TIÊU CHUẨN QUỐC GIA
TCVN 12108-2:2017
ISO 11064-2:2000
THIẾT KẾ ECGÔNÔMI CÁC TRUNG TÂM ĐIỀU KHIỂN -
PHẦN 2: NGUYÊN TẮC BỐ TRÍ CÁC TỔ HỢP ĐIỀU KHIỂN
Ergonomic
design of control centres - Part 2: Principles for the arrangement of control
suites
Lời nói đầu
TCVN 12108-2:2017 hoàn
toàn tương đương với ISO 11064-2:2000.
TCVN 12108-2:2017 do Ban kỹ
thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 159 Ecgônômi biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn
Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.
Bộ TCVN 12108 (ISO 11064),
Thiết kế ecgônômi các trung tâm điều khiển bao gồm các phần sau:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- TCVN 12108-2:2017 (ISO
11064-2:2000), Phần 2: Nguyên tắc bố trí các tổ hợp điều khiển;
- TCVN 12108-3:2017 (ISO
11064-3:1999), Phần 3: Bố cục phòng điều khiển;
- TCVN 12108-4:2017 (ISO
11064-4:2013), Phần 4: Kích thước và bố cục của trạm làm việc;
- TCVN 12108-5:2017 (ISO
11064-5:2008), Phần 5: Hiển thị và điều khiển;
- TCVN 12108-6:2017 (ISO
11064-6:2005), Phần 6: Các yêu cầu về môi trường đối với trung tâm điều khiển;
- TCVN 12108-7:2017 (ISO
11064-7:2006), Phần 7: Nguyên tắc đánh giá trung tâm điều khiển.
Lời giới thiệu
Tiêu chuẩn này đề cập đến
các nguyên tắc, khuyến nghị và hướng dẫn về ecgônômi để bố trí các tổ hợp điều
khiển.
Tiêu chuẩn này áp dụng tất
cả các trung tâm điều khiển, bao gồm cả các quá trình trong ngành công nghiệp
chế biến, giao thông vận tải, các hệ thống điều khiển và liên lạc của dịch vụ
khẩn cấp. Mặc dù bộ TCVN 12108 (ISO 11064) dự kiến chỉ dành riêng cho các trung
tâm điều khiển không di động, nhưng nhiều nguyên tắc lại liên quan đến các
trung tâm điều khiển di động như các trung tâm điều khiển trên tàu thủy, tàu hỏa
và máy bay.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Tiêu chuẩn này cung cấp
các hướng dẫn về thiết kế và bố trí tổ hợp điều khiển trong mối tương quan với
các khu vực phụ trợ. Những yêu cầu dành cho bố trí phòng điều khiển được nêu rõ
trong TCVN 12108-3 (ISO 11064-3). Những yêu cầu dành cho việc thiết kế trạm làm
việc, màn hình hiển thị và thiết bị điều khiển, tương tác giữa người và máy,
cũng như môi trường làm việc vật lý được đề cập từ TCVN 12108-4 (ISO 11064-4) đến
TCVN 12108-6 (ISO 11064-6). Các nguyên tắc đánh giá được đề cập TCVN 12108-7
(ISO 11064-7).
Từ TCVN 12108-1 (ISO
11064-1) đến TCVN 12108-7 (ISO 11064-7) bao quát các nguyên tắc chung về thiết
kế ecgônômi phù hợp với hàng loạt các lĩnh vực điều khiển.
Người dùng tiêu chuẩn này
là những người điều khiển và những người sử dụng khác trong tổ hợp điều khiển.
Tiêu chuẩn được xây dựng xuất phát từ nhu cầu sử dụng của người dùng về các yêu
cầu đối với ecgônômi. Mặc dù có thể người sử dụng cuối cùng sẽ không đọc tiêu
chuẩn này, hoặc cũng có thể không biết đến sự tồn tại của nó, thì việc áp dụng
tiêu chuẩn này cần phải cung cấp cho người sử dụng những giao diện hữu dụng
hơn, môi trường làm việc phù hợp hơn với các yêu cầu vận hành và cuối cùng đem
lại giải pháp giúp giảm thiểu tối đa việc sai lỗi, đồng thời nâng cao năng suất.
THIẾT
KẾ ECGÔNÔMI CÁC TRUNG TÂM ĐIỀU KHIỂN - PHẦN 2: NGUYÊN TẮC BỐ TRÍ CÁC TỔ HỢP ĐIỀU
KHIỂN
Ergonomic
design of control centres - Part 2: Principles for the arrangement of control
suites
1 Phạm
vi áp dụng
Tiêu chuẩn đưa ra nguyên tắc
thiết kế ecgônômi cho các trung tâm điều khiển, và cụ thể hơn nữa là việc sắp xếp
các phòng và không gian đa dạng trong một tổ hợp điều
khiển. Những nguyên tắc này căn cứ vào việc phân tích các chức năng và nhiệm vụ
cần được phòng điều khiển và các phòng chức năng liên quan hỗ trợ. Bao gồm việc
xác định các khu vực chức năng, ước lượng khoảng không gian phân bổ cho từng
khu vực chức năng, xác định các liên kết vận hành giữa các khu chức năng và bố
cục của tổ hợp điều khiển nhằm tạo điều kiện cho sự chuyển tiếp giữa tất cả các
hoạt động được tiến hành trong tổ hợp điều khiển.
2 Tài liệu
viện dẫn
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
TCVN 7437 (ISO 6385), Ecgônômi
- Nguyên lý Ecgônômi trong thiết kế hệ thống làm việc
TCVN 12108-1 (ISO
11064-1), Thiết kế ecgônômi các trung tâm điều khiển bao - Phần 1: Nguyên tắc
thiết kế các trung tâm điều khiển.
TCVN 12108-3 (ISO 11064-3
và đính chính kỹ thuật 1:2002), Thiết kế ecgônômi các trung tâm điều khiển - Phần
3: Bố cục phòng điều khiển.
EN 614-1, Safety of
machinery - Ergonomic design principles - Part 1: Terminology and general principles
(An toàn máy - Các
nguyên tắc thiết kế ecgônômi
- Phần 1: Thuật ngữ và các nguyên tắc chung).
3 Thuật
ngữ và định nghĩa
Tiêu chuẩn này sử dụng các
thuật ngữ và định nghĩa trong TCVN 12108-1 và các thuật ngữ định nghĩa sau.
3.1
Phân bổ nhiệm vụ (task
allocation)
Sự phân bố các nhiệm vụ
công việc hoặc các thành phần nhiệm vụ công việc giữa người vận hành và các hệ
thống.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Vùng nhiệm vụ (task
zone)
Sự kết hợp một nhiệm vụ
công việc với các yêu cầu về không gian và vị trí có liên quan.
3.3
Môi trường làm việc (work
environment)
Các yếu tố vật lý, hóa học,
sinh học, tổ chức, xã hội và văn hóa bao quanh một người tại không gian làm việc.
[EN 614-1]
3.4
Không gian làm việc (work
space)
Thể tích được phân bổ cho
một hoặc nhiều người trong hệ thống công việc để hoàn thành một nhiệm vụ công
việc.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
3.5
Trạm làm việc (workstation)
Tổ hợp các thiết bị phục vụ
công việc cho một người cụ thể trong không gian làm việc.
CHÚ THÍCH: Có thể tồn tại
trường hợp một vài người cùng chia sẻ một trạm làm việc, hoặc một vài người luân
phiên nhau làm việc tại một vài trạm làm việc trong một khoảng thời gian
nào đó (có nghĩa là theo giờ, theo ngày hoặc theo tuần).
3.6
Hệ thống công việc (work
system)
Một hoặc nhiều người và
thiết bị làm việc cùng tác động để thực hiện nhiệm vụ hệ thống, trong không
gian làm việc, trong môi trường làm việc, dưới các điều kiện do các nhiệm vụ
công việc đề ra.
[EN 614-1]
3.7
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Nhiệm vụ (task)
Hoạt động cần thiết để đạt
được kết quả như dự kiến của hệ thống công việc
4 Thủ tục
thiết kế dành cho việc sắp xếp các tổ hợp điều khiển
4.1 Hướng tiếp cận chung
Hướng tiếp cận chung để tiến
hành việc thiết kế các hệ thống công việc căn cứ vào TCVN 7437 (ISO 6385) và EN
614-1. Bộ TCVN 12108 (ISO 11064) gồm nhiều phần đề cập đến việc áp dụng hướng
tiếp cận chung đối với việc thiết kế, thiết kế lại hoặc nâng cấp các trung tâm
điều khiển. Những tiêu chuẩn này nhằm thiết kế hệ thống công việc phù hợp với
năng lực, hạn chế và nhu cầu của con người. Do vậy, đòi hỏi cần có sự phân tích
tình huống hiện tại hoặc các tình huống tương tự. Điều 4 giải thích cách thức
áp dụng hướng tiếp cận chung cho việc phân tích khi tiến hành thiết kế các
trung tâm điều khiển. Đặc biệt, cần lưu ý đến các hoạt động cần thiết để có thể
lập kế hoạch kiến trúc (ví dụ: thiết kế khoảng không gian) cho bố cục tổng thể
của một tổ hợp điều khiển. Thiết kế kỹ thuật chi tiết của tổ hợp phòng điều khiển,
các trạm làm việc cho người vận hành và các giao diện người-máy cũng được bao gồm
trong các phần khác của bộ tiêu chuẩn này.
Việc xây dựng sơ đồ mặt bằng
(hay còn gọi là sơ đồ mảnh đất) có ý nghĩa đặc biệt đối với tổ hợp điều khiển.
Sơ đồ mặt bằng là bản đồ toàn bộ các đơn vị quá trình (sản xuất), thiết bị chủ
đạo, nhà cửa và tuyến giao thông trên một mặt bằng sản xuất hoặc bên trong một
công trình sản xuất. Sơ đồ mặt bằng bao gồm vị trí của các đơn vị sản xuất, các
tòa nhà, hệ thống giao thông... Bố cục của trung tâm điều khiển bao gồm vị trí
tổ hợp điều khiển liên quan đến các quá trình (sản xuất) được giám sát và điều
khiển, các trạm làm việc và thiết bị máy móc khác.
Những lưu ý về ecgônômi được
nhấn mạnh trong tiêu chuẩn này dành cho thiết kế tổng thể của tổ hợp điều khiển,
căn cứ trên các nhân tố như bố cục của trung tâm điều khiển, nội dung công việc
và tổ chức công việc. Bao gồm vị trí của tổ hợp phòng điều khiển có liên quan đến
mặt bằng sản xuất.
Có rất nhiều các yếu tố
khác (ví dụ: các yếu tố về kinh tế, kích thước hình dạng và khu vực môi trường
xung quanh, những phần đang tồn tại trên mặt bằng) cũng sẽ được quan tâm và
đóng vai trò quan trọng trong quá trình ra quyết định. Tuy nhiên, người sử dụng
tiêu chuẩn này cần lưu ý tới vị trí mang tính vật lý của tổ hợp điều khiển đối
với các phân hệ được điều khiển và/hoặc giám sát để thiết lập những ràng buộc
cho hoạt động thiết kế phòng điều khiển, trạm làm việc và công việc. Đối với
các nội dung khác, thì TCVN 12108-2 (ISO 11064-2) đặc biệt nhấn mạnh đến tuyến
giao thông, khoảng cách, các hình thức trao đổi thông tin và mức độ linh hoạt
trong thiết kế công việc và tổ chức công việc. Trong một số trường hợp, vị trí
vật lý rất quan trọng bởi vận hành phòng điều khiển phụ thuộc vào vị trí (ví dụ:
an ninh mặt bằng, tiếp đón khách), ngược lại, trong những trường hợp khác, vị
trí có thể không liên quan.
Tại nơi người sử dụng hoặc
khách thăm quan dự kiến có thể gặp khó khăn do điều kiện vật lý, thì các thiết
bị cần thiết phù hợp cần được tính đến trong quá trình thiết kế.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Bố cục chung của một xí
nghiệp hay một đơn vị sản xuất, một mô tả quy trình, các nguyên tắc vận hành
quy trình chính và bố cục chung của các tòa nhà là những điểm quan trọng cần
lưu ý ngay ở giai đoạn đầu của một dự án. Quá trình thiết kế một trung tâm điều
khiển thường bao gồm các giai đoạn dự án sau đây:
Giai đoạn A: Phân loại
Giai đoạn B: Phân tích và
xác định vấn đề
Giai đoạn C: Thiết kế khái
niệm
Giai đoạn D: Thiết kế chi
tiết
Giai đoạn E: Triển khai và
phản hồi vận hành
Chi tiết xem thêm TCVN
12108-1 (ISO 11064-1).
Các nguyên tắc của một thiết
kế ecgônômi (TCVN 12108-1:2017 [ISO 11064-1:2000], Điều 4) dành cho việc bố trí
tổ hợp điều khiển cần phải được phát triển và sử dụng trong suốt giai đoạn C.
Nhằm đảm bảo đầu vào sẽ đem lại hiệu quả cho dự án có liên quan đến
bố cục tổ hợp điều khiển, các bước dự án sau đây được khuyến nghị (xem Hình 1
và Hình 2 của TCVN 12108-1:2017 (ISO 11064-1:2000), bước 9A).
- Trong suốt quá trình thực
hiện giai đoạn A, phát triển những yêu cầu về chức năng;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Bố cục chung của mặt bằng
hoặc cơ sở sản xuất, bao gồm vị trí một tổ hợp điều khiển (xem 4.4), có thể được
xác định;
- Cần đưa ra một cái nhìn
tổng quát các yêu cầu về không gian dành cho tổ hợp điều khiển. Hướng tiếp cận
hữu dụng cho hoạt động này chính là việc lập danh sách các nhiệm vụ được thực
hiện trong tổ hợp điều khiển và gắn với mỗi nhiệm vụ các yêu cầu tổng quan cho
trạm làm việc và các hệ thống hỗ trợ khác. Những vùng nhiệm vụ vừa có được đó lại
được sắp xếp bố trí vào trong trạm làm việc sao cho tất cả các yêu cầu đều được
đáp ứng (xem 4.5).
Thường thì, bố cục của tổ
hợp điều khiển được bắt đầu ngay ở đầu giai đoạn D. Trong suốt giai đoạn này, bất
kỳ thay đổi nào về thiết kế đều được kiểm soát.
Đầu vào của người sử dụng
sẽ là một phần trong toàn bộ sự phát triển của tổ hợp điều khiển. Sự tham dự của
người sử dụng là một hướng tiếp cận mang tính cấu trúc của việc sử dụng người
dùng tương lai và tất cả các đối tượng khác cùng tham gia dự án thiết kế (xem
[2] Thư mục tài liệu tham khảo). Sự tham gia của người sử dụng sẽ do một chuyên
gia trong lĩnh vực đứng ra tổ chức (ví dụ: như một chuyên gia ecgônômic). Thường
thì, sự giao tiếp đầu tiên giữa người sử dụng và đội dự án bắt đầu tại thời
điểm phân tích tình huống. Giả sử giao tiếp đó đã được thiết lập, đội dự án nên
tham vấn người sử dụng về bố cục của tổ hợp điều khiển. Có nhiều công cụ khác
nhau có thể được dùng để hỗ trợ tham vấn đạt hiệu quả khi xây dựng bố cục, ví dụ
như mô hình thu nhỏ hoặc bản vẽ bố cục (ví dụ: dự kiến không gian trên bảng từ
tính), hoặc mô hình đồ họa máy tính 3D.
4.3 Điểm khởi đầu cho bố
cục tổ hợp điều khiển
Cần thực hiện các hoạt động
sau như một tiền đề đối với việc thiết kế tổ hợp điều khiển:
- Chỉ rõ các chức năng hệ
thống (chức năng của xí nghiệp đã được xây dựng);
- Phân bổ các chức năng
cho người vận hành hoặc thiết bị và dụng cụ (xem EN 614-1);
- Định nghĩa chung về các
công việc của đội ngũ vận hành (luân phiên công việc, trình độ đào tạo).
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Danh sách các chức năng
hệ thống;
- Các nhiệm vụ công việc,
mối quan hệ giữa chúng, độ dài, tần suất và khối lượng công việc;
- Công việc của từng thành
viên tổ vận hành, tập hợp tất cả các nhiệm vụ phân công cho một người;
- Mô tả sơ lược về thiết bị
được lắp đặt tại tổ hợp điều khiển;
Tất cả các bước trên sau
đó được sử dụng để xác định trạm làm việc và các khu vực làm việc khác (xem
4.5).
Đối với một thiết kế tổ hợp
điều khiển hoàn toàn mới, có thể không có hoặc có ít thông tin sẵn có từ các
thiết bị máy móc có thể so sánh được. Trong trường thiếu những kinh nghiệm thực
tế, điểm khởi đầu có thể chỉ là một cái nhìn tổng thể đơn giản về trình độ của
cán bộ và các nhiệm vụ công việc. Nó phải được hoàn thiện trong quá trình thiết
kế. Nếu không sẵn có thông tin chính xác, thì có thể sử dụng các giả định công
việc.
Trong trường hợp việc thiết
kế lại hoặc điều chỉnh một cơ sở trang thiết bị sẵn có, thì điểm khởi đầu chính
là kết quả từ việc phân tích hiện trạng. Việc phân tích chức năng hoàn chỉnh
sau đó có thể được thay thế bằng miêu tả chung về các nhiệm vụ công việc hiện
thời, kết hợp với phân tích các hạn chế phát hiện được khi đề xuất những thay đổi
đối với việc tổ chức công việc. Việc phân tích tình huống này cũng cho
phép sự tham gia trực tiếp của người sử dụng trong quá trình thiết kế.
4.4 Vị trí tổ hợp điều
khiển
Nhằm xác định một vị trí
phù hợp dành cho tổ hợp điều khiển trên một mặt bằng, người sử dụng tiêu chuẩn
này cần xét đến, cùng với các quy định khác, những khía cạnh ecgônômi tương tác
sau:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Các khoảng cách giữa tổ
hợp điều khiển, các đơn vị điều khiển, các phòng điều khiển cục bộ và các trạm
làm việc cục bộ;
- Đường tiếp
cận và các lối thoát hiểm của tổ hợp điều khiển;
- Các đề xuất thiết kế
công việc và tổ chức công việc, bao gồm những yêu cầu liên quan đến trao đổi
thông tin và tương tác giữa các cá nhân;
- Sự tương tác giữa nhiệm
vụ của người sử dụng và thiết bị;
- Việc xem xét chuyển động
của người điều khiển, các cá nhân khác và khách thăm quan bên trong tổ hợp điều
khiển;
- Việc xem xét không gian phù
hợp dành cho các hoạt động dịch vụ và bảo dưỡng.
Các khía cạnh môi trường cần
được quan tâm:
- Ánh sáng và cửa sổ phù hợp;
- Nhiệt độ phòng điều khiển
phù hợp;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Sự bảo vệ phù hợp chống
hoặc tránh bị gió lùa, gió, bụi và các nguy cơ độc hại;
- Sự bảo vệ phù hợp chống
hoặc tránh những môi trường rung lắc;
- Trong trường hợp có các
trường điện từ luân phiên của thiết bị bên ngoài (như rada, các máy tách/phân loại dùng điện từ trường),
thì trạm làm việc cần được định vị sao cho có thể giảm thiểu ảnh hưởng của
chúng, bởi những ảnh hưởng đến sức khỏe con người còn chưa được hiểu đầy đủ. Để
biết thêm chi tiết, xem TCVN 12108-6 (ISO 11064-6).
Các khía cạnh kỹ thuật cần
được xem xét:
- Công trình xây dựng dân
dụng một tòa nhà;
- Các mối quan hệ giữa những
đơn vị xử lý (các quá trình tương tác), những khu vực được bảo vệ...;
- Ống, cáp và đường ống dẫn;
- khả năng thích nghi cho
việc mở rộng trong tương lai.
Những khía cạnh khác cần
lưu ý:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- An ninh; đường đi ra
vào; các chốt kiểm tra và cổng an ninh đặc biệt;
- Quan hệ công chúng (khía
cạnh này cũng liên quan đến lối ra vào);
- Tầm nhìn của tổ hợp điều
khiển vì lý do an ninh hoặc quan hệ công chúng;
- Kiến trúc; tòa nhà sẽ ăn
nhập với môi trường tổng thể.
CHÚ THÍCH: Như là một công
cụ đánh giá, Điều 6 đưa ra những lưu ý về ecgônômi.
4.5 Tổng quan về các vùng
nhiệm vụ trong tổ hợp điều khiển
Cần đưa ra cái nhìn tổng
quan về những yêu cầu vùng nhiệm vụ đối với tổ hợp điều khiển.
Tổng quan của các vùng nhiệm
vụ cần quan tâm đến tổ hợp điều khiển và tất cả các phòng có mối quan hệ mang
tính chức năng với những nhiệm vụ được tiến hành bên
trong nó (xem Điều 6).
Bản mô tả nên bao gồm các
nhân tố sau đây:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Ước tính kích thước của
các trạm làm việc đã được lắp đặt hoàn thiện theo phòng và các yêu cầu về không
gian;
- Những yêu cầu đối với hoạt
động chuyển giao trong quá trình giao ca và họp tổ;
- Định vị nguồn gây ồn như
máy in, điện thoại, các tín hiệu cảnh báo và các thiết bị liên quan;
- Phần không gian được
hình thành phục vụ cho việc thay đổi và mở rộng trong tương lai.
Hướng tiếp cận hữu ích là
xác định được vùng nhiệm vụ cho từng nhiệm vụ công việc. Các vùng nhiệm vụ này
cần được bố trí cho các trạm làm việc căn cứ theo một trong số các nguyên tắc
sau:
- Các vùng nhiệm vụ nhất định
có thể được tổ chức trong một phòng. Ví dụ: tất cả các vùng nhiệm vụ điều khiển
và giám sát (chính là các bàn vận hành) và một khu vực nghỉ ngơi có thể bố trí
trong một phòng;
- Các vùng nhiệm vụ có thể
cùng kết hợp. Ví dụ: các vùng nhiệm vụ dành cho các nhiệm vụ điều khiển và giám
sát có thể kết hợp cùng với vùng nhiệm vụ dành cho một nhiệm vụ quản trị (có nghĩa
là cả hai nhiệm vụ đều được thực hiện bởi cùng một người tại cùng một trạm làm
việc);
- Một vùng nhiệm vụ có thể
được đặt bên trong một phòng riêng biệt (không bao gồm các nhiệm vụ khác).
4.6 Thiết kế bố cục tổ hợp
điều khiển
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Những khía cạnh quan trọng
cần được xem xét bao gồm:
- Nhiệm vụ yêu cầu sự liên
kết giữa các vùng nhiệm vụ;
- Tiếp cận tới các vùng
nhiệm vụ;
- Những ràng buộc về môi
trường (ví dụ: các cửa sổ trong mối tương quan với màn hình máy tính);
- Các nguyên tắc về kiến
trúc đối với bố cục tổng thể của tòa nhà: hình dạng, tầng/sàn nhà, các cột hoặc
các cấu trúc thép, giao thông và lối đi lại phục vụ.
- Hộp thiết bị và tiếp cận
bảo dưỡng
CHÚ THÍCH 1: Là một công cụ
đánh giá, Điều 6 đưa ra những lưu ý cân nhắc về ecgônômi.
CHÚ THÍCH 2: Thiết kế chi
tiết về hình dạng của tổ hợp điều khiển sẽ được đề cập trong TCVN 12108-3 (ISO
11064-3). Thiết kế chi tiết của các phòng khác trong tổ hợp điều khiển, và các
phòng điều khiển cục bộ có thể được hoàn tất bằng cách áp dụng các hướng dẫn
tương tự.
5 Các
khía cạnh ecgônômi cần được quan tâm
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
CHÚ THÍCH 1: Để biết thêm
về các khía cạnh khác cần quan tâm, xem Điều 5.
CHÚ THÍCH 2: Từng bước thiết
kế có thể dẫn đến một chu trình phản hồi đến một trong các bước trước đó.
CHÚ THÍCH 3: Tất cả các bước
đều có sự tham gia của người sử dụng.
Hình
1 - Các bước thiết kế tổ hợp điều khiển
5.1 Trao đổi thông tin
Cần lưu ý đến các nội dung
sau:
- Các vùng nhiệm vụ của những
cá nhân cần trao đổi thông tin thường xuyên bằng lời nói nên được đặt gần nhau;
- Thiết bị tổ hợp điều khiển
cần được đặt theo cách sao cho người vận hành có thể giao tiếp bằng mắt với
nhau ở bất cứ đâu và bất khi nào cần;
- Các hoạt động trao đổi
thông tin không liên quan đến các chức năng của tổ hợp điều khiển tránh làm
phân tán người vận hành;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
5.2 Giao thông và định
tuyến
Cần lưu ý đến các nội dung
sau:
- Các khoảng cách di chuyển
và truyền thông tin cần được rút ngắn tối thiểu;
- Nếu có yêu cầu giám sát
trực tiếp và tận mắt một phần nhất định của mặt bằng, thì trạm làm việc phục vụ
nhiệm vụ giám sát này sẽ quyết định vị trí của tổ hợp điều khiển trên mặt bằng;
- Các lệnh cấm tiếp cận đối
với những người không phận sự không được gây cản trở tiếp cận cho những người
có phận sự;
- Cần lưu ý đặc biệt đối với
những tuyến đường đi bộ không mong muốn, như những tắt sử dụng lối thoát hiểm
khẩn cấp. Bố cục của mặt bằng cần cho phép khả năng tiếp cận dễ dàng tới tất cả
các khu vực có nhu cầu chính đáng phải kiểm tra/khám xét;
- Người sử dụng có thể cảm
thấy khó chịu khi ngồi ở tư thế lưng quay ra cửa hoặc tuyến đường được người đi
bộ sử dụng thường xuyên. Cần cho phép, từ một vị trí thông thường, người vận
hành có thể quan sát người vào phòng mà ít bị xao nhãng. Điều này cũng có thể
là hoàn toàn cần thiết nếu nhìn từ góc độ an ninh. Xem thêm TCVN 12108-3 (ISO
11064-3).
5.3 Lối vào và lối ra
Cần lưu ý đến các nội dung
sau:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Cần tính đến khoảng
không gian cho phép tiến hành hoạt động giám sát (các) lối vào;
- Lối vào sẵn có dành cho
thiết bị cấp cứu, thiết bị khẩn cấp và các lối thoát hiểm khẩn cấp cũng phải được
lưu ý.
5.4 Các điều kiện môi trường
Cần lưu ý tới các yếu tố
môi trường sau đây:
- Các vật liệu sử dụng để
làm sàn nhà, tường và trần nhà cần kiểm soát được độ chói, sự phản chiếu và có
độ tương phản lớn. Nếu cần, tiếng ồn cũng cần được giảm tối thiểu bằng phương
tiện phù hợp;
- Các nguồn gây nhiễu tiềm
ẩn cần được nhận diện và xem xét. Vị trí phòng điều khiển cần được thiết kế
theo cách giảm thiểu được các nguồn gây nhiễu đến mức tối thiểu có thể;
- Vị trí của tổ hợp điều
khiển cần có khả năng giảm thiểu rủi ro phơi nhiễm với các nguy cơ như các vật
liệu độc hại, ô nhiễm và bức xạ tại nơi các mối nguy hại đó có thể hiện diện.
5.5 Vệ sinh
Các khía cạnh sau cần được
lưu ý:
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Cần tính trước để nhằm
giảm thiểu bụi và các chất gây ô nhiễm trong tổ hợp điều khiển;
- Cất giữ và sử dụng các
chất tẩy rửa sao cho không gây ra rủi ro cho nhân sự làm việc do hơi hoặc tiếp
xúc.
5.6 Bảo dưỡng
Các khía cạnh sau cần được
lưu ý:
- Công tác bảo dưỡng cần
được thực hiện sao cho giảm tối thiểu quấy rầy hoạt động vận hành tổ hợp điều
khiển;
- Thiết bị cần dễ dàng tiếp
cận khi thực hiện bảo dưỡng. Cần chú ý đến những thiết bị cần bảo dưỡng định kỳ
(ví dụ: đèn tuýp, các hệ thống phát hiện cháy và rò rỉ khí, các hệ thống kiểm
soát môi trường);
- Dây cáp, các ống thông
gió... cần được che giấu khéo léo và phù hợp để có thể dễ dàng tiếp cận bất cứ
khi nào cần bảo dưỡng và sửa chữa. Cần tính đến khả năng mở rộng hoặc kéo dài hệ
thống cáp trong tương lai.
CHÚ THÍCH: Ảnh hưởng của
nhiệm vụ bảo dưỡng (và làm vệ sinh) và các máy móc thiết bị liên quan có thể
khác nhau dựa trên khoảng thời gian vận hành của các trung tâm điều khiển (vận
hành 24 giờ, 7 ngày/tuần và nhiều tình huống khác).
5.7 Khách thăm quan
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Các khía cạnh cần được lưu
ý bao gồm:
- Khách thăm quan phổ
thông cần được hướng dẫn đi qua tổ hợp điều khiển sao cho giảm thiểu tối đa sự
mất tập trung và tiềm ẩn quấy rầy nhất có thể. Các hoạt động của người vận hành
cần không bị ảnh hưởng bởi sự có mặt của khách tham quan. Các cơ sở vật chất
trang thiết bị cần tạo ra được sự tiếp đón phù hợp cho khách tham quan (ví dụ
như bên ngoài phòng điều khiển trung tâm);
- Các trang thiết bị được
thiết kế sao cho có thể cung cấp cho khách tham quan chuyên môn mà không làm mất
tập trung và quấy rầy người vận hành trong phòng điều khiển;
- Cần chú ý đến không gian
để giầy bảo hộ, mũ bảo hộ...
5.8 Hỗ
trợ thông tin
Một số thông tin dành cho
người vận hành và các đối tượng khác cần được cung cấp dưới dạng tài liệu (ví dụ:
hình vẽ, sổ tay và sách hướng dẫn sử dụng, có thể được lưu trữ trong các hệ thống
điện tử).
Cần tính đến các vấn đề
sau:
- Thông tin cần được lưu
trữ và cấu trúc sao cho những thông tin được sử dụng thường xuyên có thể dễ
dàng truy xuất;
- Cấu trúc tệp và lưu trữ
cần phù hợp với khối lượng tài liệu dự kiến;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Nhằm tiết kiệm không
gian và nâng cao tốc độ tìm kiếm, cần cân nhắc sử dụng tài liệu do máy tính hỗ
trợ, đặc biệt đối với các quy trình khẩn cấp.
6 Kiểm
tra xác nhận và xác nhận giá trị sử dụng của bố cục tổ hợp điều khiển
Đối với việc kiểm tra xác
nhận và xác nhận giá trị sử dụng của bố cục tổ hợp điều khiển, cần lưu ý các điểm
sau:
- Kiểm tra xác nhận nhằm
so sánh các chi tiết thiết kế với các tiêu chuẩn thiết kế (đặc điểm hệ thống, sổ
tay hướng dẫn hoặc các tiêu chuẩn) để đảm bảo sự tuân thủ;
- Phải cẩn trọng vì việc
xác định tính hợp lệ sẽ vận hành trong thực tế;
- Đánh giá các chức năng
và tính khả dụng (xác nhận tính hợp lệ);
- Phân tích kết nối có thể
được sử dụng để xác nhận tính hợp lệ của các hình thức giao thông đi lại và các
kết nối trao đổi thông tin;
- Việc sử dụng các kỹ thuật
kiểm tra từ đầu đến cuối và hướng dẫn từ đầu đến cuối, thực hiện bằng cách sử dụng
sự hình dung để xử lý tình huống theo từng bước hoặc theo thứ tự trong thiết kế
mới. Cần cẩn trọng đảm bảo mô hình hoặc mô phỏng dành cho một nhiệm vụ hoàn thiện
phải đầy đủ;
- Việc sử dụng các đại diện
đơn giản của thiết kế mới như bản vẽ, ảnh cũng như mô hình. Một khả năng khác
là sử dụng các công nghệ thực tại ảo;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Các nguyên tắc dành cho
việc đánh giá các trung tâm điều khiển được đưa ra với mục đích cung cấp thông
tin có trong TCVN 12108-7 (ISO 11064-7).
Thông thường, nhiều thỏa
hiệp sẽ được đưa ra trong suốt quá trình thiết kế tổ hợp điều khiển. Nhiều điểm
khởi đầu thiết kế các tổ hợp điều khiển là khả thi và một loạt các khía cạnh sẽ
được xem xét khi tiến hành bố trí tổ hợp điều khiển và các phòng bên trong tổ hợp
điều khiển. Do đó, từng quyết định và thỏa hiệp về thiết kế chủ đạo sẽ được tài
liệu hóa để hỗ trợ hoạt động kiểm tra lại và xác nhận tính hợp lệ (xem [7]
trong Thư mục tài liệu tham khảo).
Phụ lục A
(tham
khảo)
Một số mô tả chi tiết đối với các phòng và
khu vực đặc biệt
Thiết kế bố cục của một
tòa nhà, ví dụ như để đặt tổ hợp điều khiển, là một vấn đề phức tạp bởi sự đa dạng
về mặt yêu cầu cần phải xét tới. Nhằm tạo điều kiện hỗ trợ cho quá trình thiết
kế, phần phụ lục này đưa ra một cái nhìn tổng quan về các phòng và các khu vực
làm việc có thể có tại tổ hợp điều khiển. Phụ lục này cũng có thể được sử dụng
như một danh sách nhằm kiểm tra sự hoàn chỉnh của một thiết kế tổ hợp điều khiển.
Những lưu ý được đưa ra tại
Điều 4 và Điều 5 cần được áp dụng cho từng phòng đã được đề cập. Dưới góc độ số
lượng lớn các yêu cầu và đầu ra thiết kế của quá trình thiết kế tổ hợp điều khiển,
đội thiết kế cần lập thành tài liệu những lưu ý thích hợp.
A.1 Phòng điều khiển
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- An ninh và an toàn (ví dụ:
lối vào trực tiếp, các cửa/cổng vào đặc biệt, đường vào lối vào qua một vài điểm
kiểm tra an ninh).
- Các liên kết vận hành và
xã hội liên quan đến cao độ của phòng điều khiển (độ cao mặt đất hoặc không).
CHÚ THÍCH: Đối với các nhà
máy, cơ sở hạ tầng (hoặc chỉ một phần) bên trong một tòa nhà, độ cao mặt sàn
nên lấy bằng mức trung bình độ cao vận hành chính, nơi mà hầu hết các trạm làm
việc thực địa hoặc người vận hành thực địa thường có mặt.
Các vùng nhiệm vụ điều khiển
và giám sát có thể ở trong cùng một phòng, hoặc có thể tích hợp cùng các vùng
nhiệm vụ sau đây:
- Nhiệm vụ lập thành tài
liệu và vùng nhiệm vụ liên quan;
Xem xét các điều kiện cần
thiết phục vụ mục đích tài liệu hóa và có thể cả các nhiệm vụ công việc hành
chính khác, bao gồm việc sử dụng các thiết bị hỗ trợ điện tử như máy tính cá
nhân thiết bị hiển thị đầu cuối (VDTs), tích hợp với hệ thống điều khiển quá
trình;
- Nhiệm vụ hành chính và
vùng nhiệm vụ liên quan
Sổ ghi ca kíp, sổ ghi
chép... (xem phần trước);
- Các nhiệm vụ phân
tích/chẩn đoán và vùng nhiệm vụ có liên quan
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Các nhiệm vụ giám sát và
vùng nhiệm vụ liên quan
Xem xét đến các nhân tố có
khả năng xung đột như trong việc tổ chức công việc (làm việc theo nhóm đối lập
với khoảng cách theo cấp độ giữa nhân sự vận hành và cán bộ giám sát) các khía
cạnh về riêng tư, cái nhìn tổng thể về tiến trình...;
- Cho phép và nhiệm vụ tiếp
đón khách thăm quan và vùng nhiệm vụ liên quan
Một vùng nhiệm vụ như vậy
(ví dụ: quầy phục vụ) có là một phần của phòng điều khiển hay là một phòng
riêng biệt sẽ tùy theo các lưu ý cân nhắc về sự xung đột, ví dụ như việc tổ chức
công việc (cho phép thực hiện và khách thăm quan), đối phó với các giờ cao điểm,
biết chính xác điều gì đang diễn ra tại hiện trường và duy trì môi trường yên
tĩnh trong phòng điều khiển;
- Quay vòng ca làm việc.
A.2 Các khu vực thiết bị
và bảo dưỡng
Thiết kế các khu vực thiết
bị và bảo dưỡng cũng đòi hỏi những lưu ý về ecgônômic. Những lưu ý này cần được
tạo dựng trên sự phối hợp mật thiết với nhà sản xuất, nhà cung cấp, các kỹ sư bảo
dưỡng...
Các khía cạnh sau cần được
lưu ý:
- Khu vực máy tính, khu vực
thiết bị điện, khu vực giá để cáp
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Khu vực bảo dưỡng, (các)
phân xưởng, khu vực kỹ sư ứng dụng
Tất cả các loại bảo dưỡng
phần cứng và phần mềm, các nhiệm vụ công việc phát triển (ứng dụng) có thể được
thực hiện với kết nối vào phòng điều khiển. Trong trường hợp các hoạt động sử dụng
VDT, xem TCVN 7318 (ISO 9241);
- Khu vực kho (các bộ phận
dự phòng)
Lưu ý đến việc tiếp cận,
khối lượng và trọng lượng của thiết bị.
A.3 Các khu vực phúc lợi
Các khía cạnh sau cần được
lưu ý:
- Các lối thoát hiểm khẩn
cấp và thiết bị
Lưu ý tới, ví dụ, việc cất
giữ trang bị bảo vệ cá nhân, thiết bị trao đổi thông tin và thiết bị bảo vệ/an
ninh;
- Khu vực thư giãn, bếp ăn
hoặc bếp mini, khu vực hút thuốc
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
- Khu vực lưu giữ của cá
nhân
Lưu ý tới các khu vực lưu
giữ cá nhân đối với tài sản cá nhân, sách vở, hướng dẫn đào tạo, quần áo bảo hộ,
thiết bị, dụng cụ...
- Nhà vệ sinh, buồng tắm,
nhà tắm
Cần lưu ý tới vật liệu gây
ô nhiễm xuất phát từ các phần của mặt bằng, việc vệ sinh và bảo dưỡng tổ hợp điều
khiển;
- Phòng dành cho khách
thăm quan
Khu vực đón tiếp cho khách
không phải là chuyên gia;
- Khu vực dành cho các yêu
cầu văn hóa đặc biệt
Các nhà thiết kế cần luôn
phải kiểm tra xem liệu các phòng đặc biệt hoặc các sắp xếp đặc biệt đã có trong
tổ hợp điều khiển hay chưa, dựa trên những thói quen địa phương và môi trường
văn hóa (ví dụ: phòng cầu nguyện, cấm đi giầy vào tổ hợp điều khiển hoặc khu
văn phòng...);
- Khu vực/hạ tầng trang
thiết bị cấp cứu
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
A.4 Các vấn đề khác
Mặc dù những vùng nhiệm vụ
liệt kê dưới đây được xem như những phòng riêng biệt, nhưng có thể kết hợp các
vùng nhiệm vụ dựa với các lưu ý tới những khía cạnh sau đây:
- Vùng hội thảo, vùng đào
tạo/nghiên cứu/mô phỏng
Lập danh sách số người có
thể tham dự và thiết bị cũng như tài liệu yêu cầu không gian sàn nhà. Việc lập
danh sách này có thể là nền tảng để ước tính số lượng và kích thước cho các
phòng/khu vực kể trên;
- Vùng an ninh
Lưu ý tới nhu cầu rào chắn
giữa (một phần) tổ hợp điều khiển và các khu vực khác trong mối liên quan với
việc tiếp cận cần thiết cho các cán bộ, nhân viên...
- Trung tâm hỗ trợ kỹ thuật;
- Các khu vực nhân sự nhà
thầu;
- Phòng tình huống khẩn cấp;
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
Thư
mục tài liệu tham khảo
[1] TCVN 12108-6 (ISO
11064-6), Thiết kế ecgônômi các trung tâm điều khiển - Phần 6: Các yêu cầu về
môi trường đối với trung tâm điều khiển.
[2] TCVN 12108-7 (ISO
11064-7), Thiết kế ecgônômi các trung tâm điều khiển - Phần 7: Nguyên tắc đánh
giá trung tâm điều khiển.
[3] MIL-STD-46855, 1999, Human
Engineering Procedure Guide, US Department of Defense.
[4] Noro, K. and Imada, A.S.,
1991, Participatory Ergonomics (Taylor and Francis, London).
[5] Pikaar, R.N. et al, 1998,
Ergonomics in Process Control Rooms, International Instrument Users'
Associations SIREP-WIB-EXERA,
Part 1: Engineering Guideline,
Report M2665X98/WIB;
Part 2: Design Guideline, Report
M2656X98/WIB.
...
...
...
Bạn phải
đăng nhập hoặc
đăng ký Thành Viên
TVPL Pro để sử dụng được đầy đủ các tiện ích gia tăng liên quan đến nội dung TCVN.
Mọi chi tiết xin liên hệ:
ĐT: (028) 3930 3279 DĐ: 0906 22 99 66
[7] Woodson, W.E. et al, 1991,
Human Factors Design Handbook: Information and Guidelines for the Design of
Systems, Facilities, Equipment and Products for Human Use (McGraw Hill, New
York).