Tiêu chuẩn ngành 14TCN 60:1988 về hệ số tiêu cho ruộng lúa

• Số hiệu: 14TCN60:1988
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn ngành
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 1988

Giống lúa	Giai đoạn sinh trưởng	Chiều cao cây (cm)	Hệ số K	Mức giảm sản % so với đối chứng
				3 ngày	4 ngày	5 ngày	6 ngày	7 ngày	8 ngày
Nông nghiệp 22	Cấy bén chân	15-30	0,50 0,75 1,00	1,3 2,5 16,0		1,3 14,6 50,7		2,5 20 81,5
	Đẻ nhánh	40	0,50 0,75 1,00	0 0 7,5		8,5 8,5 20		8,7 14,6 38,3
	Cuối dòng	72	1,00	36,4		46,7		78,4
Mộc tuyền	Cấy bén chân	35	0,50 0,75 1,00	0 1,8 25		0 10,5 28,5			1,5 28,5 35,5
	Đẻ nhánh	63	0,50 0,75 1,00	0 22 27,5		3,5 27,5 43			3,5 27,5 60,5
	Cuối dòng	97	1,00		50,1		63,7		73,8

Bảng 2

Tình hình ngập của giống lúa ngắn ngày theo các tài liệu của Hà Lan

Độ sâu ngập quá mức bình thường

(5 - 7 cm)

Mức độ giảm sản %

Số ngày với mức nước ngầm cao

1 - 2

3 - 4

5 - 6

...

...

...

15 - 25 cm

25 - 30 cm

30 - 45 cm

5

7

9

12

10

15

...

...

...

35

15

25

40

50

Bảng 3

Mức giảm sản của lúa (%) khi bị ngập hoàn toàn trong nước theo các tài liệu của Triều Tiên

Số ngày ngập

Giai đoạn sinh trưởng

...

...

...

3

5

7

Bén rễ

Chắc xanh

Đẻ nhánh

Làm đòng

Ngậm sữa

Chín

...

...

...

15

25

15

5

5

55

45

95

50

...

...

...

20

100

90

100

50

10

20

100

95

...

...

...

50

10

30

BẢNG 4

Sản lượng lúa khi bị ngập trong khoảng thời gian 0 - 40 ngày sau khi cấy (% so với điều kiện bình thường) theo các tài liệu của Nhật Bản

Thời gian ngập

(ngày)

Độ sâu ngập (mm)

...

...

...

2

3

4

5

6

7

8

9

10

...

...

...

125

150

175

200

225

250

275

300

325

...

...

...

375

400

425

450

475

500

525

550

575

...

...

...

100

99,8

99,2

98,3

97,5

97,0

96,5

96,0

95,5

...

...

...

94,5

94,0

93,6

93,3

92,9

92,5

92,1

91,8

91,5

...

...

...

91,0

99,9

99,6

98,2

96,0

94,8

94,4

93,5

91,4

...

...

...

86,0

84,3

82,6

81,3

80,0

79,0

78,0

77,0

76,3

...

...

...

75,0

74,5

99,9

99,4

96,7

93,5

91,7

90,5

88,5

...

...

...

81,5

78,0

75,0

72,5

70,8

68,6

67,0

65,5

64,3

...

...

...

62,1

61,2

60,3

99,8

99,2

95,6

91,8

89,6

88,0

...

...

...

82,7

77,5

72,8

69,0

65,9

63,4

61,1

59,0

57,3

...

...

...

54,0

52,8

51,6

50,5

99,8

99,0

94,4

90,0

87,4

...

...

...

83,5

79,7

73,4

67,5

62,9

59,2

56,8

53,5

51,0

...

...

...

47,0

45,0

43,5

42,0

40,5

99,7

98,8

94,2

89,4

...

...

...

84,3

81,8

77,7

71,0

65,0

60,5

56,9

53,6

50,8

...

...

...

45,7

43,4

43,0

39,4

37,5

35,8

99,7

98,6

94,0

...

...

...

85,5

83,0

80,1

75,7

68,0

62,5

58,1

54,5

51,0

...

...

...

45,0

42,3

39,7

37,5

35,3

33,0

36,8

99,6

98,3

...

...

...

88,8

84,9

81,8

79,3

74,5

66,9

60,9

56,6

53,0

...

...

...

46,3

43,2

40,3

37,6

39,3

32,7

30,2

37,3

99,6

...

...

...

93,9

87,9

84,2

88,7

78,6

73,4

65,1

59,3

55,1

...

...

...

47,8

44,5

41,3

38,3

35,4

32,7

30,0

27,3

24,9

...

...

...

99,7

93,8

87,5

83,5

79,5

77,8

72,2

63,4

57,7

...

...

...

50,0

46,2

42,8

39,5

36,3

33,3

30,3

27,4

24,5

...

...

...

BẢNG 5

Sản lượng lúa khi bị ngập trong khoảng thời gian 40 - 60 ngày sau khi cấy (% so với điều kiện bình thường) theo các tài liệu của Nhật Bản

Thời gian ngập

(ngày)

Độ sâu ngập (mm)

1

2

3

4

...

...

...

6

7

8

9

10

100-125

150

175

200

...

...

...

250

275

300

325

350

375

400

425

450

...

...

...

500

525

550

575

600

100

99,8

99,2

98,7

...

...

...

97,7

97,0

96,2

95,8

95,2

94,5

93,8

93,1

92,3

...

...

...

90,4

89,4

88,3

87,0

85,5

100

99,5

98,5

97,8

...

...

...

96,0

95,0

94,3

93,2

92,0

90,7

89,5

88,1

86,5

...

...

...

83,0

81,1

87,7

76,2

73,5

100

99,1

98,0

96,8

...

...

...

94,5

93,3

91,9

90,4

88,8

87,1

85,3

83,3

81,0

...

...

...

76,1

73,3

70,2

66,5

62,0

100

98,8

97,3

95,7

...

...

...

92,8

91,1

89,4

87,5

85,5

83,4

81,2

78,8

76,0

...

...

...

70,3

66,9

63,1

58,7

53,3

100

98,5

96,5

94,7

...

...

...

91,0

88,9

86,8

84,5

82,2

79,6

77,9

74,2

71,0

...

...

...

64,4

60,5

56,0

50,9

44,6

100

98,4

96,1

94,2

...

...

...

89,5

87,2

84,8

82,3

79,6

76,8

73,9

70,7

67,3

...

...

...

59,4

55,6

50,7

45,0

37,7

100

98,3

95,5

93,6

...

...

...

88,0

85,5

82,7

80,0

77,0

73,9

70,7

67,2

63,5

...

...

...

55,3

50,6

45,3

39,0

30,7

100

98,2

95,3

93,1

...

...

...

87,1

84,5

81,6

78,7

75,5

72,3

68,9

65,2

61,4

...

...

...

52,7

47,8

42,2

35,5

26,6

100

98,1

95,2

92,5

...

...

...

86,3

83,3

80,6

77,3

74,1

70,6

67,0

63,3

59,2

...

...

...

50,1

45,0

39,1

32,1

22,6

100

98,0

95,0

92,0

...

...

...

85,5

82,5

79,5

76,0

72,6

69,0

65,2

61,3

57,0

...

...

...

47,5

42,2

36,0

38,6

18,5

BẢNG 6

Sản lượng lúa khi bị ngập trong khoảng thời gian từ 65 - 95 ngày sau khi cấy (% so với trường bình thường) theo các tài liệu của Nhật Bản

Thời gian ngập

(ngày)

...

...

...

1

2

3

4

5

6

7

8

9

...

...

...

100 - 125

150

175

200

225

250

275

300

325

...

...

...

375

400

425

450

475

500

525

550

575

...

...

...

100

99,8

99,2

98,7

98,3

97,7

97,0

96,2

95,8

...

...

...

94,5

93,8

93,3

92,9

92,5

92,1

91,8

91,5

91,2

...

...

...

100

99,5

98,5

97,8

97,0

96,0

95,3

94,3

93,2

...

...

...

90,7

89,5

88,1

86,5

84,9

83,0

81,0

78,7

76,2

...

...

...

100

99,1

98,0

96,8

85,7

94,5

93,3

91,9

90,4

...

...

...

87,1

85,3

83,3

81,0

78,7

76,1

73,3

70,2

66,5

...

...

...

100

98,8

97,3

95,7

94,3

92,8

91,1

89,4

87,5

...

...

...

83,4

81,2

78,8

76,0

73,3

70,3

66,9

63,1

58,7

...

...

...

100

98,5

96,6

94,7

92,9

91,0

88,9

86,8

84,5

...

...

...

79,6

77,0

74,2

71,0

67,8

64,4

60,5

56,0

50,9

...

...

...

100

98,4

96,1

94,2

91,8

89,5

87,2

84,8

82,3

...

...

...

76,8

73,9

70,7

67,3

63,3

59,9

55,6

50,7

45,0

...

...

...

100

98,3

95,5

93,6

90,6

88,0

85,5

82,7

80,0

...

...

...

73,9

70,7

67,2

63,5

59,7

55,3

50,6

45,3

39,0

...

...

...

100

98,2

95,3

93,2

90,0

87,1

84,5

81,6

78,7

...

...

...

72,3

68,9

65,2

61,4

57,3

52,7

47,8

42,2

35,5

...

...

...

100

98,1

95,2

92,5

89,4

86,3

83,5

80,6

77,3

...

...

...

70,6

67,0

63,3

59,2

54,9

50,1

45,0

39,1

32,1

...

...

...

100

98,0

95,0

92,0

88,8

85,5

82,5

79,5

76,0

...

...

...

69,0

65,2

61,3

57,0

52,5

47,5

42,2

36,0

28,6

...

...

...

Bảng 7

Tài liệu ngập đã được sử dụng khi tính toán tiêu cho đồng bằng Koba ở Ghi nê.

- Ngập toàn bộ cây lúa không được quá 4 ngày.

- Sau đó phải hạ thấp mực nước xuống để lúa vươn cao trên mặt nước 15 cm. Thời gian hạ thấp này không được quá 5 ngày và thời gian duy trì mực nước này ít nhất là 5 ngày và tiếp đó có thể để lúa ngập lại lần thứ 2.

Hình 1

PHỤ LỤC SỐ 2

...

...

...

Bảng 8

Trị số β theo các kết quả nghiên cứu của Viện NCKH thủy lợi

Giống lúa

Giai đoạn sinh trưởng

Cấy bén chân

Đẻ nhánh

Làm đòng

Giống lúa cũ

0,07

...

...

...

0,13

Giống lúa mới

0,09

0,16

0,19

PHỤ LỤC 3

MỘT SỐ THÍ DỤ VỀ TÍNH TOÁN HỆ SỐ TIÊU.

Thí dụ số 1: Cho các tài liệu sau:

...

...

...

Bảng 9

Ngày

Thứ 1

Thứ 2

Thứ 3

Lượng mưa (mm)

161,8

31,8

20,9

...

...

...

c. Lượng nước tiêu hao do ngấm và bốc hơi hàng ngày càng là 5mm/ngày.

d. Chế độ chịu ngập được quy định như sau:

- Thời gian ngập tối đa là 5 ngày.

- Thời gian ngập quá 250mm không được quá 1 ngày.

- Thời gian ngập quá 200mm không được quá 3 ngày.

Lớp nước mặt ruộng trước khi tiêu ở ngang đỉnh đập tràn.

g. Trị số β = 0,10.

Hãy tính toán đường quá trình hệ số tiêu trong trường hợp trên và cho nhận xét về kết quả tính toán.

Lời giải

...

...

...

q_oi = w_i - 2…              (a)

q_oi = 0,274 Mb₀^3/2…    (b)

 = (H_i + H_i-1)/2…         (c)

Hình 2

b. Hệ phương trình trên sẽ được giải bằng đồ thị.

Muốn vậy xây dựng quan hệ (b)

q_oi = 0,274Mb₀^3/2 với b₀ = 0,1m; m = 0,4

q_oi = 0,274.0,4.0,1^3/2 hay

...

...

...

Kết quả tính toán được thể hiện ở bảng 10 và đồ thị 3.

Bảng 10

H (mm)

10

40

80

120

200

300

...

...

...

1,55

12,38

35,06

64,40

138,59

254,6

Đồ thị 3

Tính q₀ và H cho ngày tiêu thứ nhất theo đầu bài mực nước trước khi tiêu ở ngang đỉnh đập tràn, có nghĩa là H₀ = 0 tính cho ngày thứ 1.

...

...

...

W₁ = 1,1.161,8 - 5 + 2,0 = 173

Vẽ quan hệ q_oi = 173 - 2H_i … (2)

lên cùng đồ thị. Giao điểm của hai đường quan hệ (1) và (2) (điểm A)

cho q_oi = 30mm/ngày, H_i­ = 71 mm.

Với trị số thủy đầu tiêu bình quân ngày thứ nhất H = 71 mm tính được thủy đầu tiêu cuối ngày H_i

= (H_i + H_i-1)/2 hay H_i­ = 2- H₀. Từ đó:

H_i = 2,71 = 142 mm.

Lớp nước mặt ruộng bình quân ngày thứ nhất và lớp nước mặt ruộng cuối ngày sẽ là:

= 71 + 100 = 171 mm

...

...

...

Trị số H₁ = 142 mm sẽ là thủy đầu tiêu đầu ngày tiêu thứ 2

Vậy: W₂ = 1,1 . 31,8 - 5 + 2.142

W₂ = 314 mm

Với trị số W₂ ta sẽ tiếp tục tính toán cho ngày tiêu thứ 2 và tính toán tiếp tục cho đến khi thủy đầu tiêu cuối ngày trở về giá trị ban đầu H₀ = 0.

Kết quả tính toán như trên được đưa vào bảng…

Bảng 11

P

mm/ngày

mm/ngày

...

...

...

(mm)

q_oi­

mm/ngày

H_i

(mm)

a_i

(mm)

161,8

31,8

...

...

...

173

314

225

151

91

59

35

71

123

...

...

...

63

40

26

15

30

67

42

25

12

...

...

...

3

142

104

78

48

32

20

10

174

...

...

...

191

163

140

126

115

c. Tiếp theo ta kiểm tra kết quả tính toán bằng đồ thị ở bảng 11 theo phương trình cân bằng nước.

Ta có:

Σ(1 + β)p_i - Σ(h_oi + q_oi) = H_i - H_i-1

Vế trái của phương trình trên sẽ là:

...

...

...

Vế phải sẽ là: 10 - 0 = 10mm

Chênh lệch: 14 - 10 = 4 mm

Sai số: (4/187)100 = 2%

Vậy kết quả tính toán đảm bảo độ chính xác cho phép.

Việc kiểm tra kết quả tính toán như trên cũng cần được tiến hành cho mỗi thời đoạn tính toán (từng ngày một).

d. Xác định hệ số đồng đều theo công thức: λ = q₀/q_0max

Ta có:  = (30 + 67 + 42 + 25 + 12 + 8 + 3)/7

= 187/7 = 26,71 mm/ngày

Như vậy: λ = 187/67 = 0,4

...

...

...

Theo quy định về thời gian tiêu chỉ là 5 ngày, nhưng ở đây tuy đã tiêu 7 ngày nhưng lớp nước mặt ruộng chưa trở về vị trí ban đầu

(H₀ = 0 và a = 100 mm)

Hệ số đồng đều λ = 0,4 là thấp, do vậy còn thay đổi kích thước b₀ hoặc thay đổi loại công trình mặt ruộng.

Thí dụ số 2:

Hãy tính toán đường quá trình hệ số tiêu mặt ruộng, hệ số đồng đều và chọ nhận xét về kết quả tính toán với các số liệu đã cho như trong ví dụ 1 những công trình tiêu nước mặt ruộng là một ống tiêu có d = 0,1m đặt sát đáy mặt ruộng.

Lời giải: Hệ phương trình tính toán trong trường hợp này là:

q_oi = W_i -2H_i

q_oi = 0,274MΩ (- d/2)^2

= (H_i + H_i-1)/2

...

...

...

q_oi = 0,274.0,6 .7,85(H_i - d/2)^1/2

hay: q_oi = 5,76(H_i - d/2)^1/2 …                    (3)

Để vẽ đường quan hệ (3) ở trên ta lập bảng 12.

Bảng 12

H (mm)

100

150

200

250

...

...

...

350

400

q₀ (mm/ngày)

40,6

57,6

70

81

91,4

100

...

...

...

Bằng cách giải đồ thị (đồ thị 4) như đã trình bày ở trên ta có kết quả tính toán hệ số tiêu ở bảng 13.

Đồ thị 4

Bảng 13

P

(mm/ngày)

H_i

(mm)

...

...

...

(mm/ngày)

H_i­

(mm)

a

(mm)

161,8

31,8

20,9

373

...

...

...

369

267

157

195

156

118

58

68

57

...

...

...

114

176

136

100

157

195

156

118

Hệ số đồng đều λ = /q_0max

...

...

...

= 53,5/68 = 0,78

Qua kết quả tính toán ở bảng 13 ta thấy với kích thước ống d = 0,1m ta có được hệ số λ cao nhưng chưa tận dụng được khả năng chịu ngập lớp nước mặt ruộng thấp và thời gian tiêu ngắn hơn quy định.

Từ đó cần rút nhỏ kích thước công trình tháo nước mặt ruộng hơn nữa.

Thí dụ số 3:

Tại mặt cắt A của một hệ thống kênh tiêu ta có giản đồ hệ số tiêu như bảng 14…

Bảng 14

P (mm/ngày)

53

122

...

...

...

18

72

q(1/s-ha)

0,92

3,70

...

...

...

5,13

5,05

4,62

2,66

0,92

0,23

Sau mặt cắt A ta có một dung tích trữ nước với tỷ lệ diện tích trữ α_t = 0,08 chiều sâu trữ H = 0,7m lượng tổn thất h₀ = 5mm/ngày.

Hãy tính toán điều chỉnh giản đồ hệ số tiêu trên cơ sở tận dụng dung tích trữ nước đó.

Lời giải:

...

...

...

ΣΔq_trữ = (H_tk/8,64) α_t

H_tk = H - Σ(P - h₀)

Thay số vào ta có:

ΣΔq_trữ = (700 - (344 - 5.5))/8,64.0,08 = 3,5  1/s - ha

Xác định tổng dung tích tháo theo công thức:

ΣΔq_tháo = (H - h₀)/8,64. α_t

ΣΔq_tháo = (700 - 9,5)/8,64 . 0,08 = 6,10  1/s - ha

Với 2 đại lượng ΣΔq_trữ và ΣΔq_tháo đó, ta tiến hành điều chỉnh giản đồ hệ số tiêu như bảng 15.

Bảng 15

...

...

...

(1/s - ha)

Quy trình điều tiết

Hệ số tiêu sau khi đã điều chỉnh

(1/s - ha)

Trữ

(1/s - ha)

Tháo

(1/s - ha)

0,92

...

...

...

5,25

5,13

5,05

4,62

2,66

0,92

0,23

...

...

...

1,0

1,0

0,5

...

...

...

2,4

3,0

0,92

3,70

4,25

4,13

4,05

4,12

3,36

...

...

...

3,23

ΣΔq_trữ = 3,5 1/s - ha

ΣΔq_tháo = 6,10 1/s - ha