Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9418:2012 về Điều tra, đánh giá và thăm dò khoáng sản - Phương pháp khí phóng xạ

• Số hiệu: TCVN9418:2012
• Loại văn bản: Tiêu chuẩn Việt Nam
• Nơi ban hành: ***
• Người ký: ***
• Ngày ban hành: Năm 2012

Tỷ lệ	Khoảng cách tuyến (m)	Khoảng cách điểm (m)	Ghi chú
1 : 25.000 1 : 10.000 1 : 5.000	250 100 50	25 10 5	Sử dụng trong giai đoạn đánh giá khoáng sản.

5.2.2. Bố trí mạng lưới tuyến đo theo quy định sau:

Tuyến trục theo phương cấu tạo địa chất và đường phương của đất đá hoặc thân quặng trong vùng.

Các trục ngang vuông góc với phương cấu trúc địa chất của đất đá quặng.

5.2.3. Độ chính xác của tuyến đó, bước đo khí phóng xạ theo quy định trắc địa phù hợp với từng tỷ lệ đo vẽ địa chất tương ứng.

5.3. Đo đạc thực địa

5.3.1. Khi tìm kiếm, thăm dò bằng phương pháp khí phóng xạ, tại mỗi điểm đo tiến hành đục lỗ có độ sâu:0,6 ÷ 0,8m. Sau đó đặt ống lấy mẫu khí vào trong hố đào, bịt miệng hố lại, dùng máy bơm hút khí đưa vào buồng đo của máy. Trình tự hút khí, lấy số liệu, đo đạc phải thực hiện theo đúng hướng dẫn trong lý lịch các máy.

5.3.2. Số liệu đo khí phóng xạ phải được ghi chép một cách trung thực, rõ ràng vào sổ thực địa bằng bút chì hoặc loại bút tương tự không bị nhòe.

5.3.3. Vận hành máy, lấy số liệu đo khí phóng xạ phải tuân thủ hướng dẫn nêu trong lý lịch từng loại máy.

5.4. Chi tiết hóa dị thường

...

...

...

5.4.2. Công tác chi tiết hóa dị thường phải đảm bảo khống chế hết quy mô dị thường.

6. Kiểm tra thực địa

6.1 Tỷ lệ điểm đo kiểm tra thực địa: số điểm đo kiểm tra thực địa phương pháp khí phóng xạ trong mỗi đề án phải đạt từ 7-10% số điểm đo thực tế.

6.2. Công tác đo kiểm tra thực địa thực hiện bằng cách đo lặp lại hành trình cũ vào một buổi khác, gần với buổi đo chính (trong điều kiện thời tiết tương tự nhau).

6.3. Sai số cho phép ≤ 30% đối với nồng độ Radon nhỏ hơn 100Bq/l; và sai số cho phép ≤ 15% đối với nồng độ Radon lớn hơn hoặc bằng 100 Bq/l.

7. Công tác trong phòng

7.1. Công tác tu chỉnh số liệu thực địa

Sau mỗi ngày đo hoặc kết thúc mỗi hành trình tiến hành các công việc sau:

- Tu chỉnh sổ sách thực địa đo khí phóng xạ đã tiến hành trước đó.

...

...

...

- Đưa các kết quả đo đạc lên sơ đồ thực tế có nền địa hình hoặc xây dựng đồ thị theo tuyến các hành trình đã tiến hành.

- Đánh dấu dị thường, so sánh với các phương pháp khác, dự kiến phương, quy mô phát triển của đối tượng, đặc điểm địa chất của chúng để chuẩn bị cho các công việc tiếp theo.

7.2. Đánh giá chất lượng tài liệu đo khí phóng xạ

Tài liệu đo khí phóng xạ phải được kiểm tra, đánh giá chất lượng đo đạc thực địa, nếu đạt yêu cầu mới được đưa vào tổng hợp, biểu diễn, luận giải. Chất lượng tài liệu đo khí phóng xạ được đánh giá như sau:

- Sai số tuyệt đối tính theo công thức:

  (7.1)

Trong đó: x_i, y_i – là giá trị nồng độ khí phóng xạ của phép đo lần đầu và đo lặp lại tại điểm thứ i.

n – là tổng số điểm đo lặp.

- Sai số tương đối tính theo công thức sau:

...

...

...

Trong đó:                                                   (7.2)

7.3. Xác định phông của trường khí phóng xạ

Trường khí phóng xạ bao gồm 2 thành phần là trường bình thường (còn gọi là phông) và dị thường.

7.3.1. Phông là phần trường bình ổn, đặc trưng giá trị trung bình của nồng độ khí phóng xạ trong khu vực (ở độ sâu đục lỗ). Phông của nồng độ khí phóng xạ được xác định theo phương pháp thống kê.

7.3.2. Phông tính cho toàn bộ khu vực nghiên cứu có diện tích ít nhất lớn hơn 3 – 4 lần diện tích dị thường.

7.3.3. Để xác định phông (X_n), sử dụng phương pháp thống kê tần suất trung bình (X_i) theo khoảng như sau:

- Xây dựng đường cong biến thiên tần suất trường nồng độ khí phóng xạ.

- Xác định luật phân bố của đường cong biến thiên tần suất. Nếu đường cong biến thiên có dạng phân bố chuẩn thì phông chính là giá trị trường tại điểm có tần suất cực đại. Nếu đường cong tuân theo luật Loga chuẩn thì phông chính là hoành độ tại điểm loga của tần suất phân bố cực đại.

7.4. Xác định dị thường khí phóng xạ

...

...

...

7.4.2. Phông trung bình của nồng độ khí phóng xạ ở độ sâu 0,6 ÷ 0,8m trong trầm tích bở rời eluvi – deluvi thường là: ,  (nồng độ phóng xạ tổng cộng ).

7.4.3. Các dị thường khí phóng xạ mạnh có thể đạt 200 Bq/l tới hàng nghìn Bq/l. Dị thường nồng độ khi phóng xạ được xác định theo công thức:

N_dt ≥ N_ph + 3S

Trong đó: N_ph là nồng độ khí phóng xạ phông của đối tượng hoặc khu vực khảo sát.

S: là độ thăng giáng trung bình hoặc độ lệch bình phương trung bình.

7.4.4. Bản chất dị thường nồng độ khí phóng xạ được xác định theo tỷ lệ nồng độ radon (N_Rn) và nồng độ thoron (N_Tn); ε = N_Rn/N_Tn:

Khi ε > 10 bản chất dị thường khí phóng xạ là radon.

Khi ε < 1 bản chất dị thường khí phóng xạ là thoron.

Khi 1 ≤ ε ≤ 10 dị thường có bản chất hỗn hợp Rn và Tn.

...

...

...

7.5.1. Các kết quả đo khí phóng xạ trong điều tra địa chất, tìm kiếm thăm dò quặng phóng xạ hoặc các mỏ khoáng sản có cộng sinh các nguyên tố phóng xạ được biểu diễn ở dạng:

Bản đồ (sơ đồ) đồ thị;

Bản đồ (sơ đồ) đẳng trị;

7.5.2. Chọn tỷ lệ biểu diễn một cách thích hợp với tỷ lệ đo vẽ sao cho phân dị rõ nét nhất các đối tượng địa chất, khoáng sản trong vùng.

7.5.3. Khoảng cách giữa các đường đẳng trị vẽ trên bản đồ (sơ đồ) cần lựa chọn sao cho thể hiện mức phông, các bậc dị thường yếu, trung bình, mạnh…hoặc liên hệ đến các đối tượng địa chất riêng biệt trong vùng, song tối thiểu phải ≥ 2 lần sai số tuyệt đối.

8. Giải đoán kết quả

8.1. Luận giải kết quả đo khí phóng xạ dựa trên các tài liệu đã tổng hợp, xử lý như: bản đồ đẳng trị, các mặt cắt địa chất – nồng độ khí phóng xạ,các sơ đồ đồ thị…

8.2. Giải đoán kết quả đo nồng độ phóng xạ theo hướng sau:

- Mối liên quan của các thể địa chất với nồng độ khí phóng xạ.

...

...

...

- Thân quặng, đới khoáng hóa liên hệ với dị thường nồng độ khí phóng xạ.

- Đặc trưng nồng độ khí phóng xạ riêng trong các đối tượng đo vẽ.

- Triển vọng của các thể địa chất qua kết quả đo khí phóng xạ.

- Giải thích địa chất tài liệu khí phóng xạ làm rõ về các yếu tố địa chất và khoáng sản có liên quan như:

+ Hệ thống nứt đất, trượt lở, sụt lún…

+ Xác định được bản chất quặng phóng xạ qua kết quả đo khí.

+ Phát hiện các đới khoáng hóa quặng không phóng xạ có cộng sinh với các nguyên tố phóng xạ…

9. Các sản phẩm của phương pháp khí phóng xạ

Sản phẩm của phương pháp đo khí phóng xạ bao gồm toàn bộ các sổ đo khí trong đề án và các dạng sơ đồ (bản đồ), mặt cắt, đồ thị, các tài liệu đo khí phóng xạ liên quan…Các dạng tài liệu đo khí phóng xạ phải được quản lý và lưu trữ trên giấy.

...

...

...

- Đối với các phương pháp quan sát theo tuyến: xây dựng các sơ đồ (bản đồ) đồ thị theo tuyến.

- Đối với các phương pháp quan sát theo diện: thành lập các sơ đồ (bản đồ) đẳng trị, đồ thị.

- Thành lập các mặt cắt tổng hợp đặc trưng cho đặc điểm địa chất, khí phóng xạ của thân quặng trong vùng khảo sát.

- Thành lập các sơ đồ (bản đồ) tổng hợp các kết quả đo khí phóng xạ và các đối tượng nghiên cứu.

- Thành lập các phụ lục tính toán kết quả….liên quan kèm theo.

- Báo cáo thuyết minh: thể hiện các vấn đề cơ bản dưới đây:

+ Mục tiêu, nhiệm vụ được giao.

+ Phương pháp và kỹ thuật đã sử dụng.
+ Chất lượng tài liệu, khối lượng công việc.

+ Các phương pháp xử lý, giải đoán tài liệu địa vật lý.

...

...

...

+ Đánh giá mức độ giải quyết nhiệm vụ.

+ Các vấn đề tồn tại, phương hướng giải quyết, kiến nghị tiếp theo.

PHỤ LỤC A

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.1. TCVN 7885:2008, an toàn bức xạ, thuật ngữ và định nghĩa, Hà Nội – 2008.

1.2. Bộ Công Nghiệp (1998), Quy phạm kỹ thuật thăm dò phóng xạ. Lưu trữ Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam.

1.3. Nguyễn Văn Nam (2002), Nghiên cứu hoàn thiện quy trình công nghệ đo, xử lý và phân tích tài liệu địa vật lý trong tìm kiếm, thăm dò quặng phóng xạ (urani), Lưu trữ Liên đoàn Địa chất xạ hiếm, Hà Nội.

1.4. Nguyễn Văn Nam, Lê Khánh Phồn (2007), “Nghiên cứu đánh giá nồng độ radon trong nhà và trong nước ở các tỉnh Miền núi Bắc Bộ, Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Mỏ - Địa chất số (20), tr.77-82.

...

...

...

PHỤ LỤC B

Mẫu số đo khí phóng xạ

(Trang bìa 1)

Đơn vị

SỐ ĐO KHÍ PHÓNG XẠ

...

...

...

Ngày…tháng…năm

(Trang bìa 2)

Ai nhặt được cuốn sổ này xin gửi cho đơn vị theo địa chỉ:

(Trang 1)

Đơn vị

SỐ ĐO KHÍ PHÓNG XẠ

Quyển số:

...

...

...

                        Vùng công tác...................                   ............................................

                        Ngày bắt đầu.....................                   Ngày kết thúc........................

                        Loại máy............................                   Số máy.................................

                        Kỹ thuật trưởng..................                   ............................................

                        Chủ nhiệm đề án................                   ............................................

(Trang 2)

                        1. Phiếu kiểm định số ….. ngày ….

                        2. Các kết quả kiểm định

...

...

...

Khu vực.....................................................

Ngày đo....................................................

Tuyến đo...................................................

Thời tiết.....................................................

Máy...........................................................

Người đo...................................................

Người tính.................................................

Người kiểm tra...........................................

Đo kiểm tra không mẫu thử                                            Có mẫu thử

...

...

...

Lần 1           Lần 2              Lần 3

Lần 1           Lần 2              Lần 3

Sáng

Sáng

Chiều

...

...

...

TB

TB

TT

Vị trí

Thời gian đo (s)

...

...

...

Nồng độ Bq/l

Mô tả đặc điểm địa chất, địa hình và điều kiện đo

...

...

...

MỤC LỤC

Lời nói đầu

TCVN 9418 : 2012 Điều tra, đánh giá và thăm dò khoáng sản: Phương pháp khí phóng xạ

1. Định nghĩa phương pháp

...

...

...

3. Các thuật ngữ, định nghĩa

4. Máy móc, thiết bị, hiệu chuẩn máy

5. Công tác thực địa

6. Kiểm tra thực địa

7. Công tác trong phòng

8. Giải đoán kết quả

9. Sản phẩm của phương pháp

10. Phụ lục A

11. Phụ lục B