TCVN
6719:2008
ISO
13850:2006
AN TOÀN MÁY - DỪNG KHẨN CẤP - NGUYÊN TẮC
THIẾT KẾ
Safety
of machinery - Emergency stop - Principles for design
Lời nói đầu
TCVN 6719:2008 thay
thế TCVN 6719:2000.
TCVN 6719:2008 hoàn
toàn tương đương với ISO 13850:2006.
TCVN 6719:2008 do Ban
kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 199 An toàn máy biên soạn, Tổng cục
Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
AN
TOÀN MÁY - DỪNG KHẨN CẤP - NGUYÊN TẮC THIẾT KẾ
Safety
of machinery - Emergency stop - Principles for design
1. Phạm vi áp dụng
Tiêu chuẩn này quy
định các yêu cầu về chức năng và nguyên tắc thiết kế đối với chức năng dừng
khẩn cấp trên các máy, không phụ thuộc vào loại năng lượng sử dụng để điều
khiển chức năng này.
Tiêu chuẩn này áp
dụng cho tất cả các máy, trừ:
- các máy trong đó
việc dừng khẩn cấp không làm giảm rủi ro;
- các máy cầm tay và
các máy được dẫn hướng bằng tay.
Tiêu chuẩn này không áp
dụng cho các máy có các chức năng như đảo chiều hoặc giới hạn chuyển động, làm
lệch hướng, che chắn, phanh hoặc ngắt, mà nó có thể là một bộ phận của chức năng
dừng khẩn cấp.
2. Tài liệu viện dẫn
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
IEC 60204-1:2005, Safety
of machinery - Electrical equipment of machines - Part 1: General requirements (An
toàn máy - Thiết bị điện của máy - Phần 1: Yêu cầu chung).
IEC 60947-5-5:2005, Low-voltage
switchgear and controlgear - Part 5-5: Control circuit devices and switching
elements - Electrical emergency stop device with mechanical latching function (Thiết
bị đóng cắt và điều khiển hạ áp - Phần 5-5: Cơ cấu mạch điều khiển và các phần
tử chuyển mạch - Cơ cấu dừng khẩn cấp bằng điện có chốt cài cơ khí).
IEC 60417-DB:2002, Graphical
symbols for use on equiment (on-line database) (Ký hiệu bằng hình vẽ dùng
trên thiết bị) (cơ sở dữ liệu trực tuyến).
3. Thuật ngữ và định
nghĩa
Tiêu chuẩn này áp
dụng các thuật ngữ và định nghĩa sau:
3.1. Dừng khẩn cấp (emergency stop)
Chức năng dừng khẩn
cấp (emergency
stop function)
Chức năng dùng để:
- ngăn chặn sự phát
sinh hoặc giảm nguy hiểm đối với con người, làm hư hỏng máy hoặc công việc đang
tiến hành.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
CHÚ THÍCH 1 Theo tiêu
chuẩn này, các mối nguy hiểm là các sự cố có thể phát sinh do:
- không theo quy luật
của chức năng (ví dụ, trục trặc chức năng của máy, không chấp nhận đặc tính của
vật liệu được gia công, sai sót của con người).
- sự vận hành bình thường.
CHÚ THÍCH 2 Được sửa
lại từ định nghĩa 3.37, TCVN 7383N1:2004.
3.2. Cơ cấu dừng khẩn
cấp (emergency
stop device)
Cơ cấu điều khiển
khởi động bằng tay dùng để bắt đầu một chức năng dừng khẩn cấp.
[định nghĩa 3.2, IEC
60947-5-5:2005].
3.3. Cơ cấu dẫn động
máy (machine
actuator)
Cơ cấu động lực dùng
để tác động chuyển động của máy.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
3.4. Chức năng an
toàn (safety
function)
Chức năng của máy mà
sự hư hỏng của chức năng này có thể dẫn đến sự tăng ngay lập tức các rủi ro.
[định nghĩa 3.28, TCVN 7383N1:2004].
4. Yêu cầu an toàn
4.1. Yêu cầu chung
4.1.1. Chức năng dừng khẩn
cấp phải được sử dụng và vận hành ở mọi thời điểm và được ưu tiên hơn tất cả các
chức năng và thao tác khác ở mọi chế độ làm việc của máy mà không làm suy yếu
đi bất cứ phương tiện nào được thiết kế để giải thoát những người bị mắc kẹt.
Chức năng dừng khẩn cấp không bị ảnh hưởng của bất cứ lệnh khởi động nào (có chủ
định, không có chủ định hoặc không mong muốn) đối với các thao tác bị dừng lại
do khởi động chức năng dừng khẩn cấp cho tới khi chức năng dừng khẩn cấp được
đặt lại bằng tay.
Phải chú ý để tránh
nhầm lẫn giữa các cơ cấu điều khiển hoạt động và không hoạt động. Khi các cơ
cấu dừng khẩn cấp có thể được ngắt (ví dụ, các bảng điều khiển cầm tay) hoặc
khi máy có thể được cách ly một phần.
4.1.2. Chức năng dừng khẩn
cấp không được áp dụng thay thế cho các biện pháp bảo vệ và các chức năng an toàn
khác nhưng cần được thiết kế để sử dụng như một biện pháp bảo vệ bổ sung. Chức năng
dừng khẩn cấp không được làm suy giảm hiệu quả của các cơ cấu bảo vệ hoặc các cơ
cấu có chức năng an toàn khác.
CHÚ THÍCH Để đạt được
mục đích này cần phải bảo đảm sự hoạt động liên tục của thiết bị phụ như các
mâm cặp từ hoặc các cơ cấu phanh.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
“Một cách thích hợp” có
thể bao gồm:
- chọn một mức giảm tốc
tối ưu;
- chọn loại dừng (xem
4.1.4), và
- sử dụng một trình tự
dừng máy được xác định trước.
Chức năng dừng khẩn
cấp phải được thiết kế sao cho một quyết định sử dụng cơ cấu dừng khẩn cấp
không yêu cầu người vận hành máy phải quan tâm đến ảnh hưởng do việc dừng khẩn
cấp gây ra.
4.1.4. Dừng khẩn cấp phải là
chức năng theo một trong các loại dừng sau:
Loại dừng 0
Dừng bằng cách
- ngắt nguồn ngay lập
tức đối với cơ cấu dẫn động của máy, hoặc
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Loại dừng 1
Sự dừng được điều
khiển năng lượng đối với cơ cấu dẫn động của máy để đạt được sự dừng máy và sau
đó ngắt năng lượng khi việc dừng máy đã đạt được. Các ví dụ về ngắt năng lượng
bao gồm:
- ngắt nguồn cung cấp
điện cho động cơ điện của máy,
- nhả khớp các phần tử
chuyển động của máy khỏi nguồn cơ năng và
- khóa đường cung cấp
chất lỏng/ khí cho cơ cấu dẫn động thiết bị thủy lực/ khí nén của máy.
4.1.5. Việc chọn loại
dừng 0 hoặc loại dừng 1 theo 4.1.4 phải được xác định bằng việc đánh giá rủi ro
của máy (xem 9.2.5.4.2, IEC 60204-1:2005).
CHÚ THÍCH Có thể tìm
thấy các chức năng liên quan đến an toàn trong TCVN 7383N1 và IEC 62061.
4.1.6. Khi hoạt động của cơ
cấu dừng khẩn cấp đã ngừng lại theo sau sự điều khiển dừng khẩn cấp thì tác
dụng của sự điều khiển này phải được giữ tới khi thực hiện được sự chỉnh đặt
lại bằng tay. Sự chỉnh đặt lại chỉ có thể thực hiện ở vị trí mà sự điều khiển
dừng khẩn cấp đã được khởi động. Sự chỉnh đặt lại sự điều khiển không được làm
khởi động lại máy, mà chỉ cho phép khởi động lại máy cho tới khi việc chỉnh đặt
lại bằng tay cơ cấu dừng khẩn cấp đã được thực hiện tại mỗi vị trí mà tại đó sự
dừng khẩn cấp đã hoạt động.
4.2. Yêu cầu đối với
thiết bị điện dừng khẩn cấp
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
4.3. Điều kiện vận
hành, ảnh hưởng của môi trường
Các bộ phận, cơ cấu
và chi tiết dùng để thực hiện chức năng dừng khẩn cấp phải được lựa chọn, lắp
ráp, kết nối với nhau và được bảo vệ để chúng có thể vận hành đúng trong các điều
kiện làm việc mong muốn và các ảnh hưởng của môi trường bao gồm:
- tần suất vận hành và
sự cần thiết phải kiểm tra thử nghiệm định kỳ, ví dụ, trong trường hợp vận hành
không thường xuyên, và
- các ảnh hưởng do, ví
dụ, rung, va đập, nhiệt độ, bụi, các vật lạ, độ ẩm, các vật liệu và chất lỏng ăn
mòn.
4.4. Cơ cấu dừng khẩn
cấp
4.4.1. Cơ cấu dừng khẩn cấp
phải được thiết kế để người vận hành và những người khác cần điều khiển cơ cấu
dễ dàng điều khiển.
Các kiểu cơ cấu khởi
động có thể được sử dụng bao gồm:
- các nút ấn kiểu hình
nấm;
- dây, cáp, thanh;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- trong các trường hợp
đặc biệt, các bàn đạp không có vỏ bảo vệ.
4.4.2. Phải bố trí một cơ
cấu dừng khẩn cấp tại mỗi trạm điều khiển của người vận hành, ngoại trừ trường hợp
khi việc đánh giá rủi ro chỉ ra rằng việc bố trí này là không cần thiết, cũng như
việc bố trí ở các vị trí khác khi được xác định bằng việc đánh giá rủi ro. Cơ
cấu dừng khẩn cấp phải được bố trí sao cho có thể tiếp cận được dễ dàng và không
gây nguy hiểm cho điều khiển của người vận hành và những người khác cần điều khiển
cơ cấu. Các biện pháp phòng ngừa sự vận hành vô ý không làm giảm khả năng tiếp
cận cơ cấu dừng khẩn cấp.
4.4.3. Cơ cấu dừng khẩn cấp
phải áp dụng nguyên lý tác động mở trực tiếp đối với cài chốt cơ khí. Các cơ
cấu dừng khẩn cấp chạy điện phải phù hợp với IEC 60947-5-5.
CHÚ THÍCH Ví dụ về áp
dụng nguyên lý này là cơ cấu dừng khẩn cấp có các công tắc điện có chức năng
khởi động trực tiếp. Theo IEC 60947-5-1:2003, Phụ lục K, tác động mở trực tiếp
(của một phần tử tiếp xúc) là để đạt được sự cách ly, tiếp xúc do kết quả trực
tiếp của một chuyển động quy định của một cơ cấu dẫn động công tắc thông qua
các chi tiết không đàn hồi (ví dụ, không phụ thuộc vào các lò xo).
4.4.4. Trong trường hợp cơ
cấu dừng khẩn cấp bị hư hỏng (bao gồm cả chức năng chống đỡ), sự tạo ra lệnh
điều khiển dừng phải được ưu tiên hơn chức năng chống đỡ. Việc chỉnh đặt lại
(ví dụ, sự nhả khớp) sự dừng khẩn cấp chỉ có thể được thực hiện bằng tay ở vị trí
mà sự dừng khẩn cấp đã hoạt động.
4.4.5. Cơ cấu khởi động của cơ
cấu dừng khẩn cấp phải là màu đỏ (Đỏ). Màu nền ở phía sau cơ cấu khởi động
trong chừng mực phải là màu vàng (vàng).
CHÚ THÍCH Khi sử dụng
dây thép hoặc cáp, để nhìn thấy rõ hơn, có thể phải gắn cờ hiệu cho các cơ cấu
này (xem 10.7.3, IEC 60204-1:2005).
4.4.6. Khi cần có nhãn, phải
sử dụng ký hiệu theo IEC 60417-5638 (DB:2002-10) được quy định trong Hình 1.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
4.5. Sử dụng dây hoặc
cáp làm cơ cấu dẫn động
4.5.1. Khi sử dụng dây hoặc cáp
làm cơ cấu dẫn động cho các cơ cấu dừng khẩn cấp thì chúng phải được thiết kế
và bố trí để dễ dàng sử dụng. Để đáp ứng yêu cầu này phải quan tâm đến:
- độ lệch cần thiết để
tạo ra lệnh dừng khẩn cấp;
- độ lệch lớn nhất có
thể;
- khoảng hở nhỏ nhất
giữa dây hoặc cáp và vật gần nhất trong vùng lân cận;
- làm cho người vận
hành nhìn thấy được dây hoặc cáp (ví dụ, bằng cách sử dụng các cờ hiệu), và;
- lực tác dụng và chiều
của lực tác dụng so với dây và cáp để đưa cơ cấu dừng khẩn cấp vào hoạt động.
CHÚ THÍCH Khi sự dẫn
động có thể được thực hiện bằng cách kéo dây hoặc cáp dọc theo đường trục của
nó thì phải đảm bảo rằng sự kéo dây theo một chiều nào đó sẽ tạo ra lệnh điều
khiển dừng khẩn cấp.
Xem IEC 60947-5-5.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
4.5.3. Các phương tiện để
chỉnh đặt lại cơ cấu dừng khẩn cấp phải được đặt sao cho nhìn thấy được toàn bộ
chiều dài của dây hoặc cáp từ vị trí của phương tiện chỉnh đặt lại.
4.5.4. Hướng dẫn sử dụng phải
quy định rằng sau khi khởi động và trước khi chỉnh đặt lại, máy phải được kiểm
tra toàn bộ chiều dài của dây hoặc cáp để phát hiện nguyên nhân hoạt động.
Thư
mục tài liệu tham khảo
[1] TCVN 7383N1:2004 (ISO
12100-1:2003), An toàn máy - Khái niệm cơ bản, nguyên tắc chung cho thiết kế - Phần
1: Thuật ngữ cơ bản, phương pháp luận.
[2] TCVN 7384N1 (ISO
13849-1), An toàn máy - Các phần an toàn liên quan của các hệ thống điều khiển -
Phần 1: Nguyên tắc chung cho thiết kế.
[3] IEC 60947-5-1:2003,
Low-voltage switchgear and controlgear - Part 5-1: Control cricuit devices
and switching elements - Electromechanical control cricuit devices (Thiết bị
đóng cắt và điều khiển hạ áp - Phần 5-1: Thiết bị mạch điều khiển và phần tử
chuyển mạch - Thiết bị mạch điều khiển điện-cơ).
[4] IEC 62061, Safety
of machinery - Functional safety-related electrical, electronic and
programmable electronic control systems (An toàn máy - An toàn về chức năng
của các hệ thống điều khiển điện, điện tử và điện tử khả lập trình liên quan đến
an toàn).