Bảo vệ quyền đăng ký khai sinh cho con sinh ngoài giá thú

Điều 11 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 quy định, trẻ em có quyền được khai sinh và có quốc tịch. Để đảm bảo quyền đăng ký khai sinh cho trẻ khoản 2 Điều 23 Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 quy định, UBND xã, phường, thị trấn có trách nhiệm thực hiện việc đăng ký khai sinh cho trẻ em. Trong trường hợp này, UBND xã nơi chị Thuỷ có hộ khẩu thường trú là cơ quan có thẩm quyền đăng ký khai sinh cho trẻ nhưng cán bộ tư pháp đã đưa ra các lý do không phù hợp để gây khó khăn cho việc khai sinh cho cháu bé. Do đó, với cương vị là Chủ tịch Hội Phụ nữ - tổ chức chính trị xã hội có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi cho phụ nữ và trẻ em, bà Xoan cần nắm vững các vấn đề sau đây để từ đó can thiệp, giúp đỡ mẹ con chị Thuỷ:

-Thứ nhất, về việc bảo đảm quyền đăng ký khai sinh cho con ngoài giá thú

Nhằm thực hiện nguyên tắc “mọi trẻ em sinh ra đều phải được đăng ký khai sinh đúng hạn”, đồng thời, xuất phát từ quan điểm đối xử bình đẳng về quyền đăng ký khai sinh không kể con sinh ra trong giá thú hay ngoài giá thú, thì theo khoản 1 Điều 15 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP quy định, người đi đăng ký khai sinh cho trẻ chỉ phải xuất trình Giấy chứng nhận kết hôn của cha mẹ trẻ khi cha mẹ trẻ có đăng ký kết hôn. Trong trường hợp trẻ là con sinh ngoài giá thú thì không bắt buộc phải xuất trình Giấy chứng nhận kết hôn của cha mẹ, chỉ cần có Giấy chứng sinh là có thể khai sinh cho trẻ theo diện con ngoài giá thú.

Mặt khác, khi đăng ký khai sinh cho con ngoài giá thú, pháp luật không cho phép cán bộ tư pháp - hộ tịch được gặng hỏi, tìm hiểu về quan hệ hôn nhân của người mẹ. Đây là vấn đề thuộc về bí mật đời tư của cá nhân. Do đó, khoản 3 Điều 15 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP quy định, trong trường hợp khai sinh cho con ngoài giá thú, nếu không xác định được người cha, thì phần ghi về người cha trong Sổ đăng ký khai sinh và Giấy khai sinh để trống.

Khi con sinh ra, việc xác định họ cho con có thể xác định theo họ của người cha hoặc họ của người mẹ theo tập quán hoặc thoả thuận. Tuy nhiên, đối với trẻ là con ngoài giá thú, không xác định được người cha nên họ của trẻ đương nhiên sẽ được xác định theo họ của người mẹ.
Từ phân tích trên, có thể thấy, yêu cầu của cán bộ tư pháp - hộ tịch về việc buộc chị Thuỷ phải có Giấy chứng nhận kết hôn hoặc phải có người đến nhận làm cha đứa trẻ là không phù hợp với quy định của pháp luật.

-Thứ hai, về thẩm quyền đăng ký khai sinh cho trẻ

Căn cứ quy định tại Điều 13 Nghị định số 158/2005/NĐ-CP thì việc đăng ký khai sinh cho cháu bé thuộc thẩm quyền của UBND cấp xã, nơi chị Thuỷ đăng ký hộ khẩu thường trú. Do đó, việc cán bộ tư pháp - hộ tịch cho rằng, UBND xã không có thẩm quyền khai sinh cho cháu bé do có yếu tố nước ngoài và liên quan đến vấn đề quốc tịch là không đúng quy định về thẩm quyền đăng ký khai sinh và nguyên tắc xác định quốc tịch cho trẻ, cụ thể là:

+ Trong trường hợp này, con chị Thuỷ được khai sinh theo diện ngoài giá thú do không xác định được người cha, vì vậy vấn đề chị Thuỷ có con với người đàn ông Trung Quốc hoàn toàn không làm phát sinh yếu tố nước ngoài trong việc khai sinh cho con ngoài giá thú.

+ Việc xác định quốc tịch quy định tại Điều 17 Luật Quốc tịch năm 1998, thì trẻ em khi sinh ra có mẹ là công dân Việt Nam, còn cha không rõ là ai, thì có quốc tịch Việt Nam, không kể trẻ em đó sinh ra trong hoặc ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Từ những căn cứ pháp lý trên đây, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã cần có kiến nghị với Chủ tịch UBND xã để chấn chỉnh cách giải quyết đăng ký hộ tịch sai pháp luật, vi phạm quyền lợi của phụ nữ và trẻ em của cán bộ tư pháp - hộ tịch, đồng thời, yêu cầu thụ lý giải quyết đăng ký khai sinh cho cháu bé theo đúng quy định của pháp luật.

Mặt khác, với hành vi hành chính không đúng của cán bộ tư pháp - hộ tịch, chị Thuỷ hoàn toàn có quyền khiếu nại lên Chủ tịch UBND xã; hoặc bảo vệ quyền lợi cho con mình bằng việc khởi kiện ra Toà hành chính.