Giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trường hợp phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng

Phạm tội lần đầu là từ trước tới nay chưa phạm tội lần nào, nếu các lần phạm tội trước đó đã bị xử lý và đã hết thời hiệu thì lần phạm tội mới này vẫn không được coi là phạm tội lần đầu. Ý nghĩa của tình tiết giảm nhẹ này là chiếu cố cho những người chưa bao giờ thực hiện hành vi phạm tội, nay vì một lý do hoặc hoàn cảnh nào đó mà họ phạm tội lần đầu. Tuy nhiên nếu chỉ phạm tội lần đầu mà thiếu điều kiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng thì cũng không được coi là tình tiết giảm nhẹ. Do đó, Bộ luật hình sự quy định “ phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng”, nếu trường hợp nghiêm trọng thì không phải là tình tiết giảm nhẹ.
 
Thuộc trường hợp ít nghiêm trọng, trước hết bao gồm các tội ít nghiêm trọng theo quy định ở khoản 3 Điều 8 Bộ luật hình sự. Tức là tội phạm gây nguy hại không lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến ba năm tù. Ví dụ khoản 1 Điều 140 về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Ngoài những tội ít nghiêm trọng, người phạm tội lần đầu đối với các tội nghiêm trọng, nhưng do có các tình tiết đặc biệt của vụ án làm cho trường hợp phạm tội cụ thể đó thành ít nghiêm trọng thì cũng thuộc tình tiết giảm nhẹ này. Tuy nhiên chỉ coi là trường hợp ít nghiêm trọng, nếu khung hình phạt đối với tội ấy có mức thấp nhất từ 3 năm tù trở xuống và khi quyết định hình phạt, Tòa án cũng chỉ xử phạt bị cáo không quá 3 năm tù. Ví dụ khoản 1 Điều 9 về tội làm chết người trong khi thi hành công vụ có khung hình phạt từ hai năm tù đến bảy năm tù là tội nghiêm trọng, nhưng người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, Tòa án chỉ bị xử phạt bị cáo với hình phạt từ 3 năm tù trở xuống thì vẫn coi đây là trường hợp ít nghiêm trọng.
 
Mức độ giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của tình tiết này tùy thuộc vào tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và tội phạm mà bị cáo đã gây ra trong phạm vi khung hình phạt