Tội danh “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng” của Bà Lan được VKS đề nghị truy tố theo BLHS năm 1999 với khung hình phạt từ 10 đến 20 năm tù. Thay vì theo quy định của BLHS 2015 là từ 12 đến 20 năm tù. Vậy trường hợp nào thì áp dụng nguyên tắc có lợi?

(1) Tội danh “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng” của Bà Trương Mỹ Lan

Theo Báo điện tử Tiền phong, căn cứ vào kết quả điều tra, các cơ quan tố tụng đã xác định tội danh tương ứng với hành vi của từng bị can dựa trên vị trí, vai trò, mức độ vi phạm và lỗi của họ. Do bà Trương Mỹ Lan vi phạm trước thời điểm Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực (ngày 01 tháng 01 năm 2018), nên cơ quan tố tụng đã áp dụng nguyên tắc có lợi cho người bị buộc tội, sử dụng luật cũ, Khoản 3 Điều 179 Bộ luật Hình sự 1999 để xử lý tội danh "Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng" với khung hình phạt là từ 10 đến 20 năm tù.

(2) Trường hợp nào áp dụng nguyên tắc có lợi?

Căn cứ theo quy định tại Khoản 3 Điều 7 Bộ Luật Hình sự 2015 (BLHS) được hướng dẫn bởi Nghị quyết 01/2016/NQ-HĐTP quy định hiệu lực của BLHS về thời gian như sau:

“Điều luật xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng, quy định một hình phạt nhẹ hơn, một tình tiết giảm nhẹ mới hoặc mở rộng phạm vi áp dụng án treo, miễn trách nhiệm hình sự, loại trừ trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, tha tù trước thời hạn có điều kiện, xóa án tích và quy định khác có lợi cho người phạm tội, thì được áp dụng đối với hành vi phạm tội đã thực hiện trước khi điều luật đó có hiệu lực thi hành.”

Đồng thời, tại Điểm b Khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 41/2017/QH14 có quy định như sau:

“Các điều khoản của Bộ luật Hình sự năm 2015 xóa bỏ một tội phạm, một hình phạt, một tình tiết tăng nặng; quy định hình phạt nhẹ hơn, tình tiết giảm nhẹ mới; miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích và các quy định khác có lợi cho người phạm tội thì được áp dụng đối với cả những hành vi phạm tội xảy ra trước 0 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018 mà sau thời điểm đó mới bị phát hiện, đang bị điều tra, truy tố, xét xử hoặc đối với người đang được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt, xóa án tích”

Theo Công văn 04/TANDTC-PC ngày 09/01/2018 của TAND tối cao về việc áp dụng quy định của Bộ Luật hình sự 2015 và Nghị quyết 41/2017/QH14 có nêu như sau:
- Từ ngày 01 tháng 01 năm 2018 (ngày BLHS năm 2015 có hiệu lực): Toàn bộ các điều khoản của Bộ Luật hình sự 2015 được áp dụng cho các hành vi phạm tội từ 00 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018, bao gồm: Khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. 

- Áp dụng có lợi cho người phạm tội: Trong trường hợp Bộ Luật hình sự 2015 có những quy định sau đây:

+ Xóa bỏ một tội phạm hoặc một hình phạt.

+ Bỏ một tình tiết tăng nặng.

+ Quy định hình phạt nhẹ hơn.

+ Thêm một tình tiết giảm nhẹ mới.

+ Miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, giảm hình phạt, xóa án tích. 

Những quy định này sẽ được áp dụng cho cả những hành vi phạm tội xảy ra trước 00 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018. 

- Điều kiện áp dụng: Các hành vi phạm tội được phát hiện sau thời điểm 01/01/2018. Các vụ án đang trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử. Người đang được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt hoặc xóa án tích.

Như vậy, trường hợp người phạm tội có hành vi phạm tội mà xảy ra trước 00 giờ 00 phút ngày 01 tháng 01 năm 2018 mà sau đó mới bị phát hiện, đang bị điều tra, truy tố, xét xử,…thì người phạm tội được hưởng các quy định và điều khoản có lợi trong Bộ Luật hình sự 2015. Điều này bao gồm cả trường hợp hình phạt nhẹ hơn.