|
BỘ
Y TẾ
-------
|
CỘNG
HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
--------------
|
|
Số: 8435/BYT-TCDS
V/v hướng dẫn triển khai Tháng hành động quốc
gia về Dân số
|
Hà
Nội, ngày 06 tháng 12 năm 2010
|
|
Kính
gửi:
|
- Các Bộ, ban, ngành, đoàn thể
Trung ương;
- Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
|
Ngày 26/11/2010,
Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã ban hành Quyết định số 2161/QĐ-TTg về Tháng
hành động quốc gia về Dân số.
Trong những năm
vừa qua, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đã đạt được nhiều
thành tích: từ năm 2006, Việt Nam đã đạt được mức sinh thay thế, quy mô gia
đình nhỏ đã trở thành chuẩn mực của xã hội, sức khỏe sinh sản của người dân đã
từng bước dần được nâng cao, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội
của đất nước. Tuy nhiên, công tác DS-KHHGĐ cũng còn nhiều khó khăn, thách thức
trong thời gian tới: kết quả giảm sinh chưa thực sự bền vững; chất lượng dân số
còn thấp; sức khỏe sinh sản của vị thành niên và thanh niên chưa được nâng cao;
mất cân bằng giới tính khi sinh đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng, nếu không
giải quyết sớm sẽ gây nên những hệ lụy cho sự phát triển và an sinh xã hội sau
này.
Mục tiêu của
Tháng hành động quốc gia về Dân số nhằm:
- Nâng cao nhận
thức và đề cao trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng
gia đình và toàn xã hội về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số - kế
hoạch hóa gia đình đối với sức khỏe, hạnh phúc của mỗi người dân, mỗi gia đình đối
với sự phát triển bền vững của đất nước, dân tộc Việt Nam;
- Tăng cường sự
tham gia, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành, các tầng lớp nhân dân
và sự hợp tác, giúp đỡ của các quốc gia, các tổ chức quốc tế đối với công tác
dân số - kế hoạch hóa gia đình của Việt Nam.
Để triển khai
Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về Tháng hành động quốc gia về Dân số, Bộ Y
tế hướng dẫn một số nội dung cụ thể như sau:
- Thời gian: từ ngày 1-31/12 hàng năm.
- Chủ đề Tháng hành động quốc gia về Dân số năm 2010: Dân
số - Kế hoạch hóa gia đình vì sức khỏe, hạnh phúc của mỗi gia đình và sự phát
triển bền vững của đất nước.
- Những hoạt động chủ yếu: Tổ chức các sự kiện, chiến dịch,
hoạt động truyền thông trên các kênh truyền thông đại chúng và kênh truyền
thông trực tiếp ở các cấp; tổ chức các hội nghị, hội thảo, các diễn đàn trao đổi
về thực trạng, hậu quả, nguyên nhân và đề xuất giải pháp để từng bước giải quyết
có hiệu quả những khó khăn, thách thức, các vấn đề trọng tâm của công tác
DS-KHHGĐ; tổ chức khảo sát, kiểm tra, giám sát, sơ kết, đánh giá việc thực hiện
các chủ trương, luật pháp, chính sách hiện hành của Đảng và Nhà nước về công
tác DS-KHHGĐ; triển khai đồng bộ các loại hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe
sinh sản, kế hoạch hóa gia đình cho nhân dân tại các cụm dân cư. Nội dung của
những hoạt động chủ yếu nêu trên, tập trung vào công tác DS-KHHGĐ nói chung và
vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh nói riêng.
Bộ Y tế trân trọng đề nghị các Bộ, ban, ngành, đoàn thể Trung ương, Ủy
ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ Quyết định của Thủ
tướng Chính phủ; căn cứ ý nghĩa, chủ đề và nội dung của Tháng hành động quốc
gia về Dân số và nhiệm vụ được giao triển khai xây dựng và tổ chức thực hiện
Tháng hành động quốc gia về Dân số của đơn vị, địa phương mình theo phương châm
thiết thực, hiệu quả và tiết kiệm; báo cáo kết quả Tháng hành động quốc gia về
Dân số gửi về Bộ Y tế (Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình) trước ngày 15
tháng 1 năm 2011 để tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ./.
|
Nơi nhận:
- Như trên;
- Thủ tướng, các Phó Thủ tướng Chính phủ (để báo cáo);
- Văn phòng Chính phủ;
- Các đ/c Thứ trưởng;
- Các Vụ, đơn vị thuộc Bộ Y tế;
- Lưu: VT, TCDS (15b).
|
BỘ
TRƯỞNG
Nguyễn Quốc Triệu
|
Ý
NGHĨA, CHỦ ĐỀ, NỘI DUNG CỦA THÁNG HÀNH ĐỘNG QUỐC GIA VỀ DÂN SỐ
(Ban
hành kèm theo công văn số 8435/BYT-TCDS ngày 06 tháng 12 năm 2010)
1. Lý do phải
tổ chức Tháng hành động quốc gia về Dân số
Sau gần 50 năm
thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về dân số, kế
hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ), đặc biệt là sau 10 năm thực hiện Chiến lược Dân
số Việt Nam 2001 – 2010, thực hiện cam kết quốc tế về dân số, phát triển và các
mục tiêu phát triển thiên niên kỷ, công tác DS-KHHGĐ đã đạt những kết quả quan
trọng. Tình trạng gia tăng nhanh dân số về cơ bản đã được kiểm soát. Tổng tỷ suất
sinh (số con trung bình của một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ) giảm từ 6,1 con
vào năm 1960 xuống 2,03 con vào năm 2009. Chính sách DS-KHHGĐ của nước ta đã từng
bước được điều chỉnh theo hướng bao quát toàn diện hơn các vấn đề dân số, chú
trọng vấn đề chất lượng dân số.
Mặc dù đã đạt được
những thành tựu đáng kể, nhưng hiện tại và tương lai công tác DS-KHHGĐ vẫn đang
phải đối với nhiều khó khăn, thách thức cả về quy mô dân số, cơ cấu dân số, chất
lượng dân số và phân bố dân cư.
Về quy mô dân
số: Việt Nam có quy mô dân số lớn thứ 13 trên thế giới, mật độ dân số cao
(260 người/km2), thuộc nhóm nước có mật độ dân số cao nhất thế giới
(gấp hơn 2 lần mật độ dân số của châu Á và gấp 1,86 lần mật độ dân số Trung Quốc),
kết quả giảm sinh chưa thực sự vững chắc, đến năm 2009 vẫn còn 28/63 tỉnh,
thành phố (chiếm 34% dân số cả nước) chưa đạt mức sinh thay thế Trong vòng 10 –
15 năm tới, số phụ nữ bước vào độ tuổi sinh đẻ và trong độ tuổi này hàng năm vẫn
rất lớn do hệ quả của mức sinh cao những năm 1970 – 1980. Vì vậy, bình quân mỗi
năm Việt Nam vẫn tăng thêm gần 1 triệu người, tương đương với dân số một tỉnh
trung bình.
Về cơ cấu dân
số: Song song với việc bước vào giai đoạn “cơ cấu dân số vàng” dân số Việt
Nam đang già đi với tốc độ nhanh do hệ quả của tỷ suất sinh, tỷ suất chết giảm
và tuổi thọ trung bình của dân số ngày càng cao đã làm cho tỷ trọng người cao
tuổi tăng nhanh. Năm 2009, tỷ trọng người từ 65 tuổi trở lên là 6,6% và chỉ số
già hóa là 35,7% cao hơn mức trung bình của khu vực Đông Nam Á (30%). Quá trình
già hóa này sẽ gây áp lực mạnh đến việc đảm bảo an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe
cho người cao tuổi. Giới tính khi sinh của Việt Nam ngày càng trở lên mất cân bằng.
Tỷ số giới tính khi sinh thông thường nằm trong khoảng 103-106 trẻ trai/100 trẻ
gái. Trong mấy năm gần đây, tỷ số giới tính khi sinh bước vào mức cao, tăng
nhanh và liên tục, năm 2006 là 110/100, năm 2007 là 111/100, năm 2008 là 112/100,
năm 2009 là 110,5/100; mặc dù đã có nhiều biện pháp được tiến hành nhưng chưa
thể khống chế và giải quyết được tình trạng gia tăng này trong thời gian ngắn,
nguyên nhân chính là do tư tưởng trọng nam hơn nữ của đất nước Á đông vẫn tồn tại
trong xã hội.
Về chất lượng
dân số: Chất lượng dân số thấp đang là yếu tố cản trở sự phát triển và đặt
nước ta trước nguy cơ tụt hậu xa hơn. Chỉ số phát triển con người (HDI) đang từng
bước được cải thiện nhưng vẫn nằm trong nhóm các nước có chỉ số phát triển con
người ở mức trung bình, thấp hơn nhiều so với nhiều nước trong khu vực và thấp
xa so với các nước công nghiệp. Mặc dù tuổi thọ bình quân đạt mức khá cao là
72,8 tuổi năm 2009, nhưng tuổi thọ bình quân khỏe mạnh chỉ đạt 66 tuổi và xếp
thứ 116/182 nước trên thế giới. Tỷ lệ dân số bị khuyết tật chiếm tới 7,8% dân số;
số trẻ mới sinh bị dị tật bẩm sinh có xu hướng tiếp tục gia tăng do điều kiện sống,
môi trường độc hại, lối sống hoặc phong tục, tập quán lạc hậu. Tầm vóc thể lực
của người Việt Nam còn nhiều hạn chế, đặc biệt là chiều cao, cân nặng và sức bền
còn rất thấp so với nhiều nước trong khu vực. Vị thành niên và thanh niên Việt
Nam không chỉ thấp bé, nhẹ cân mà yếu cả về sức mạnh cơ bắp, sức dẻo dai và sức
bền. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn tới nguồn nhân lực cho sự nghiệp hiện đại hóa,
công nghiệp hóa đất nước.
Về lãnh đạo
chỉ đạo, tổ chức thực hiện: Một số cấp ủy đảng, chính quyền chưa nhận thức
đầy đủ về tính chất khó khăn, phức tạp, lâu dài, tầm quan trọng và ý nghĩa chiến
lược của công tác dân số, nên đã xuất hiện tư tưởng chủ quan thỏa mãn với kết
quả đạt được, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo; thiếu tập trung, thiếu quyết liệt
và chưa kịp thời định hướng, đề ra giải pháp thiết thực, điều chỉnh chính sách
thích ứng với diễn biến của tình hình thực tiễn. Một số địa phương còn coi nhẹ
công tác dân số, không phân bổ thêm nguồn lực địa phương. Tổ chức bộ máy làm
công tác dân số chưa được kiện toàn và ổn định, đặc biệt là đội ngũ cán bộ
chuyên trách và cộng tác viên dân số xã, các chính sách đãi ngộ cho đội ngũ cán
bộ dân số còn nhiều bất cập. Nội dung, hình thức truyền thông chưa thật phù hợp
với đặc điểm đối tượng, vùng, miền và sự phát triển kinh tế - xã hội.
2. Tháng hành
động quốc gia về Dân số hướng tới các mục tiêu
Mục tiêu 1:
Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội,
từng gia đình và toàn xã hội về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số -
kế hoạch hóa gia đình đối với sức khỏe, hạnh phúc của mỗi người dân, mỗi gia
đình, đối với sự phát triển bền vững của đất nước, dân tộc Việt Nam.
Mục tiêu hướng tới
việc nâng cao nhận thức và đề cao trách nhiệm của các cấp chính quyền, đoàn thể,
tổ chức xã hội, từng gia đình và toàn xã hội vì thực tế những năm qua vẫn còn một
số cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp và một bộ phận nhân dân chưa nhận thức đầy
đủ về tầm quan trọng, ý nghĩa chiến lược và tính chất khó khăn, phức tạp của
công tác dân số kế hoạch hóa gia đình, nên đã xuất hiện tư tưởng chủ quan thỏa
mãn với những kết quả đạt được, đã buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, thiếu kiểm tra
đôn đốc và chưa kịp thời định hướng, đề ra giải pháp thiết thực, điều chỉnh
chính sách thích ứng với diễn biến của tình hình thực tiễn; nhiều cá nhân, gia
đình chưa thực hiện tốt chính sách DS-KHHGĐ của Đảng và Nhà nước. Mục tiêu còn
thể hiện tính nhân văn cao cả trong việc chăm lo ngày càng tốt hơn đến sức khỏe,
hạnh phúc của mỗi người dân, mỗi gia đình nhằm từng bước nâng cao chất lượng cuộc
sống của nhân dân và nâng cao chất lượng giống nòi Việt Nam cả về thể chất, trí
tuệ, tinh thần. Mục tiêu cũng thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước
ta với cộng đồng quốc tế trong việc tiếp tục thực hiện hiệu quả hơn các mục
tiêu về dân số, phát triển và các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ góp phần
vào sự phát triển bền vững của đất nước và của nhân loại.
Mục tiêu 2:
Tăng cường sự tham gia phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành, các tầng
lớp nhân dân và sự hợp tác, giúp đỡ của các quốc gia, các tổ chức quốc tế đối với
công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình của Việt Nam.
Mục tiêu hướng tới
việc tăng cường sự tham gia phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành, các
tầng lớp nhân dân vì công tác dân số đòi hỏi cần có sự phối hợp liên ngành và cần
có một vị thế để triển khai thực hiện; nhưng trong thời gian từ năm 2007 đến
nay thực hiện chủ trương giải thể Ủy ban Dân số, Gia đình và Trẻ em thì nhiều cấp,
ngành cho rằng công tác DS-KHHGĐ là của ngành Y tế nên không tích cực tham gia
như những năm trước. Mặt khác, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước và kết quả của công tác DS-KHHGĐ trong những năm qua cũng là lý do mà nhiều
tổ chức quốc tế hiện nay không còn hỗ trợ nguồn lực cho công tác DS-KHHGĐ như
trước đây, nên công tác DS-KHHGĐ cũng đang gặp nhiều khó khăn vì vậy Đảng và
Nhà nước tiếp tục kêu gọi các quốc gia, các tổ chức quốc tế tiếp tục hỗ trợ về
kinh nghiệm, kỹ thuật và kinh phí cho công tác DS-KHHGĐ của nước ta.
3. Các hoạt động
chủ yếu sẽ được triển khai trong Tháng hành động quốc gia về Dân số
a) Tổ chức các sự
kiện, chiến dịch, hoạt động truyền thông trên các kênh truyền thông đại chúng
và kênh truyền thông trực tiếp ở các cấp (Trung ương, tỉnh, huyện, xã) để
tuyên truyền các chủ trương, luật pháp, chính sách về DS-KHHGĐ của Đảng và Nhà
nước; về tầm quan trọng và ý nghĩa chiến lược của công tác DS-KHHGĐ đối với sự
phát triển bền vững của đất nước, mối quan hệ giữa dân số và phát triển; về những
thành tựu, kết quả đạt được trong những năm qua và những khó khăn, thách thức,
các vấn đề trọng tâm của công tác DS-KHHGĐ trong thời gian tới; về các mô hình
tốt, kinh nghiệm hay và các tập thể, cá nhân điển hình trong công tác DS-KHHGĐ;
về ý nghĩa, chủ đề, nội dung của Tháng hành động quốc gia về Dân số về Ngày Dân
số Việt Nam 26/12 năm 2010.
b) Tổ chức các hội
nghị, hội thảo, các diễn đàn trao đổi về thực trạng, hậu quả, nguyên nhân và đề
xuất giải pháp để từng bước giải quyết có hiệu quả những khó khăn, thách thức,
các vấn đề trọng tâm của công tác DS-KHHGĐ (duy trì mức sinh thấp, hợp lý;
giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh; phát huy lợi thế cơ cấu
dân số vàng; thích ứng với già hóa dân số; nâng cao chất lượng dân số về thể chất,
trí tuệ, tinh thần) đối với các nhà lãnh đạo, nhà quản lý, nhà khoa học,
các chuyên gia trong và ngoài nước ở cấp Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện.
c) Tổ chức khảo
sát, kiểm tra, giám sát, sơ kết, đánh giá việc thực hiện các chủ trương, luật
pháp, chính sách hiện hành của Đảng và Nhà nước về công tác DS-KHHGĐ; các luật
pháp, chính sách liên quan đến các vấn đề trọng tâm, những khó khăn, thách thức
của công tác DS-KHHGĐ ở các cấp.
d) Triển khai đồng
bộ các loại hình cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia
đình cho nhân dân tại các cụm dân cư theo phương châm “kịp thời, thuận tiện,
chất lượng, an toàn”. Động viên các tầng lớp nhân dân tích cực thực hiện luật
pháp, chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác DS-KHHGĐ và tham gia giải quyết
các vấn đề trọng tâm, những khó khăn, thách thức của công tác DS-KHHGĐ tại cộng
đồng.
4. Thời gian
tổ chức Tháng hành động quốc gia về Dân số
Tháng 12 hàng
năm được lấy làm Tháng hành động quốc gia về Dân số (bắt đầu từ ngày 01 đến
ngày 31 tháng 12). Việc chọn tháng 12 là Tháng hành động quốc gia về Dân số
vì trong tháng 12 công tác DS-KHHGĐ có ngày kỷ niệm truyền thống “Ngày Dân số
Việt Nam 26/12”, đây cũng là thời điểm các cấp phải gấp rút hoàn thành các
chỉ tiêu kế hoạch về công tác DS-KHHGĐ của năm hiện tại và tổ chức tổng kết,
triển khai kế hoạch công tác DS-KHHGĐ của năm tới.
5. Trách nhiệm
của Trung ương và địa phương trong việc tổ chức Tháng hành động quốc gia về Dân
số
a) Tại
trung ương: Các Bộ, ngành, các cơ quan truyền thông đại chúng Trung
ương, đề nghị Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan Trung
ương của các đoàn thể căn cứ Quyết định 2161/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ,
căn cứ hướng dẫn triển khai Tháng hành động quốc gia về Dân số của Bộ Y tế và
chức năng nhiệm vụ được giao chủ động xây dựng kế hoạch và tổ chức triển khai
Tháng hành động quốc gia về Dân số hằng năm của đơn vị mình và báo cáo kết quả
thực hiện Tháng hành động quốc gia về Dân số về Bộ Y tế trước ngày 15 tháng 1
năm sau để tổng hợp báo cáo Chính phủ.
b) Tại địa
phương: Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo
thực hiện, huy động nguồn lực địa phương triển khai Tháng hành động quốc gia về
Dân số trên địa bàn quản lý. Ban Chỉ đạo công tác DS-KHHGĐ các tỉnh, thành phố
(cơ quan thường trực là Sở Y tế) căn cứ kế hoạch Tháng hành động quốc gia về
Dân số của Trung ương và thực tế địa phương, tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố kế hoạch triển khai Tháng hành động của địa phương, chịu trách nhiệm
tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát, tổng kết, báo cáo kết quả với tỉnh và
Trung ương trước ngày 15 tháng 1 năm sau.
5. Chủ đề của
Tháng hành động quốc gia về Dân số năm 2010
Mỗi cá nhân, gia
đình, cộng đồng và toàn xã hội cần phải nhận thức sâu sắc rằng, công tác dân số
- kế hoạch hóa gia đình là khâu chuẩn bị rất quan trọng cho đầu vào của nguồn
nhân lực có chất lượng – là một trong những yếu tố chủ yếu quyết định sự phát
triển nhanh và bền vững của đất nước. Việc thay đổi quan niệm của người dân ở một
đất nước nông nghiệp, chịu ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng phong kiến về việc
sinh con, muốn có “đông con, nhiều cháu” và phải có con trai để nối dõi tông đường
còn là một việc làm hết sức khó khăn, lâu dài và phức tạp. Để vượt qua các khó
khăn, thách thức, duy trì những kết quả tích cực đã đạt được và bảo đảm sự
thành công một cách bền vững của chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình,
chúng ta phải kiên trì, bền bỉ vận động, giáo dục và thuyết phục nhân dân chuyển
đổi hành vi, tự nguyện thực hiện mô hình gia đình ít con khỏe mạnh, đặc biệt ở
những vùng nông thôn kém phát triển, vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa. Các cơ
quan, tổ chức, cán bộ làm công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình phải tận tâm,
trách nhiệm, có phương pháp và cách làm cụ thể, sáng tạo phù hợp với tình hình
thực tế thì mới đáp ứng được nguyện vọng của người dân và yêu cầu phát triển của
đất nước.
Chính vì những
lý do trên, chủ đề của Tháng hành động quốc gia về Dân số năm 2010 được lựa chọn
là: “Dân số - Kế hoạch hóa gia đình vì sức khỏe, hạnh phúc của mỗi gia
đình và sự phát triển bền vững của đất nước”.