Việc khởi tố bị can, thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân được tiến hành như thế nào?

Như chúng ta đã biết, trong nền kinh tế thị trường không ít tổ chức kinh tế - pháp nhân thương mại, vì chạy theo lợi nhuận cục bộ đã có sự thông đồng thực hiện nhiều hành vi trái pháp luật mang tính chất tội phạm. Đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế như trốn thuế, kinh doanh trái phép, đầu cơ, buôn lậu hoặc vì lợi ích cục bộ đã không thực hiện các biện pháp mà pháp luật đòi hỏi để bảo vệ môi trường, gây hậu quả nghiêm trọng. Việc núp bóng dưới danh nghĩa pháp nhân để phạm tội ngày càng tăng, tính chất nguy hiểm ngày càng cao. Các hành vi vi phạm pháp luật mang tính chất tội phạm do pháp nhân thương mại thực hiện trong thời gian qua diễn ra ngày càng tăng như buôn lậu, gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp; tội phạm trong các lĩnh vực chứng khoán, môi trường, tài nguyên,…Thực tiễn áp dụng pháp luật thời gian qua đã cho thấy, cơ chế xử phạt vi phạm hành chính và bồi thường thiệt hại áp dụng đối với pháp nhân thương mại vi phạm tỏ ra bất cập, kém hiệu quả.

Bộ luật hình sự 2015 bắt đầu có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018. Theo đó, một trong những điểm mới nhất của bộ luật là bổ sung thêm pháp nhân thương mại vào phạm vi chủ thể phải chịu trách nhiệm đối với một số tội danh nhất định do vậy, khái niệm về tội phạm đã được mở rộng bao gồm cả cá nhân và pháp nhân thương mại phạm tội. Cũng theo đó, Bộ luật tố tụng hình sự 2015 khi ban hành đã dành riêng một chương quy định về thủ tục tố tụng truy cứu trách nhiệm hình sự pháp nhân để đảm bảo phù hợp với các quy định của Bộ luật hình sự 2015.

Việc khởi tố bị can, thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân được quy định tại Điều 433 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2018).Theo đó:

1. Khi có đủ căn cứ xác định pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật hình sự quy định là tội phạm thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân.

2. Quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân ghi rõ thời gian, địa điểm ra quyết định; họ tên, chức vụ người ra quyết định; tên và địa chỉ của pháp nhân theo quyết định thành lập của cơ quan có thẩm quyền; tội danh, điều khoản của Bộ luật hình sự đã áp dụng; thời gian, địa điểm phạm tội và những tình tiết khác của tội phạm.

Nếu pháp nhân bị khởi tố về nhiều tội khác nhau thì trong quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân phải ghi rõ từng tội danh và điều, khoản của Bộ luật hình sự đã áp dụng.

3. Thẩm quyền, trình tự, thủ tục khởi tố bị can, thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân được thực hiện theo quy định tại Điều 179 và 180 của Bộ luật này.

Như vậy, về điểm khác biệt trong căn cứ khởi tố bị can đối với pháp nhân và căn cứ khởi tố bị can đối với cá nhân: Nếu như khởi tố bị can đối với cá nhân thì việc xác định căn cứ khởi tố bị can thông qua cá nhân người thực hiện hành vi mà Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm, còn khởi tố bị can đối với pháp nhân thì cơ quan điều tra phải xác định căn cứ khởi tố bị can là pháp nhân đã thực hiện hành vi mà Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm.

Khi chứng minh căn cứ khởi tố bị can đối với pháp nhân, cơ quan điều tra cần làm rõ: Hành vi phạm tội được thực hiện nhân danh pháp nhân thương mại; hành vi phạm tội được thực hiện vì lợi ích của pháp nhân thương mại; hành vi phạm tội được thực hiện có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của pháp nhân thương mại; chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc làm rõ nội dung trên giúp cơ quan điều tra xác định trách nhiệm hình sự của cá nhân hay pháp nhân để xác định có căn cứ khởi tố bị can đối với người phạm tội hay khởi tố bị can đối với pháp nhân.

Ngoài ra, khi chứng minh căn cứ để khởi tố bị can đối với pháp nhân, cơ quan điều tra cần làm rõ: Có hành vi phạm tội xảy ra hay không, lỗi của pháp nhân, lỗi của cá nhân là thành viên của pháp nhân.

Trên đây là nội dung tư vấn về việc khởi tố bị can, thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân. Để hiểu chi tiết hơn vấn đề này, bạn vui lòng tham khảo thêm tại Bộ luật tố tụng hình sự 2015.

Trân trọng!