Căn cứ quyết định hình phạt của bộ luật hình sự

Căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự, tức là phải căn cứ vào các quy định của cả phần chung và phần các tội phạm của Bộ luật hình sự có liên quan đến tội phạm mà người bị kết án đã thực hiện. Vì vậy, chỉ quyết định hình phạt khi đã có đủ căn cứ xác định một người đã phạm vào một tội mà Bộ luật hình sự quy định, tức là phải định tội trước rồi mới quyết định hình phạt sau. Điều này tưởng đơn giản, nhưng thực tiễn xét xử đã không ít trường hợp “đi tìm tội danh cho một hình phạt đã định trước”. Khi đã xác định được tội danh cho một hành vi phạm tội, thì phải xác định tội phạm đó có được quy định ở điều khoản nào của Bộ luật hình sự, từ đó đối chiếu với các quy định của phần chung và phần tội phạm xem có những quy định nào có liên quan đến tội phạm do người bị kết án thực hiện hay không?
 
Việc căn cứ vào các quy định nào ở phần chung và phần tội phạm của Bộ luật hình sự là căn cứ vào từng hành vi phạm tội cụ thể, của người phạm tội cụ thể, không có một tiêu chí chung cho tất cả mọi hành vi phạm tội đối với mọi người phạm tội. Bộ luật hình sự chỉ quy định có tính chất nguyên tắc, dự kiến nếu có một hành vi nguy hiểm cho xã hội xảy ra và hành vi đó có thể giống ( tương tự ) với dự kiến của Bộ luật hình sự thì được áp dụng các quy định của Bộ luật hình sự để xử lý. Đây là đặc điểm cơ bản của pháp luật hình sự đối với các nước theo luật thành văn
 
Căn cứ vào các quyết định của Bộ luật hình sự khi quyết định hình phạt còn được thể hiện ở chỗ, Tòa án chỉ được áp dụng một trong các hình phạt chính đã được quy định tại khoản 1 Điều 28 Bộ luật hình sự, riêng hình phạt trục xuất chỉ được áp dụng đối với người nước ngoài, không được áp dụng đối với công dân Việt Nam. Ngoài hình phạt chính, Tòa án có thể áp dụng một hoặc một số hình phạt bổ sung quy định tại khoản 2 Điều 28. Tòa án phải áp dụng đúng khung hình phạt, đúng loại hình phạt mà điều luật đã quy định, không được xử phạt người phạm tội loại hình phạt mà điều luật không quy định và không quy định phạt cao hơn mức cao nhất của khung hình phạt đã quy định. 
 
Căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự là một căn cứ quan trọng nhất, thể hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa khi quyết định hình phạt, quyêt định hình phạt mà không căn cứ vào các quy định của Bộ luật hình sự sẽ làm cho bản chất của hình phạt thay đổi, mục đích của hình phạt không thực hiện được, dẫn đến những sai lầm nghiêm trọng trong việc áp dụng pháp luật; bản án mà Tòa án tuyên chẳng những không đúng pháp luật mà còn không được dư luận đồng tình, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng khác.