường quốc doanh trải qua nhiều giai đoạn, gắn với các nhiệm vụ, mục
tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Giai đoạn 1955-1975, nhiệm vụ
chủ yếu của nông, lâm trường là khai hoang, phục hóa đất đai, trồng rừng và
phát triển kinh tế theo mô hình tập trung, tập thể3. Giai
đoạn 1976-1986, là thời kỳ phát triển mạnh mẽ cả về quy mô và số lượng. Nông,
lâm trường quốc doanh được hình thành, phân bố rộng khắp cả nước, với 870 đơn
vị4.
Nhà nước giao cho các nông, lâm trường quản lý 7,5 triệu ha đất, bằng 23,2%
diện tích tự nhiên của cả nước (trong đó 457 nông trường với 1,2 triệu ha; 413
lâm trường với 6,3 triệu ha). Giai đoạn 1987- 2003, các nông, lâm trường quốc
doanh thực hiện đăng ký, sắp xếp, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động theo
Nghị định 388/1991/HĐBT. Từ 869 đơn vị (457 nông trường, 412 lâm trường), sắp
xếp lại còn 672 đơn vị (314 nông trường, 368 lâm trường).
Giai đoạn 2004 - 2014, là
giai đoạn thực hiện Nghị quyết 28/NQ-TW của Bộ Chính trị về tiếp tục sắp xếp,
đổi mới và phát triển nông, lâm trường quốc doanh. Năm 2005, cả nước có 444 nông,
lâm trường (186 nông trường, 256 lâm trường và 02 trung tâm nông - lâm nghiệp).
Đến cuối năm 2012, còn 387 nông, lâm trường (145 nông trường, 151 lâm trường,
91 ban quản lý rừng), giải thể 38 đơn vị. Đến tháng 12 năm 2012, tính cả 266
đơn vị, tổ chức không thuộc diện thực hiện sắp xếp theo Nghị quyết 28-NQ/TW, cả
nước có 653 doanh nghiệp nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng, vườn quốc gia và
khu bảo tồn thiên nhiên (200 công ty nông nghiệp, 164 công ty lâm nghiệp, 210
ban quản lý rừng, 79 vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên), được Nhà nước
giao quản lý, sử dụng 7.996.467 ha đất.
Thực hiện Nghị quyết
30-NQ/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao
hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp, đến tháng 12 năm 2014, các
công ty nông, lâm nghiệp đã bàn giao về cho địa phương 80.468 ha, tổng diện
tích đất do các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng, vườn quốc gia, khu
bảo tồn thiên nhiên quản lý còn 7.916.366 ha. Theo phương án sản xuất, dự kiến
các công ty nông, lâm nghiệp sẽ bàn giao cho địa phương từ 15 - 20% diện tích
đất hiện đang quản lý và sử dụng.
II. Tình
hình quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh trước năm
2004
1. Việc
đo đạc, cắm mốc, lập bản đồ, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Trước năm 2004, có 40/53
tỉnh, thành phố thực hiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các nông
trường, diện tích 311.392 ha (bằng 48,9% diện tích đất nông trường quản lý); có
28/47 tỉnh, thành phố cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các lâm trường,
diện tích 1.250.369 ha (bằng 25% diện tích đất lâm trường quản lý). Hồ sơ, tài
liệu bản đồ đất đai đều do các nông, lâm trường tự quản lý.
2. Thực
hiện giao đất, cho thuê đất
Theo quy định của pháp
luật, trước năm 2004, đất đai
giao cho các nông, lâm trường đều thuộc hình thức Nhà nước giao đất không thu
tiền sử dụng đất.
Do nhiều nguyên nhân,
trong một thời gian dài trước 2004,
đất đai do các nông, lâm trường quốc doanh quản lý, sử
dụng chủ yếu được giao trên bản đồ, không thực hiện
đo đạc, cắm mốc, xác định ranh giới cụ thể
trên thực địa. Vì vậy việc quản lý, sử dụng đất, giao
đất của chủ đất (các nông, lâm trường)
cũng không cụ thể; căn cứ để
quản lý, giao đất là các bản đồ có
độ chính xác thấp, hồ sơ giấy tờ cũ,
không được hiệu chỉnh. Hồ sơ giao đất, cho thuê đất chủ yếu được
lập và ban hành kèm theo các quyết định thành lập nông, lâm trường; do các
nông, lâm trường tự quản lý, ít được giao nộp cho các cơ quan quản lý đất đai
theo quy định.
3. Tình
hình vi phạm và giải quyết tranh chấp, lấn chiếm đất đai
Trước năm 2004, tình
trạng tranh chấp, lấn chiếm đất đai của các nông, lâm trường diễn ra khá phổ
biến. Theo báo cáo của Chính phủ, có 39/53 tỉnh, thành phố có các nông,
lâm trường bị lấn chiếm đất đai, với diện tích 297.678ha (đất nông trường
33.309 ha, đất lâm trường 264.369 ha); tại 24/53 tỉnh, thành phố có tranh chấp
đất đai tại các nông, lâm trường, với diện tích 61.038 ha (đất nông trường
2.238 ha, đất lâm trường 58.800 ha)5 (chi tiết tại phụ lục 6).
4. Kết
quả thu hồi đất của các nông, lâm trường, giải quyết đất ở, đất sản xuất cho
các hộ trên địa bàn nông, lâm trường quản lý
Quá trình rà soát, sắp xếp
lại doanh nghiệp, đã có 187 nông, lâm trường bàn giao đất cho địa phương quản
lý, diện tích 148.292 ha. Riêng các lâm trường, giai đoạn 1991 - 2000, có 232
đơn vị thuộc 47 tỉnh, thành phố đã giao 1.262.732 ha đất lâm nghiệp cho địa
phương quản lý.
5. Kết
quả sử dụng đất cho mục đích sản xuất, kinh doanh
Tính đến năm 2000, diện
tích đưa vào khai thác sử dụng của các nông trường là 545.995 ha (chiếm 85,8%
diện tích đất được giao quản lý); các lâm trường đã đưa vào sản xuất 4.425.792
ha / 5.000.794 ha6.
Phần
thứ hai
TÌNH HÌNH TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT VỀ QUẢN LÝ, SỬ
DỤNG ĐẤT ĐAI TẠI CÁC NÔNG, LÂM TRƯỜNG QUỐC DOANH GIAI ĐOẠN 2004 - 2014
I. Chủ
trương, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về quản lý, sử dụng đất đai
tại các nông, lâm trường
1.
Chủ trương, chính sách của Đảng
Thực hiện Nghị quyết Trung
ương 5, khóa IX và Nghị quyết các Đại hội Đảng toàn quốc khóa IX, X, XI về chủ
trương thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, các
nông, lâm trường quốc doanh đã được sắp xếp, tổ chức lại thành các công ty
nông, lâm nghiệp và ban quản lý rừng theo hướng đổi mới hình thức quản trị
doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất, kỹ thuật, hiệu quả sử
dụng bền vững tài nguyên đất đai, tài nguyên rừng, vườn cây lâu năm; hình thành
các vùng sản xuất nông, lâm nghiệp sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh,
thâm canh quy mô lớn, gắn chế biến với thị trường tiêu thụ; nâng cao hiệu quả
sản xuất và sức cạnh tranh; tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người lao
động, bảo vệ môi trường sinh thái và góp phần xoá đói, giảm nghèo...
Trong hơn 10 năm
(2003-2014), thực hiện chủ trương đẩy mạnh việc tiếp tục sắp xếp đổi mới, phát
triển nông, lâm trường quốc doanh, Bộ Chính trị đã ban hành các Nghị quyết số
28-NQ/TW ngày 16/6/2003 và Nghị quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 về tiếp tục
sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty
nông, lâm nghiệp7.
2.
Chính sách, pháp luật của Nhà nước
Liên quan đến chính sách
quản lý, sử dụng đất đai của các nông, lâm trường qua nhiều thời kỳ, đã có các
văn bản Luật được Quốc hội ban hành:
- Thời kỳ thi hành Luật
Đất đai (năm 1987), quy định Nhà nước giao đất cho các nông, lâm trường; các
nông, lâm trường có quyền giao lại một phần diện tích đất nông, lâm nghiệp cho
các hộ thành viên làm kinh tế gia đình.
- Thời kỳ thi hành Luật
Đất đai (năm 1993), quy định Nhà nước giao đất nông, lâm nghiệp cho tổ chức,
hộ gia đình, cá nhân sử dụng lâu dài và cho phép giao khoán đất sử dụng vào mục
đích sản xuất nông, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản trong các doanh nghiệp nhà
nước. Nhà nước thực hiện chuyển giao nông, lâm trường về cho địa phương quản
lý.
- Thời kỳ thi hành Luật
Đất đai (năm 2003), là giai đoạn xác định rõ quyền và nghĩa vụ của tổ chức sử
dụng đất nông, lâm nghiệp. Nhà nước thực hiện giao đất, cho thuê đất đối với
nông, lâm trường (trong đó có cơ chế giao đất không thu tiền; giao đất có thời
hạn, giao đất có thu tiền sử dụng đất; cho thuê đất trả tiền hàng năm và quy
định việc lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nông,
lâm trường; quy định việc giải quyết đất ở, đất sản xuất cho các hộ gia đình,
cá nhân là cán bộ, công nhân viên các công ty nông, lâm nghiệp.
- Thời kỳ thi hành Luật
Đất đai (năm 2013), là giai đoạn các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý
rừng phải thực hiện các yêu cầu quản lý chặt chẽ, hiệu quả tài nguyên đất đai
gắn liền nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả
hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng.
Ngoài ra, còn phải thực
hiện các quy định có liên quan tại luật Bảo vệ và phát triển rừng (năm 2004),
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp (năm 2008), Luật Thuế tài nguyên (năm 2009),
Luật Doanh nghiệp (năm 2014), Luật quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư sản
xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp (năm 2014)...
3.
Văn bản chỉ đạo, tổ chức thực hiện của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ,
ngành và địa phương (chi
tiết tại phụ lục 2)
- Chính phủ đã ban hành 18
Nghị định hướng dẫn thi hành luật, chính sách tài chính đất đai, sắp xếp, đổi
mới và phát triển nông, lâm trường quốc doanh, giao khoán đất nông, lâm nghiệp,
bảo vệ, phát triển rừng và nuôi trồng thủy sản...
- Thủ tướng Chính phủ ban
hành 12 Quyết định, 02 Chỉ thị và nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện
chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai, về sản xuất, kinh doanh tại
các nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng, khu bảo tồn, vườn
quốc gia...
- Các Bộ, ngành Trung ương
ban hành 20 Thông tư và nhiều văn bản hướng dẫn, triển khai thực hiện chính
sách, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về
quản lý, sử dụng đất đai và sắp xếp, đổi mới và phát triển nông, lâm trường
quốc doanh.
- Ban chỉ đạo sắp xếp, đổi
mới và phát triển nông, lâm trường quốc doanh được thành lập ở Trung ương (do
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm Trưởng ban và các thành
viên thuộc 10 Bộ, ngành); ở cấp tỉnh, thành phố (do Phó Chủ tịch UBND tỉnh làm
Trưởng ban, thành viên là các sở ngành). Các Ban chỉ đạo đã tiến hành
tập huấn, tuyên truyền chính sách, pháp luật và hướng
dẫn thực hiện chính sách, pháp
luật về đất đai cho cán bộ các cấp, lãnh đạo, cán bộ nghiệp vụ các
nông, lâm trường và người lao động.
- Các địa phương đã xây
dựng nhiều kế hoạch, chương trình, ban hành các cơ chế, chính sách của địa
phương về thực hiện quản lý, sử dụng đất đai, sắp xếp, đổi mới và phát triển
nông, lâm trường quốc doanh.
II. Tình
hình, kết quả thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai tại
các nông, lâm trường
1. Kết
quả thực hiện sắp xếp, đổi mới nông, lâm trường quốc doanh
1.1.
Triển khai thực hiện Nghị định 118/CP:
Thực hiện sắp xếp, đổi mới
nông, lâm trường quốc doanh theo Nghị định 118/CP, sẽ có 06 hình thức cho các
công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng: (1) Công ty 100% vốn nhà nước sản
xuất kinh doanh; (2) Công ty 100% vốn nhà nước sản xuất và cung ứng sản phẩm,
dịch vụ công ích; (3) Công ty cổ phần; (4) Công ty Trách nhiệm hữu hạn 2 thành
viên trở lên: (5) Đơn vị sự nghiệp - Ban quản lý rừng, vườn quốc gia, khu bảo
tồn thiên nhiên; (6) Đơn vị phải giải thể.
Đối tượng thực hiện sắp
xếp, đổi mới theo Nghị định 118/CP: Trước ngày Nghị định 118/CP có hiệu lực
(01/2/2015) có 08 địa phương và đơn vị có công ty nông, lâm nghiệp đã được Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt phương án sắp xếp, chuyển đổi phù hợp một trong các
hình thức sắp xếp quy định tại điểm 2, Nghị định 118, đây là các đối tượng
thuộc diện không phải sắp xếp lại8; còn 41 địa phương và đơn vị
thuộc diện đối tượng phải xây dựng phương án sắp xếp, đổi mới, trình Chính phủ
phê duyệt9.
Theo báo cáo của Bộ NNPTNT
(cơ quan thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về sắp xếp đổi mới nông, lâm
trường): Tiến độ thực hiện việc lập hồ sơ, thẩm định phương án tổng thể sắp
xếp, chuyển đổi các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng theo Nghị
định 118/CP: Đã có 34/41 địa phương, đơn vị trực thuộc Trung ương
hoàn thành việc xây dựng đề án, gửi lên Bộ chủ quản và Ban chỉ đạo Trung
ương. Ban chỉ đạo đã thẩm định xong phương án tổng thể cho 31 địa phương, đơn
vị; trình Thủ tướng Chính phủ 26 địa phương, đơn vị; Thủ tướng Chính phủ đã phê
duyệt 05 địa phương, đơn vị (Quảng Ninh, Quảng Bình, Bình Định, Khánh Hòa, Sóc
Trăng); còn 07 địa phương với 21 công ty chưa gửi hồ sơ thẩm định: Nam Định (02
công ty), Tuyên Quang (05 công ty), Bắc Giang (05 công ty), TP Hà Nội (01 công
ty), Thừa Thiên Huế (04 công ty), TP Hồ Chí Minh (02 công ty), Ninh Thuận (02
công ty)10.
1.2. Kết
quả thực hiện phương án sắp xếp, đổi mới
- Các nông trường, lâm
trường đã tiến hành việc rà soát chức năng, nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ, thực hiện việc sắp xếp, chuyển đổi thành các công ty nông nghiệp, công ty
lâm nghiệp và ban quản lý rừng theo đề án được phê duyệt. Một số đơn vị sản
xuất, kinh doanh thua lỗ kéo dài, hoặc có nhiều vi phạm về quản lý đất đai đã
thực hiện các thủ tục giải thể theo quy định.
Từ 186 nông trường (năm
2005), sắp xếp lại còn 145 công ty nông nghiệp (năm 2012); trong đó 105 công ty
chuyển đổi thành công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước làm chủ
sở hữu, 37 công ty cổ phần, 02 công ty chuyển đổi, thành lập công ty trách
nhiệm hữu hạn hai thành viên, 01 công ty liên doanh (giảm 40 đơn vị, trong đó
giải thể 22 đơn vị, hạ cấp 18 đơn vị).
Từ 256 lâm trường (năm
2005), đến năm 2012 sắp xếp, chuyển đổi còn 151 công ty trách nhiệm hữu hạn 1
thành viên thuộc sở hữu nhà nước (trong đó 138 đơn vị do tỉnh quản lý, 10
đơn vị do trung ương quản lý); 03 công ty cổ phần; thành lập mới 91 ban quản
lý rừng (sau đó giảm còn 87 ban quản lý); giải thể 14 đơn vị (chi tiết tại
phụ lục 7).
- Các công ty nông nghiệp,
công ty lâm nghiệp, ban quản lý rừng đã rà soát, xác định nhu cầu quản lý đất
đai, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất theo kế hoạch sản xuất, kinh doanh, dịch
vụ (theo đề án được phê duyệt). Các công ty, ban quản lý từng bước triển khai
thực hiện các phương án khai thác, sử dụng đất thông qua các hình thức tự tổ
chức sản xuất, khoán sử dụng đất, liên doanh, liên kết11.
- Các công ty nông, lâm
nghiệp, ban quản lý rừng đã tiến hành rà soát, làm rõ nhu cầu lao động, vốn để
thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; đánh giá tình hình tài chính
doanh nghiệp, cân đối thu, chi, các khoản nợ phải thu, phải trả. Trừ diện tích
giữ lại để tổ chức sản xuất kinh doanh, làm dịch vụ, từng đơn vị đã rà soát,
xác định cụ thể từng diện tích đất, giá trị vườn cây và cơ sở hạ tầng, làm các
thủ tục bàn giao cho địa phương (đất chưa sử dụng, đất ở, đất sử dụng cho các
mục đích công ích…)12.
Theo báo cáo của Bộ Tài
chính: Tổng giá trị tài sản của các công ty nông nghiệp là 39.773 tỷ đồng
(trong đó tài sản của Tập đoàn Công nghiệp Cao su 32.326 tỷ đồng); vốn chủ sở
hữu 23.170 tỷ đồng (riêng các công ty thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su là 17.607
tỷ đồng, chiếm 86,09%, các công ty thuộc Tổng công ty Cà phê 1.776 tỷ đồng,
chiếm 8,68%); vốn điều lệ 10.970 tỷ đồng. Bình quân, mỗi công ty nông nghiệp có
giá trị tài sản 141 tỷ đồng; nếu tính cả đơn vị phụ thuộc, thì bình quân mỗi
đơn vị có tài sản 90 tỷ đồng13.
Tổng giá trị tài sản các công ty lâm nghiệp là 3.905 tỷ
đồng; các khoản phải thu là 529 tỷ đồng; các khoản nợ là 1.833 tỷ đồng; tổng
doanh thu là 2.478 tỷ đồng; tổng lợi nhuận là 182 tỷ đồng; tổng nộp ngân sách
nhà nước trong 10 năm (2004-2014) là 276 tỷ đồng.
Về lao động, sau sắp xếp số lao động
giảm mạnh từ bộ máy quản lý đến người lao động trực tiếp. Đến 31/12/2000, số cán bộ, công nhân viên nông trường còn
173.932 người (cán bộ quản lý, nhân viên chiếm 10,8%, lao động phổ thông chiếm
89,2%). Số cán bộ, công nhân viên lâm trường 26.843 người, giảm 52,6% (cán bộ
quản lý, nhân viên chiếm 25%, lao động phổ thông chiếm 75%)14.
- Theo báo cáo của Chính
phủ, sau sắp xếp, phần lớn các công ty nông, lâm nghiệp hoạt động ổn định. Một
số doanh nghiệp thực hiện thí điểm cổ phần hóa, đổi mới cơ chế quản lý, quản
trị kinh doanh; chủ động trong sản xuất, kinh doanh, đa dạng hóa các nguồn vốn
huy động, bảo toàn và phát triển vốn của Nhà nước; tăng cường đầu tư khoa học,
kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, cải thiện thu
nhập và điều kiện sống của người lao động15. Nhiều công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên lâm nghiệp
đã tích cực lập quy hoạch sử dụng đất gắn với quy hoạch 3 loại rừng và kế hoạch
phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; bước đầu có chuyển biến tích cực
trong sản xuất, cải thiện thu nhập của người lao động; nhất là các đơn vị có
vùng nguyên liệu và thuận lợi về thị trường tiêu thụ sản phẩm.
2.
Tình hình quản lí, sử dụng đất của các nông, lâm trường, công ty nông, lâm
nghiệp, ban quản lý rừng, giai đoạn 2004 - 2014
2.1. Hiện
trạng sử dụng đất đai trước Nghị quyết 28-NQ/TW
Theo báo cáo của Chính
phủ, thời điểm năm 2003, quỹ đất Nhà nước giao cho 682 nông, lâm trường quản lý
là 7.996.467 ha16;
trong đó đất nông nghiệp chiếm 95,9% tổng diện tích (bao gồm 638.936 ha đất sản
xuất nông nghiệp, 6.980.183 ha đất lâm nghiệp, trong đó đất rừng sản xuất
2.418.773 ha, rừng phòng hộ 2.562.209 ha, rừng đặc dụng 1.999.237 ha); đất phi
nông nghiệp 89.710 ha (chiếm 1,1%); đất chưa sử dụng 236.618 ha (chiếm 3,0%)17 (chi
tiết tại phụ lục 9, 10 và 11).
Các nông, lâm trường quản
lý, sử dụng đất đai dưới các hình thức: Tự tổ chức sản xuất (bao gồm cả diện
tích giao khoán) 7.431.820 ha; liên doanh, liên kết 42.510 ha; góp vốn để sản
xuất, kinh doanh 508 ha; cho thuê, cho mượn, chuyển nhượng trái pháp luật
14.629 ha; bị lấn chiếm, tranh chấp, chồng lấn chưa giải quyết xong 78.486 ha; chưa
sử dụng, hoặc sử dụng vào các mục đích khác 428.515 ha.
Trong quá trình quản lý,
sử dụng đất, diện tích đất của các nông, lâm trường cũng có những biến động
không nhỏ, chủ yếu do thực hiện quy hoạch phát triển kinh tế- xã hội của các
địa phương (chi tiết tại phụ lục 3, 4, 5)18.
2.2. Hiện
trạng sử dụng đất đai sau khi thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW
2.2.1. Hiện trạng quản lý,
sử dụng đất
Theo báo cáo của Chính phủ
(số 314/BC-CP, ngày 25/6/2015), cả nước có 642 nông, lâm trường, đã được Nhà
nước giao đất, cho thuê đất với tổng diện tích 7.599.580 ha, chiếm 96% tổng
diện tích đất đang sử dụng (thời điểm năm 2014)19.
Tổng diện tích đất các
công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng đã tiến hành rà soát, lập quy
hoạch sử dụng khi triển khai thực hiện Nghị quyết 28 là 4.013.784 ha; trong đó
3.843.335 ha đất nông nghiệp (chiếm 95,8%); 74.082 ha đất phi nông nghiệp
(chiếm 1,8%); 96.367 ha đất chưa sử dụng, chiếm 2,4% (chi tiết tại các phụ
lục 8, 9, 11, 12)
2.2.2. Việc rà soát, điều
chỉnh quy hoạch, xây dựng phương án sử dụng đất
Quá trình xây dựng, thực
hiện đề án sắp xếp, đổi mới và phát triển nông, lâm trường quốc doanh theo Nghị
định 170/CP và Nghị định 200/CP của Chính phủ, các công ty nông, lâm nghiệp,
ban quản lý rừng tiến hành rà soát quỹ đất, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất
gắn với phương án sản xuất kinh doanh, phương án sử dụng lao động và phương án
tài chính, hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh của đơn vị.
Theo phương án tổ chức sản
xuất kinh doanh của các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng có
3.730.755 ha sử dụng để tự tổ chức sản xuất (bao gồm cả diện tích giao khoán); 41.972
ha thực hiện liên doanh, liên kết với tổ chức khác; 508 ha sử dụng để góp vốn
sản xuất, kinh doanh; 14.318 ha cho thuê, cho mượn; 73.900 ha chuyển nhượng
trái pháp luật, bị lấn chiếm, có tranh chấp chưa giải quyết xong; 152.330 ha
chưa sử dụng, hoặc sử dụng vào mục đích khác. Diện tích đất bàn giao cho địa
phương quản lý 531.501 ha.
Tuy đã được Ủy ban nhân
dân các tỉnh, thành phố phê duyệt phương án tổ chức sản xuất, kinh doanh,
phương án sử dụng đất, kế hoạch, yêu cầu thực hiện giao đất, cho thuê đất, thu
hồi đất của các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng sau chuyển đổi.
Nhưng qua thực tế, Đoàn giám sát nhận thấy: Bản chất việc quản lý, sử dụng đất
đai, các phương án, hình thức quản lý, sử dụng đất đai của các công ty nông,
lâm nghiệp, ban quản lý rừng hầu như không thay đổi. Việc chuyển đổi mô hình
công ty mới chỉ dừng lại trên đề án. Các công ty nông, lâm nghiệp mới chỉ
chuyển đổi tên, chưa thực sự thực hiện đầy đủ trách nhiệm quản lý, sử dụng đất
đai theo các quy định hiện hành của luật pháp và theo phương án quản lý, sử
dụng đất tại các đề án đã được phê duyệt.
2.2.3. Công tác đo đạc
bản đồ, xác định ranh giới, mốc giới sử dụng đất
Hiện cả nước có 447 tổ
chức đang quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp (kể cả các đơn vị ngoài đối
tượng phải sắp xếp theo Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị) đã được đo, vẽ
bản đồ các loại trong các thời kỳ khác nhau với tổng diện tích 5.942.000 ha
(chiếm 69,5% số tổ chức và 74,3% diện tích), trong đó có 62 tổ chức quản lý
diện tích 558.949 ha đã có bản đồ giải thửa được đo vẽ trước năm 1993, đến nay
hầu như không sử dụng được do đã biến động qua nhiều giai đoạn và không được
chỉnh lý, bổ sung. Có 385 tổ chức quản lý diện tích 5.344.631 ha đã có bản đồ
địa chính.
Theo báo
cáo của Chính phủ, phần lớn các công ty nông, lâm nghiệp ở các địa phương chưa
thực hiện việc rà soát, đo đạc xác định, cắm mốc giới đất đai để làm thủ tục
thực hiện chính sách theo quy định của luật pháp về giao đất, thuê đất, cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (trừ các công ty nông, lâm nghiệp trên địa
bàn các tỉnh Hà Tĩnh, Hòa Bình, Tuyên Quang).
Bản đồ địa chính được lập
theo đơn vị hành chính cấp xã (theo quy định), không lập riêng cho từng công ty
nông, lâm nghiệp, đất của các đơn vị chỉ mới được đo khoanh bao theo phạm vi
diện tích giao cho các nông, lâm trường trước khi sắp xếp lại theo Nghị quyết
28-NQ/TW. Vì chưa thể hiện đầy đủ, chi tiết các loại đất, chưa rõ, chưa chính
xác ranh giới sử dụng đất của các nông, lâm trường…nên sau khi sắp xếp lại, các
đơn vị này vẫn không thể xác định mốc giới, phạm vi quản lý, sử dụng đất đai
một cách chính xác.
Do thiếu bản đồ địa chính
có độ chính xác theo đúng quy định chuyên ngành nên việc giao đất, cho thuê
đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xác định và thực hiện nghĩa vụ tài
chính thực hiện chậm hoặc không thực hiện được; việc giải quyết các tranh chấp,
xử lý các vi phạm chính sách, pháp luật về đất đai kéo dài, không thể dứt điểm.
2.2.4.
Việc giao đất, cho thuê đất, thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai
Theo quy định của Luật đất
đai: Các nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp và ban quản lý rừng thực
hiện việc quản lý, sử dụng đất theo 03 hình thức: giao đất có thu tiền sử dụng
đất, giao đất không thu tiền sử dụng đất và thuê đất. Các nông, lâm trường, ban
quản lý rừng sau khi sắp xếp, chuyển đổi thành các công ty nông, lâm nghiệp,
hoặc đơn vị sự nghiệp công ích được giao quản lý rừng phòng hộ sẽ được Nhà nước
giao đất không thu tiền sử dụng đất với thời hạn ổn định lâu dài. Các nông, lâm
trường chuyển đổi thành doanh nghiệp khác sẽ phải chuyển sang hình thức Nhà
nước cho thuê đất trả tiền hàng năm, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất.
Tại Nghị quyết 28-NQ/TW
của Bộ Chính trị đã quy định rất rõ yêu cầu đổi mới cơ chế quản lý, sử dụng
đất: Nông, lâm trường có chức năng, nhiệm vụ sản xuất kinh doanh là chính thì
chuyển sang thuê đất của Nhà nước và được hưởng chính sách khuyến khích đầu tư
trong nước. Nông, lâm trường chuyển sang đơn vị sự nghiệp có thu thì được Nhà
nước giao đất không thu tiền sử dụng đất. Đối với diện tích đất các nông, lâm
trường đã giao khoán đến hộ công nhân và người lao động, nếu thực hiện đúng hợp
đồng, sử dụng đúng mục đích, phù hợp quy hoạch thì hộ nhận khoán được tiếp tục
sử dụng đất theo hợp đồng đã ký kết và có điều chỉnh, bổ sung phù hợp trách
nhiệm quản lý đất của nông, lâm trường. Những diện tích khoán trắng cho người
nhận khoán (thực chất là cho thuê đất) thì phải thu hồi để chuyển sang hình
thức giao đất, cho thuê đất theo quy định của pháp luật.
Qua báo cáo của Chính phủ,
đến năm 2014, với 653 nông, lâm trường đang quản lý, sử dụng 7.916.366 ha đất,
Nhà nước đã thực hiện thủ tục giao đất cho 642 đơn vị, diện tích 7.599.580 ha
với các hình thức giao đất không thu tiền sử dụng đất, giao đất có thu tiền sử
dụng đất và cho thuê đất. Trong đó, giao đất có thu tiền sử dụng đất cho 04 đơn
vị với diện tích 2.029 ha, cho thuê đất đối với 112 đơn vị với diện tích
472,709 ha, giao đất không thu tiền sử dụng đất đối với 526 đơn vị với diện
tích 7.124.842 ha.
Trong tổng số 7.124.842 ha
đất đã được giao theo hình thức không thu tiền sử dụng đất có 5.143.653 ha
thuộc 284 ban quản lý rừng, vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên tiếp tục
thuộc diện giao đất không thu tiền sử dụng đất; còn lại 1.981.189 ha thuộc 242
đơn vị thuộc diện phải chuyển đổi sang hình thức giao đất có thu tiền sử dụng
đất hoặc thuê đất nhưng chưa thực hiện20.
Theo báo cáo của Bộ Tài
chính, sau khi thực hiện rà soát, sắp xếp lại theo Nghị quyết 28, đến ngày
31/12/2013, cả nước còn 408 đơn vị; trong đó có 156 công ty nông nghiệp, 163
công ty lâm nghiệp, 89 ban quản lý rừng (chưa tính các đơn vị thuộc Bộ Quốc
phòng, Bộ Công an). Tổng diện tích đất 408 đơn vị đang quản lý, sử dụng là
4.013.784 ha; trong đó đất nông, lâm nghiệp 3.843.335 ha (chiếm 95,75% tổng
diện tích); đất phi nông nghiệp 74.082 ha (chiếm 1,85%); đất chưa sử dụng
96.367 ha (chiếm 2,4%).
Qua giám sát thấy rằng:
Mới có 112 nông, lâm trường đã thực hiện chuyển sang thuê đất, với diện tích
472.709 ha; 04 nông, lâm trường chuyển sang giao đất có thu tiền sử dụng đất
với diện tích 2.029 ha (đây là các đơn vị đã thực hiện đúng nghĩa vụ tài chính
đất đai); còn 242 nông, lâm trường, đang quản lý sử dụng 1.981.189 ha đất,
nhưng chưa thực hiện chuyển sang diện thuê đất, hoặc giao đất có thu tiền. Điều
này chứng tỏ việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng đất
đai của các cơ quan, cấp chính quyền và các công ty nông, lâm nghiệp là chưa
nghiêm, chưa đúng pháp luật.
Tại phiên giải trình trước
Ủy ban thường vụ Quốc hội (ngày 27/8/2015), Bộ Tài chính và Bộ Tài nguyên và
môi trường lý giải nguyên nhân dẫn đến kết quả thu tiền sử dụng đất, tiền thuê
đất rất hạn chế so với diện tích đất thuộc diện có thu tiền, chủ yếu là do: Phần
lớn các nông, lâm trường thực hiện nhiệm vụ sản xuất nông, lâm nghiệp trên địa
bàn miền núi, biên giới, vùng có điều kiện kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn,
được hưởng chính sách ưu đãi và đặc biệt ưu đãi đầu tư, được miễn nộp tiền sử
dụng đất, tiền thuê đất từ 07 năm đến 15 năm (theo quy định tại Nghị định số
142/2005/NĐ-CP ngày 14/11/2005 và Nghị định số 121/2010/NĐ-CP ngày 30/12/2010
của Chính phủ. Một số nông, lâm trường sau khi được sắp xếp, chuyển sang thuê
đất có dự án đầu tư được cấp có thẩm quyền phê duyệt cũng thuộc đối tượng được
hưởng chính sách ưu đãi về đất đai21. Một số đơn vị tuy đã thực hiện sắp xếp,
chuyển đổi mô hình nhưng chưa điều chỉnh, hoàn thiện hồ sơ đất đai, nên không
đủ căn cứ để thực hiện nghĩa vụ tài chính đất đai. Diện tích phải nộp tiền sử
dụng đất, tiền thuê đất của các doanh nghiệp là không đáng kể so với diện tích
được giao quản lý, sử dụng (chủ yếu là đất trụ sở, nhà xưởng, cơ sở sản xuất,
kinh doanh.
2.2.5. Kết quả cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất
Theo báo cáo của Chính
phủ, đến 31/12/2014, cả nước có 369 nông, lâm trường đã được cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất (đạt 56,5%) với tổng số 4.106 giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất; tổng diện tích đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là
3.660.429 ha (đạt 45,8% diện tích cần cấp)22.
2.2.6. Kết quả thực hiện
cổ phần hóa
Đến nay, cả nước đã thực
hiện cổ phần hóa vườn cây, rừng trồng gắn với cổ phần hóa cơ sở chế biến tại 32
đơn vị. Các đơn vị được cổ phần hóa hiện quản lý, sử dụng 72.843 ha đất (giảm
33.471 ha, do bàn giao về cho các địa phương). Các đơn vị cổ phần hóa đã thực
hiện chuyển sang thuê đất với diện tích 47.461 ha (đạt 65,2%); diện tích đã cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 47.662 ha (đạt 65,4%); diện tích bàn giao
tiếp về địa phương 5.735 ha.
2.2.7. Việc xử lý tranh
chấp, lấn chiếm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai
Từ báo cáo Chính phủ và
các địa phương cho thấy: Tình trạng tranh chấp, vi phạm pháp luật về quản lý,
sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp vẫn diễn ra
thường xuyên, trong thời gian dài và nhiều vụ việc phức tạp. Các hình thức vi
phạm chủ yếu là: lấn chiếm đất đai, cho thuê, cho mượn đất, chuyển mục đích,
chuyển nhượng đất trái pháp luật. Tình hình này khá phổ biến tại các tỉnh khu
vực Tây Nguyên và một số tỉnh miền Đông Nam Bộ. Hiện cả nước có 54 công ty
nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng đang vi phạm chính sách đất đai, trong đó
diện tích có tranh chấp 18.315 ha; 76 đơn vị xảy ra tình trạng lấn chiếm, với
diện tích 59.668 ha; 34 đơn vị đang cho mượn, chuyển nhượng đất, với diện tích
5.034 ha; 06 đơn vị đang cho thuê lại đất với diện tích 8.764 ha.
Tuy nhiên, qua giám sát
cho thấy diện tích bị lấn chiếm, tranh chấp ở các địa phương lớn hơn rất nhiều23.
2.2.8. Công tác thanh
tra, kiểm toán
- Về công tác thanh tra:
Theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ: Giai đoạn 2004 - 2014, đã thực hiện 08
cuộc thanh tra có liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm
trường. Qua thanh tra, đã chấn chỉnh về quản lý, hoàn thiện cơ chế, chính sách
pháp luật liên quan đến lĩnh vực quản lý đất đai; phát hiện sai phạm về kinh tế
229 tỷ đồng và 679.056 ha đất; kiến nghị thu hồi nộp ngân sách nhà nước 126 tỷ
đồng, kiến nghị xử lý khác 103 tỷ đồng. Tại các kết luận thanh tra, đã kiến
nghị cơ quan có thẩm quyền chấn chỉnh công tác quản lý nhà nước; kiểm điểm làm
rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể sai phạm để xử lý theo quy định của pháp luật;
nghiên cứu hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai.
Theo báo cáo của Bộ Tài
nguyên & Môi trường, ngày 9 tháng 4 năm 2012, Bộ Tài nguyên và Môi trường
đã ban hành Quyết định số 441/QĐ-BTNMT về kế hoạch thực hiện thanh tra việc
quản lý, sử dụng đất của các nông, lâm trường và các công ty được chuyển đổi từ
nông, lâm trường. Trong tổng số 55 tỉnh, thành phố có nông, lâm trường, có 04
tỉnh, thành phố đã phối hợp cùng các Bộ, ngành chức năng tiến hành thanh tra (Hà
Nội, Hòa Bình, Lâm Đồng, Kiên Giang); 02 tỉnh không tiến hành thanh tra (Hà
Tĩnh, Điện Biên), các địa phương còn lại tự tổ chức thanh tra. Đến nay có
41 tỉnh, thành phố hoàn thành kế hoạch thanh tra, có báo cáo kết luận đối với
79/99 đơn vị được thanh tra (đạt 79,8%) kế hoạch; còn 12 tỉnh với 20 đơn vị
được thanh tra chưa thực hiện xong (chiếm 20,2%).
Theo báo cáo kết quả thanh
tra tại các địa phương, đa số các đơn vị được thanh tra chưa thực hiện tốt công
tác quản lý, sử dụng đất trong các nông, lâm trường quốc doanh, các công ty
nông, lâm nghiệp24.
- Về công tác kiểm toán:
Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, từ năm 2004 đến năm 2008, Kiểm toán Nhà
nước chưa tổ chức các cuộc kiểm toán liên quan đến quản lý, sử dụng đất
đai tại các nông, lâm trường; giai đoạn 2009 - 2014 , Kiểm toán Nhà nước
đã lồng ghép nội dung liên quan đến quản lý, sử dụng đất đai vào các cuộc
kiểm toán tại 09 tập đoàn, tổng công ty và một số công ty có sử dụng đất nông,
lâm nghiệp.
3.
Về hình thức tổ chức sử dụng đất và hiệu quả sử dụng đất đai
3.1. Tại các công ty nông
nghiệp
Trước khi sắp xếp, diện
tích đất các công ty nông nghiệp quản lý 567.675 ha; trong đó đất sản xuất nông
nghiệp 457.455 ha, đất lâm nghiệp 69.754 ha, đất phi nông nghiệp 30.283 ha, đất
chưa sử dụng 10.183 ha. Diện tích đất dự kiến giao về địa phương 50.456 ha.
Sau sắp xếp (năm 2012),
diện tích các công ty nông nghiệp quản lý 630.834 ha (tăng 63.159 ha), trong đó
đất sản xuất nông nghiệp 475.000 ha, đất lâm nghiệp 80.304 ha, đất phi nông
nghiệp 50.081 ha, đất chưa sử dụng 25.449 ha. Diện tích đất dự kiến giao địa
phương 113.985 ha, tăng 63.120 ha (chi tiết xem phụ lục 15).
Diện tích đất các công ty
đã đưa vào tổ chức sản xuất 561.095 ha (chiếm 88,9% tổng diện tích được giao);
trong đó diện tích tự tổ chức sản xuất 376.500 ha, chiếm 67,1% (chủ yếu ở các
công ty thuộc ngành cao su, các công ty thuộc Bộ quốc phòng); diện tích giao
khoán cho hộ gia đình tổ chức sản xuất là 132.339 ha (chiếm 23,6%); diện tích
liên doanh, liên kết 18.824 ha (chiếm 3,4%).
Tổng số nộp ngân sách Nhà
nước 1.533 tỷ đồng (trong đó Tập đoàn Công nghiệp Cao su nộp 1.308 tỷ đồng).
Tổng lợi nhuận 3.701 tỷ đồng (trong đó lợi nhuận của Tập đoàn Công nghiệp cao
su 3.371 tỷ đồng). Một số công ty có kết quả doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân
sách hàng năm tăng nhanh, chủ yếu do có phương thức tổ chức sản xuất, kinh
doanh hiệu quả, có ứng dụng khoa học, công nghệ vào sản xuất, gắn vùng nguyên
liệu với công nghiệp chế biến và tiêu thụ sản phẩm25. Ở các
đơn vị này, thu nhập của người lao động sau khi thực hiện sắp xếp tăng lên rõ
rệt26 (chi tiết xem phụ lục số 18).
Hầu hết công ty nông nghiệp
sau sắp xếp đã ổn định sản xuất, tích cực đầu tư phát triển vùng nguyên liệu, ứng
dụng khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, từng bước thực hiện quy hoạch sử dụng đất
theo phương án sản xuất, kinh doanh. Một số mô hình có hiệu quả: Cây cà phê ở
Tây Nguyên; cây cao su ở các tỉnh Đắk Lắk, Kon Tum, Gia Lai, vùng Đông Nam Bộ
và duyên hải Nam Trung Bộ, Bắc Trung Bộ; cây mía ở Thanh Hóa, Nghệ An; dứa và
cây ăn quả ở Ninh Bình, Hòa Bình, Thanh Hóa; cây lúa ở Cần Thơ, Kiên Giang,
Ninh Bình, Nam Định; cây chè ở Lâm Đồng, Hà Tĩnh…Một số công ty chăn nuôi hình
thành mô hình khép kín từ đầu tư vùng nguyên liệu, sản xuất gắn với chế biến và
tiêu thụ sản phẩm như: Công ty sữa Lâm Đồng, Công ty sữa Mộc Châu, chuỗi Công
ty thực phẩm TH Truemilk (ở Nghệ An, Thanh Hóa), mô hình chăn nuôi bò ở miền
Trung...
3.2. Tại các công ty lâm
nghiệp
Trước sắp xếp, tổng diện
tích các công ty lâm nghiệp quản lý 4.091.000 ha. Sau sắp xếp (đến năm 2012),
tổng diện tích các công ty lâm nghiệp quản lý 2.222.330 ha (giảm 1.868.670
ha); trong đó: đất nông nghiệp 49.812 ha; đất lâm nghiệp 2.062.340 ha; đất khác
110.178 ha. Đất giao về địa phương quản lý 415.125 ha (chi tiết xem phụ
lục 16).
Diện tích đất lâm nghiệp
tự tổ chức sản xuất: Trước sắp xếp, diện tích các công ty tự tổ chức
sản xuất chiếm khoảng 81% so với tổng diện tích đất được giao quản lý. Sau
sắp xếp tỷ lệ này còn 66,5% (1.479.998 ha).
Hình thức tự tổ chức sản xuất đã tạo nên diện tích rừng
liền vùng, dễ quản lý, hạn chế xâm hại, lấn chiếm, ngăn chặn tình trạng tùy tiện
chuyển đổi mục đích sử dụng đất; đồng thời tạo điều kiện tổ chức sản xuất tập
trung, khối lượng sản phẩm hàng hóa lớn, chủ động quản lý về sản xuất và kỹ thuật.
Tuy nhiên, hình thức quản lý này chưa huy động được nguồn lực sẵn có trong nhân
dân. Một số công ty lâm nghiệp do thiếu nguồn lao động, tiền vốn, dẫn đến một số
diện tích rừng, đất lâm nghiệp lâm vào tình trạng không có người quản lý.
+ Diện tích đất các công
ty lâm nghiệp thực hiện giao khoán là 667.500 ha, chiếm 30,0% tổng diện tích
đất các công ty đang quản lý. Các hình thức khoán đang áp dụng: khoán theo chu
kỳ kinh doanh; khoán theo năm; khoán theo công đoạn. Ngoài thực hiện khoán theo
Nghị định 01/CP (1995), Nghị định 135/CP (2005), một số công ty lâm nghiệp còn
thực hiện giao khoán và quy định hưởng lợi theo Quyết định 178/2001/QĐ-TTg ngày
12/11/2001 của Thủ tướng Chính phủ.
+ Diện
tích liên doanh, liên kết của các lâm trường là 23.102 ha, giảm 10.588
ha so với trước sắp xếp.
+ Diện tích đất cho thuê,
cho mượn sau khi sắp xếp giảm 3.026 ha (78,8%); diện tích đất tranh chấp, lấn
chiếm giảm 39.953 ha (83,7%). Nguyên nhân chủ yếu do các địa phương tăng cường
việc rà soát, đo đạc đất đai của các công ty lâm nghiệp, thực hiện cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất, nên các diện tích đất tranh chấp, lấn chiếm được
rà soát, xử lý.
Về hiệu quả kinh tế, xã
hội: Tổng giá trị tài sản của các công ty lâm nghiệp là 3.905 tỷ đồng (tăng 943
tỷ so với trước sắp xếp); vốn chủ sở hữu 1.654 tỷ đồng, tăng 88 tỷ đồng (chưa
tính giá trị thực tế cây trồng, rừng trồng); vốn điều lệ 1.349 tỷ đồng, tăng
530 tỷ đồng so với trước sắp xếp. Các khoản phải thu 529 tỷ đồng (tăng 165 tỷ
đồng); khoản nợ phải trả 1.833 tỷ đồng (tăng 340 tỷ đồng). Tổng số nộp Ngân
sách Nhà nước 276 tỷ đồng, tăng 20 tỷ đồng so với trước sắp xếp. Tổng doanh thu
2.478 tỷ đồng, tăng 1.841 tỷ đồng so với trước sắp xếp. Tổng lợi nhuận 182 tỷ
đồng, tăng 97 tỷ đồng so với trước sắp xếp (chi tiết xem phụ lục số 18).
Trước sắp xếp, doanh thu
bình quân 01 lâm trường là 3,9 tỷ đồng; số lâm trường kinh doanh có lãi chiếm
72,9% tổng số lâm trường, bình quân tiền lãi 01 lâm trường là 796 triệu đồng;
số lâm trường thua lỗ chiếm 27,1% tổng số lâm trường, bình quân tiền lỗ 01 lâm
trường 331 triệu đồng. Sau khi sắp xếp, năm 2011, doanh thu bình quân 01 công
ty lâm nghiệp 17,2 tỷ đồng; số đơn vị có lãi chiếm 77,8% tổng số công ty lâm
nghiệp; bình quân tiền lãi 01 công ty lâm nghiệp 1,86 tỷ đồng; số đơn vị thua
lỗ chiếm 22,2 % tổng số công ty lâm nghiệp, bình quân tiền lỗ 01 công ty lâm
nghiệp 766,6 triệu đồng.
Theo báo cáo của Chính phủ, bước đầu
đã xuất hiện một số mô hình công ty lâm nghiệp thực hiện hoạt động kinh doanh
khép kín từ bảo vệ rừng, trồng rừng, khai thác, chế biến, tiêu thụ lâm sản và
các hoạt động khác trên cơ sở khai thác các lợi thế của công ty, sản xuất kinh
doanh có lãi, quy mô doanh thu tăng trong vài năm gần đây, như: Công ty Lâm -
Công nghiệp Long Đại tỉnh Quảng Bình, Công ty Lâm nghiệp Bến Hải, Quảng Trị,
Công
ty Lâm nghiệp Bắc Kạn27…
Tuy nhiên, gần đây tình
hình hoạt động sản xuất, kinh doanh của nhiều công ty lâm nghiệp tiếp tục gặp
khó khăn do thiếu vốn, địa bàn quản lý rộng, nhiệm vụ chủ yếu là quản lý rừng
tự nhiên, nhưng không còn nguồn thu từ khai thác gỗ rừng tự nhiên (dừng chỉ
tiêu khai thác gỗ rừng tự nhiên từ năm 2013), diện tích rừng trồng xa thị
trường tiêu thụ, chi phí vận chuyển chiếm phần lớn trong giá thành sản phẩm gỗ
nguyên liệu, kinh doanh rừng trồng sản xuất không có lãi, doanh thu giảm mạnh28 (Chi
tiết xem phụ lục 13 và 14).
3.3. Tại các công ty THHHMTV thuộc
Binh đoàn 15- Bộ Quốc phòng:
Binh đoàn 15 thành lập năm 1985, có 08
công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên (với 161 điểm, đóng trên địa bàn các
tỉnh Gia Lai, Kon Tum và Quảng Bình), được giao 385.606 ha đất nông nghiệp.
Toàn bộ diện tích đất giao cho Binh đoàn quản lý, sử dụng đã hoàn thành việc rà
soát, đo đạc, cắm mốc giới, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xây dựng hồ
sơ, dữ liệu, bản đồ từ năm 2011. Thường xuyên thực kiện kiểm kê đất đai; bảo
đảm quản lý diện tích đất được Nhà nước giao chặt chẽ, đúng quy định của luật
pháp. Diện tích bị lấn chiếm, có tranh chấp rất thấp (khoảng 138.000m2).
Theo báo cáo của Bộ tư
lệnh Binh đoàn 1529:
Trồng, chăm sóc, khai thác 42.496ha cây cao su, 370 ha cây cà phê, 70 ha lúa
nước; xây dựng 06 nhà máy chế biến mủ cao su (công suất 40.000 tấn/ năm); 01
nhà máy phân vi sinh (công suất 15.000 tấn/ năm); khối lượng sản phẩm hàng năm:
35.000 tấn cao su quy khô (bình quân năng suất 1.6 tấn/ha); 1.000 tấn cà phê
nhân xô (bình quân năng suất 2,7 tấn/ha); 15.000 tấn phân bón các loại; tạo
việc làm và thu nhập ổn định cho 17.000 lao động (trong đó khoảng 7.000 lao
động người dân tộc thiểu số). Xây dựng và ổn định 09 cụm, 255 điểm dân cư dọc
tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia. Xây dựng, chuyển giao nhiều cơ sở hạ tầng
phục vụ sản xuất và đời sống, sinh hoạt của nhân dân (đường giao thông, trạm xá
quân - dân y, hồ, đập, kênh mương thủy lợi, trường học, hệ thống thông tin,
truyền thanh); xây dựng nhiều mô hình sản xuất hiệu quả. Tích cực tham gia công
tác xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới. Góp phần xây dựng, củng cố hệ
thống chính trị, chính quyền cấp cơ sở vững mạnh; bảo đảm phát triển kinh tế
gắn với ổn định trật tự, an toàn xã hội, giữ vững chủ quyền, an ninh quốc gia.
Phần
thứ ba
ĐÁNH GIÁ CHUNG VÀ CÁC KIẾN NGHỊ
I. Đánh
giá chung
1.
Về việc ban hành chủ trương, chính sách, pháp luật
1.1.
Những kết quả đạt được
Thực hiện Nghị quyết
của Đảng, cùng với sự ra đời của Luật Đất đai năm 2003, Luật Bảo vệ và Phát
triển rừng năm 2004, Luật Đất đai năm 2013, Luật doanh nghiệp năm 2014... và
các văn bản dưới luật đã từng bước hình thành khung pháp lý và chính sách cơ
bản cho quản lý, sử dụng đất đai.
- Qua giám sát cho thấy,
việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý, sử dụng đất đai
của các nông, lâm trường, các công ty nông, lâm nghiệp được ban hành kịp thời,
là cơ sở pháp lý quan trọng để sắp xếp, đổi mới và phát triển nông, lâm trường
quốc doanh giai đoạn 2004 - 2014.
- Nội dung các chính
sách, pháp luật đã được xây dựng tương đối phù hợp với tình hình thực tiễn
chuyển đổi mô hình, cơ chế hoạt động của các nông, lâm trường, các công ty
nông, lâm nghiệp trong từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội. Các quy định
của pháp luật ngày càng chặt chẽ, có tính hiệu lực cao qua các giai đoạn.
- Các quy định của pháp
luật về quản lý đất đai đã xác định rõ quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân
sử dụng đất, trong việc thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai nên đã nâng cao
được vai trò, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân cũng như ý thức sử dụng tiết
kiệm nguồn lực về đất đai của các doanh nghiệp, nông lâm trường so với thời
gian trước đây, nhờ đó đã góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất, quản lý tài
nguyên rừng, bảo vệ môi trường.
1.2.
Những tồn tại, hạn chế
- Quá trình quản lý, sử
dụng đất của các nông, lâm trường, đã trải qua nhiều lần thay đổi luật đất đai
và các quy định, chính sách đất đai, nhưng việc ban hành văn bản quy phạm pháp
luật, hướng dẫn, tổ chức thực hiện của các bộ, ngành còn chậm, chưa đồng bộ;
tính ổn định của văn bản chưa cao, nhiều nội dung tại các Nghị định, Thông tư
thường xuyên có sửa đổi, bổ sung, gây khó khăn trong việc triển khai thực hiện.
- Chủ trương chính sách
sắp xếp, đổi mới nông, lâm trường quốc doanh thời gian qua mới chủ yếu làm thay
đổi hình thức tổ chức quản lý, chưa làm thay đổi căn bản cơ chế quản lý và quản
trị doanh nghiệp nên chưa tạo được sự chuyển biến căn bản theo mục tiêu đề
ra. Do buông lỏng quản lý, áp dụng không đúng chủ trương chính sách khoán nên
một số nông, lâm trường không còn thực chất là doanh nghiệp nhà nước, nhưng vẫn
áp dụng cơ chế chính sách sắp xếp, đổi mới như nhau là không phù hợp30.
- Việc ban hành một số
chính sách quản lý lao động, tổ chức sản xuất, quản lý đất nông, lâm nghiệp theo
kiểu hành chính, mệnh lệnh đã làm hạn chế quyền chủ động, sáng tạo của doanh
nghiệp trong sản xuất kinh doanh, gây nên những hậu quả lâu dài và phức tạp,
rất khó khắc phục trong quản lý, sử dụng đất đai của các nông, lâm trường31.
- Đối tượng sản xuất của
các công ty nông, lâm nghiệp là cây trồng và vật nuôi, tư liệu sản xuất chủ yếu
là đất đai. Nhưng trong thời gian qua, việc bán vườn cây, đàn gia súc ở một số
nông, lâm trường chưa tính toán đến giá trị quyền sử dụng đất, hoặc khi cổ phần
hóa nhưng không đề cập đến giá trị quyền sử dụng đất đã gây ra những mâu thuẫn
mà đến nay vẫn chưa xử lý được.
2.
Về công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý, sử dụng đất đai
của các nông, lâm trường
2.1.
Những kết quả đạt được
Công tác kiểm tra, thanh
tra việc quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường đã được lồng ghép
trong việc chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra thi hành pháp luật đất đai nói chung và
các cuộc thanh tra chuyên ngành, phối hợp thanh tra giữa Bộ Nông nghiệp &
PTNT với Bộ Tài nguyên & môi trường, Thanh tra Chính phủ. Qua thanh tra,
kiểm tra, đã phát hiện, xử lý nhiều sai phạm trong quản lý, sử dụng đất đai.
Chính phủ, các Bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các cấp ngày càng quan tâm hơn trong
chỉ đạo công tác thanh tra, kiểm tra thực hiện các quy định của pháp luật đất
đai, giải quyết tranh chấp, xử lý các vi phạm về quản lý và sử dụng đất của các
nông, lâm trường. Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp đã có chương trình giám
sát thi hành pháp luật đất đai đối với nông, lâm trường.
2.2. Những
tồn tại, hạn chế
- Từ tình hình thực hiện
trách nhiệm thanh tra, kiểm toán cho thấy: Công tác thanh tra, kiểm toán các
cấp còn hạn chế, chưa chủ động phát hiện các vấn đề, vi phạm trong quản lý, sử
dụng đất đai của các nông, lâm trường, trong khi tình hình quản lý, sử dụng đất
đai tại các nông, lâm trường có nhiều biến động và diễn biến phức tạp. Thanh
tra Chính phủ chưa thực hiện thanh tra chuyên đề về thực hiện chính sách, pháp
luật về quản lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường, công ty nông, lâm
nghiệp. Các cơ quan kiểm toán cũng chưa tổ chức kiểm toán chuyên đề đối với các
nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp. Tình trạng không chấp hành, chậm
khắc phục theo các kết luận thanh tra, kiểm toán khá phổ biến.
- Chất lượng công tác kiểm
tra, thanh tra, giám sát giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm pháp luật đối với
đất đai tại các nông, lâm trường còn hạn chế, chưa kịp thời; có nơi, có việc có
biểu hiện buông lỏng trách nhiệm. Nhiều vụ tranh chấp, lấn chiếm đất đai tồn
tại nhiều năm không được giải quyết dứt điểm, ảnh hưởng xấu đến sản xuất, kinh
doanh của đơn vị và tình hình xã hội của địa phương.
- Mối quan hệ trong việc
thực hiện chức năng quản lý nhà nước, trong công tác thanh tra, kiểm tra giữa
các Bộ, ngành với Ủy ban nhân dân các địa phương có nông, lâm trường chưa thật
đồng bộ, thiếu kịp thời, chưa làm rõ trách nhiệm của các cấp, ngành, cơ quan
chủ quản và địa phương trong giải quyết các tồn tại, vướng mắc về quản lý, sử
dụng đất đai của các nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp.
3.
Về công tác tổ chức thực hiện của các địa phương
3.1.
Những kết quả đạt được
Các địa phương đã có nhiều
cố gắng trong quản lý đất đai nông, lâm trường: tổ chức rà soát quỹ đất đai,
điều chỉnh quy hoạch, phương án sử dụng đất; xác định ranh giới sử dụng; đo đạc
lập bản đồ, thực hiện thủ tục giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, đăng ký cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm; thực
hiện các nhiệm vụ chuyên ngành theo chỉ đạo của Chính phủ và cơ quan Trung
ương; các cơ quan quản lý nhà nước đã phối hợp với các nông, lâm trường, các cơ
quan chủ quản để thực hiện chính sách, pháp luật đất đai.
3.2.
Những tồn tại, hạn chế
Việc tổ chức, thực hiện
chính sách, pháp luật trong quản lý đất đai của nông, lâm trường chủ yếu thuộc
trách nhiệm của chính quyền địa phương, nhưng thực tế công tác quản lý đất đai
của các địa phương đang còn nhiều tồn tại:
- Công tác tuyên truyền,
phổ biến, giáo dục pháp luật đất đai chưa được triển khai đồng đều ở các khu
vực, nhiều nơi còn mang tính hình thức, kém hiệu quả, nhất là các vùng sâu,
vùng xa, vùng có đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đây chính là địa bàn của
phần lớn các nông, lâm trường và công ty nông, lâm nghiệp.
- Công tác kiểm tra, thanh
tra việc thi hành pháp luật về đất đai tại nông, lâm
trường chưa được chỉ đạo thường xuyên; vai
trò của Ủy ban nhân dân các cấp trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các sai
phạm trong quản lý, sử dụng đất tại các nông, lâm trường còn
rất hạn chế; tình trạng đất đai được Nhà nước giao, các nông, lâm trường sử
dụng không đúng mục đích, cho thuê, khoán không manh lại hiệu quả xảy ra ở
nhiều địa phương, nhưng việc phát hiện, giải quyết chưa kịp thời, thiếu kiên
quyết. Việc thu hồi đất chưa sử dụng, sử dụng không hiệu quả để bàn giao cho
địa phương bố trí đất ở, đất sản xuất, thực hiện quy hoạch, hoặc giao cho các
tổ chức, cá nhân khác sử dụng, còn nhiều lúng túng.
- Việc quy hoạch, sắp xếp
và quản lý các điểm dân cư trong vùng đất, rừng đã giao cho các nông, lâm
trường quản lý rất lỏng lẻo và bị động.
- Việc đầu
tư kinh phí để xác định, cắm mốc ranh giới, đo đạc, lập bản đồ, cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất và tổ chức giao đất trên thực địa cho nông, lâm trường
chưa được quan tâm; dẫn đến tình trạng hồ sơ đất đai của các nông, lâm trường
không đầy đủ, thiếu chính xác nên việc thực hiện các nhiệm vụ quản lý nhà nước
về đất đai gặp khó khăn và tạo ra kẽ hở cho các vi phạm và khó khăn trong xử lý
vi phạm.
4.
Về quản lý, sử dụng đất đai trong các nông, lâm trường
4.1.
Những kết quả đạt được
Trong giai đoạn 2004 -
2014, công tác quản lý, sử dụng đất của các nông, lâm trường quốc doanh đã có
những chuyển biến tích cực so với giai đoạn trước 2004.
- Một số nông, lâm
trường đã được sắp xếp, chuyển đổi để phân biệt rõ nhiệm vụ sản xuất kinh doanh
với nhiệm vụ công ích. Trên cơ sở đó đã tiến hành rà soát hiện trạng và lập quy
hoạch sử dụng đất, quy hoach sử dụng rừng gắn với quy hoạch phát triển kinh tế
- xã hội, quy hoạch sử dụng đất của địa phương.
- Các nông, lâm trường đã
xây dựng phương án sản xuất kinh doanh, phương án sử dụng đất; xác định rõ diện
tích đất đai cần giữ lại để chuyển sang hình thức thuê đất; chuyển giao một
phần diện tích đất về cho địa phương quản lý32, nhờ đó đã
góp phần tăng cường quản lý, sử dụng đất đai, giải quyết tình trạng thiếu đất sản
xuất của người dân ở địa phương, giảm dần tình trạng tranh chấp, lấn chiếm đất
tại các nông, lâm trường.
- Việc chuyển đổi nông,
lâm trường quốc doanh thành công ty trách nhiệm hữu hạn nông, lâm nghiệp hoạt
động theo luật doanh nghiệp hoặc chuyển đổi thành Ban quản lý rừng hoạt động
theo đơn vị công ích, bước đầu đã tạo điều kiện cho các công ty đổi mới quản
trị doanh nghiệp, phát triển sản xuất kinh doanh. Một số công ty đã tổ chức lại
sản xuất theo mô hình kinh doanh tổng hợp, hình thành vùng nguyên liệu tập
trung gắn với chế biến và thị trường…
4.2.
Những tồn tại, hạn chế
4.2.1. Hạn chế trong việc
quy hoạch sử dụng đất, rừng
Công tác quy hoạch đất và
quy hoạch 3 loại rừng ở địa phương chưa sát thực tế và tổ chức thực hiện quy
hoạch chưa nghiêm33.
Trong giai đoạn 2004 - 2014, do chính sách đầu tư phát triển rừng phòng hộ, nên
nhiều nông, lâm trường đã chuyển một lượng lớn diện tích đất thành đất rừng
phòng hộ. Ngân sách không đủ đầu tư, quản lý quy hoạch chưa tốt nên các Ban
quản lý rừng còn để đất hoang hóa, chưa đưa vào sử dụng, trong khi người dân
rất cần đất sản xuất mà chính quyền lại không thể chuyển giao.
4.2.2. Hạn chế về hiệu quả
sử dụng tài nguyên đất đai và sản xuất kinh doanh
Các nông, lâm trường được
Nhà nước giao quản lý diện tích đất đai khá lớn (7.916.366 ha), song việc quản
lý, sử dụng đất đai hiệu quả chưa cao. Điều này đã được khẳng định tại các báo
cáo của Chính phủ, các Bộ ngành, các địa phương và báo cáo của Đoàn giám sát34.
Nguyên nhân chủ yếu là:
Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW, nhiều tồn tại về quản lý, sử dụng
đất đai chậm được khắc phục, có nơi còn diễn biến phức tạp hơn. Tình trạng giao
khoán đất sai mục đích, sai đối tượng, thất thoát, lãng phí tài
nguyên đất đai, tài nguyên rừng khá phổ biến. Hiệu quả sử dụng tài nguyên
đất, tài nguyên rừng, vườn cây lâu năm và hiệu quả sản xuất, kinh doanh của
nhiều công ty chưa cao (điển hình ở các tỉnh khu vực Tây Nguyên, duyên hải miền
Trung). Tình trạng sử dụng sai mục đích, để đất hoang hóa, đất chưa
sử dụng vẫn còn khá nhiều (hiện còn 236.619ha đất chưa sử dụng).
Kết quả sắp xếp, chuyển
đổi mô hình quản lý, quản trị doanh nghiệp còn hình thức. Phần lớn các công ty
nông, lâm nghiệp chưa chuyển sang hình thức thuê đất, giao đất có thu tiền sử
dụng đất (khoảng 60% các công ty nông, lâm nghiệp với 88% diện tích). Vì vậy,
từ báo cáo của các địa phương, đến báo cáo của Chính phủ đều không tổng hợp
được đầy đủ số liệu về hiệu quả sản xuất kinh doanh và kết quả thu nộp ngân
sách của toàn bộ các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng, các tổ chức,
doanh nghiệp quản lý, sử dụng đất có nguồn gốc từ các nông, lâm trường quốc
doanh. Diện tích đất các nông, lâm trường kê khai để tính tiền thuê đất, tiền
sử dụng đất chủ yếu là diện tích đất phi nông nghiệp, đất xây dựng trụ sở, hoặc
sử dụng vào mục đích kinh doanh khác (diện tích này chiếm một phần rất nhỏ so
với tổng diện tích đất phải chuyển sang hình thức thuê đất, hoặc giao đất có
thu tiền sử dụng đất theo quy định35 (Chi tiết xem phụ biểu 18).
4.2.3.
Hạn chế trong việc rà soát, sắp xếp, đổi mới các nông, lâm trường theo Nghị
quyết số 28-NQ/TW
Kết quả
sắp xếp, đổi mới các nông, lâm trường theo Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính
trị thực hiện chậm, hiệu quả đạt thấp, nhiều mục tiêu không hoàn thành; nhiều
nông, lâm trường hoạt động không hiệu quả nhưng vẫn tồn tại; hầu hết các nông,
lâm trường mới thực hiện chuyển đổi tên gọi thành công ty hoặc Ban quản lý mà
chưa có sự thay đổi trong quản trị đơn vị và quản lý, sử dụng đất đai; việc rà
soát sử dụng đất của các nông, lâm trường mới chủ yếu thực hiện trên sổ sách mà
không được rà soát trên thực địa; hầu hết nông, lâm trường sau khi được sắp xếp
lại đã không thực hiện việc lập hoặc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất chi tiết
để phù hợp yêu cầu nhiệm vụ mới sau khi sắp xếp lại; phần lớn các nông,
lâm trường chuyển đổi thành doanh nghiệp (hơn 60% nông, lâm trường với khoảng
88% diện tích) đã không làm thủ tục chuyển sang giao đất có thu tiền sử dụng
đất hoặc thuê đất theo quy định của Luật Đất đai.
4.2.4. Hạn chế trong quản
lý, sử dụng đất của các doanh nghiệp nông, lâm nghiệp đã cổ phần hóa
Tại các đơn vị sau cổ phần
hóa, công tác quản lý đất đai vẫn còn lỏng lẻo. Trong 03 đơn vị cổ phần hóa,
do không quản lý chặt chẽ nên phần lớn diện tích đất trước đây nông, lâm trường
đã giao khoán cho người lao động đã bị chuyển mục đích sử dụng, chuyển nhượng
trái phép (trước khi cổ phần hóa); khi thực hiện cổ phần hóa, đơn vị không thu
hồi được (điển hình là: Công ty cổ phần Gà giống Ba Vì, Công ty cổ phần Giống
nông - lâm nghiệp Quảng Nam; Công ty cổ phần xuất nhập khẩu nông - lâm sản chế
biến, thuộc Tổng công ty Rau quả - Nông sản, Công ty Việt Mông…). Tại 10 đơn vị
do thực hiện khoán trắng, nên khi thực hiện cổ phần hóa, công tác quản lý đất
đai, định hướng kế hoạch sản xuất, kinh doanh rất khó khăn, không thu hồi được
các diện tích khoán và đang sử dụng không đúng mục đích (điển hình là: Công ty
cổ phần Đông Triều, Công ty Chè Long Phú, Công ty lâm đặc sản Quảng Nam…). Có
11/32 đơn vị sau khi cổ phần hóa đã không thực hiện rà soát, quy hoạch sử dụng
đất và làm thủ tục chuyển sang giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc thuê đất
theo quy định của Luật Đất đai.
4.2.5. Hạn chế trong việc
giao khoán đất trong các nông, lâm trường
Thực hiện giao khoán rừng,
đất lâm nghiệp và đất sản xuất nông nghiệp đã nẩy sinh nhiều vấn đề phức tạp,
có biểu hiện vi phạm pháp luật như giao khoán đất nông, lâm nghiệp cho những
người không thuộc đối tượng trực tiếp sản xuất nông, lâm nghiệp. Nhiều nông,
lâm trường, nhất là những nơi khoán trắng, không quản lý chặt chẽ quá trình sử
dụng đất sau khi giao khoán, để xảy ra tình trạng người nhận khoán đất của công
ty nông, lâm nghiệp tự do chuyển nhượng, mua bán hợp đồng giao khoán, chuyển
mục đích sử dụng đất trái pháp luật, tự ý xây dựng nhà ở, công trình dịch vụ
kiên cố trên đất nhận khoán là phổ biến, nhất là đất vùng ven đô thị, gây nhiều
bức xúc (điển hình là một số nông, lâm trường ở các tỉnh Tây Nguyên, Tây Bắc
và trên địa bàn Hà Nội). Một số nông, lâm trường để người
nhận khoán chuyển nhượng đất cho người ở các thành phố, địa phương khác không
nhằm mục đích sản xuất, kinh doanh nông nghiệp. Nhiều
nông, lâm trường thực hiện bán vườn cây, hoặc khoán trắng dẫn đến không quản lý
được sản xuất do người nhận khoán cho rằng vườn cây, đất giao khoán là của
người lao động tự đầu tư nên không chấp nhận việc quản lý về đất đai và điều
hành sản xuất của nông, lâm trường (điển hình như Công ty Chè Mộc Châu, Công
ty Chè Yên Bái, Công ty cổ phần Thực phẩm Bắc Giang, Công ty cổ phần Đông
Triều...).
4.2.6. Hạn chế trong cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất
Việc cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất cho các nông, lâm trường ở các địa phương còn chậm, đến nay
còn 43,5% số đơn vị với 54,2% diện tích chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất; ngoài ra nhiều nông, lâm trường đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất từ trước khi được sắp xếp lại theo Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính
trị, sau khi sắp xếp lại đã chuyển đổi loại hình tổ chức, thay đổi chế độ sử
dụng và thu hẹp quy mô đất đai, nhưng chưa làm thủ tục điều chỉnh hoặc cấp lại
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Một số nông, lâm trường đã được cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất trước đây có diện tích cấp lớn hơn diện tích hiện
nay đang quản lý, sử dụng, do hồ sơ giao đất không sát thực tế (giao chồng lấn
vào diện tích đất của dân đang sử dụng).
4.2.7. Hạn chế trong việc
bàn giao đất cho địa phương quản lý
Việc bàn giao đất cho địa
phương quản lý thực hiện còn chậm. Theo báo cáo của các địa phương,
trong 10 năm qua các nông, lâm trường, ban quản lý rừng đã bàn giao cho địa
phương quản lý 883.012 ha. Tuy nhiên, so với quy định của pháp luật đất đai và
Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị thì diện tích đất đã bàn giao cho địa
phương còn thấp so với yêu cầu; nhiều nông, lâm trường chủ yếu mới thực hiện
việc bàn giao trên giấy tờ, chưa bàn giao trên thực địa; việc thu hồi đất của
các nông, lâm trường sau khi sắp xếp lại thực hiện còn chậm, dẫn đến tình trạng
đất “vô chủ” kéo dài, làm gia tăng tình trạng lấn chiếm đất trái phép; diện
tích đất bàn giao cho địa phương chủ yếu là đất các công trình hạ tầng công
cộng hoặc đất xa, xấu, khó canh tác, đất đang có tranh chấp hoặc vi phạm khó
giải quyết nên chính quyền địa phương không muốn tiếp nhận. Một số nơi bàn giao
đất tốt, trên đất đang có vườn cây, rừng trồng nhưng địa phương còn lúng túng
do không xác định được nguồn vốn trồng rừng, trữ lượng rừng để bàn giao và cách
thức tính toán giá trị tài sản đền bù hoặc bên nhận đất không có khả năng thanh
toán tiền đền bù giá trị tài sản trên đất.
5.
Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế
5.1. Nguyên nhân khách quan
- Các công ty nông, lâm
nghiệp, ban quản lý rừng là các doanh nghiệp đặc thù có nhiều khó khăn như:
đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu; ít vốn, phần vốn nằm trong vườn cây và
rừng chưa được xác định cụ thể, hoạt động có nhiều rủi ro do chịu tác động của
thiên tai, dịch bệnh; địa bàn hoạt động rộng, chủ yếu ở nông thôn, vùng sâu,
vùng xa, giao thông, cơ sở hạ tầng thấp kém; phần lớn lao động không được đào
tạo tay nghề; năng lực đội ngũ cán bộ quản lý còn hạn chế; dân cư ở các vùng
này chủ yếu làm nông nghiệp, nơi cư trú và sản xuất dàn trải, nhiều nơi xen lẫn
với các diện tích đất đã được giao cho các nông, lâm trường quản lý.
- Việc rà soát, đo đạc,
lập bản đồ, cắm mốc xác định ranh giới, phê duyệt quy hoạch sử dụng đất và giao
đất, cho thuê đất đối với doanh nghiệp nông, lâm nghiệp tốn nhiều thời gian,
vướng mắc do lịch sử để lại. Việc xác lập giá trị quyền sử dụng đất, rừng và
cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hết sức phức tạp và tốn kém kinh phí. Trong
khi đó, ngân sách của Nhà nước, doanh nghiệp và nhân lực giành cho công việc
này quá eo hẹp, chính quyền các cấp chưa giành đủ nguồn lực để thực thi theo
quy định của pháp luật. Tình trạng du canh, du cư, di dân tự do cũng là một đặc
điểm xã hội dẫn đến lấn chiếm, tranh chấp đất đai tại các nông, lâm trường.
- Việc
chấp hành chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai liên quan đến nhiều
vấn đề phức tạp, phát sinh trong quá trình hình thành, tồn tại và phát triển
của các nông, lâm trường quốc doanh thời kỳ bao cấp36. Nhiều
chủ trương, chính sách trước đây liên quan đến đất đai, vườn cây, đến quyền lợi
tập thể, cá nhân người lao động và người dân địa phương như chính sách giao
khoán đất, giao rừng…còn nhiều bất cập, gây nhiều khó
khăn cho các cấp chính quyền, các doanh nghiệp khi thực hiện sắp xếp, đổi mới
nông, lâm trường quốc doanh. Mặt khác, một số quy định mới của pháp luật đất
đai như chuyển từ giao đất không thu tiền sử dụng đất sang hình thức thuê đất
trong các doanh nghiệp nông, lâm nghiệp thực sự là một bước ngoặt mà không dễ
gì chính quyền các cấp và doanh nghiệp nhanh chóng thích ứng.
5.2.
Nguyên nhân chủ quan
- Một số chính sách pháp
luật liên quan đến việc quản lý, sử dụng đất đai nói chung và quản lý sử dụng
đất đai nông lâm trường nói riêng chậm được ban hành hoặc chậm được điều chỉnh
sửa đổi (đến năm 2013, mới sửa đổi được những bất cập của Luật Đất đai 2003)
- Nhận thức của một bộ
phận cán bộ, kể cả cán bộ lãnh đạo, quản lý và nhân dân về vai trò, vị trí, tầm
quan trọng của nông, lâm trường, các công ty nông, lâm nghiệp còn hạn chế. Hiện
đang có những băn khoăn về vai trò và sự tồn tại của các doanh nghiệp nông, lâm
nghiệp với quy mô và diện tích quản lý sử dụng đất đai của Nhà nước giao như
thế nào cho hiệu quả; giải pháp để sắp xếp, đổi mới thực sự đối với các công ty
nông, lâm nghiệp.
- Việc giao đất cho các
nông, lâm trường trước đây không cụ thể, không được đo đạc, xác định ranh giới
trên thực địa; nhiều trường hợp chỉ khoanh vẽ trên bản đồ độ chính xác thấp,
dẫn đến giao đất chồng lấn lên đất của nhiều tổ chức, cá nhân khác đang sử
dụng, đặc biệt là tại địa bàn của các công ty lâm nghiệp quản lý rừng tự nhiên;
hồ sơ đất đai của các nông, lâm trường chưa được lập và lưu trữ đầy đủ, chặt
chẽ là những nguyên nhân cơ bản của tình trạng giao đất chồng lấn, tranh chấp,
lấn chiếm đất đai giữa các nông, lâm trường với người dân ở địa phương.
- Sự chỉ đạo, kiểm tra,
thanh tra của Chính phủ và các Bộ ngành chưa sâu sát, thiếu quyết liệt, chậm
phát hiện, hoặc phát hiện được tình hình nhưng chưa có biện pháp, chế tài phù
hợp để quy trách nhiệm, xử lý những vi phạm của đơn vị và địa phương buông lỏng
quản lý, sử dụng đất đai, cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có các vi phạm
pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai.
-
Chính quyền các cấp nơi có nông, lâm trường còn buông lỏng trách nhiệm quản lý
đất đai; chưa quan tâm đúng mức đến việc thực hiện rà soát, kiểm kê, theo dõi
biến động đất đai thường xuyên; chưa quan tâm phối hợp với doanh nghiệp trong
quá trình sắp xếp, đổi mới nông, lâm trường quốc doanh trên địa bàn; nhất là
việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đánh giá hiệu quả sử dụng đất,
thu hồi đất sử dụng sai mục đích, không hiệu quả…còn hạn chế, thiếu quyết liệt;
công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý các các tranh chấp,
vi phạm pháp luật đất đai chưa thường xuyên, chưa kịp thời. Nhiều nơi chính
quyền địa phương còn phó mặc cho nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp tự
giải quyết các tranh chấp, vi phạm pháp luật đất đai.
- Việc quản lý, sử dụng
đất đai của các nông, lâm trường lỏng lẻo, thiếu kiểm tra việc thực hiện các
hình thức khoán, thiếu đầu tư từ nông, lâm trường, dẫn đến tình trạng nông, lâm
trường mất dần khả năng quản lý đất đai được giao. Đội ngũ cán bộ quản lý của
các doanh nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của cơ chế mới, còn tư tưởng ỷ lại
trông chờ vào Nhà nước, không tích cực chuyển đổi nội dung và phương thức hoạt
động cho phù hợp với cơ chế thị trường.
- Điều kiện kinh phí của
các địa phương và các nông, lâm trường còn nhiều khó khăn nên việc đầu tư kinh
phí để thực hiện nhiệm vụ rà soát đất đai, quy hoạch sử dụng đất, đo đạc, cắm
mốc ranh giới, lập hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho
các nông, lâm trường còn hạn chế.
II. Những
kiến nghị, đề xuất
1.
Đối với Quốc hội
1.1. Tại kỳ họp thứ 10,
Quốc hội khóa XIII, đề nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết về kết quả giám
sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất
đai tại các nông, lâm trường nhằm sớm khắc phục những bất cập, tồn tại, bảo
đảm việc quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả đất đai tại các nông, lâm
trường, công ty nông, lâm nghiệp và ban quản lý rừng theo đúng các quy định
của pháp luật.
1.2. Yêu cầu Chính phủ có
biện pháp chỉ đạo, tổ chức thực hiện các mục tiêu, lộ trình thực hiện Nghị
quyết số 30-NQ/TW ngày 12/3/2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục sắp xếp, đổi mới
và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của các công ty nông, lâm nghiệp.
Riêng các mục tiêu rà soát, đánh giá thực trạng, nhu cầu sử dụng đất, quản lý
rừng; hoàn thành dứt điểm việc rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, đo
đạc, cắm mốc giới thực địa, vẽ bản đồ, lập hồ sơ địa chính và cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất cho các đối tượng được giao đất, thuê đất; cổ phần hóa,
chuyển đổi phương thức, mô hình quản lý, quản trị doanh nghiệp, phải hoàn thành
chậm nhất trong năm 2016.
1.3.
Cân đối nguồn lực từ ngân sách Trung ương hỗ trợ các địa phương để đảm bảo cơ
bản việc đo đạc, cắm mốc giới đất đai, vẽ bản đồ, lập hồ sơ địa chính cho các
công ty nông, lâm nghiệp, các ban quản lý rừng. Yêu cầu các địa phương phải bảo
đảm cân đối từ nguồn thu từ đất và một phần của ngân sách địa phương, bố trí ít
nhất 10% cho việc đo đạc, cắm mốc giới đất đai, vẽ bản đồ, lập hồ sơ địa chính
cho các công ty nông, lâm nghiệp, các ban quản lý rừng.
1.4. Tăng
cường hoạt động xây dựng luật; quan tâm đánh giá, tiếp tục hoàn thiện hệ thống
chính sách, pháp luật. Trước mắt đề nghị đưa vào
chương trình xây dựng luật năm 2016 -
2017 nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo
vệ và Phát triển rừng (năm 2004) cho phù hợp với Hiến pháp và Luật
Đất đai (sửa đổi, bổ sung năm 2013), giải quyết các bất cập giữa
Luật đất đai năm 2013 (khoản 1,
Điều 135) với Luật Bảo vệ và Phát triển
rừng về thẩm quyền của nhà nước trong việc giao đất rừng sản
xuất là rừng tự nhiên, không thu tiền sử dụng đất rừng
cho các đối tượng là tổ chức, cá
nhân, hộ gia đình và cộng đồng quản lý, bảo vệ,
phát triển rừng37.
Đây cũng chính là cơ sở để các công ty nông, lâm nghiệp thực
hiện Nghị quyết 30 của Bộ Chính trị
về nội dung giao đất sản xuất cho người dân.
1.5. Tăng cường hoạt động
giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội
thông qua các hình thức giám sát tối cao, chất vấn, giải trình đối với Chính
phủ, các bộ ngành về quản lý, sử dụng đất đai tại các công ty nông, lâm nghiệp,
các ban quản lý rừng, vườn quốc gia, khu bảo tồn. Quan tâm giám sát, đôn đốc
việc thực hiện trách nhiệm kiểm toán, thanh tra, kiểm tra và xử lý các vi phạm
pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai tại các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân
có quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp .
2. Đối với chính phủ
2.1. Chỉ đạo các Bộ, ngành
liên quan nghiên cứu xây dựng các văn bản có quy phạm pháp luật, đề xuất giải
pháp khắc phục các nội dung bất cập, mâu thuẫn giữa các luật hiện hành với Hiến
pháp và Luật Đất đai (năm 2013); sớm đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ và
Phát triển rừng để giải quyết sự thiếu đồng bộ, bất cập, chồng chéo trong các
quy định của chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tài nguyên rừng.
2.2. Trên cơ sở các đánh
giá, bài học rút ra từ kết quả thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW của Bộ Chính trị,
khẩn trương chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn, tổng công ty
nghiêm túc triển khai thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ Chính trị và
Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát
triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp.
Báo cáo Bộ chính trị và
Quốc hội về khả năng không hoàn thành việc đo đạc, cắm mốc giới thực địa, vẽ
bản đồ, lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các công
ty nông, lâm nghiệp trong năm 2015. Chỉ đạo các bộ ngành liên quan và có giải
pháp khả thi để thực hiện, hoàn thành các nhiệm vụ này trong năm 2016.
2.3. Cần có các giải pháp
kiên quyết và đủ mạnh, đồng bộ để sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu
quả hoạt động, hiệu quả sử dụng đất nông, lâm nghiệp của các công ty nông, lâm
nghiệp, ban quản lý rừng. Trên cơ sở rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động sản
xuất, kinh doanh, dịch vụ, quản lý sử dụng đất đai của các công ty nông, lâm
nghiệp, ban quản lý rừng, tập trung chỉ đạo phát triển các mô hình sản xuất,
kinh doanh, làm dịch vụ hiệu quả; đồng thời kiên quyết giải thể, cho phá
sản đối các công ty nông, lâm nghiệp sản xuất, kinh doanh kém hiệu quả,
thua lỗ kéo dài, không quản lý được đất đai, giao khoán trắng, hoặc giao khoán
đất sử dụng không hiệu quả, sai mục đích, không thực hiện được các nghĩa vụ về
tài chính doanh nghiệp, tài chính đất đai...Kiên quyết thu hồi diện tích đất chưa
sử dụng, sử dụng không đúng mục đích, không hiệu quả, hoặc có hiệu quả nhưng
thấp hơn mức trung bình của địa phương để bàn giao cho chính quyền địa
phương quản lý, sử dụng, ưu tiên giao đất cho đồng bào dân tộc thiểu số ở địa
phương không có đất hoặc thiếu đất ở, đất sản xuất; giao đất cho các tổ
chức, cá nhân thuê đất theo quy định của Luật Đất đai.
Nghiên cứu, ban hành các
cơ chế, chính sách đặc thù để giải quyết những tồn đọng, bất cập mà nguyên nhân
là do cơ chế chính sách để bảo đảm thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ
Chính trị và Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới
và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp (Chính
sách giao khoán sử dụng đất theo Nghị định 01/1995/NĐ-CP với thời hạn giao
khoán 50 năm; chính sách khoán theo Nghị định 135/2005/NĐ-CP; chính sách thí
điểm bán vườn cây, đàn gia súc...)38.
Chỉ đạo kiểm điểm, làm
rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương có các tồn tại trong quản
lý nhà nước về đất đai; làm rõ trách nhiệm của các công ty
nông, lâm nghiệp, các ban quản lý rừng, vườn quốc gia, khu bảo tồn về quản lý, sử dụng đất
đai trong giai đoạn 2004 - 2014.
2.4. Chỉ đạo Bộ Nông
nghiệp & PTNT, các địa phương tiến hành rà soát, đánh giá chính xác hiện
trạng đất nông, lâm nghiệp; kết hợp rà soát, xác định diện tích 3 loại rừng,
xây dựng phương án quản lý, sử dụng phù hợp với quy hoạch phát triển và mục
tiêu, định hướng phát triển rừng, bảo vệ môi trường của từng địa phương và cả
nước. Kiến nghị chuyển đổi mục đích sử dụng đối với một phần diện tích rừng
phòng hộ ít xung yếu, nghèo kiệt, chuyển sang phát triển rừng sản xuất, giao
đất cho hộ gia đình, cá nhân, tổ chức sử dụng, thuê đất theo quy định của
Luật Đất đai.
2.5. Thống nhất giải pháp,
thực hiện cân đối, bố trí đủ kinh phí từ ngân sách Trung ương
(1.015 tỷ đồng) trong năm 2015 và 2016 để hỗ trợ các địa phương bảo đảm thực
hiện kế hoạch đo đạc, cắm mốc giới, vẽ bản đồ, lập hồ sơ địa chính, cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất cho các công ty nông, lâm nghiệp thực hiện sắp
xếp, đổi mới theo Nghị quyết 28-NQ/TW. Quan tâm cân đối, tăng tỷ lệ hỗ trợ từ
Trung ương đối với các địa phương không tự đảm bảo cân đối thu chi ngân sách
(cũng là các địa phương có diện tích đất nông, lâm nghiệp lớn) để thực hiện
việc xác định, cắm mốc giới, đo đạc, lập bản đồ địa chính, cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất cho các ban quản lý rừng và các công ty nông, lâm nghiệp
khác.
2.6. Giao cho các bộ ngành
nghiên cứu, tham mưu, sớm ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù về bảo
vệ phát triển rừng, bảo vệ môi trường sinh thái gắn với chính sách giảm
nghèo bền vững; chính sách hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số, người trồng rừng,
quản lý, bảo vệ rừng có thu nhập từ rừng để đảm bảo ổn định cuộc sống.
3. Với các bộ, ngành Trung ương
3.1. Với
Bộ Tài nguyên và Môi trường:
- Chủ động phối hợp với Bộ
NN&PTNT, các bộ ngành trong việc ban hành các văn bản triển khai, hướng dẫn
chỉ đạo các địa phương, doanh nghiệp thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ
Chính trị và Nghị định số 118 của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát
triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp.
- Tăng cường hoạt động
hướng dẫn, kiểm tra các địa phương, doanh nghiệp trong công tác quản lý
đất đai, thực hiện rà soát, cắm mốc giới, đo đạc lập bản đồ địa chính, lập
phương án sử dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đối với các ban
quản lý rừng, các công ty nông, lâm nghiệp không thuộc diện thực hiện sắp xếp
theo Nghị định 118/2014/NĐ-CP.
- Tiếp tục rà soát
việc quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp đối với các loại hình giao khoán,
cho thuê đất gắn với các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Thực
hiện các thủ tục giao đất, chuyển hình thức giao đất từ không thu tiền sang
hình thức giao đất có thu tiền, cho thuê đất đồng bộ với việc cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất cho các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng.
- Tăng cường công tác
thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật đất đai đối với các công ty nông,
lâm nghiệp; làm rõ trách nhiệm đối với các bộ ngành, địa phương, tập đoàn, tổng
công ty, công ty nông, lâm nghiệp, các tổ chức, cá nhân có vi phạm về quản lý,
sử dụng đất đai theo quy định của pháp luật; kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện
kết luận thanh tra, kiểm tra và kiểm điểm xử lý trách nhiệm của cơ quan, cá
nhân trong thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra.
3.2. Với
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn:
- Chủ động phối hợp với Bộ
Tài nguyên và Môi trường, các bộ ngành trong việc ban hành các văn bản triển
khai, hướng dẫn chỉ đạo các địa phương, doanh nghiệp thực hiện Nghị quyết số
30-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp
xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm
nghiệp.
- Đề xuất cụ thể các nội
dung cần sửa đổi, bổ sung các luật, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan
đến việc quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp, giao đất rừng, định giá rừng,
các tiêu chuẩn, định mức về quản lý, bảo vệ rừng, trồng, chăm sóc, khai thác và
sử dụng sản phẩm từ rừng; rà soát, xác định và điều chỉnh diện tích 3 loại
rừng, đồng thời rà soát lại diện tích 2,1 triệu ha đất rừng (hiện đang giao cho
UBND xã quản lý), đề nghị Chính phủ xem xét việc chuyển đổi mục đích sử dụng
diện tích đất này để giao cho các hộ dân quản lý, sử dụng.
- Tăng cường hoạt động
hướng dẫn, kiểm tra các địa phương, doanh nghiệp trong công tác quản lý
đất đai, quản lý hoạt động đối với doanh nghiệp nông, lâm nghiệp. Chỉ đạo thực
hiện tốt công tác quản lý đất nông, lâm nghiệp gắn với quy hoạch, kế hoạch
sử dụng đất đai của ngành và từng địa phương.
- Phối hợp với Bộ Tài
nguyên và Môi trường, các bộ ngành, địa phương có các giải pháp giải quyết
dứt điểm những vụ việc vi phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai, lấn
chiếm, tranh chấp đất đai tại các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý
rừng trong năm 2016.
- Phối hợp với các địa
phương quan tâm chỉ đạo, tạo điều kiện, cơ chế xây dựng, phát triển các mô hình
quản trị doanh nghiệp, quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp hiệu quả, ứng dụng
khoa học công nghệ cao, gắn với quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội
của vùng, địa phương.
3.3. Với
Bộ Tài chính:
- Chủ động, phối hợp với
các bộ, tham mưu cho Chính phủ các cơ chế, chính sách tài chính đặc thù để
tháo gỡ các khó khăn trong quá trình thực hiện Nghị quyết 28-NQ/TW và Nghị
quyết 30-NQ/TW của Bộ Chính trị.
- Chủ động tham mưu cho
Chính phủ, đề xuất giải pháp và cơ chế, chính sách tài chính liên quan:
+ Cân đối, bố trí nguồn
kinh phí từ trung ương và địa phương cho việc đo đạc, cắm mốc giới, vẽ bản đồ,
lập hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các công ty
nông, lâm nghiệp thuộc diện sắp xếp theo Nghị quyết 28-NQ/TW trong 2 năm
2015-2016 và cho các ban quản lý rừng và các công ty nông, lâm nghiệp khác
trong những năm tiếp theo.
+ Cơ chế quản lý, thu nộp,
báo cáo các khoản thu, thực hiện chính sách tài chính đất đai đối với các Bộ,
ngành, địa phương và công ty nông, lâm nghiệp, các loại hình doanh nghiệp, ban
quản lý rừng.
+ Đề xuất sửa đổi chính
sách khuyến khích thu hút đầu tư đối với lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ
nông, lâm nghiệp trên địa bàn vùng sâu, vùng xa, khu vực đặc biệt khó khăn,
biên giới.
- Đánh giá nguyên nhân,
làm rõ trách nhiệm đối với các địa phương, doanh nghiệp, tổ chức trong việc
thực hiện các quy định của pháp luật về nghĩa vụ tài chính đất đai. Kiến nghị
Chính phủ biện pháp xử lý đối với các công ty nông, lâm nghiệp, đơn vị đang nợ,
chậm, trốn nộp tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo quy định của pháp luật.
3.4. Với
các Bộ, ngành khác:
- Bộ Kế hoạch và đầu tư:
Cần sớm ban hành thông tư hướng dẫn chính sách đầu tư, hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ
tầng; thu hút và khuyến khích đầu tư; đặt hàng, giao kế hoạch nhiệm vụ công ích
đối với các công ty nông, lâm nghiệp - theo quy định tại Nghị định số 118/2014/NĐ-CP
của Chính phủ.
- Bộ Nội vụ, Bộ Lao động -
Thương binh và Xã hội: Tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ về chế độ, chính sách
và định mức biên chế đối với các đối tượng thực hiện nhiệm vụ quản lý bảo vệ
rừng, nhất là rừng đặc dụng, rừng phòng hộ (theo đề nghị của một số địa
phương).
- Thanh tra chính phủ,
Kiểm toán nhà nước: Nghiên cứu, đưa vào kế hoạch thanh tra, kiểm toán năm 2016
và các năm tiếp theo nội dung thanh tra, kiểm toán toàn diện đối với các tập
đoàn, tổng công ty, công ty, nông, lâm nghiệp về thực hiện chính sách, pháp
luật trong quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp; trước mắt tập trung thanh
tra, kiểm toán đối với các công ty, nông, lâm nghiệp sản xuất kinh doanh không
hiệu quả, có biểu hiện thất thóat, lãng phí tài nguyên đất đai, vi phạm pháp
luật về quản lý, sử dụng đất đai, tài chính đất đai, tài nguyên rừng.
4. Với các địa phương
- Cấp ủy, chính quyền các
cấp cần nghiêm túc triển khai thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ Chính trị
và Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp xếp, đổi mới và phát
triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm nghiệp.
- Ủy ban nhân dân các
tỉnh, thành phố rà soát lại công tác quản lý nhà nước về đất đai và quy
hoạch, kế hoạch sử dụng đất nông, lâm nghiệp; bố trí đủ kinh phí thuộc nhiệm vụ
của địa phương cho việc đo đạc, cắm mốc giới thực địa, vẽ bản đồ, lập hồ sơ địa
chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các công ty nông, lâm nghiệp
theo Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ trong năm 2015-2016.
- Chủ động quy hoạch, xây
dựng các điểm dân cư tập trung, quy định định mức diện tích đất ở vùng nông
thôn; có kế hoạch khắc phục tình trạng di cư tự phát, dân cư trú phân tán trên
diện rộng trong diện tích đất do các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng
quản lý, sử dụng.
- Chủ động đề xuất các
giải pháp, phương án sắp xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt
động, hiệu quả sử dụng đất nông, lâm nghiệp của các công ty nông, lâm nghiệp,
ban quản lý rừng. Xây dựng phương án tăng cường quản lý đất đai đối với toàn bộ
diện tích đất nông, lâm trường tại địa phương.
- Tạo điều kiện, cơ chế
thu hút, khuyến khích đầu tư, phát triển các mô hình quản trị doanh nghiệp mới,
sản xuất, kinh doanh, làm dịch vụ nông lâm nghiệp hiệu quả.
- Chủ động phối hợp và tạo
điều kiện cho các công ty nông, lâm nghiệp thực hiện rà soát, đánh giá hiệu quả
và nhu cầu sử dụng đất; định giá tài sản, các diện tích đất ở, đất không sử
dụng, chưa sử dụng, sử dụng không đúng mục đích, không hiệu quả, thu hồi, giao
cho chính quyền địa phương để quản lý, sử dụng, giao cho các tổ chức, cá
nhân thuê đất, giao cho các hộ gia đình tại địa phương thiếu đất ở, đất
sản xuất.
- Chủ động, phối hợp với
các Bộ ngành, cơ quan chủ quản và các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý
rừng rà soát, thống nhất giải pháp giải quyết dứt điểm các trường hợp xâm canh,
lấn chiếm, chồng lấn, tranh chấp đất đất đai, xây dựng nhà ở trong diện tích
đất giao cho các nông, lâm trường quản lý.
- Đề nghị Đoàn đại
biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố
tăng cường giám sát, thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm
các vi phạm trong thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất
đai của các công ty nông, lâm nghiệp, ban quản lý rừng, vườn quốc gia
tại địa phương.
5. Đối với các công ty nông, lâm nghiệp
- Các đơn vị chủ quản, các
công ty nông, lâm nghiệp cần nghiêm túc triển khai thực hiện Nghị quyết số
30-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ về sắp
xếp, đổi mới và phát triển, nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty nông, lâm
nghiệp.
- Chủ động phối hợp với
các cấp chính quyền địa phương trong việc xây dựng phương án sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ; rà soát, đánh giá nhu cầu, phương án sử dụng đất nông, lâm
nghiệp phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của đơn vị và quy hoạch, kế hoạch sử
dụng đất, phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. Chủ động bàn giao về địa
phương quản lý, sử dụng các diện tích đất không phù hợp nhiệm vụ sản xuất, kinh
doanh của đơn vị. Tích cực phối hợp với địa phương trong quản lý, sử dụng đất,
phát hiện, giải quyết các vi phạm về quản lý, sử dụng đất đai.
- Tích cực, chủ động thực
hiện cổ phần hóa, đổi mới phương thức quản trị doanh nghiệp, quản lý, sử dụng
đất nông, lâm nghiệp theo Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định
số 118/2014/NĐ-CP của Chính phủ.
6. Đề xuất giải pháp, lộ trình thực hiện Nghị quyết 30-NQ/TW của
Bộ Chính trị39
Thứ nhất: Phải hoàn thành việc thu hồi đất không có nhu cầu sử dụng, hiệu
quả sử dụng thấp, để hoang hóa, vi phạm pháp luật đất đai...bàn giao về cho địa
phương quản lý, sử dụng. Hoàn thành việc rà soát, điều chỉnh quy hoạch sử dụng
đất phù hợp quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội của vùng, địa phương
và chức năng, nhiệm vụ của các công ty nông, lâm nghiệp. Hoàn thành việc đo
đạc, lập bản đồ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với đất
nông, lâm nghiệp (thời hạn hoàn thành trong năm 2015-2016).
Thứ hai: Thực hiện đúng quy định của Luật đất đai, chuyển sang hình thức
Nhà nước trực tiếp cho thuê đất đối với trường hợp công nhân, viên chức, cá
nhân, hộ dân địa phương đã, đang nhận giao khoán đất của các nông, lâm trường,
công ty nông, lâm nghiệp theo hình thức "khoán trắng", để người sử
dụng đất thực hiện nghĩa vụ thuê đất. Thực hiện bàn giao đất về cho địa phương
quản lý đối với đất do hộ gia đình, cá nhân khác đang sử dụng không đúng đối
tượng được giao khoán.
Thứ ba: Các địa phương sau khi tiếp nhận đất phải tiến hành rà soát lại
đối tượng sử dụng đất, diện tích của từng đối tượng đang sử dụng để thực hiện
giao lại hoặc cho thuê theo hướng ưu tiên giải quyết cho đồng bào dân tộc thiểu
số ở địa phương không có đất hoặc thiếu đất sản xuất, người đang nhận giao
khoán đất trực tiếp, các mô hình sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.
Thứ tư: Đối với các trường hợp đất cho thuê, cho mượn, đất bị lấn chiếm,
đất đang có tranh chấp, đất liên doanh, liên kết, hợp tác đầu tư, đất giao
khoán, đất ở, đất kinh tế hộ gia đình, cần rà soát, đánh giá cụ thể từng trường
hợp để xử lý trên nguyên tắc:
a) Đối
với đất công ty đang cho tổ chức, cá nhân thuê, mượn:
- Nếu đất nằm trong quy
hoạch sử dụng đất của công ty, thì công ty thu hồi và thanh toán giá trị tài
sản trên đất cho tổ chức, cá nhân đã đầu tư, theo đơn giá của nhà nước.
- Nếu đất do hộ gia đình,
cá nhân thuê, mượn của công ty mà sử dụng đúng quy hoạch, đúng mục đích, thì
công ty tiếp tục thực hiện giao khoán, quản lý theo quy định.
- Nếu đất do tổ chức, cá
nhân thuê, mượn của công ty nhưng sử dụng sai mục đích, không hiệu quả, không
đúng quy hoạch sử dụng đất của công ty thì công ty thực hiện các thủ tục chuyển
giao về cho địa phương quản lý, sử dụng.
b) Đối
với đất đang bị hộ gia đình, cá nhân lấn chiếm:
- Nếu nằm trong quy hoạch
sử dụng đất của công ty thì công ty xem xét, tiếp nhận và thực hiện giao khoán
đất. Nếu công ty không còn nhu cầu sử dụng đất thì thực hiện các thủ tục
chuyển giao về cho địa phương quản lý, sử dụng.
- Nếu đất của công ty đang
bị tranh chấp mà bên tranh chấp là hộ gia đình, cá nhân đang sinh sống bằng
nghề nông, lâm nghiệp thì công ty thực hiện các thủ tục chuyển giao về giao lại
địa phương quản lý; đối với trường hợp bên tranh chấp là tổ chức thì căn cứ vào
quy hoạch sử dụng đất của địa phương và chức năng, nhiệm vụ của tổ chức để công
ty thực hiện thu hồi đất, hoặc thực hiện các thủ tục chuyển giao lại cho địa
phương để xem xét, giải quyết cho tổ chức đó được giao đất, hoặc thuê đất theo
quy định.
c) Đối
với đất liên doanh, liên kết hợp tác đầu tư:
- Nếu doanh nghiệp mới
được thành lập, đang sử dụng đất đúng mục đích, có hiệu quả thì thực hiện các
thủ tục tách diện tích đất liên doanh, liên kết ra khỏi diện tích đất của công
ty, chuyển diện tích đất liên doanh, liên kết sang thuê đất.
- Nếu doanh nghiệp sử dụng
đất không đúng mục đích thì thực hiện các thủ tục thu hồi, bàn giao lại địa
phương quản lý, sử dụng.
d) Đối với đất ở, đất kinh
tế hộ gia đình mà công ty đã giao cho cán bộ, công nhân viên, hộ gia đình khác:
Công ty thực hiện các thủ tục bàn giao về cho địa phương quản lý, hoặc quy
hoạch lại thành khu dân cư để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và bàn giao cho
địa phương quản lý.
e) Thực hiện các trình tự,
thủ tục thu hồi đất sử dụng không đúng mục đích, sai quy hoạch, đất lấn chiếm,
đất giao khoán, cho thuê sai quy định, đất chuyển nhượng, mua bán trái phép,
bàn giao cho địa phương quản lý, đồng thời xem xét, xử lý nghiêm các tổ chức,
hộ gia đình, cá nhân có sai phạm về quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp.
Trên đây là báo cáo kết
quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản
lý, sử dụng đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh, giai đoạn 2004 - 2014.
Ủy ban thường vụ Quốc hội kính trình Quốc hội./.
|
Nơi nhận:
- Như trên;
- Thủ tướng Chính phủ;
- Ban Kinh tế , Ban Dân vận, Ban Tuyên giáo TW;
- VPQH, VPTW Đảng, VP Chính phủ; VPCTN;
- Các Bộ, ngành: TN&MT, NN&PTNT, TC, CT, QP; KH&ĐT, UBDT, TTCP;
KTNN;
- Thành viên Đoàn Giám sát;
- TT. HĐND, UBND các tỉnh, TP liên quan;
- Lưu Vụ: HC, PVHĐGS, DT;
- Epas: 70509.
|
TM.
ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI
KT. CHỦ TỊCH
ỦY VIÊN
Ksor Phước
|
DANH
MỤC CÁC PHỤ LỤC KÈM THEO BÁO CÁO
1. Phụ lục 01: Danh mục đối tượng, địa bàn
giám sát;
2. Phụ lục 02: Danh mục văn bản chỉ đạo, điều
hành;
3. Phụ lục 03: Quỹ đất do các nông, lâm
trường quản lý trước năm 2004;
4. Phụ lục 04: Đất đai do nông trường (Cty
nông nghiệp) quản lý năm 2004;
5. Phụ lục 05: Đất đai do lâm trường (Cty lâm
nghiệp, BQL rừng...) quản lý năm 2004;
6. Phụ lục 06: Tình hình tranh chấp, lấn
chiếm đất đai nông, lâm trường trước năm 2004;
7. Phụ lục 07: Diễn biến số lượng nông trường
trước và sau sắp xếp;
8. Phụ lục 08: Diễn biến số lượng lâm trường
trước và sau sắp xếp;
9. Phụ lục 09: Cơ cấu các loại đất của các
doanh nghiệp nông, lâm nghiệp, BQL rừng, vườn quốc gia khi sắp xếp;
10. Phụ lục 10: Đất đai do nông trường (Cty
nông nghiệp) quản lý năm 2014;
11. Phụ lục 11: Đất đai do lâm trường (Cty
lâm nghiệp, BQL rừng...) quản lý năm 2004;
12. Phụ lục 12: Cơ cấu các loại đất của nông,
lâm trường thực hiện sắp xếp;
13. Phụ lục 13: Hình thức quản lý, sử dụng
đất của các công ty nông nghiệp năm 2014;
14. Phụ lục 14: Hình thức quản lý, sử dụng
đất của các công ty nông nghiệp năm 2014;
15. Phụ lục 15: Diễn biến cơ cấu diện tích
các công ty nông nghiệp trước và sau sắp xếp;
16. Phụ lục 16: Diễn biến cơ cấu diện tích
các công ty lâm nghiệp trước và sau sắp xếp;
17. Phụ lục 17: Đồng bào dân tộc thiểu số
thiếu đất ở, đất sản xuất;
18. Phụ lục 18: Số liệu thu, nộp nghĩa vụ tài
chính của các nông, lâm trường giai đoạn từ 2004 - 2014.