Lần đầu tiên Chính phủ xác nhận có cán bộ cao cấp phạm tội tham nhũng

“Lấy trách nhiệm tập thể làm nơi lẩn tránh an toàn”

Chấp nhận hướng tiếp thu của Chính phủ trong báo cáo mới nhất về công tác phòng chống tham nhũng, UB Tư pháp đồng tình với đánh giá nêu ra: “Tình hình tham nhũng vẫn đang diễn ra phức tạp, xảy ra ở nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều lĩnh vực với mức độ phổ biến, tính chất rất nghiêm trọng”. Cơ quan thẩm tra cho rằng, đánh giá này là đúng với thực trạng hiện nay cũng như phản ánh của người dân, doanh nghiệp và xếp hạng của Tổ chức Minh bạch quốc tế.

Trong báo cáo trước đó, khi Chính phủ dừng ở nhận định “tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp” nhưng không đánh giá mức độ “nghiêm trọng” của tình hình, UB Tư pháp thể hiện rõ sự băn khoăn, so sánh với đánh giá của TƯ Đảng, của các cơ quan giám sát độc lập.

Điểm tích cực được cơ quan thẩm tra ghi nhận là năm 2016, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đã có nhiều nỗ lực; tiến độ, chất lượng giải quyết các vụ án tham nhũng, chức vụ, nhất là các vụ án nghiêm trọng, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm có chuyển biến tích cực

Tuy nhiên, công tác giải quyết tố giác, tin báo; việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng đều giảm so với cùng kỳ năm 2015 và không đạt chỉ tiêu đã giao theo Nghị quyết của Quốc hội.

Cụ thể, trong năm, cơ quan điều tra tiến hành khởi tố 142 vụ/335 bị can, giảm 25%; Viện kiểm sát truy tố 263 vụ/634 bị can, giảm 17,8%; Tòa án xét xử sơ thẩm 194 vụ/441 bị cáo, giảm 34%. Qua giải quyết các vụ án, vụ việc tham nhũng thu hồi được 92 tỷ đồng, chỉ đạt 38,5%; qua công tác thi hành án thu hồi được 45 tỷ đồng, chỉ đạt 0,92%.

Đáng lưu ý, qua giám sát của UB Tư pháp, cơ quan này chỉ rõ, trong ba năm gần đây, số vụ án tham nhũng được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đều giảm dần.

Hành vi tham nhũng được phát hiện và xử lý chủ yếu là các vụ án tham nhũng nhỏ, ở cấp xã hoặc những vụ tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng còn ở cấp tỉnh, huyện, cấp bộ, ngành thì việc phát hiện và xử lý tham nhũng còn rất ít trong khi theo phản ánh của dư luận thì tình hình tham nhũng ở những khu vực này còn nghiêm trọng.

Cơ quan thẩm tra ghi nhận, Chính phủ đã xác nhận nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác phòng chống tham nhũng (PCTN) nhưng chưa chỉ rõ địa chỉ của tồn tại, hạn chế đó và trách nhiệm cá nhân của người có thẩm quyền.

Trong nhiều phiên thảo luận, đại biểu Quốc hội khóa XIII đánh giá một trong những nguyên nhân dẫn đến hoạt động của bộ máy nhà nước trì trệ, nhất là tình hình tham nhũng còn nghiêm trọng là do trong nhiều năm các Báo cáo này vẫn còn biểu hiện nể nang, ngại va chạm, đánh giá chung chung: “có một số nơi”, “có một bộ phận”, “một số người đứng đầu”, “một số cơ quan, đơn vị”…. mà không có địa chỉ cụ thể nên không xác định được trách nhiệm cá nhân và không có tác dụng mạnh mẽ để chỉnh đốn, thay đổi. Quyết tâm chống tham nhũng, theo đó, chỉ nằm trên văn bản, còn hành động trên thực tế lại chưa tương xứng. Đáng lưu ý có một số cán bộ còn bao che, tiếp tay, “bảo kê” cho vi phạm .

Nhiều đại biểu Quốc hội đề nghị phân định rõ ràng trách nhiệm tập thể với trách nhiệm của từng cá nhân có thẩm quyền quyết định, tránh tình trạng khi xảy ra sai phạm, không quy được trách nhiệm cá nhân, lấy trách nhiệm tập thể làm nơi lẩn tránh an toàn cho trách nhiệm cá nhân.

Nhắc lại quan điểm của người đứng đầu Chính phủ là nói phải đi đôi với làm, quy rõ trách nhiệm cụ thể khi xảy ra sai phạm, UB Tư pháp thể hiện sự đồng tình và đề nghị Chính phủ kiên quyết thực hiện chủ trương này để xây dựng một Chính phủ liêm chính như cam kết của Thủ tướng trước Quốc hội.

Cụ thể hoá quy định về kiểm soát quyền lực

Về nguyên nhân tồn tại, hạn chế, cơ quan thẩm tra ghi nhận, báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng của Chính phủ năm nay đã đánh giá sâu sắc vấn đề.

“Lần đầu tiên Chính phủ nhìn nhận thẳng thắn trước Quốc hội là một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức, trong đó có những người giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, không hoàn thành trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước nhân dân, có những trường hợp phạm tội tham nhũng phải xử lý trước pháp luật” – báo cáo thẩm tra viết.

Ngoài ra, UB Tư pháp đề nghị Chính phủ lưu ý một nguyên nhân hết sức quan trọng, là hiện nay có những quy định nhằm bảo đảm kiểm soát quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn của các cơ quan trong hệ thống chính trị còn nhiều sơ hở, chưa cụ thể, cùng với việc thiếu kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực trên thực tế dẫn tới tình trạng lạm quyền để trục lợi cá nhân, cấu kết “sân sau”, “lợi ích nhóm”…

Cơ quan thẩm tra lập luận, các nghiên cứu quốc tế về tham nhũng đã khẳng định rằng, ở bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, quyền lực nếu không được kiểm soát chặt chẽ tất yếu sẽ dẫn đến tha hóa quyền lực - đây chính là bản chất và là nguyên nhân gốc rễ của tham nhũng.

Do đó, UB Tư pháp đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu để cụ thể hóa quy định về kiểm soát quyền lực để PCTN có hiệu quả và góp phần thực hiện nghiêm quy định về kiểm soát quyền lực như quy định của Hiến pháp.

Trong công tác cán bộ, báo cáo thẩm tra cũng chỉ ra, bên cạnh những hạn chế trong việc điều động, bổ nhiệm cán bộ, công chức thì cơ quan chức năng cũng còn thiếu tiêu chí khoa học, khách quan để người đứng đầu đánh giá chính xác cán bộ, công chức. Sự hài lòng của người dân đối với việc thực hiện trách nhiệm công vụ của cán bộ, công chức, viên chức chưa được coi là tiêu chí, thước đo quyết định sự tồn tại và thăng tiến của cán bộ, công chức, viên chức dẫn đến tình trạng trì trệ, thiếu động lực làm việc, thậm chí vòi vĩnh, nhũng nhiễu.

Với quy định “biên chế suốt đời”, “có vào không có ra”, “có lên không có xuống” đã tạo nên sức ì rất lớn, dù cán bộ, công chức làm việc không hiệu quả nhưng người đứng đầu rất khó để xem xét trách nhiệm và kỷ luật họ.

Mặt khác, phiếu tín nhiệm của cán bộ, công chức trong cơ quan, tổ chức, đơn vị là một trong những tiêu chí quan trọng để xem xét bổ nhiệm cán bộ lãnh đạo, quản lý nên dễ nảy sinh tư tưởng “dĩ hòa vi quý”, “dễ mình dễ ta”. Đây là những bất cập trong công tác tổ chức cán bộ và là nguyên nhân quan trọng làm cho công tác cải cách hành chính, cải cách tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị để PCTN còn hạn chế.

Cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ đánh giá rõ hơn để xác định các giải pháp khắc phục hiệu quả trong thời gian tới.

P.Thảo

Theo Dân trí