Dự thảo Luật phòng, chống tham nhũng sửa đổi: Có trói tay báo chí?

Hôm qua (15-10), báo Pháp Luật TP.HCM phối hợp với Trung tâm Truyền thông giáo dục cộng đồng (MEC - thuộc Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam) tổ chức hội thảo với chủ đề “Bảo vệ nguồn tin: Pháp lý và đạo đức báo chí”. Hội thảo được thực hiện vào lúc Quốc hội chuẩn bị thảo luận việc sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN), mà theo dự thảo do Chính phủ trình, có bổ sung quan trọng về nghĩa vụ của báo chí trong phối hợp, cung cấp thông tin cho cơ quan có thẩm quyền trong công tác PCTN.

Báo chí phải bảo vệ nguồn tin

Ai cũng biết bảo vệ nguồn tin là nguyên tắc hết sức quan trọng cần phải được bảo đảm trong hoạt động báo chí. Chức năng của báo chí được xác định là phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội; làm diễn đàn thực hiện quyền tự do ngôn luận của nhân dân; phát hiện, nêu gương người tốt, việc tốt, nhân tố mới; đấu tranh phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực xã hội khác… Báo chí, người làm báo chỉ có thể gánh vác được sứ mệnh ấy nếu được nguồn tin tin tưởng, gửi gắm những thông tin mà họ nắm được, biết được.

Xét về trách nhiệm pháp lý được thể hiện trong Luật Báo chí và cả khía cạnh đạo đức nghề nghiệp, niềm tin ấy chỉ có thể được gây dựng nếu người làm báo sử dụng chính xác, đầy đủ, trọn vẹn thông tin được cung cấp, không bị méo mó, hiểu sai lệch. Và quá trình khai thác, công bố thông tin không làm tổn hại đến nguồn tin.

Các nhà báo đang tác nghiệp. Ảnh: HTD

Điều 7 Luật Báo chí hiện hành quy định: “Báo chí có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ tên người cung cấp thông tin nếu có hại cho người đó, trừ trường hợp có yêu cầu của viện trưởng VKSND hoặc chánh án TAND cấp tỉnh và tương đương trở lên cần thiết cho việc điều tra, xét xử tội phạm nghiêm trọng”. Ở đây, vấn đề bảo vệ nguồn tin được quy định như là một quyền đồng thời là một nghĩa vụ của cơ quan báo chí, của nhà báo.

Quy định không rõ, gây nhiều hệ lụy

Qua một số lần điều chỉnh, dự thảo gần đây nhất của Luật PCTN sửa đổi được bổ sung một khoản có nội dung: “Cơ quan báo chí, phóng viên đưa tin về hành vi tham nhũng có trách nhiệm cung cấp thông tin, tài liệu theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền để phục vụ cho việc xác minh, làm rõ hành vi tham nhũng”.

Nội dung này, trong quá trình thẩm tra, đã được Ủy ban Tư pháp của QH lưu ý là cần xử lý rõ ràng, tránh xung đột, mâu thuẫn với các nguyên tắc pháp lý và chuẩn mực đạo đức về bảo vệ nguồn tin của nghề báo.

Quy định như trong dự thảo Luật PCTN sửa đổi đặt ra nhiều câu hỏi cần phải được làm rõ: Cơ quan có thẩm quyền ở đây cụ thể là những cơ quan nào, cấp thẩm quyền nào? “Thông tin, tài liệu” mà cơ quan pháp luật, cơ quan PCTN cần được cung cấp là thông tin mà báo chí đưa về vụ việc có dấu hiệu tham nhũng, hay nguồn tin mà dựa vào đó báo chí phát hiện vấn đề? Quy định như dự thảo có phù hợp không? Có cự ly hoặc mâu thuẫn với Điều 7 Luật Báo chí? Nếu có độ vênh với luật chuyên ngành báo chí như vậy, hậu quả pháp lý là gì?...

Nếu không quy định rõ, mặc nhiên mở rộng phạm vi “cơ quan có thẩm quyền” sẽ dẫn đến khả năng cơ quan báo chí, nhà báo phải thường xuyên đối mặt với nguy cơ bị hạch hỏi, truy vấn nguồn tin từ những cơ quan không có thẩm quyền nhưng muốn can thiệp, cản trở việc đấu tranh chống tham nhũng của cơ quan báo chí, nhà báo, không loại trừ cả những cơ quan là đối tượng bị báo chí đề cập trong việc chống tham nhũng…

Bởi lẽ Luật Báo chí, Luật PCTN hiện hành cũng như dự luật sửa đổi cũng thiết kế theo hướng nhà báo phải chịu trách nhiệm về nội dung tác phẩm báo chí của mình; tổng biên tập, phóng viên chịu trách nhiệm về việc đưa tin.

Pháp luật đừng trở thành rào cản

Tại Hội nghị Trung ương 5 bàn về PCTN, lãng phí mới đây, đi tìm một trong những nguyên nhân của việc PCTN chưa đạt yêu cầu đề ra, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặt câu hỏi: “Phải chăng là do chưa phát huy mạnh mẽ vai trò giám sát của nhân dân, của công luận?”. Còn trên thực tế, phóng viên hoạt động trong lĩnh vực PCTN gặp không ít khó khăn khi tác nghiệp. Đó là hiện tượng cơ quan pháp luật, người có chức vụ truy hỏi phóng viên về nguồn tin, thay vì cung cấp thêm thông tin cho báo chí về vụ việc đang được phản ánh - đúng theo trách nhiệm cung cấp thông tin mà Luật Báo chí đã quy định.

Chính vì nhận thức được tầm quan trọng của báo chí trong chống tham nhũng, Luật PCTN hiện hành và ngay cả dự thảo sửa đổi đều khẳng định: “Nhà nước khuyến khích cơ quan báo chí, phóng viên đưa tin phản ánh về vụ việc tham nhũng và hoạt động PCTN”.

Thiết nghĩ, để báo chí tham gia PCTN có hiệu quả, điều quan trọng là các quy định pháp luật liên quan - mà cụ thể ở đây là các quy định trong dự thảo Luật PCTN sửa đổi - phải hợp lý, minh bạch, rõ ràng để dễ dàng thực hiện, tránh trường hợp pháp luật lại trở thành rào cản. Vì vậy, lắng nghe những phản ánh chân thực từ hoạt động nghề nghiệp của người làm báo sẽ giúp có thêm những đề xuất tới Quốc hội, Chính phủ và cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, nhằm hoàn thiện hơn hành lang pháp lý cho nghề báo.

NGHĨA NHÂN

Theo phapluattp.vn