Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 1658:1975 về Kim loại và hợp kim - Tên gọi

• Số hiệu: TCVN1658:1975
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: 16/10/1975

Số thứ tự	Tên gọi	Định nghĩa và giải thích	Tên gọi không nên dùng	Tên gọi tương ứng bằng tiếng Anh (A)	Ghi chú
1	2	3	4	5	6
1	Kim loại	Vật chất có cấu tạo tinh thể với mật độ xếp chặt cao. Trong cấu tạo nguyên tử, số điện tử lớp ngoài cùng tương đối ít, do đó chúng dễ tháo ra khỏi sức hút của hạt nhân.		A. Metal
2	Kim loại đen	Sắt và các hợp kim mà thành phần chủ yếu là sắt		A. Ferrous metal (Black metal)
3	Kim loại màu	Các kim loại (trừ sắt) và hợp kim được tạo thành trên cơ sở của chúng		A. Non-ferrous metal
4	Hợp kim	Vật thể mang tính chất kim loại có ít nhất từ 2 nguyên tố trở lên trong đó nguyên tố chủ yếu là kim loại		A. Alloy	Hợp kim đen gồm từ 2 nguyên tố trở lên, trong đó hàm lượng sắt không lớn hơn 50%, trừ hợp kim chính xác cá biệt có hàm lượng sắt lớn hơn 50%
5	Hợp kim trung gian	Hợp kim dùng cho các quá trình luyện kim tiếp theo để chế tạo ra các sản phẩm hợp kim cần thiết		A. Refining alloy
6	Ferrô hợp kim	Hợp kim trung gian của sắt với nguyên tố hợp kim hóa	Hợp kim sắt	A. Ferro-alloy	Hàm lượng của sắt và nguyên tố hợp kim hóa phải đạt được những giới hạn xác định (thông thường chúng lớn hơn 10%)
7	Thép	Hợp kim sắt với cacbon và một số nguyên tố khác, trong đó hàm lượng cacbon thường nhỏ hơn 2%		A. Steel
8	Thép cacbon	Thép không chứa nguyên tố hợp kim hóa		A. Carbon steel	Theo hàm lượng cacbon, thép cacbon được chia ra: - Thép cacbon thấp - Thép cacbon trung bình - Thép cacbon cao
9	Thép hợp kim	Thép có chứa nguyên tố hợp kim hóa		A. Alloyed steel	Theo hàm lượng của nguyên tố hợp kim hóa, thép hợp kim được chia ra: - Thép hợp kim thấp - Thép hợp kim trung bình - Thép hợp kim cao
10	Gang	Hợp kim sắt với cacbon và một số nguyên tố khác trong đó hàm lượng cacbon lớn hơn 2%		A. Cast-iron	Lượng cacbon trong gang vượt quá giới hạn hòa tan trong auxtenit
11	Gang hợp kim	Gang chứa nguyên tố hợp kim hóa		A. Alloyed cast-iron
12	Gang không hợp kim	Gang không chứa nguyên tố hợp kim hóa		A. Unalloyed cast-iron
13	Gang kính	Gang chứa mangan từ 10 đến 25%		A. Spiegel iron	Gang có mặt gãy óng ánh
14	Gang xám	Gang có phần lớn cacbon ở dạng graphit hình tấm		A. Gray cast-iron	Mặt gãy của gang có màu xám
15	Gang trắng	Gang có tất cả cacbon ở dạng xementit (Fe3C)		A. White cast-iron	Mặt gãy của gang có màu sáng
16	Gang hoa râm	Gang có tổ chức trung gian giữa xám và trắng (vừa chứa xementit cùng tính, vừa chứa graphit)		A. Mixed cast-iron
17	Gang graphit cầu	Gang có cacbon ở dạng graphit hình cầu		A. Cast-iron with spherical graphit	Gang có độ bền và tính dẻo cao
18	Gang dẻo	Gang có cacbon ở dạng graphit hình cụm	Gang rèn	A. Malleable cast-iron	Gang có hàm lượng cacbon và silic xác định, ở trạng thái đúc là gang trắng sau đó được ủ để cacbon thoát ra dưới dạng graphit hình cụm. Do đó gang có tính dẻo
19	Gang đúc	Gang dùng làm nguyên liệu để đúc các chi tiết máy và các sản phẩm định hình khác		A. Casting iron
20	Gang luyện thép	Gang dùng làm nguyên liệu để luyện thép		A. Pig-iron for steel making
21	Gang Mactanh	Gang dùng làm nguyên liệu luyện thép cho lò Mactanh		A. Martin pig-iron
22	Gang Betxme	Gang dùng làm nguyên liệu luyện thép cho lò Betxme		A. Bessemer pig-iron	Gang có hàm lượng silic cao (khoảng 2%), mangan tương đối cao và lưu huỳnh photpho rất thấp
23	Gang Tômat	Gang dùng làm nguyên liệu luyện thép cho lò Tômat		A. Basic Bessermer pig-iron	Gang có hàm lượng photpho cao (1,6 – 2%) và silic lưu huỳnh thấp
24	Thép kết cấu	Thép có tổng hợp có tính tốt, được dùng làm các kết cấu kiến trúc chế tạo máy và trong nhiều lĩnh vực khác		A. Structural steel	Tùy theo chất lượng (cơ tính) của thép mà chia ra : - Thép kết cấu thông thường - Thép kết cấu chất lượng tốt - Thép kết cấu có chất lượng cao
25	Thép dụng cụ	Thép có độ cứng, độ chống mài mòn, độ bền cao và các tính chất khác cần thiết để chế tạo các dụng cụ cắt gọt kim loại, gia công áp lực, dụng cụ đo v.v…	Thép công cụ	A. Tool steel
26	Thép gió	Loại thép dụng cụ hợp kim có độ cứng và độ cứng nóng cao, thường được dùng để chế tạo các loại dụng cụ cắt kim loại với tốc độ nhanh	Thép cao tốc	A. High-speed steel
27	Thép ổ lăn	Loại thép có yêu cầu cao về độ sạch, độ bền, độ cứng, tính ổn định kích thước và có độ thấm tôi lớn được dùng để chế tạo các loại ổ lăn	Thép vòng bi	A. Roller-bearing steel
28	Thép dễ cắt (thép tự động)	Loại thép hợp kim thường có chứa một số nguyên tố để làm cho phoi thép dễ gãy khi gia công		A. Automatic steel	Thường chứa photpho và lưu huỳnh tương đối cao
29	Thép hàn	Loại thép có tính hàn tốt được sử dụng để hàn và đắp		A. Wrought steel
30	Thép và hợp kim đàn hồi	Loại thép và hợp kim có tính đàn hồi cao, thường được dùng để chế tạo các loại chi tiết đàn hồi như: lò so, nhíp…	Thép lò xo	A. Steel for springs
31	Thép và hợp kim chống ăn mòn (không rỉ)	Thép và hợp kim ít bị ăn mòn trong các môi trường không khí, đất, kiềm, axit muối và nước biển	Thép và hợp kim chịu ăn mòn	A. Rust-proof steel and alloy
32	Thép và hợp kim chịu nóng	Thép và hợp kim ít bị phá hoại bề mặt trong môi trường khi ở nhiệt độ cao, làm việc ở trạng thái không chịu tải trọng (hoặc tải trọng bé)		A. Non-scaling steel
33	Thép và hợp kim bền nóng	Thép và hợp kim có tính chịu nóng, ít bị phá hoại bề mặt trong môi trường khi nhiệt độ cao, làm việc ở trạng thái chịu tải trọng trong một thời gian nhất định		A. Heat-resistant steel and alloy
34	Thép sôi	Loại thép (cacbon) chưa được khử oxy triệt để trước khi rót		A. Non – reassureing steel	Trong quá trình kết tinh của thép lỏng khí CO bay lên làm cho thép lỏng chuyển động trong khuông giống như hiện tượng “sôi”
35	Thép lặng	Loại thép đã được khử oxy triệt để trước khi rót	Thép lắng	A. Ressuring steel	Thép lỏng trong khuôn không có hiện tượng “sôi”
36	Thép nửa lặng	Loại thép có mức độ khử oxy giữa thép sôi và thép lặng	Thép bán lắng	A. Half-reassuring steel
37	Latông (đồng thau)	Hợp kim đồng mà nguyên tố hợp kim hóa chủ yếu là kẽm	Đồng vàng Đồng xanh Hoàng đồng	A. Brass	Đồng thau 2 nguyên; Đồng thau đơn giản.
38	Brông (Đồng thanh)	Hợp kim đồng mà nguyên tố hợp kim hóa chủ yếu không phải là kẽm	Thanh đồng Đồng đen	A. Bronze
39	Đuara	Hợp kim nhôm mà các nguyên tố hợp kim hóa chủ yếu là đồng và manhê		A. Duraluminium
40	Hợp kim silumin	Hợp kim nhôm đúc mà nguyên tố hợp kim hóa chủ yếu là silic	Silumin	A. Silumin
41	Hợp kim chống mài mòn	Hợp kim màu được tạo bởi các nguyên tố gốc là các kim loại có nhiệt độ chảy thấp: thiếc, chì, nhôm, kẽm.	Hợp kim chịu mài mòn	A. Anti-friction alloy	Làm các bạc trục
42	Babit	Hợp kim chống mài mòn mà nguyên tố chủ yếu là chì và thiếc		A. Babbit	Làm các bạc trục

PHỤ LỤC

NGUYÊN TẮC ĐỌC TÊN CÁC HỢP KIM ĐƯỢC HỢP KIM HÓA BẰNG NHIỀU NGUYÊN TỐ

Đối với hợp kim (đen hay màu) được hợp kim hóa bằng nhiều nguyên tố thì nguyên tắc gọi tên như sau:

- Đọc đầy đủ, theo thứ tự lần lượt từ trái sang phải của một ký hiệu hợp kim, trong đó tên gọi các nguyên tố đầy đủ.

- Đọc ngắn gọn theo thứ tự lần lượt từ trái sang phải của một ký hiệu hợp kim, những tên gọi các nguyên tố hợp kim hóa thì dùng âm đầu của tên gọi đầy đủ nguyên tố như Ni (của Niken); Man (của Mangan); Si (của Silic); Mô (của Môlipden); Va (của Vanadi);…

Trong cả 2 trường hợp nếu gặp nguyên tố có tên gọi bằng tiếng Việt thì gọi nguyên cả tên Việt.

Ký hiệu hợp kim

Cách đọc đầy đủ

...

...

...

25 Cr Ni W

Thép 25 Crôm – Niken – Vôn fram

Thép 25 Crô – Ni – Vô

10 Cr 18 Ni 12 Mo 2 Ti

Thép 10 Crôm 18 – Niken 12 – Môlypden 2 – Titan

Thép 10 Crô 18 – Ni 12 – Mô 2 – Ti

8 Cr 20 Mn 10 Ni 4

Thép 8 Crôm 20 – Mangan – 10 – Niken 4

Thép 8 Crô 20 – Man 10 – Ni 4

...

...

...

Thép ổ lăn 100 Crôm 2 – Mangan – Silic

Thép ổ lăn 100 Crô 2 – Man – Si

Ti 4 Al 5 Mo 3 V 1

Hợp kim Titan 4 – nhôm 5 – Môlypden 3 – Vanadi 1

Hợp kim Ti 4 – nhôm 5 – Mô 3 – Va 1

Chú thích: Khi trong ký hiệu của thép hay hợp kim được hợp kim hóa bằng nhiều nguyên tố, trong đó có các nguyên tố mà âm đầu giống nhau (Như Niobi và Niken), thì trong cách đọc ngắn gọn ngoài sự cho phép dùng âm đầu, còng cần ghép thêm âm thứ 2 để tránh nhầm lẫn (như Niô (Nb) và Ni (Ni)).