Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8112:2009 Đo lưu lượng lưu chất trong ống dẫn kín - Từ vựng và ký hiệu

• Số hiệu: TCVN8112:2009
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 2009

Số tham chiếu	Đại lượng	Ký hiệu ^1)	Thứ nguyên ^2)	Đơn vị SI tương ứng
4.10	Diện tích mặt cắt ngang của ống dẫn tại các điều kiện vận hành	A	L^2	m^2
10.3	Nồng độ chất đánh dấu	C	ML^-3 ^3)	kg/m^3
7.17	Hệ số xả	C	4)
8.2	Hàm số dòng tới hạn	C*	4)
8.3	Hệ số dòng tới hạn khí thực	Cr	4)
4.16	Vận tốc âm thanh	C	LT^-1	m/s
4.31	Nhiệt dung riêng đẳng áp	cp	L^2T^-2Q^-1	J/kg.K
4.31	Nhiệt dung riêng đẳng tích	cv	L^2T^-2Q^-1	J/kg.K
7.16	Đường kính, phụ thuộc vào điều kiện vận hành : -của mặt cắt ngang của ống dẫn - của ống dẫn đo phía dòng vào của tấm tiết lưu hoặc vòi phun - của đoạn ống đầu vào hình trụ của ống Venturi cổ điển	D	L	m
4.9	Đường kính thuỷ lực	Dh	L	m
7.16 7.17	Đường kính lỗ tiết lưu hoặc cổ đo của phần tử sơ cấp tại điều kiện vận hành hoặc đường kính đầu ống Pitot	d	L	m
7.16	Hệ số vận tốc tiệm cận Độ không đảm bảo đo tương đối Độ không đảm bảo đo tuyệt đối	E E e	^4) ^4) ^4)
4.17	Tần số Gia tốc trọng trường	f g	T^-1 T^-2	s^-1 m/s^2
4.19	Độ nhám đồng nhất tương đương	k	L	m
4.15	Độ dài	l	L	m
4.33	Khối lượng mol của lưu chất	M	M	kg/mol
5.9	Trung bình tổng thể	m	5)
4.16	Số Mach	Ma	4)
5.9	Cỡ tổng thể	N	5)
10.4	Tỉ số pha loãng (tốc độ)	N	4)
5.5.1	Cỡ mẫu	n	4)
4.11.1	Áp suất tĩnh tuyệt đối của lưu chất	p	ML^-1T^-2	Pa
4.20	Chênh áp	Dp	ML^-1T^-2	Pa
4.1.1	Lưu lượng khối lượng	qm, (q)	MT^-1	kg/s
4.1.2	Lưu lượng thể tích	qv, (Q)	L3T^-1	m^3/s
4.33	Hằng số mol khí Bán kính	R	ML^2T^-2Q^-1 L	J/(mol.K) m
5.2	Kết quả thử nghiệm	R	4)
4.18	Độ lệch trung bình số học của biên dạng (độ nhám)	Ra	L	m
4.9	Bán kính thuỷ lực	Rh	L	m
4.15	Số Reynold - áp dụng theo D - áp dụng theo d	ReD Red	^4)
4.17	Số Strouhal	Sr	^4)
5.9	Độ lệch chuẩn thực nghiệm	s	^5)
5.22	Sai số tiêu chuẩn của ước lượng Nhiệt độ tuyệt đối của lưu chất	sR T	^5) Q	K
5.25	Phân bố t Student	t	^4)
5.26	Độ không đảm bảo đo	U	^4)
4.7	Vận tốc lưu chất dọc trục trung bình	U	LT^-1	m/s
5.26.1	Độ không đảm bảo đo ngẫu nhiên	UR	^4)
5.26.2	Độ không đảm bảo đo hệ thống	US	^4)
Hình 2	Giới hạn trên và dưới của độ không đảm bảo đo không đối xứng	U ^+, U ^-	^4)
4.21	Vận tốc ma sát	u*	LT^-1	m/s
4.17	Vận tốc cục bộ của lưu chất	v	LT^-1	m/s
4.8	Vận tốc không thứ nguyên (tương đối) Thành phần của vận tốc cục bộ song song với trục của đường ống	v* vx	^4) LT^-1	m/s
5.11	Trọng số đo	wi	^4)
7.15	Tỉ số âm thanh	X	^4)
7.13	Tỉ số chênh áp	x	^4)
5.1	Giá trị trung bình (của biến x)		^4)
5.11.1	Trung bình số học có trọng số, trung bình có trọng số	w	^4)
9.1	Chỉ số không đối xứng Khoảng cách từ điểm đo đến thành ống Khoảng cách không thứ nguyên từ điểm đo đến thành ống	Y y y*	^4) L ^4)	m
4.33	Hệ số nén	Z	^4)
7.18	Hệ số dòng chảy	a	^4)
4.10	Hệ số động năng	a	^4)
7.4	Tỉ số đường kính	β	^4)
4.31	Tỉ số nhiệt dung riêng	g	^4)
7.19	Hệ số giãn nở	e	^4)
	Nhiệt độ lưu chất, ^oC	q		^oC
4.6	Góc giữa vector vận tốc cục bộ và trục ống dẫn	q		rad
5.2	Hệ số nhạy (ảnh hưởng)	qx	^4)
4.32	Số mũ đẳng entropi		^4)
4.20	Hệ số tổn thất áp suất dọc đường	l	^4)
	Độ nhớt động lực học của lưu chất	m (hoặc h)	ML^-1T^-1	Pa.s
4.15	Độ nhớt động học của lưu chất	v	L^2T^-1	m^2/s
5.7	Số bậc tự do	v	^4)
4.32	Khối lượng riêng của lưu chất	r	ML^-3	kg/m^3
7.14	Tỉ số áp suất	t	^4)
4.21	Ứng suất cắt trượt thành ống	to	ML^-1 T^-2	Pa
	Góc phân kỳ bao hàm	j		rad
	Góc giữa vector vận tốc cục bộ và trục thiết bị đo	j		rad

1) Ký hiệu cho trong ngoặc đơn không được ưu tiên sử dụng.

2) M = khối lượng, L = chiều dài, T = thời gian, Q = nhiệt độ

3) Nồng độ còn được biểu thị dưới dạng đại lượng không thứ nguyên.

4) Đại lượng không thứ nguyên.

5) Thứ nguyên của tham số này là thứ nguyên của đại lượng liên quan.

3 Chỉ số dưới

Nghĩa

Ký hiệu

Phía dòng vào

...

...

...

Phía dòng ra

2

Hiệu quả

e

Lớn nhất

max

Nhỏ nhất

min

Danh nghĩa

...

...

...

Số dư

R

Ngẫu nhiên

r

Tại entropi không đổi

S

Tính hệ thống

s

Sự chuyển tiếp

...

...

...

4 Thuật ngữ chung trong cơ học lưu chất

4.1

Lưu lượng

Thương số của lượng lưu chất chảy qua mặt cắt ngang của ống dẫn và thời gian cần để lượng lưu chất này chảy qua mặt cắt ngang đó.

4.1.1

Lưu lượng khối lượng, q_m

Lưu lượng trong đó lượng lưu chất được biểu thị là khối lượng.

4.1.2

Lưu lượng thể tích, q_v

...

...

...

4.2

Lưu lượng trung bình

Giá trị trung bình của lưu lượng trong một khoảng thời gian.

4.3

Phân bố vận tốc

Sơ đồ các vector dọc trục của các vận tốc lưu chất cục bộ trên mặt cắt ngang của một ống dẫn.

4.3.1

Phân bố vận tốc phát triển hoàn toàn

Phân bố vận tốc mà khi đã đạt được thì không thay đổi theo các mặt cắt ngang của dòng lưu chất. Điều này thường đạt được ở đoạn cuối ống dẫn thẳng có đủ chiều dài.

...

...

...

Phân bố vận tốc đều

Phân bố vận tốc tiệm cận với phân bố vận tốc phát triển hoàn toàn, cho phép thực hiện chính xác phép đo lưu lượng.

4.4

Biên dạng dòng chảy

Biểu đồ thể hiện sự phân bố vận tốc.

4.5

Dòng chảy xoáy

Dòng chảy có các phần tử vận tốc dọc trục và xoay tròn.

4.6

...

...

...

Góc giữa vector vận tốc cục bộ tại một điểm cụ thể của mặt cắt ngang và trục ống dẫn. Góc xoáy thay đổi trên mặt cắt ngang

4.7

Vận tốc lưu chất dọc trục trung bình, U

Tỉ số giữa lưu lượng thể tích (tích phân theo mặt cắt ngang ống dẫn các thành phần vận tốc cục bộ dọc trục) và diện tích mặt cắt ngang đo.

4.8

Vận tốc (tương đối) không thứ nguyên, v*

Tỉ số giữa vận tốc lưu chất tại một điểm cho trước và vận tốc quy chiếu đo tại cùng thời điểm có thể là vận tốc tại một điểm cụ thể (ví dụ vận tốc tại đường tâm) hoặc vận tốc lưu chất dọc trục trung bình.

4.9

Đường kính thủy lực, D_h

...

...

...

CHÚ THÍCH:

1) Khi mặt cắt ngang của ống dẫn chứa đầy lưu chất, đường kính thủy lực bằng đường kính trong của ống dẫn.

2) Bán kính thủy lực, Rh, cũng được sử dụng; bằng thương của diện tích mặt cắt ngang ướt và chu vi ướt

(D_h = 4R_h)

4.10

Hệ số động năng, a

Hệ số được xác định bằng công thức:

a = dA

Trong đó:

...

...

...

A là diện tích mặt cắt ngang của dòng chảy.

(Trong hầu hết các ứng dụng thực tế, a biến đổi gần đúng giữa 1 và 1,2)

4.11

Áp suất tĩnh

Áp suất có thể đo bằng trắc điểm chuyển động cùng với hạt của lưu chất.

4.11.1

Áp suất tĩnh tuyệt đối của lưu chất, p

Áp suất tĩnh của lưu chất được đo so với chân không tuyệt đối.

4.11.2

...

...

...

Độ chênh giữa áp suất tĩnh tuyệt đối của lưu chất và áp suất khí quyển tại cùng vị trí và thời gian đo.

4.12

Áp suất động lực học

4.12.1

Áp suất động lực học của một phần tử lưu chất

Đối với dòng lưu chất cơ bản, sự gia tăng áp suất trên áp suất tĩnh là kết quả của sự chuyển hóa đẳng entropi hoàn toàn động năng của lưu chất thành năng lượng áp suất, bằng ½ rv^2nếu lưu chất không nén được.

4.12.2

Áp suất động lực học trung bình trong mặt cắt ngang

Tỉ số giữa năng lượng dòng chảy qua mặt cắt ngang dưới dạng động năng và lưu lượng thể tích. Có thể biểu thị bằng công thức a x rU^2nếu lưu chất không nén được.

...

...

...

Áp suất toàn phần

Tổng của áp suất đo và áp suất động lực học.

CHÚ THÍCH: Đối với một phần tử lưu chất ở trạng thái nghỉ, áp suất đo và áp suất toàn phần có cùng giá trị số học.

4.14

Áp suất trễ

Áp suất đặc trưng cho trạng thái năng lượng của lưu chất khi động năng của nó chuyển hóa hoàn toàn thành năng lượng áp suất, bằng tổng áp suất tĩnh tuyệt đối và áp suất động lực học.

CHÚ THÍCH: Đối với phần tử lưu chất ở trạng thái nghỉ, áp suất tĩnh tuyệt đối và áp suất trễ có cùng giá trị số học.

Hình 1 - Sơ đồ minh họa các thuật ngữ liên quan đến áp suất

...

...

...

Số Reynolds, Re

Tham số không thứ nguyên mô tả tỉ số giữa quán tính và lực nhớt, biểu thị bằng công thức:

Re =

Trong đó:

U là vận tốc lưu chất dọc trục trung bình trên một mặt cắt ngang có diện tích xác định;

l là kích thước đặc trưng của hệ thống xuất hiện dòng chảy;

v là độ nhớt động học của lưu chất.

CHÚ THÍCH: Khi xác định số Reynolds, cần phải xác định rõ kích thước đặc trưng (ví dụ: đường kính ống dẫn, đường kính lỗ của thiết bị đo chênh áp, đường kính đầu ống Pitot, v.v...).

4.16

...

...

...

Tỉ số giữa vận tốc lưu chất dọc trục trung bình và vận tốc âm thanh trong lưu chất tại nhiệt độ và áp suất tương ứng, được biểu thị bằng công thức:

Ma =

4.17

Số Strouhal, Sr

Tham số không thứ nguyên liên quan đến xoáy có tần số f sinh ra bằng một vật thể có kích thước đặc trưng l và vận tốc lưu chất v, được biểu thị bằng công thức:

Sr =

4.18

Độ lệch trung bình số học (độ nhám) của biên dạng, R_a

Trung bình số học của các giá trị tuyệt đối của biên dạng tại chiều dài lấy mẫu, có thứ nguyên của độ dài.

...

...

...

Hệ số nhám quy đổi, k

Đường kính các hạt hình cầu nén chặt thành bề mặt trơ trong ống dẫn có cùng tổn thất áp suất trên một đơn vị chiều dài như bề mặt thực của một ống dẫn có cùng đường kính.

4.20

Hệ số tổn thất áp suất dọc đường , k

Tỉ số giữa tổn thất áp suất của dòng chảy, dọc theo chiều dài của ống dẫn có cùng đường kính thuỷ lực, với áp suất động lực học tính được từ vận tốc lưu chất dọc trục trung bình, được biểu thị bằng công thức:

Dr = lsU^2

4.21

Vận tốc ma sát, u*

Căn bậc hai của thương số giữa ứng suất cắt trượt thành ống t₀ với khối lượng riêng của chất lỏng:

...

...

...

Dòng chảy ổn định

Dòng chảy mà ở đó các tham số như vận tốc, áp suất, khối lượng riêng và nhiệt độ không thay đổi theo thời gian làm ảnh hưởng đến độ chính xác cần thiết của phép đo.

CHÚ THÍCH: Dòng chảy ổn định quan sát được trong ống dẫn là dòng thực tế có các tham số thay đổi theo thời gian còn các giá trị trung bình độc lập với thời gian; đây là “dòng chảy ổn định trung bình” thực.

4.23

Dòng dao động có lưu lượng trung bình không đổi

Dòng mà lưu lượng tại phân đoạn đo lường là hàm của thời gian nhưng có giá trị trung bình không đổi khi tính trung bình trong một khoảng thời gian đủ dài.

CHÚ THÍCH: Có hai dạng dòng dao động:

- dòng dao động có chu kỳ;

- dòng dao động ngẫu nhiên.

...

...

...

Dòng chảy không ổn định

Dòng chảy tầng hoặc dòng chảy rối có các tham số như vận tốc, áp suất, khối lượng riêng và nhiệt độ biến đổi theo thời gian.

CHÚ THÍCH: Khoảng thời gian được xem xét phải đủ dài để có thể bỏ qua các thành phần ngẫu nhiên của dòng chảy rối.

4.25

Dòng chảy tầng

Dòng chảy trong các điều kiện mà lực nhớt áp đảo so với lực quán tính.

CHÚ THÍCH: Dòng chảy tầng có thể không ổn định nhưng hoàn toàn không có hỗn hợp rối. Dòng giả lỏng là một ví dụ của dòng chảy tầng ổn định trong một ống dẫn tuần hoàn.

4.26

Dòng chảy rối

...

...

...

CHÚ THÍCH: Dòng chảy rối là dòng chảy mà vận tốc không có quy luật (ngẫu nhiên) dao động theo thời gian và không gian được thêm vào dòng chảy trung bình.

4.27

Dòng chảy rối nhám hoàn toàn

Dòng chảy trong ống dẫn có độ nhám tương đối cho trước xuất hiện khi hệ số tổn thất cột áp tổng hợp l độc lập với số Renolds Re.

4.28

Dòng chảy chuyển tiếp

Dòng trung gian giữa dòng chảy tầng và dòng chảy rối.

CHÚ THÍCH: Số Renolds đối với dòng chuyển tiếp của lưu chất Newton, có tham khảo đường kính ống dẫn, thông thường ở giữa giá trị giới hạn dưới 2 000 và giới hạn trên biến đổi giữa 7 000 và 12 000 phụ thuộc độ nhám ống dẫn và các yếu tố khác.

4.29

...

...

...

Hiệu ứng xảy ra khi một luồng lưu chất bám dính gần sát bề mặt rắn.

4.30

Hiệu ứng Doppler

Sự thay đổi tần số biểu kiến của bức xạ do chuyển động tương đối giữa nguồn sơ cấp hoặc thứ cấp so với thiết bị quan trắc.

4.31

Tỉ số nhiệt dung riêng, g

Tỉ số giữa nhiệt dung riêng đẳng áp và nhiệt dung riêng đẳng tích: g =

Nhìn chung tỉ số này biến đổi khi nhiệt độ và/hoặc áp suất khí biến đổi.

4.32

...

...

...

Tỉ số giữa biến đổi tương đối của áp suất và biến đổi tương đối tương ứng của khối lượng riêng trong các điều kiện chuyển hóa đoạn nhiệt (đẳng entropi) thuận nghịch cơ bản:

 = _s

Với khí lý tưởng, số mũ đẳng entropi bằng tỉ số nhiệt dung riêng, tỉ số này được xem như hằng số trong khoảng tích phân đã chọn.

CHÚ THÍCH: Chỉ số S nghĩa là “tại entropi không đổi”

4.33

Hệ số nén, Z

Hệ số hiệu chính biểu thị về mặt số học độ lệch của định luật khí lý tưởng khi áp dụng cho khí thực tại các điều kiện áp suất và nhiệt độ cho trước. Được xác định bằng công thức:

Z =

Trong đó:

...

...

...

5 Độ không đảm bảo đo

Các định nghĩa đưa ra tại điều này dựa trên các định nghĩa từ các tiêu chuẩn thống kê tương ứng, nhưng đôi khi các định nghĩa thống kê chính xác không đưa ra được sự diễn giải có tính chất thực tế các định nghĩa này. Trong mọi trường hợp các định nghĩa đưa ra không được dẫn đến sai số trong công thức được sử dụng. Chi tiết hơn, xem TCVN ISO 3534 và Từ vựng quốc tế về các thuật ngữ chung và cơ bản trong đo lường học (BIPM/IEC/ISO/OIML).

5.1

Giá trị trung bình,

Trung bình số học của n giá trị đọc của đại lượng x. Giá trị trung bình x được tính toán theo công thức: =

5.2

Hệ số nhạy (ảnh hưởng), q_x

Tỉ số giữa thay đổi của kết quả R và thay đổi của tham số đầu vào x :

q_x =

...

...

...

q’_x = /

5.3

Phân bố tần số

Mối quan hệ giữa các giá trị đo được của biến số và tần số xuất hiện của các giá trị đó.

5.4

Tổng thể

Toàn bộ các cá thể đang xem xét.

5.5

...

...

...

Một hay nhiều cá thể lấy từ một tổng thể để cung cấp thông tin về tổng thể, và có thể sử dụng làm cơ sở quyết định về tổng thể hoặc về quá trình tạo ra tổng thể đó.

5.5.1

Cỡ mẫu, n

Số cá thể bao gồm trong mẫu.

5.6

Giá trị thực

Giá trị đặc trưng cho đại lượng được xác định chính xác tuyệt đối trong điều kiện đại lượng tồn tại ở thời điểm được xem xét. Giá trị này là giá trị lý tưởng, chỉ có thể đạt được nếu tất cả các nguyên nhân gây ra sai số đo được loại bỏ.

5.7

Số bậc tự do, v

...

...

...

CHÚ THÍCH: ví dụ, độ lệch chuẩn được xem là có bậc tự do (n-1) vì để ước lượng trung bình cần sử dụng một bậc tự do.

5.8

Độ lệch

Chênh lệch giữa giá trị của đại lượng và giá trị chuẩn hoặc giá trị quy chiếu.

CHÚ THÍCH: Đặc biệt trong thống kê, giá trị quy chiếu thường là trung bình số học của một loạt phép đo.

5.9

Độ lệch chuẩn thực nghiệm, s

Đối với một dãy n phép đo của cùng đại lượng đo, tham số đặc trưng cho sự phân tán của các kết quả và được cho bằng công thức:

S =

...

...

...

x_i là kết quả phép đo thứ i

 là trung bình số học của n kết quả được xem xét

CHÚ THÍCH:

1) Không nên nhầm lẫn độ lệch chuẩn thực nghiệm với độ lệch chuẩn của tổng thể s của tổng thể cỡ N và trung bình m, được cho bằng công thức:

s =

2) Nếu loạt n phép đo được xem là mẫu của một tổng thể thì s là ước lượng của độ lệch chuẩn của tổng thể.

5.9.1

Độ lệch chuẩn thực nghiệm của giá trị trung bình, s()

Uớc lượng độ lệch chuẩn của trung bình số học  đối với với giá trị trung bình m của toàn bộ tổng thể, cho bằng công thức:

...

...

...

5.9.2

Độ lệch chuẩn dư, s_R

Xem 5.22, sai số tiêu chuẩn của ước lượng.

5.10

Phương sai thực nghiệm, s^2

Phép đo độ phân tán của phân bố, được ước lượng bằng cách tính tổng bình phương độ lệch của các phép đo trung bình, chia cho số bậc tự do:

s^2=

5.10.1

Phương sai dư, s_R^2

...

...

...

5.11

Trọng số đo, w_i

Số thể hiện độ tin cậy của kết quả phép đo một đại lượng nhất định so với kết quả phép đo khác của cùng đại lượng.

5.11.1

Trung bình số học có trọng số, _w ;

Trung bình có trọng số, _w

Tổng các tích của từng giá trị và trọng số của nó (có thể dương hoặc bằng không) của phép đo chia cho tổng các trọng số của phép đo, cho bằng công thức:

_w =

5.12

...

...

...

Tập hợp các thao tác trong điều kiện quy định để thiết lập mối liên quan giữa các giá trị của đại lượng được chỉ bằng phương tiện đo và các giá trị tương ứng thể hiện bằng chuẩn phù hợp với lưu lượng đo.

5.12.1

Sơ đồ hiệu chuẩn

5.12.1.1

Tính liên kết chuẩn

Tính chất của kết quả đo nhờ đó có thể có liên hệ tới các chuẩn đã định, thường là chuẩn quốc tế hoặc chuẩn quốc gia, thông qua một chuỗi so sánh không gián đoạn

5.13

Phân bố chuẩn

Phân bố Laplace-Gauss: Phân bố xác suất của một biến ngẫu nhiên liên tục x có mật độ xác suất là

...

...

...

CHÚ THÍCH: m là trung bình số học và s là độ lệch chuẩn của phân bố chuẩn.

5.14

Phương pháp bình phương cực tiểu

Kỹ thuật dùng để tính hệ số phương trình khi một dạng đặc biệt của phương trình được chọn để khớp đường cong với dữ liệu. Nguyên tắc của phương pháp bình phương cực tiểu là giảm đến mức tối thiểu tổng bình phương độ lệch của dữ liệu so với đường cong.

5.15

Hồi quy

Quá trình lượng hóa sự phụ thuộc của một biến đối với một hay nhiều biến khác. Hồi quy là một quy trình để xác định các hằng số chưa biết của mô hình đề nghị theo cách thức sao cho các dự đoán từ mô hình có thể càng sát càng tốt với dữ liệu theo cách nào đó. Thường “càng sát càng tốt” có nghĩa là tổng bình phương độ lệch là nhỏ nhất. Nhiều chương trình máy tính đã có sẵn tiêu đề “hồi quy” phù hợp đối với việc khớp đường cong. Đối với mục đích của tiêu chuẩn này, hồi quy và bình phương cực tiểu có thể xem như đồng nghĩa.

5.16

Sai số (tuyệt đối) của phép đo

...

...

...

CHÚ THÍCH:

1) Thuật ngữ này tương đương với:

- Số chỉ,

- Kết quả chưa hiệu chính,

- Kết quả đã hiệu chính.

2) Các phần đã biết của sai số đo có thể được bù bằng cách áp dụng các số hiệu chính phù hợp. Sai số của kết quả hiệu chính có thể chỉ được thể hiện bằng một độ không đảm bảo đo.

3) “Sai số tuyệt đối” có dấu, không nên nhầm lẫn với giá trị tuyệt đối của một sai số là môđun của sai số.

5.17

Giá trị bất thường

...

...

...

5.18

Sai số giả

Sai số làm mất giá trị của phép đo. Thường do một nguyên nhân riêng biệt như lỗi đọc sai một hay nhiều chữ số quan trọng hoặc sự hỏng hóc của thiết bị.

5.19

Sai số ngẫu nhiên

Thành phần sai số của phép đo biến đổi không thể dự đoán được trong suốt quá trình đo cùng đại lượng đo.

CHÚ THÍCH: Không thể hiệu chính sai số ngẫu nhiên

5.20

Sai số hệ thống

...

...

...

CHÚ THÍCH:

1) Sai số hệ thống và nguyên nhân của chúng có thể biết hoặc chưa biết.

2) Sai số hệ thống đã biết không được đưa vào độ không đảm bảo đo tích lũy đối với thiết bị đã được hiệu chuẩn (nó cần được loại trừ trước như là sai số độ chệch).

5.21

Sai số thành phần

Sai số ngẫu nhiên hoặc sai số hệ thống gắn với một nguồn hay quá trình riêng biệt trong một chuỗi các nguồn hay các quá trình.

5.22

Sai số tiêu chuẩn của ước lượng, s_R

Phép đo độ phân tán biến phụ thuộc (đầu ra) bao quanh đường bình phương cực tiểu nhận được bằng làm khớp đường cong hoặc phân tích hồi quy. Đối với đường cong dựa trên n điểm dữ liệu và phương trình có k hệ số, sai số tiêu chuẩn của ước lượng được tính như sau:

...

...

...

1) Công thức này tương tự như sự thể hiện độ lệch chuẩn ngoại trừ giá trị đường cong làm khớp thay thế giá trị trung bình  và k thay thế 1.

2) Sai số này thường gọi là “độ lệch chuẩn dư”.

5.23

Giới hạn độ tin cậy

Các giới hạn dưới và giới hạn trên mà giá trị thực được mong đợi nằm trong đó với xác suất quy định, giả định là sai số hệ thống không đáng kể.

5.24

Độ tin cậy

Xác suất để giá trị thực nằm giữa các giới hạn tin cậy quy định, giả thiết sai số hệ thống không đáng kể, thường được thể hiện theo phần trăm, ví dụ 95 %.

5.25

...

...

...

Sự phân bố độ lệch của các giá trị trung bình của mẫu so với trung bình tổng thể được thể hiện như là tỷ lệ của độ lệch chuẩn mẫu (mẫu được lấy theo phân bố chuẩn). Phân bố t Student được sử dụng để định giới hạn tin cậy của trung bình tổng thể, đặc biệt trong trường hợp giá trị trung bình được ước lượng từ các mẫu nhỏ. Giá trị t nhận được từ bảng cho số bậc tự do và mức độ tin cậy:

T=

Trong đó m là trung bình tổng thể.

VÍ DỤ: (U_r)₉₅ = t₉₅s

Trong đó:

(U_r)₉₅ là độ không đảm bảo đo ngẫu nhiên tại mức tin cậy 95%.

t₉₅ là giá trị tương ứng của hệ số t Student

5.26

Độ không đảm bảo đo, U()

...

...

...

CHÚ THÍCH:

1 Đôi khi ký hiệu e được sử dụng thay cho ký hiệu U để biểu thị độ không đảm bảo đo.

2 Độ không đảm bảo đo thường gồm nhiều thành phần. Một số thành phần có thể ước lượng dựa vào sự phân bố thống kê kết quả của loạt phép đo và có thể được đặc trưng bằng các độ lệch chuẩn thực nghiệm. Ứớc lượng của các thành phần khác chỉ có thể dựa trên kinh nghiệm hoặc những thông tin khác.

5.26.1

Độ không đảm bảo đo ngẫu nhiên, U_r()

Thành phần của độ không đảm bảo đo gắn với sai số ngẫu nhiên. Ảnh hưởng của nó đối với giá trị trung bình có thể giảm đi khi thực hiện nhiều phép đo.

CHÚ THÍCH: Đôi khi ký hiệu e được sử dụng thay cho ký hiệu U để biểu thị độ không đảm bảo đo.

5.26.2

Độ không đảm bảo đo hệ thống, U_s( )

...

...

...

CHÚ THÍCH: Đôi khi ký hiệu e được sử dụng thay cho ký hiệu U để biểu thị độ không đảm bảo đo.

5.27

Độ chính xác

Mức độ gần nhau giữa kết quả đo và giá trị thực (quy ước) của phép đo. Thể hiện định lượng độ chính xác phải bằng độ không đảm bảo đo. Độ chính xác tốt ngụ ý sai số ngẫu nhiên và sai số hệ thống nhỏ.

CHÚ THÍCH: Nên tránh soát xét sử dụng thuật ngữ độ chính xác.

5.28

Đại lượng đo

Đại lượng là đối tượng của phép đo

CHÚ THÍCH: Khi thích hợp, đây có thế là đại lượng đo được hoặc là đại lượng cần đo.

...

...

...

Hình 2 - Sơ đồ minh họa các thuật ngữ liên quan đến sai số và độ không đảm bảo đo

6 Thuật ngữ chung về thiết bị

6.1

Lưu lượng kế

Thiết bị đo dòng thể hiện lưu lượng đo được.

CHÚ THÍCH: Thuật ngữ “lưu lượng kế” còn được sử dụng đối với thiết bị chỉ thị tổng lượng lưu chất chảy qua trong khoảng thời gian chọn trước

6.2

Ống đo

Bộ phận ống dẫn được chế tạo đặc biệt phù hợp với tất cả yêu cầu kỹ thuật của tiêu chuẩn và gắn với một thiết bị đo dòng.

...

...

...

6.3

Thiết bị sơ cấp

Thiết bị tạo ra tín hiệu để xác định lưu lượng. Theo nguyên lý sử dụng, thiết bị sơ cấp có thể nằm trong hay ngoài ống dẫn (xem thêm 7.2, 11.1.1 và 15.2)

6.4

Thiết bị thứ cấp

Thiết bị nhận tín hiệu từ thiết bị sơ cấp và hiển thị, ghi nhận, biến đổi và/hoặc truyền đi để nhận được giá trị lưu lượng (xem thêm 11.1.2)

6.5

Tín hiệu đầu ra

Đầu ra của thiết bị thứ cấp là hàm của lưu lượng.

...

...

...

Hệ số hiệu chuẩn của thiết bị sơ cấp

Thương số của lưu lượng và giá trị tín hiệu tương ứng phát ra từ thiết bị sơ cấp, trong các điều kiện chuẩn xác định.

6.7

Lưu lượng lớn nhất

Giá trị lưu lượng tương ứng với giới hạn trên của phạm vi lưu lượng (xem 6.9). Đó là giá trị lưu lượng cao nhất mà thiết bị vận hành trong một khoảng thời gian giới hạn hay được xác định trước mà vẫn đảm bảo sai số không lớn hơn sai số cho phép lớn nhất.

CHÚ THÍCH: Đối với đồng hồ nước, lưu lượng lớn nhất gọi là lưu lượng quá tải.

6.8

Lưu lượng nhỏ nhất

Giá trị lưu lượng tương ứng với giới hạn dưới của phạm vi lưu lượng (xem 6.9).

...

...

...

Phạm vi lưu lượng

Phạm vi giới hạn bằng lưu lượng lớn nhất và lưu lượng nhỏ nhất, tại đó số chỉ của thiết bị không thể hiện sai số lớn hơn sai số cho phép lớn nhất.

6.10

Lưu lượng chuyển tiếp

Giá trị lưu lượng ở giữa lưu lượng lớn nhất và nhỏ nhất, tại đó phạm vi lưu lượng thường được chia thành hai vùng, “vùng trên” và “vùng dưới”, mỗi vùng được đặc trưng bằng một sai số cho phép lớn nhất riêng rẽ.

6.11

Lưu lượng danh nghĩa

Giá trị lưu lượng xác định bằng nửa lưu lượng lớn nhất. Tại lưu lượng danh nghĩa, thiết bị phải có khả năng vận hành trong điều kiện sử dụng thông thường, ví dụ như trong cả hai điều kiện liên tục và gián đoạn, mà không vượt quá sai số cho phép lớn nhất.

CHÚ THÍCH: Đối với đồng hồ nước, lưu lượng danh nghĩa được gọi là lưu lượng cố định

...

...

...

Lưu lượng toàn thang

Lưu lượng tương ứng với tín hiệu đầu ra cực đại.

6.13

Tổn thất áp suất (do thiết bị sơ cấp gây ra)

Tổn thất áp suất không thể phục hồi do sự có mặt của thiết bị sơ cấp trong ống dẫn.

6.14

Điều kiện làm việc

Giá trị tức thời của các tính chất vật lý của lưu chất chảy qua thiết bị, được đo tương ứng với các yêu cầu kỹ thuật của thiết bị sơ cấp.

6.14.1

...

...

...

Nhiệt độ tĩnh của lưu chất chảy qua thiết bị sơ cấp, được đo tương ứng với các yêu cầu kỹ thuật của thiết bị sơ cấp.

6.14.2

Áp suất làm việc

Áp suất tĩnh tuyệt đối của lưu chất chảy qua thiết bị sơ cấp, được đo tương ứng với các yêu cầu kỹ thuật của thiết bị sơ cấp.

6.15

Điều kiện lắp đặt

Điều kiện vật lý nói chung để trong đó có thể sử dụng thiết bị đo dòng.

CHÚ THÍCH: Các điều kiện bao gồm điều kiện môi trường, trạng thái và phạm vi giá trị các đặc tính vật lý của lưu chất, kết cấu hình dạng của đường ống và các khớp nối .

6.16

...

...

...

Phần ống dẫn có trục thẳng, mặt cắt ngang và hình dạng không đổi; mặt cắt ngang thường là hình tròn hay tam giác nhưng cũng có thể là hình vành khuyên hoặc bất cứ dạng hình học nào.

6.17

Tính không đều

Bất cứ bộ phận hay chi tiết nào của ống dẫn làm cho nó khác với đoạn ống thẳng hay làm cho độ nhám thành ống có độ chênh lệch đáng kể.

6.18

Thiết bị nắn dòng

Thiết bị lắp vào ống dẫn để giảm đoạn ống thẳng cần thiết nhằm đạt được phân bố vận tốc đều.

6.19

Thiết bị giảm xoáy

...

...

...

6.20

Thiết bị ổn định dòng

Thiết bị được lắp vào hệ thống đo để đảm bảo lưu lượng ổn định trong hệ thống.

6.20.1

Bể cột áp không đổi

Bể ổn định dòng, mức chất lỏng được kiểm soát ví dụ bằng một lưỡi tràn có chiều dài càng dài càng tốt nhằm đảm bảo các điều kiện dòng ổn định trong vòng tuần hoàn của chất lỏng.

6.21

Lỗ lấy áp thành ống

Lỗ tròn hoặc hình khuyên khoan vào thành ống dẫn sao cho rìa lỗ bằng với bề mặt bên trong ống dẫn. Lỗ lấy áp đạt yêu cầu khi áp suất trong lỗ là áp suất tĩnh tại điểm đó trong ống dẫn.

...

...

...

Lỗ xả cặn

Các lỗ khoan xuyên thành ống giúp loại khỏi lưu chất đo các hạt rắn không mong muốn hoặc những lưu chất có khối lượng riêng lớn hơn khối lượng riêng lưu chất đo.

6.23

Lỗ xả khí

Các lỗ khoan xuyên thành ống giúp loại khỏi lưu chất đo những lưu chất không mong muốn có khối lượng riêng nhỏ hơn khối lượng riêng lưu chất đo.

7 Thiết bị chênh áp

7.1

Thiết bị chênh áp

Thiết bị được đưa vào trong ống dẫn nhằm tạo chênh áp, việc đo thông số này kết hợp với sự hiểu biết về trạng thái của lưu chất và kết cấu hình học của thiết bị và ống dẫn, có thể tính toán được lưu lượng (xem 7.9, 7.10 và 7.11)

...

...

...

7.2

Thiết bị sơ cấp (của thiết bị chênh áp)

Sự kết hợp giữa thiết bị chênh áp và ống dẫn có lắp thiết bị, bao gồm cả các lỗ lấy áp. Đối với các thiết bị sơ cấp tiêu chuẩn: tham khảo các tiêu chuẩn tương ứng.

7.3

Lỗ tiết lưu; Cổ đo

Phần có mặt cắt ngang nhỏ nhất của thiết bị sơ cấp.

7.4

Tỉ số đường kính (của thiết bị sơ cấp sử dụng trong ống dẫn cho trước), β

Tỉ số giữa đường kính của lỗ tiết lưu (cổ đo) của thiết bị sơ cấp và đường kính trong của ống dẫn phía dòng vào của thiết bị sơ cấp.

...

...

...

Lỗ lấy áp, vòi lấy áp

7.5.1

Lỗ lấy áp kiểu góc

Một hay nhiều cặp lỗ lấy áp, khoan về phía mỗi mặt của tấm tiết lưu hoặc vòi phun, sao cho khoảng cách giữa các trục của lỗ lấy áp và các bề mặt tấm tiết lưu hay vòi phun tương ứng bằng nửa đường kính các lỗ này; các lỗ lấy áp xuyên qua thành ống dẫn và chạm các bề mặt của tấm tiết lưu hoặc vòi phun.

7.5.2

Lỗ lấy áp kiểu mặt bích

Một hay nhiều cặp lỗ lấy áp, khoan về phía mỗi mặt của tấm tiết lưu. Các trục của lỗ lấy áp cách mặt phía dòng vào và mặt phía dòng ra của tấm tiết lưu 25,4 mm.

7.5.3

Lỗ lấy áp kiểu Vena contracta

...

...

...

7.5.4

Lỗ lấy áp kiểu D và D/2

Một hay nhiều cặp lỗ lấy áp, khoan về phía mỗi mặt của tấm tiết lưu, sao cho các lỗ lấy áp phía dòng vào và phía dòng ra cách mặt phía dòng vào của tấm tiết lưu một khoảng tương ứng là D và 0,5 D.

7.6

Vòng lấy áp

Một khoang kín cân bằng áp suất kết nối cùng với hai hay nhiều lỗ lấy áp trong cùng mặt cắt ngang và có thể nối với một thiết bị thứ cấp.

CHÚ THÍCH: Vòng lấy áp có thể nằm ngoài hoặc tích hợp với ống dẫn hoặc thiết bị sơ cấp.

7.7

Vòng đỡ

...

...

...

7.8

Khoang hình khuyên

Vòng lấy áp tích hợp với ống dẫn hoặc thiết bị sơ cấp. Giả định sử dụng lỗ lấy áp hình khuyên

7.9

Tấm tiết lưu

Tấm có lỗ xuyên qua phù hợp với các yêu cầu kỹ thuật xác định .

7.9.1

Tấm tiết lưu mỏng

Tấm tiết lưu có chiều dài phần hình trụ của lỗ nhỏ so với đường kính trong của ống dẫn (xem Hình 3).

...

...

...

Hình 3 - Tấm tiết lưu cạnh vuông với vòng lấy áp

7.9.2

Tấm tiết lưu đồng tâm

Tấm tiết lưu mỏng có lỗ đồng tâm, đồng trục với ống dẫn.

7.9.2.1

Tấm tiết lưu cạnh vuông

Tấm tiết lưu mỏng có lỗ tiết lưu đồng tâm, đồng trục với ống dẫn và vuông góc ở cạnh phía dòng vào.

CHÚ THÍCH: Để đo lưu lượng theo cả hai hướng, có thể sử dụng một tấm tiết lưu đối xứng mà cả hai bên thành lỗ phù hợp với các đặc tính kỹ thuật của thành phía trước tấm tiết lưu cạnh vuông và toàn bộ độ dày của tấm tiết lưu không lớn hơn bề dày của lỗ.

7.9.2.2

...

...

...

Tấm tiết lưu mỏng có mặt phía dòng vào nối với lỗ tiết lưu hình trụ đồng trục với ống dẫn bằng một hình nón cụt thẳng.

7.9.2.3

Tấm tiết lưu một phần tư vòng; Tấm tiết lưu cạnh góc phần tư

Tấm tiết lưu mỏng có biên dạng từ mặt phía dòng vào đến lỗ tiết lưu hình trụ đồng trục với ống dẫn là một phần tư đường tròn.

7.9.3

Tấm tiết lưu lệch trục

Tấm tiết lưu mỏng có lỗ tiết lưu đồng dạng với tấm tiết lưu cạnh vuông, ngoại trừ lệch trục với trục ống dẫn (xem Hình 4a)

CHÚ THÍCH: Vòng tròn của lỗ tiết lưu thường tiếp xúc với đỉnh hoặc đáy của ống dẫn theo phương ngang.

7.9.4

...

...

...

Tấm tiết lưu mỏng có lỗ tiết lưu trong hình dạng của một phần của đường tròn có dây cung theo phương ngang (xem Hình 4b).

Hình 4 - Tấm tiết lưu

7.10

Vòi phun

Một thiết bị hội tụ đồng trục với ống dẫn, có biên dạng cong không gián đoạn, đồng trục và tiếp xúc với một cổ đo hình trụ đồng trục.

7.10.1

Vòi phun ISA 1932

...

...

...

CHÚ THÍCH: Vòi phun ISO 1932 luôn có các lỗ lấy áp kiểu góc.

7.10.2

Vòi phun bán kính dài

Vòi phun có mặt phía dòng vào gồm một mặt phẳng vuông góc với trục của vòi phun, một đoạn hội tụ dạng một phần tư hình elip, một cổ đo hình trụ và một rãnh hoặc một cạnh xiên (xem Hình 5b)

Hình 5 - Vòi phun

7.11

Ống Venturi

Thiết bị gồm có:

...

...

...

- Một cổ đo (phần hình trụ) và

- Một đoạn ống phân kỳ (đoạn khuyếch tán hay nở ra), thường là một hình nón cụt.

7.11.1

Ống Venturi cổ điển

Ống Venturi có đoạn ống hội tụ hình côn có một đoạn ống hình trụ phía trước. Các lỗ lấy áp lắp ở đoạn hình trụ đầu vào và ở cổ đo (xem Hình 6).

7.11.2

Vòi phun Venturi

Ống Venturi có đoạn ống hội tụ là vòi phun (xem Hình 7).

...

...

...

Hình 7 - Vòi phun Venturi cụt và thông thường

7.11.3

Ống Venturi cụt

Ống Venturi có đường kính đầu ra của đoạn ống phân kỳ nhỏ hơn đường kính ống dẫn mà nó được lắp vào.

7.12

Độ chênh áp, ∆P

Chênh lệch áp suất gây ra bằng một thiết bị sơ cấp khi đã tính đến tất cả các chênh lệch cao độ giữa lỗ lấy áp phía dòng vào và phía dòng ra.

7.13

...

...

...

Tỉ số giữa độ chênh áp và áp suất tĩnh tuyệt đối tại tâm đoạn ống thẳng chứa trục của lỗ lấy áp phía dòng vào.

7.14

Tỉ số áp suất, t

Tỉ số giữa áp suất tĩnh tuyệt đối tại lỗ lấy áp phía dòng ra và áp suất tĩnh tuyệt đối tại lỗ lấy áp phía dòng vào.

7.15

Tỉ số âm thanh, X

Tỉ số giữa tỉ số chênh áp và số mũ đẳng entropi  (lưu chất nén được).

7.16

Hệ số tốc độ tiệm cận, E

...

...

...

E = (1 - b^4)^-1/2 =

7.17

Hệ số xả , C

Hệ số được áp dụng cho một dòng lưu chất không nén được, xác định tương quan giữa lưu lượng thực tế và lưu lượng lý thuyết của dòng chảy qua một thiết bị, được mô tả bằng công thức:

C =

7.18

Hệ số dòng chảy, a

Hệ số xác định bằng công thức: a = CE

7.19

...

...

...

Hệ số dùng để tính độ nén của lưu chất, được xác định bằng công thức

e =

8 Phép đo dòng tới hạn

Đo dòng tới hạn là phương pháp mà ở đó dòng chảy tới hạn được tạo ra bằng cách sử dụng thiết bị chênh áp phù hợp (vận tốc tại cổ đo bằng vận tốc âm thanh)

CHÚ THÍCH: Không sử dụng tấm tiết lưu đối với phương pháp này.

Biết các điều kiện phía dòng vào của thiết bị sơ cấp và các đặc tính hình học của thiết bị và ống dẫn có thể tính toán được lưu lượng (không bị ảnh hưởng bằng các điều kiện phía dòng ra).

Các yêu cầu kỹ thuật đầy đủ có trong các tiêu chuẩn liên quan.

8.1

Dòng tới hạn

...

...

...

8.2

Hàm số dòng tới hạn, C_*

Hàm số không thứ nguyên đặc trưng cho các tính chất dòng nhiệt động theo một đường đẳng entropi và một chiều giữa lối vào và cổ đo của thiết bị. Đây là một hàm số của bản chất khí và các điều kiện trễ.

8.3

Hệ số dòng tới hạn khí thực, C_r

Dạng khác của hàm số dòng tới hạn, thuận tiện hơn đối với hỗn hợp khí. Nó liên hệ với hàm số dòng tới hạn bằng mối tương quan:

C_r = C_*

8.4

Tỉ số áp suất tới hạn

...

...

...

8.5

Vòi phun âm

Vòi phun có kết cấu hình học và các điều kiện sử dụng phù hợp để tạo ra dòng tới hạn.

8.6

Vòi phun Venturi âm [tới hạn]

Vòi phun âm lắp với một bộ phận phân kỳ để giảm tổn thất áp qua thiết bị.

8.6.1

Vòi phun Venturi cổ đo hình xuyến

Thiết bị gồm có một đoạn ống hội tụ nối với một đầu côn phân kỳ (còn gọi là ống Venturi Smith và Matz) (xem Hình 8)

...

...

...

Hình 8 - Vòi phun Venturi cổ đo hình xuyến

8.6.2

Vòi phun Venturi cổ đo hình trụ

Thiết bị gồm có một ống hội tụ biên dạng tròn, một cổ đo hình trụ và một ống côn phân kỳ (Còn gọi là ống Venturi LMEF) (xem Hình 9).

Hình 9 - Ống Venturi cổ đo hình trụ

9 Phương pháp vận tốc - diện tích

Các phương pháp vận tốc - diện tích là các phương pháp nội suy lưu lượng từ phép đo vận tốc lưu chất cục bộ tại một mặt cắt ngang của ống dẫn bằng tích phân phân bố vận tốc qua mặt cắt ngang đó.

9.1

...

...

...

Số không thứ nguyên sử dụng để mô tả sự không đối xứng trục của phân bố vận tốc trong một mặt cắt ngang hình tròn hoặc hình vành khuyên, giá trị của nó được mô tả bằng công thức:

Y =

Trong đó:

U_i là vận tốc trung bình dọc theo bán kính thứ i, được tính từ các phép đo vận tốc cục bộ trên bán kính này;

n là số lần đo các bán kính

9.2

Điểm vận tốc lưu chất dọc trục trung bình

Các điểm trên một mặt cắt ngang của ống dẫn tại đó vận tốc cục bộ bằng vận tốc lưu chất dọc trục trung bình.

9.3

...

...

...

Lưu lượng của lưu chất trong khu vực giữa thành ống dẫn và đường viền xác định bằng các điểm đo vận tốc gần thành ống nhất.

9.4

Đồng hồ đo dòng

Thiết bị gắn với một rô to, kích cỡ nhỏ so với kích thước ống dẫn và tần số quay của nó là một hàm số của vận tốc cục bộ của lưu chất chảy qua.

9.5

Đồng hồ đo dòng kiểu cánh quạt

Đồng hồ đo dòng có rô to là một cánh quạt quay quanh một trục tương đối song song với dòng chảy (xem Hình 10).

Hình 10 - Đồng hồ đo dòng kiểu cánh quạt

...

...

...

Cánh quạt tự bù

Cánh quạt của một đồng hồ đo dòng được thiết kế theo cách mà tốc độ quay của nó tỷ lệ thuận với thành phần vận tốc lưu chất dọc theo trục của đồng hồ đo dòng với nhiều loại góc tiếp cận của vector vận tốc tương đối với trục của đồng hồ đo dòng.

9.7

Thử nghiệm quay (của đồng hồ đo dòng)

Thử nghiệm mà rô to của đồng hồ đo dòng được quay hoặc bằng tay hoặc bằng cách thổi vào trục của nó để kiểm tra xem nó có quay tự do và đều không.

9.8

Đầu dò hướng

Đầu dò được lắp với một số lỗ lấy áp, được nhúng vào trong lưu chất để xác định hướng của vận tốc dòng chảy.

CHÚ THÍCH: Cũng có thể xác định độ lớn của vận tốc dòng chảy cục bộ dưới các điều kiện nhất định.

...

...

...

Ống Pitot

Thiết bị hình ống nhúng trong một lưu chất đang chảy, gồm có một đầu hình trụ gắn vuông góc với ống dẫn. Nó có một hay nhiều lỗ lấy áp.

9.9.1

Ống Pitot tĩnh

Ống Pitot với các lỗ lấy áp tĩnh được khoan đều quanh chu vi của đầu ống tại một hay nhiều mặt cắt ngang, và có lỗ lấy áp toàn phần hướng về dòng chảy tại đỉnh mũi có trục đối xứng của đầu ống. (xem Hình 11).

CHÚ THÍCH: Khi không thể hiểu theo cách khác, thuật ngữ “ống Pitot” không có chú thích thêm có thể được hiểu là “ống Pitot tĩnh”

Hình 11 - Ví dụ về một ống Pitot tĩnh

9.9.2

...

...

...

Ống Pitot chỉ có một lỗ lấy áp toàn phần.

CHÚ THÍCH: Ống Pitot áp suất toàn phần thường kết hợp với một lỗ lấy áp thành ống riêng biệt.

9.10

Lỗ lấy áp tĩnh

Bộ các lỗ trong ống Pitot có thể đo áp suất tĩnh trong lưu chất. Trong thực tế, đo được áp suất đo.

9.11

Lỗ lấy áp toàn phần

Lỗ trong ống Pitot có thể cho phép đo áp suất toàn phần tại một điểm trong lưu chất.

9.12

...

...

...

Chênh áp giữa áp suất đo được từ lỗ lấy áp toàn phần và lỗ lấy áp tĩnh của một ống Pitot tĩnh hoặc giữa áp suất toàn phần đo tại lỗ lấy áp toàn phần của ống Pitot và áp suất tĩnh đo được tại lỗ lấy áp thành ống.

9.13

Mạng đo cố định

Bộ các bộ cảm biến vận tốc cục bộ lắp trên một hoặc nhiều cần cố định và lấy mẫu đồng thời trên toàn bộ mặt cắt ngang đo.

10 Phương pháp đánh dấu

Phương pháp đánh dấu là phương pháp đo lưu lượng thông qua việc phun và phát hiện chất đánh dấu (ví dụ một hóa chất hoặc chất phóng xạ) trong dòng chảy.

10.1

Phương pháp pha loãng

Phương pháp nội suy lưu lượng bằng cách xác định tỉ số nồng độ chất đánh dấu tại điểm phun và tại mặt cắt ngang lấy mẫu (xem thêm 10.4)

...

...

...

Phương pháp phun lưu lượng không đổi

Phương pháp đo lưu lượng trong đó một chất đánh dấu biết trước nồng độ được phun với một lưu lượng ổn định biết trước tại một mặt cắt ngang của ống dẫn và sự pha loãng của nó được đo tại mặt cắt ngang khác phía dòng ra, nơi mức pha trộn quy định đã được đặt.

10.1.2

Phương pháp tích phân

Phương pháp đo lưu lượng trong đó một lượng cho trước chất đánh dấu được phun theo từng quãng thời gian ngắn tại một mặt cắt ngang của ống dẫn và sự pha loãng của nó được đo tại một mặt cắt ngang khác phía dòng ra đủ xa sao cho xuất hiện mức pha trộn quy định. Chu kỳ đo đủ dài để cho phép tất cả chất đánh dấu chảy qua mặt cắt ngang sao cho nồng độ trung bình của chất đánh dấu có thể xác định được tại thời gian lấy mẫu.

10.2

Phương pháp thời gian đi qua

Phương pháp trong đó lưu lượng được xác định từ phép đo thời gian chất đánh dấu cần có để chảy qua giữa hai mặt cắt ngang đo.

10.3

...

...

...

Khối lượng chất đánh dấu trên một đơn vị thể tích hoặc đơn vị khối lượng lưu chất.

10.4

Tỉ số [tốc độ] pha loãng, N

Tỉ số giữa nồng độ chất đánh dấu trong dung dịch được phun và tại mặt cắt ngang lấy mẫu.

10.5

Mặt cắt ngang phun [vị trí]

Mặt cắt ngang của ống dẫn, tại đó chất đánh dấu được phun vào để thực hiện phép đo.

10.6

Mặt cắt ngang lấy mẫu [vị trí]

...

...

...

10.7

Phân đoạn đo

Chiều dài ống dẫn giữa hai mặt cắt ngang lấy mẫu hoặc giữa một mặt cắt ngang phun và một mặt cắt ngang lấy mẫu.

10.8

Chiều dài pha trộn

Khoảng cách nhỏ nhất ở phía dòng ra của mặt cắt ngang phun, tại đó đủ để dung dịch phun phân tán qua một mặt cắt ngang, cho phép đo lưu lượng theo độ chính xác yêu cầu.

10.9

Thời gian đi qua của vệt chất đánh dấu

Thời gian giữa lần phát hiện hạt đầu tiên và hạt cuối cùng của vệt chất đánh dấu chảy qua mặt cắt ngang cho trước.

...

...

...

Tốc độ đếm

Đối với chất đánh dấu phóng xạ, là số lượng xung trong một đơn vị thời gian.

11 Phương pháp điện từ

11.1

Lưu lượng kế điện từ

Lưu lượng kế tạo ra từ trường vuông góc với dòng chảy để xác định lưu lượng từ sức điện động cảm ứng tạo ra bằng sự chuyển động của lưu chất chảy trong từ trường. Lưu lượng kế điện từ gồm một thiết bị sơ cấp và một hay nhiều thiết bị thứ cấp.

11.1.1

Thiết bị sơ cấp (của lưu lượng kế điện từ) Thiết bị gồm các bộ phận sau:

- Một ống đo cách điện mà lưu chất đo chảy qua đó,

...

...

...

- Một nam châm điện để tạo ra từ trường trong ống đo.

Thiết bị sơ cấp tạo ra một tín hiệu tỷ lệ thuận với lưu lượng và trong một số trường hợp với tín hiệu quy chiếu.

11.1.2

Thiết bị thứ cấp (của lưu lượng kế điện từ)

Thiết bị có sơ đồ mạch lấy tín hiệu lưu lượng từ tín hiệu điện cực và chuyển thành tín hiệu đầu ra chuẩn tỷ lệ thuận trực tiếp với lưu lượng. Thiết bị này có thể được lắp đặt trên thiết bị sơ cấp.

11.2

Ống đo (của lưu lượng kế điện từ)

Đoạn ống của thiết bị sơ cấp qua đó lưu chất được đo; bề mặt trong của ống luôn được cách điện.

11.3

...

...

...

Một hay nhiều cặp tiếp điểm mà nhờ đó điện áp cảm ứng được phát hiện.

11.4

Từ trường

Thông lượng từ tạo ra bằng nam châm điện trong thiết bị sơ cấp, truyền qua ống đo và qua lưu chất.

11.5

Tín hiệu điện cực

Tổng chênh lệch điện thế giữa các điện cực, gồm tín hiệu dòng và các tín hiệu không liên quan đến dòng chẳng hạn như sự đồng pha, lệch pha 90 và điện áp phương thức chung.

11.5.1

Tín hiệu dòng chảy

...

...

...

11.5.2

Điện áp đồng pha

Phần tín hiệu điện cực cùng pha với tín hiệu dòng chảy nhưng không biến đổi theo lưu lượng.

11.5.3

Điện áp lệch pha 90^o

Phần tín hiệu điện cực lệch pha một góc 90o so với tín hiệu dòng chảy và không biến đổi theo lưu lượng.

CHÚ THÍCH: Định nghĩa này chỉ liên quan đến các thiết bị sơ cấp được cung cấp với dòng xoay chiều.

11.5.4

Điện áp phương thức chung

...

...

...

11.5.5

Tín hiệu quy chiếu

Tín hiệu tỷ lệ thuận với thông lượng từ tạo ra tại thiết bị sơ cấp và được so sánh với tín hiệu dòng chảy trong thiết bị thứ cấp.

12 Phương pháp cân và thể tích

12.1

Phương pháp cân

Phương pháp đo thường áp dụng với chất lỏng, trong đó dòng lưu chất được dẫn gián đoạn hoặc liên tục vào trực tiếp bình cân hoặc bình đặt trên cân. Lưu lượng được tính toán dựa vào khối lượng lưu chất chảy vào bình trong một thời gian xác định.

12.1.1

Cân tĩnh

...

...

...

12.1.2

Cân động

Phương pháp cân trong đó khối lượng tịnh của lưu chất được suy ra từ phép đo khối lượng thực hiện trong khi lưu chất được dẫn trực tiếp vào bình cân.

CHÚ THÍCH: Phương pháp này không cần đến bộ chuyển dòng.

12.2

Phương pháp thể tích

Phương pháp đo trong đó lưu lượng được xác định từ sự thay đổi thể tích do lưu chất chiếm chỗ trong bình đo đã hiệu chuẩn trong khoảng thời gian đo.

12.2.1

Đo mức tĩnh

...

...

...

12.2.2

Đo mức động

Kỹ thuật trong đó thể tích tịnh của lưu chất được suy ra từ phép đo mức thực hiện trong khi lưu chất được chuyển dòng vào bình đo đã hiệu chuẩn.

CHÚ THÍCH: Phương pháp này không cần đến bộ chuyển dòng.

12.3

Bộ chuyển dòng

Thiết bị dẫn dòng vào bình cân (hoặc bình đo) hoặc cho nó chảy qua mà không làm ảnh hưởng đến lưu lượng trong vòng tuần hoàn. CHÚ THÍCH: Phải thao tác thiết bị rất nhanh hoặc nếu không thì phải phù hợp với quy định.

12.4

Bình đo (thể tích) đã hiệu chuẩn

...

...

...

12.5

Hiệu chính lực đẩy

Việc hiệu chính được thực hiện đối với số đọc của thiết bị cân khi tính đến chênh lệch giữa lực đẩy hướng thẳng đứng lên trên do tác động của không khí lên lưu chất được cân và lực tương tự tác động lên quả cân chuẩn sử dụng trong khi hiệu chuẩn thiết bị cân.

12.6

Thiết bị chuẩn kiểu piston

Thiết bị đo thể tích gồm một đoạn ống có mặt cắt ngang không đổi và thể tích biết trước. Lưu lượng được suy ra từ thời gian piston dịch chuyển tự do hay có lực tác động để đi qua đoạn ống (Xem Hình 12a và 12b).

12.7

Thiết bị chuẩn kiểu chuông

Thiết bị đo thể tích, sử dụng cho chất khí, gồm một bình chứa cố định và một bình (chuông) di động dọc trục. Thể tích buồng khí tạo thành phía bên trên chất lỏng làm kín có thể suy ra từ vị trí của bình di động (xem Hình 13).

...

...

...

Hệ thống dùng chất lỏng chiếm chỗ

Thiết bị đo thể tích, sử dụng cho chất khí, trong đó thể tích khí bị chiếm chỗ bằng đúng thể tích chất lỏng trong bình chứa đã hiệu chuẩn (xem Hình 14).

12.9

Ống nhỏ giọt màng xà phòng

Thiết bị đo thể tích, sử dụng đối với lưu lượng khí nhỏ, tương tự nguyên lý của thiết bị chuẩn kiểu piston. Trong trường hợp này, piston được thay thế bằng một màng xà phòng được khí đẩy dọc theo một ống nhỏ giọt đã biết trước thể tích (xem Hình 15).

12.10

Thiết bị kiểu cân bằng dạng vòng

Thiết bị đo thể tích, sử dụng đối với lưu lượng khí nhỏ, trong đó thể tích khí đã biết bị thay thế bằng chất lỏng làm kín lấp đầy dần khoang hình khuyên và bị quay do đối trọng (xem Hình 16).

...

...

...

b) Thiết bị thử nghiệm piston cưỡng bức

Hình 12 - Thiết bị chuẩn kiểu piston

Hình 13 - Thiết bị chuẩn kiểu chuông

Hình 14 - Hệ thống dùng chất lỏng chiếm chỗ

Hình 15 - Ống nhỏ giọt (burette) màng xà phòng

...

...

...

Hình 16 - Thiết bị kiểu cân bằng dạng vòng

13 Phương pháp không ổn định

Phương pháp không ổn định là phương pháp trong đó sự mất ổn định được tạo ra một cách cố ý trong dòng chảy bằng một vật cản không có các bộ phận chuyển động. Sự không ổn định có tần số đều đặn tương ứng với vận tốc dòng chảy và được đo bằng một bộ cảm biến.

13.1

Lưu lượng kế dao động

Lưu lượng kế trong đó tia lưu chất dao động giữa hai vị trí luân chuyển có thể được tạo ra bằng hệ thống hồi tiếp (xem Hình 17).

13.2

Lưu lượng kế xoáy

Lưu lượng kế sử dụng hình thành dòng xoáy ở đầu ra của một vật cản.

...

...

...

Hình 17 - Nguyên lý hoạt động của lưu lượng kế dao động, minh họa dòng tại một trong hai trạng thái luân chuyển

Hình 18 - Nguyên lý hoạt động của thiết bị đo tạo xoáy

13.2.1

Đồng hồ đo kiểu tạo xoáy

Lưu lượng kế gồm một vật tạo xoáy đặt trong dòng chảy, tạo ra chuỗi xoáy liên tiếp ở hai bên của vật thể này. Trong phạm vi lưu lượng cho trước, tần số xuất hiện xoáy tỷ lệ thuận trực tiếp với lưu lượng và có thể đếm được nhờ nhiều loại bộ cảm biến (xem Hình 18).

13.2.2

Đồng hồ đo kiểu xoáy tiến động

Lưu lượng kế mà lưu chất vào bị tác động một lực quay quanh đường tâm nhờ các cánh quạt dẫn hướng. Mặt cắt ngang của kênh dòng chảy bị thu hẹp để tăng vận tốc dòng chảy, sau đó giãn ra và trục của nó bị thay đổi tạo ra xoáy tiến động. Dòng xoáy chảy qua một điểm cho trước với tần số tỷ lệ thuận trực tiếp với lưu lượng (xem Hình 19)

...

...

...

Thiết bị đo kiểu dao động dòng đuôi

Thiết bị đặt dọc trục ống, gồm một vật thể bán thuôn và một đĩa đặt ở phía dòng ra, làm đuôi dao động luân chuyển tại một vị trí giữa vật thể bán thuôn và đĩa và một vị trí ở phía dòng ra của đĩa (xem Hình 20).

13.4

Vật tạo xoáy

Vật thể không thuôn được sử dụng để tạo xoáy trong thiết bị đo dòng xoáy. Vật thể có thể là lăng trụ, một nửa elip dạng parabol, một nửa hình trụ bán thuôn hoặc tam giác biến dạng, hoặc kết hợp bất cứ dạng nào trong số này.

Hình 19 - Nguyên lý họat động của thiết bị đo xoáy tiến động

Hình 20 - Sơ đồ của thiết bị đo kiểu dao động dòng đuôi

...

...

...

Phương pháp diện tích biến đổi là phương pháp trong đó dòng chảy qua một khoảng không gian (thường là không gian hình khuyên) ở giữa hai phần tử. Các phần tử này được sắp xếp để động lực lưu chất di chuyển một phần tử so với phần tử kia thắng tác động của lực cản (gia tốc trọng trường hoặc đàn hồi) theo cách sao cho diện tích mặt cắt ngang tăng khi tăng lưu lượng. Đầu ra của thiết bị hoặc là đo sự dịch chuyển của phần tử di chuyển khỏi vị trí “không dòng” hoặc là đo độ chênh áp qua diện tích biến đổi (xem Hình 21).

14.1

Lưu lượng kế kiểu áp suất không đổi

Lưu lượng kế mà độ chênh áp được giữ ổn định và diện tích khoảng không gian hình khuyên được phép biến đổi.

14.2

Lưu lượng kế kiểu áp suất biến đổi

Lưu lượng kế mà cả độ chênh áp và diện tích khoảng không gian hình khuyên đều được phép biến đổi, vì vậy tạo ra một dải đo rộng.

14.3

Lưu lượng kế kiểu côn-và-vật nổi

...

...

...

Hình 21 - Lưu lượng kế kiểu diện tích biến đổi

Hình 22 - Nguyên lý họat động của lưu lượng kế kiểu côn-và-vật nổi

14.4

Lưu lượng kế kiểu lỗ tiết lưu-và-nút

Lưu lượng kế trong đó một nút thuôn lắp vừa một lỗ tiết lưu tròn theo cách sao cho không gian hình khuyên tỷ lệ thuận với độ nâng của nút (xem Hình 23).

14.5

Lưu lượng kế kiểu côn-và-đĩa

...

...

...

14.6

Lưu lượng kế kiểu cổng

Lưu lượng kế trong đó một cổng di chuyển được để duy trì tổn thất áp không đổi qua thiết bị (xem Hình 24).

14.7

Lưu lượng kế kiểu lò xo áp suất biến đổi

Lưu lượng kế trong đó lực có hướng đóng lỗ tiết lưu được cung cấp bằng một lò xo thay vì bằng trọng lực, vì vậy lưu lượng kế có thể được lắp với trục nằm ngang. Đối với một số mô hình đầu ra là sự dịch chuyển của nút, và với mô hình khác thì đầu ra là độ chênh áp (xem Hình 25).

14.8

Không gian hình khuyên

Vùng ở giữa ống hình nón và vật nổi, không gian này thường tăng lên khi vật nổi dâng lên.

...

...

...

Vật nổi, vật chìm

Phần tử di chuyển tự do của lưu lượng kế kiểu diện tích biến đổi, làm bằng vật liệu đặc hơn lưu chất được đo và dâng lên hoặc rơi xuống khi lưu lượng thay đổi.

Hình 23 - Lưu lượng kế kiểu lỗ tiết lưu-và-nút

Hình 24 - Lưu lượng kế kiểu cổng

Hình 25 - Lưu lượng kế kiểu lò xo áp suất biến đổi

15 Phương pháp siêu âm

...

...

...

15.1

Lưu lượng kế siêu âm

Lưu lượng kế tạo ra các tín hiệu siêu âm và nhận lại nó sau khi đã bị dòng lưu chất tác động theo cách mà kết quả quan sát được có thể sử dụng như là kết quả đo lưu lượng.

Một lưu lượng kế siêu âm thường gồm có một hay nhiều bộ chuyển đổi siêu âm và thiết bị cho phép đo lưu lượng từ các tín hiệu siêu âm phát và nhận và chuyển hóa nó thành tín hiệu đầu ra chuẩn tỷ lệ với lưu lượng.

15.2

Thiết bị sơ cấp (của lưu lượng kế siêu âm)

Thiết bị gồm có:

- một ống đo để dòng lưu chất cần đo chảy qua, và

- một bộ chuyển đổi siêu âm sử dụng để đo lưu lượng.

...

...

...

Bộ chuyển đổi siêu âm

Nguồn phát hay nhận năng lượng siêu âm.

CHÚ THÍCH: Thuật ngữ này chỉ có giá trị đối với các phép đo dòng siêu âm.

15.4

Lưu lượng kế dạng kẹp

Lưu lượng kế có các bộ chuyển đổi đo gắn cố định bên ngoài ống dẫn bên trong có lưu lượng cần đo.

15.5

Tia chéo

Đường theo sau là một tia siêu âm khi một thiết bị phát và nhận siêu âm được đặt để truyền tín hiệu siêu âm băng chéo qua ống dẫn.

...

...

...

Lưu lượng kế kiểu tia chéo đơn tuyến

Lưu lượng kế siêu âm gửi một tín hiệu siêu âm ở giữa hai bộ chuyển đổi. Hoặc sự đổi pha hoặc sự chênh lệch thời gian truyền giữa các tia phát ra ở phía dòng vào và phía dòng ra được đo và sử dụng để tính toán lưu lượng (xem Hình 26).

15.7

Lưu lượng kế kiểu tia chéo đa tuyến

Lưu lượng kế siêu âm làm việc theo cùng nguyên lý với lưu lượng kế kiểu tia chéo đơn tuyến nhưng phát ra một số tia (thường là 4 tia) để bù lại sự thay đổi phân bố vận tốc (xem Hình 27 và Hình 28).

Hình 26 - Nguyên lý hoạt động của ưu lượng kế kiểu tia chéo đơn tuyến

Hình 27 - Nguyên lý hoạt động của lưu lượng kế kiểu tia chéo đa tuyến

...

...

...

Hình 28 - Sự sắp xếp các bộ biến đổi trong một lưu lượng kế kiểu tia chéo 4 tuyến

15.8.

Lưu lượng kế siêu âm thời gian truyền;

Lưu lượng kế thời gian đi qua

Lưu lượng kế siêu âm mà sự chênh lệch thời gian giữa một tín hiệu siêu âm đi về phía dòng vào và một đi về phía dòng ra được sử dụng để tính lưu lượng. Những lưu lượng kế này phổ biến nhất là kiểu tia chéo nhưng có thể là kiểu tia dọc nếu ống dẫn kết hợp với lưu lượng kế hợp thành sự thay đổi hướng dòng chảy tại mỗi đầu của lưu lượng kế.

15.9

Lưu lượng kế kiểu tia khúc xạ

Lưu lượng kế có tia phát ra theo hướng đến dòng chảy bị khúc xạ một lượng xấp xỉ tỷ lệ thuận với lưu lượng.

15.10

...

...

...

Lưu lượng kế phát hiện sự dịch pha xảy ra khi âm thanh đi ngang qua một môi trường chuyển động.

15.11

Phương pháp tích phân Gauss

Phương pháp xác định các vị trí tối ưu đối với các hướng đo và sau đó tính toán lưu lượng từ các vận tốc hướng riêng rẽ trong một lưu lượng kế siêu âm đa tuyến.

15.12

Cạnh trước

(1) Cạnh đầu tiên của một xung siêu âm.

(2) Phương pháp sử dụng các lưu lượng kế siêu âm dựa trên sự di chuyển của các xung siêu âm phát theo hai hướng dọc theo một hay nhiều đường chéo ngang qua ống và phép đo trực tiếp thời gian truyền của tia.

15.13

...

...

...

Phương pháp sử dụng đối với những thiết bị đo loại siêu âm nhờ đó hai luồng xung độc lập được phát theo hai hướng đối diện. Mỗi xung được phát ngay sau khi dò được xung trước đó trong luồng. Sự chênh lệch tần số lặp lại xung theo hai hướng được đo và là một hàm số của vận tốc lưu chất.

15.14

Lớp đồng âm

Vật chất gồm một hay nhiều lớp, được lựa chọn để tối đa hóa hệ số cặp âm giữa hai môi trường.

16 Các phương pháp khác

16.1

Lưu lượng kế kiểu tương quan chéo

Lưu lượng kế hoạt động trên nguyên lý hai tín hiệu, cách nhau một khoảng cho trước, được điều biến bằng các nhiễu trong dòng lưu chất. Các tín hiệu này được so sánh bằng một bộ đo tương quan, thời gian để một nhiễu di chuyển giữa hai thiết bị nhận được xác định và nhờ đó tính được lưu lượng (xem Hình 29). Nguyên lý của tương quan chéo có thể được áp dụng đối với nhiều dạng tín hiệu xuyên vào hoặc hiện có (ví dụ tín hiệu siêu âm, nhiệt và phóng xạ).

...

...

...

Hình 30 - Nguyên lý hoạt động của lưu lượng kế siêu âm Doppler

16.2

Lưu lượng kế Doppler

Lưu lượng kế hoạt động theo nguyên lý hiệu ứng Doppler áp dụng đối với một tín hiệu phát vào trong đường ống. Tín hiệu sau đó được phản xạ gián đoạn trong lưu chất và được thu bằng thiết bị nhận. Bằng cách so sánh tần số của tín hiệu phản hồi với tín hiệu gốc có thể tính được vận tốc (xem Hình 30).

Phương pháp Doppler có thể sử dụng nhiều kiểu tín hiệu (ví dụ sóng siêu âm và các tín hiệu quang học).

16.3

Tương quan chéo nhiều kênh

Phương pháp mà ít nhất ba tia tín hiệu được truyền đi để tạo ra ít nhất hai cặp kết hợp dữ liệu tương quan.

...

...

...

Tương quan chéo nhiều cảm biến

Phương pháp mà ít nhất hai loại cảm biến được sử dụng để cung cấp dữ liệu (về lưu lượng hoặc tính chất vật lý). Các dữ liệu này sau đó được kết hợp hoặc xử lý để cho ra lưu

lượng khối lượng, năng lượng, v.v...

16.5

Lưu lượng kế tuốc bin

Lưu lượng kế trong đó dòng lưu chất làm chạy một rô to có nhiều cánh và dọc trục với ống dẫn. Lưu lượng tỷ lệ thuận với tốc độ quay của rô to, được đo bằng thiết bị cơ khí, quang học, từ tính, v.v...

17 Đồng hồ (để đo thể tích lưu chất)

Đồng hồ là thiết bị đo lường tự tích hợp xác định liên tục thể tích lưu chất chảy qua nó, sử dụng phương pháp cơ khí trực tiếp bao gồm việc sử dụng các khoang đo thể tích có thành di động (gọi là đồng hồ "thể tích"), hoặc tác động của vận tốc lưu chất lên chuyển động quay của một bộ phận chuyển động (gọi là đồng hồ "vận tốc").

17.1

...

...

...

17.1.1

Lưu lượng của đồng hồ

Thương số giữa thể tích lưu chất chảy qua đồng hồ và thời gian để thể tích đó chảy qua đồng hồ.

17.1.2

Thể tích dòng chảy

Thể tích nước chảy qua đồng hồ đo nước, không quan tâm đến thời gian thể tích này chảy qua đồng hồ.

17.1.3

Thiết bị chỉ thị

Thiết bị hiển thị thể tích dòng chảy.

...

...

...

Thiết bị kiểm soát

Bộ phận của thiết bị chỉ thị thể hiện các chữ số của thang đo nhỏ nhất. Khoảng đo nhỏ nhất của thiết bị gọi là “khoảng đo kiểm định”.

17.1.5

Thiết bị điều chính

Thiết bị sử dụng để điều chính mối quan hệ giữa thể tích dòng chảy do đồng hồ chỉ thị và thể tích dòng chảy thực (quy ước).

17.1.6

Thiết bị bảo vệ

Thiết bị sử dụng để bảo vệ tính toàn vẹn của đồng hồ, gồm cả thiết bị chỉ thị, sau khi hiệu chuẩn.

17.1.7

...

...

...

Khí chạy qua đồng hồ mà không được ghi nhận bằng thiết bị chỉ thị. Khí này thường phát sinh do rò rỉ bên trong.

17.1.8

Đồng hồ kiểu Shunt

Đồng hồ có dòng lưu chất được chia thành hai phần có tỉ số thể tích cho trước giữa các phần. Thể tích tổng được suy ra từ phép đo dòng nhỏ hơn.

17.2 Đồng hồ đo lưu chất

17.2.1

Đồng hồ thể tích kiểu rô to

Đồng hồ có khoang đo hình thành ở giữa các thành của một khoang tĩnh và một hay nhiều đối tượng quay bằng dòng lưu chất. Sự rò rỉ giữa các phần tử quay và các thành được coi là không đáng kể so với lưu lượng trong phạm vi làm việc ưu tiên. Sự quay của các đối tượng được truyền đến thiết bị chỉ thị bằng cơ hoặc cách khác để ghi nhận thể tích dòng chảy (xem Hình 31).

17.2.2

...

...

...

Hệ thống các ống và van mà lưu chất có thể được dẫn đi vòng thay vì đi thẳng qua đồng hồ đo.

Hình 31 - Ví dụ đồng hồ thể tích kiểu rô to

17.3. Đồng hồ nước

17.3.1

Đồng hồ kiểu "thể tích"

Thiết bị, lắp trong ống dẫn kín, gồm một khoang có thể tích cho trước và một cơ cấu hoạt động bằng dòng chảy, nhờ đó các khoang này được làm đầy nước và sau đó trống rỗng. Bằng cách tính số thể tích chảy qua thiết bị, thiết bị hiển thị tính tổng thể tích dòng chảy.

17.3.2

Đồng hồ kiểu "tốc độ"

...

...

...

17.3.3

Đồng hồ kiểu Woltmann

Thiết bị mà đồng hồ đo có một cánh quạt mà trục quay của nó trùng với trục dòng chảy.

17.3.4

Đồng hồ kiểu đơn tia; Đồng hồ đa tia

Thiết bị mà đồng hồ có turbine trục quay của nó vuông góc với trục dòng chảy.

17.4 Đồng hồ khí

17.4.1

Đồng hồ kiểu khí khô

...

...

...

17.4.2

Đồng hồ kiểu khí ướt

Đồng hồ đo thể tích khí bằng cách cho khí vào một thùng hình trống có các ngăn đã biết trước thể tích được làm kín bằng nước hoặc chất lỏng khác. Thùng quay dưới sự tác động chênh áp của khí và khí bị chiếm chỗ bằng chất lỏng làm kín.

17.5

Lưu lượng kế suy dẫn

Thiết bị đo thể tích lưu chất chảy qua nó bằng tích phân theo thời gian tín hiệu đầu ra của lưu lượng kế, tín hiệu này tỷ lệ với vận tốc lưu chất hay lưu lượng.

CHÚ THÍCH: Một trong số các nguyên lý đo mô tả từ Điều 7 đến Điều 16 thường được sử dụng làm cơ sở cho lưu lượng kế suy dẫn.

17.5.1

Đồng hồ kiểu turbine

...

...

...

Hình 32 - Đồng hồ khí turbine

17.5.2

Đồng hồ kiểu rô to

Lưu lượng kế suy dẫn gồm có một phong tốc kế dạng chong chóng được đặt trong dòng lưu chất.

17.5.3

Đồng hồ kiểu chênh áp

Lưu lượng kế suy dẫn lắp ráp từ một thiết bị sơ cấp như tấm tiết lưu, vòi phun hoặc ống Venturi lắp trong ống dẫn và thiết bị thứ cấp cần thiết để xác định lưu lượng hay thể tích dòng chảy.

...

...

...

[1] ISO 772 : 1988 Liquid flow measurement in open channels - Vocabulary and sysbols

[2] ISO 3534-1 Statitic - Vocabulary and sysbols - Part 1: Probability and general statistical term

[3] ISO 5167-1 Measurement of fuid flow by means of presure differential divices - Part 1: Orifice plates, nozzles and Venturi tubes inserted in circular cross-section conduits running full

[4] ISO 5168, Measurement of fuid flow - Evaluation of uncertainties

[5] International vocabulary of basic and general terms in metrology, BIPM/IEC/ISO/OIML, 1984

MỤC LỤC TRA CỨU

Sai số (tuyệt đối) của phép đo

5.16

...

...

...

4.11.1

Độ chính xác

5.27

Lớp đồng âm

15.14

Tỉ số âm thanh, X

7.15

Thiết bị điều chỉnh

17.1.5

...

...

...

7.8

Không gian hình khuyên

14.8

Độ lệch trung bình số học (độ nhám) của biên dạng, R_a

4.18

Trung bình số học có trọng số, ; Trung bình có trọng số

5.11.1

Lưu lượng kế kiểu  tia khúc xạ

15.9

...

...

...

12.7

Vật tạo xoáy

13.4

Hiệu chính  lực đẩy

12.5

Đường vòng

17.2.2

Bình đo (thể tích) đã được hiệu chuẩn

12.4

...

...

...

12.4

Hiệu chuẩn

5.12

Hệ số  hiệu chuẩn của thiết bị sơ cấp

6.6

Sơ  đồ  hiệu chuẩn

5.12.1

Vòng đỡ

7.7

...

...

...

15.4

Ống Venturi cổ điển

7.11.1

Hiệu ứng  Coanda

4.29

Điện áp phương thức  chung

11.5.4

Hệ số nén,  Z

4.33

...

...

...

10.3

Tấm tiết lưu đồng tâm

7.9.2

Lưu lượng kế kiểu côn-và-đĩa

14.5

Lưu lượng kế kiểu côn-và- vật nổi

14.3

Độ tin cậy

5.24

...

...

...

5.23

Tấm tiết lưu đầu  côn

7.9.2.2

Lưu lượng kế kiểu áp suất không đổi

14.1

Bể cột áp không đổi

6.20.1

Phương pháp phun lưu lượng không đổi

10.1.1

...

...

...

17.1.4

Lỗ lấy áp kiểu góc

7.5.1

Tốc độ đếm

10.10

Dòng tới hạn

8.1

Hàm số dòng tới hạn, C*

8.2

...

...

...

8

Tỉ số áp suất tới hạn

8.4

Vòi phun Venturi tới hạn[âm]

8.6

Lưu lượng kế kiểu tương quan chéo

16.1

Đồng hồ đo dòng

9.4

...

...

...

8.6.2

Lỗ lấy áp kiểu D và D/2

7.5.4

Độ lệch

5.8

Tia chéo

15.5

Tỉ số đường kính (của một thiết bị sơ cấp sử dụng trong một ống dẫn cho trước), β

7.4

...

...

...

7.12

Chênh áp (của ống Pitot)

9.12

Thiết bị chênh áp

7.1

Đồng hồ chênh áp

17.5.3

Tỉ số chênh áp, x

7.13

...

...

...

10.1

Tỉ số [tốc độ] pha loãng, N

10.4

tốc độ[Tỉ số ] pha loãng, N

10.4

Hệ số xả , C

7.17

Bộ chuyển dòng

12.3

...

...

...

4.30

Lưu lượng kế Dopler

16.2

Lỗ xả cặn

6.22

Đồng hồ khí khô

17.4.1

Đo mức động

12.2.2

...

...

...

4.12

Áp suất động lực học của một phần tử lưu chất

4.12.1

Cân động

12.1.2

Tấm tiết lưu lệch trục

7.9.3

Tín hiệu điện cực

11.5

...

...

...

11.1

Phương pháp điện từ

11

Sai số thành phần

5.21

Hệ số nhám quy đổi, k

4.19

Sai số (tuyệt đối) của phép đo

5.16

...

...

...

7.19

Hệ số giãn nở, e

7.19

Độ lệch chuẩn thực nghiệm, s

5.9

Độ lệch chuẩn thực nghiệm của giá trị trung bình, s()

5.9.1

Lỗ lấy áp kiểu mặt bích

7.5.2

...

...

...

14.9

Hệ số dòng chảy, a

7.18

Thiết bị nắn dòng

6.18

Lưu lượng kế

6.1

Biên dạng dòng chảy

4.4

...

...

...

4.1

Phạm vi lưu lượng

6.9

Tín hiệu dòng chảy

11.5.1

Thiết bị ổn định dòng

6.20

Thiết bị nắn dòng

6.18

...

...

...

17.2

Lưu lượng kế dao động

13.1

Phân bố tần số

5.3

Vận tốc ma sát, u*

4.21

Lưu lượng toàn thang

6.12

...

...

...

4.3.1

Dòng chảy rối nhám hoàn toàn

4.27

Đồng hồ khí

17.4

Lưu lượng kế kiểu cổng

14.6

Áp suất đo

4.11.2

...

...

...

15.11

Đường kính thủy lực, D_h

4.9

Bán kính thủy lực, Rh,

4.9

Hệ số không đối xứng, Y

9.1

Thiết bị chỉ thị

17.1.3

...

...

...

17.5

Hệ số nhạy (ảnh hưởng), q_x

5.2

Mặt cắt ngang phun [vị trí]

10.5

Điện áp đồng pha

11.5.2

Phương pháp không ổn định

13

...

...

...

6.15

Phương pháp tích phân

10.1.2

Tính không đều

6.17

Vòi phun ISA 1932

7.10.1

Số mũ đẳng entropi,

4.32

...

...

...

4.10

Dòng chảy tầng

4.25

Phân bố chuẩn

5.13

Cạnh trước

15.12

Hệ thống dùng chất lỏng chiếm chỗ

12.8

...

...

...

7.10.2

Số Mach

4.16

Từ trường

11.4

Lưu lượng khối lượng, q_m

4.1.1

Lưu lượng lớn nhất

6.7

...

...

...

4.7

Áp suất động lực học trung bình trong mặt cắt

4.12.2

Lưu lượng trung bình

4.2

Đại lượng đo

5.28

Phân đoạn đo

10.7

...

...

...

11.3

Lưu lượng của đồng hồ đo

17.1.1

Đồng hồ đo (để đo thể tích lưu chất)

17

Ống đo

6.2

Ống đo (của lưu lượng kế điện từ)

11.2

...

...

...

5.14

Lưu lượng nhỏ nhất

6.8

Chiều dài pha trộn

10.8

Tương quan chéo nhiều kênh

16.3

Đồng hồ đơn tia; Đồng hồ đa tia

17.3.4

...

...

...

16.4

Lưu lượng kế kiểu tia chéo đa tuyến

15.7

Lưu lượng danh nghĩa

6.11

Vận tốc (tương đối) không thứ nguyên, v*

4.8

Phân bố chuẩn

5.13

...

...

...

7.10

Số bậc tự do, v

5.7

Lưu lượng kế dao động

13.1

Lỗ tiết lưu; cổ đo

7.3

Lưu lượng kế kiểu lỗ tấm tiết lưu-và-nút

14.4

...

...

...

7.9

Giá trị bất thường

5.17

Tín hiệu đầu ra

6.5

Khí không đo được (PUG)

17.1.7

Lưu lượng biên

9.3

...

...

...

15.10

Vòng lấy áp

7.6

Thiết bị chuẩn kiểu piston

12.6

Ống Pitot tĩnh

9.9.1

Ống Pitot

9.9

...

...

...

9.2

Tổng thể

5.4

Tổn thất áp suất (do thiết bị sơ cấp gây ra)

6.13

Tỉ số áp suất, t

7.14

Lỗ lấy áp, vòi lấy áp

7.5

...

...

...

6.3

Thiết bị sơ cấp (của thiết bị chênh áp)

7.2

Thiết bị sơ cấp (của lưu lượng kế điện từ)

11.1.1

Thiết bị sơ cấp (của một lưu lượng kế siêu âm)

15.2

Đồng hồ đo dòng kiểu cánh quạt

9.5

...

...

...

17.1.6

dòng dao động của lưu lượng trung bình không đổi:

4.23

Tấm tiết lưu một phần tư vòng; Tấm tiết lưu cạnh góc phần tư

7.9.2.3

Điện áp lệch pha 90^o

11.5.3

Tấm tiết lưu một phần tư vòng; Tấm tiết lưu cạnh góc phần tư

7.9.2.3

...

...

...

5.19

Độ không đảm bảo đo ngẫu nhiên, U_r( )

5.26.1

Tỉ số nhiệt dung riêng, g

4.31

Hệ số dòng tới hạn khí thực, C_r

8.3

Tín hiệu quy chiếu

11.5.5

...

...

...

5.15

Phân bố vận tốc đều

4.3.2

Vận tốc (tương đối) không thứ nguyên, v*

4.8

Độ lệch chuẩn dư, s_R

5.9.2

Phương sai dư, s_R^2

5.10.1

...

...

...

4.15

Thiết bị kiểu cân bằng dạng vòng

12.10

Đồng hồ thể tích kiểu rô to

17.2.1

Đồng hồ rô to

17.5.2

Mẫu

5.5

...

...

...

5.5.1

Mặt cắt ngang lấy mẫu [vị trí]

10.6

Thiết bị thứ cấp

6.4

Thiết bị thứ cấp (của lưu lượng kế điện từ)

11.1.2

Tấm tiết lưu viên phân

7.9.4

...

...

...

9.6

Hệ số nhạy (ảnh hưởng), q_x

5.2

Đồng hồ kiểu Shunt

17.1.8

Cạnh trước

15.13

Đồng hồ đơn tia; Đồng hồ đa tia

17.3.4

...

...

...

15.6

Vật nổi, vật chìm

14.9

Ống nhỏ giọt màng xà phòng

12.9

Vòi phun âm

8.5

Vòi phun Venturi âm [tới hạn]

8.6

...

...

...

9.7

Lưu lượng kế kiểu lò xo áp suất biến đổi

14.7

Sai số giả

5.18

Tấm tiết lưu cạnh vuông

7.9.2.1

Áp suất trễ

4.14

...

...

...

5.22

Đo mức tĩnh

12.2.1

Áp suất tĩnh

4.11

Lỗ lấy áp tĩnh

9.10

Cân tĩnh

2.1.1

...

...

...

9.13

Dòng chảy ổn định

4.22

Đoạn ống thẳng

6.16

Số Strouhal

4.17

Phân bố t Student

5.25

...

...

...

4.6

Dòng chảy xoáy

4.5

Thiết bị giảm xoáy

6.19

Sai số hệ thống

5.20

Độ không đảm bảo đo hệ thống, U_s

5.26.2

...

...

...

5.2

Tấm tiết lưu mỏng

7.9.1

Lỗ tiết lưu; Cổ đo

7.3

Lưu lượng kế siêu âm thời gian truyền; Lưu lượng kế thời gian đi qua

15.8

Thời gian đi qua của vệt chất đánh dấu

10.9

...

...

...

8.6.1

Áp suất toàn phần

4.13

Ống Pitot áp suất toàn phần

9.9.2

Lỗ lấy áp toàn phần

9.11

Tính liên kết chuẩn

5.12.1.1

...

...

...

10

Dòng chảy chuyển tiếp

4.28

Lưu lượng chuyển tiếp

6.10

Lưu lượng kế siêu âm thời gian chiếu, lưu lượng kế thời gian đi qua

15.8

Phương pháp thời gian đi qua

10.2

...

...

...

5.6

Ống Venturi cụt

7.11.3

Lưu lượng kế tuốc bin

16.5

Đồng hồ turbine

17.5.1

Dòng chảy rối

4.26

...

...

...

15.1

Các phương pháp siêu âm

15

Bộ chuyển đổi siêu âm

15.3

Độ không đảm bảo đo, U( )

5.26

Hệ số tổn thất áp suất dọc đường

4.20

...

...

...

4.24

Phương pháp diện tích biến đổi

14

Lưu lượng kế kiểu áp suất biến đổi

14.2

Các phương pháp vận tốc-diện tích

9

Phân bố vận tốc

4.3

...

...

...

17.3.2

Hệ số tốc độ tiệm cận , E

7.16

Lỗ lấy áp kiểu Vena contracta

7.5.3

Lỗ xả khí

6.23

Vòi phun Venturi

7.11.2

...

...

...

7.11

Thể tích dòng chảy

17.1.2

Lưu lượng thể tích, q_v

4.1.2

Đồng hồ “thể tích”

17.3.1

Phương pháp thể tích

12.2

...

...

...

13.2

Đồng hồ đo kiểu xoáy tiến động

13.2.2

Đồng hồ đo kiểu tạo xoáy

13.2.1

Thiết bị đo kiểu dao động dòng đuôi

13.3

Lỗ lấy áp thành ống

6.21

...

...

...

17.3

Phương pháp cân

12.1

Trung bình số học có trọng lượng,  ; Trung bình có trọng số,

5.11.1

Trọng số đo, w_i

5.11

Đồng hồ khí ướt

17.4.2

...

...

...

17.3.3

Điều kiện làm việc

6.14

Áp suất làm việc

6.14.2

Nhiệt độ làm việc

6.14.1

Đầu dò hướng

9.8

...

...

...

MỤC LỤC

1 Phạm vi áp dụng

2 Ký hiệu

3 Các chữ viết tắt

4 Các thuật ngữ chung trong cơ lưu chất

5 Độ không đảm bảo

6 Các thuật ngữ chung về thiết bị

7 Thiết bị tạo chênh áp

8 Phép đo dòng tới hạn

...

...

...

10 Phương pháp đánh dấu

11 Phương pháp điện từ

12 Phương pháp cân và thể tích

13 Phương pháp không ổn định

14 Phương pháp diện tích biến thiên

15 Phương pháp siêu âm

16 Các phương pháp khác

17 Đồng hồ đo

Thư mục tài liệu tham khảo