Xác định luật áp dụng về nội dung trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài?

Tìm hiểu về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài?

Điều 14 Luật Trọng tài Thương mại năm 2010 có đưa ra quy định về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại với các nội dung sau:

- Đối với các tranh chấp mà không có yếu tố nước ngoài, Hội đồng trọng tài sẽ áp dụng pháp luật Việt Nam để giải quyết vụ việc. Điều này có nghĩa là toàn bộ các quy định pháp luật của Việt Nam sẽ được sử dụng làm căn cứ để xem xét và đưa ra phán quyết.

- Đối với các tranh chấp có yếu tố nước ngoài, việc lựa chọn luật áp dụng sẽ tuân theo ý chí của các bên tranh chấp. Cụ thể, Hội đồng trọng tài sẽ áp dụng pháp luật mà các bên đã thỏa thuận lựa chọn. Trong trường hợp các bên không có bất kỳ thỏa thuận nào về luật áp dụng, thì Hội đồng trọng tài sẽ có quyền quyết định áp dụng hệ thống pháp luật mà Hội đồng cho là phù hợp nhất với vụ tranh chấp đó. Quyết định này sẽ dựa trên các yếu tố liên quan đến vụ việc và mối liên hệ của nó với các hệ thống pháp luật khác nhau.

- Trong tình huống mà cả pháp luật Việt Nam và pháp luật do các bên lựa chọn đều không có quy định cụ thể điều chỉnh vấn đề đang tranh chấp, Hội đồng trọng tài có thể xem xét và áp dụng các tập quán thương mại quốc tế để giải quyết vụ việc. Tuy nhiên, việc áp dụng tập quán quốc tế này hoặc hậu quả của việc áp dụng đó không được trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam. Điều này nhằm đảm bảo rằng các giải pháp được đưa ra vẫn phù hợp với trật tự pháp lý chung của Việt Nam.

Xác định luật áp dụng về nội dung trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài? (Hình từ internet)

Luật áp dụng về nội dung trong giải quyết tranh chấp bằng trọng tài?

Việc xác định luật nội dung điều chỉnh các tranh chấp thương mại quốc tế là một lĩnh vực pháp lý phức tạp, đặt ra không ít thách thức cho cả tòa án và trọng tài. Sự phức tạp này xuất phát từ tính đa dạng của các loại hình tranh chấp, sự phong phú của các nguồn luật có thể áp dụng, và sự tham gia của nhiều bên có quốc tịch và địa điểm kinh doanh khác nhau.

Theo các nguyên tắc cơ bản của tư pháp quốc tế hiện hành, quá trình lựa chọn luật nội dung thường xoay quanh hai trụ cột chính: (1) luật do chính các bên tranh chấp thỏa thuận lựa chọn, thể hiện nguyên tắc tự do ý chí; và (2) trong trường hợp các bên không đạt được sự đồng thuận về luật áp dụng, thì luật sẽ do cơ quan tài phán (tòa án hoặc trọng tài) tự quyết định dựa trên các nguyên tắc pháp lý nhất định.

Tuy nhiên, cách thức giải thích và áp dụng nguyên tắc tự do ý chí của các bên trong việc lựa chọn luật áp dụng đối với nội dung tranh chấp lại có những khác biệt đáng kể giữa tòa án và trọng tài.

Thỏa thuận chọn luật:

Trong các tranh chấp thương mại quốc tế, cả tòa án và trọng tài đều tôn trọng sự thỏa thuận của các bên về luật áp dụng. Nguyên tắc này được thể hiện rõ trong khoản 2 Điều 14 Luật Trọng tài Thương mại năm 2010, quy định rằng đối với tranh chấp có yếu tố nước ngoài, trọng tài sẽ áp dụng luật do các bên thỏa thuận. Tương tự, khoản 1 Điều 683 Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng khẳng định quyền của các bên trong quan hệ hợp đồng được tự do lựa chọn luật áp dụng. Nhìn chung, pháp luật Việt Nam hiện hành phù hợp với các chuẩn mực quốc tế trong vấn đề này. Đây là một nguyên tắc xuyên suốt trong quá trình giải quyết tranh chấp tại cả tòa án và trọng tài.

Như vậy, cả tòa án và trọng tài đều tôn trọng thỏa thuận chọn luật, tuy nhiên, tòa án (dựa trên Lex Fori) có thể giới hạn thỏa thuận nếu trái luật quốc gia (trật tự công cộng). Trọng tài có thẩm quyền rộng hơn, có thể áp dụng nhiều loại luật, nhằm khuyến khích trọng tài. Án lệ cho thấy trọng tài thường theo thỏa thuận, trừ khi trái luật áp dụng mà trọng tài xác định.

Không thỏa thuận chọn luật:

Trong thực tiễn hoạt động thương mại quốc tế, không ít trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận về luật áp dụng cho hợp đồng, hoặc thỏa thuận được đưa ra không rõ ràng, không đầy đủ, hoặc vì một lý do nào đó mà không được công nhận. Trong tình huống này, cơ quan tài phán (tòa án hoặc trọng tài) sẽ phải tự mình xác định hệ thống pháp luật nào sẽ được áp dụng để giải quyết tranh chấp hợp đồng.

Một trong những nguyên tắc cơ bản và quan trọng trong việc xác định luật áp dụng đối với hợp đồng khi các bên không có thỏa thuận là nguyên tắc luật có mối liên hệ gắn bó nhất (Law of the country with which it is most closely connected). Nguyên tắc này, mặc dù có sự khác biệt nhất định trong cách diễn giải và áp dụng giữa các hệ thống pháp luật, nhưng vẫn được xem là một trong những hệ thuộc đặc thù của tư pháp quốc tế, được sử dụng để xác định luật điều chỉnh các vấn đề thuộc nội dung của hợp đồng.

Như vậy, khi không có thỏa thuận, cơ quan tài phán sẽ chọn luật. Tòa án thường dùng luật nước có liên hệ gắn bó nhất (Lex Causae), nhưng thực tế hay áp dụng luật nội địa, có thể thiếu khách quan. Trọng tài cũng dựa trên liên hệ gắn bó nhất nhưng linh hoạt hơn, có thể chọn luật “phù hợp nhất”.

Điều này xuất phát từ việc trọng tài không bị ràng buộc phải lựa chọn hệ thống pháp luật quốc gia để giải quyết tranh chấp như tòa án. Trong nhiều vụ việc thực tế, khi các bên không quy định luật áp dụng cho hợp đồng, trọng tài thường dựa trên những yếu tố có mối liên hệ chặt chẽ nhất với hợp đồng hoặc nơi thực hiện nghĩa vụ đặc trưng để giải quyết vụ việc.