Chăm sóc bà mẹ và trẻ sơ sinh ngày đầu sau đẻ

Cho mẹ

Cho con

- Sản phụ vẫn nằm ở phòng đẻ.

- Nếu mẹ và con đều bình thường, vẫn để cho con nằm tiếp xúc da kề da trên bụng mẹ và hướng dẫn bà mẹ cách cho con bú.

Theo dõi:

Thể trạng, mạch, huyết áp, co hồi tử cung, ra máu tại các thời điểm 15 phút một lần trong 2 giờ đầu

- Giữ ấm: nhiệt độ phòng từ 26^oC-28^oC, không có gió lùa. Nếu trẻ tự thở tốt, đặt trẻ tiếp xúc da kề da trên ngực mẹ, đội mũ, phủ khăn cho 2 mẹ con.

- Quan sát trẻ nếu có dấu hiệu đòi bú như mở miệng, chảy dãi, mút tay, trườn bò thì hướng dẫn sản phụ cho trẻ bú ngay trên bụng mẹ, không cho bất cứ thức ăn, nước uống nào khác.

- Sau khi trẻ hoàn thành bữa bú đầu tiên mới tiến hành thực hiện chăm sóc thường qui: khám toàn thân, chăm sóc rốn, mắt, tiêm vitamin K1, tiêm vacxin viêm gan B và BCG.

Theo dõi:

- Tình trạng thở, trương lực cơ, màu sắc da, nhịp tim

- Toàn trạng: thân nhiệt, tiêu hóa: 15-20 phút trong 2 giờ đầu.

Cho mẹ

Phát hiện

Xử trí

Mạch nhanh trên 90 lần/phút.

Kiểm tra ngay HA, cầu an toàn, ra máu.

HA hạ (tối đa < 90 mmHg).

Xử trí sốc sản khoa.

Tăng HA (tối đa > 140, hoặc tăng 30 mmHg; tối thiểu > 90 hoặc tăng 15 mmHg so với trước.

Xử trí tiền sản giật.

Tử cung mềm, cao trên rốn.

Xử trí đờ tử cung.

Chảy máu trên 500 ml và vẫn tiếp tục ra.

Xử trí băng huyết sau đẻ.

Rách âm đạo, tầng sinh môn.

Sắp xếp để khâu lại.

Khối máu tụ.

Theo dõi để quyết định xử trí hoặc chuyển tuyến (nếu ở xã).

Cho con

Phát hiện

Xử trí

Khó thở, ngừng thở, tím tái, cơ mềm nhẽo.

Hồi sức thở-hồi sức tim-chuyển tuyến.

Trẻ bị lạnh hoặc phòng lạnh.

Ủ ấm, cho trẻ nằm tiếp xúc da kề da với mẹ, sưởi ấm với phương tiện sẵn có.

Chảy máu rốn.

Làm rốn lại.

Cho mẹ

Cho con

- Đưa mẹ và con về phòng, theo dõi các nội dung như trên 1 giờ/lần.

- Mẹ có băng vệ sinh sạch, đủ thấm.

- Giúp mẹ ăn uống và ngủ yên.

- Cho mẹ vận động sớm sau đẻ 6 giờ.

- Hướng dẫn mẹ cho con bú sớm và đúng cách.

- Hướng dẫn mẹ cách chăm sóc con, theo dõi chảy máu rốn.

- Hướng dẫn mẹ và gia đình (bố) biết chăm sóc và phát hiện các dấu hiệu bất thường.

- Yêu cầu gọi ngay nhân viên y tế khi mẹ chảy máu nhiều, đau bụng tăng, nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt.

Theo dõi từ giờ thứ 7:

Toàn trạng, co hồi tử cung (rắn- tròn), băng vệ sinh (kiểm tra lượng máu mất)

Theo dõi trẻ 1 giờ/1 lần:

- Luôn để con nằm cạnh mẹ, chú ý giữ ấm cho trẻ

- Cho bú mẹ hoàn toàn

- Hướng dẫn bà mẹ nhận biết các dấu hiệu bất thường cần gọi ngay nhân viên y tế: trẻ bỏ bú, không thở, tím tái, chảy máu rốn.

Theo dõi từ giờ thứ 7:

Theo dõi trẻ 6 giờ/lần

Toàn trạng: thở (có khó thở?), màu sắc da (có tím tái? có vàng không? sờ có lạnh không?), rốn (có chảy máu?), tiêu hóa, bú mẹ: có bú mẹ được không? đã ỉa phân su chưa?).

Cho mẹ

Phát hiện

Xử trí

- Tử cung mềm, cao quá rốn.

- Băng vệ sinh thấm ướt máu sau 1 giờ.

- Xoa bóp tử cung, ấn đáy lấy máu cục.

- Tiêm thuốc co tử cung (10 đv oxytocin).

- Kiểm tra, xử trí theo bài “Chảy máu sau đẻ”.

Cho con

Phát hiện

Xử trí

Chưa bú mẹ hoặc khó khăn khi cho con bú.

Hướng dẫn bà mẹ cách cho con bú

Trẻ lạnh hoặc phòng lạnh.

- Ủ ấm cho trẻ: cho trẻ nằm tiếp xúc da kề da với mẹ, mặc thêm áo, đắp thêm chăn…

- Làm ấm phòng.

Khó thở, tím tái

Xử trí cấp cứu

Chảy máu rốn.

Làm lại rốn. Nếu vẫn chảy máu, không tìm được nguyên nhân, mời hội chẩn hoặc chuyển tuyến trên

Không có phân su.

Kiểm tra hậu môn: nếu phát hiện “không hậu môn”, mời hội chẩn ngoại khoa hoặc chuyển tuyến

Không đái

Kiểm tra xem trẻ có được bú đủ không? Nếu không tìm thấy nguyên nhân, mời hội chẩn hoặc chuyển tuyến

Vàng da

Điều trị ngay hoặc chuyển tuyến