Bao nhiêu tuổi thì phải chịu trách nhiệm hình sự? Xác định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thế nào? Sinh ngày 29/02 thì tính tuổi chịu trách nhiệm hình sự thế nào? Bài viết sau đây sẽ giải đáp các thắc mắc này.

(1) Bao nhiêu tuổi thì phải chịu trách nhiệm hình sự?

Căn cứ theo Điều 12 Bộ Luật Hình sự 2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 quy định về tuổi chịu trách nhiệm hình sự như sau:

- Người từ đủ 16 tuổi trở lên: chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ Luật Hình sự 2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017 có quy định khác.

- Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi: phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng quy định tại một trong các trường hợp sau:

+ Tội giết người (Điều 123) 

+ Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134) 

+ Tội hiếp dâm (Điều 141) và Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi (Điều 142)

+ Tội cưỡng dâm (Điều 143) và Tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 144)

+ Tội mua bán người (Điều 150) và tội mua bán người dưới 16 tuổi (Điều 151) 

+ Các tội phạm liên quan đến tài sản như bao gồm: cướp, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, cũng đoạt tài sản, giật tài sản, trộm cắp tài sản, cướp giật tài sản, hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản.

+ Các tội phạm liên quan đến ma túy bao gồm: sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, mua bán, chiếm đoạt.

+ Các tội phạm liên quan đến tổ chức và tham gia đua xe trái phép (Điều 265 và Điều 266)

+ Các tội phạm liên quan đến mạng máy tính, mạng viễn thông hoặc phương tiện điện tử (Điều 286, Điều 287, Điều 289 và Điều 290)

+ Tội khủng bố (Điều 299)

+ Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia (Điều 303)

+ Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự.

Như vậy, trường hợp từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm theo quy định. Trường hợp thuộc tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng như đã nêu trên thì độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự là từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi.

(2) Cách xác định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự

Như đã giải thích tại mục (1), về cơ bản, độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự của các cá nhân là từ đủ 16 tuổi trở lên với mọi tội danh và từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi đối với một số tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Cách xác định độ tuổi này được quy định của thể tại Thông tư liên tịch 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH và Điều 417 Luật Tố tụng hình sự 2015. Cụ thể:

Điều 6 Thông tư liên tịch 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH quy định về các giấy tờ có thể dùng làm căn cứ để xác định tuổi cho người bị buộc tội, người bị hại dưới 18 tuổi như sau:

- Giấy chứng sinh; 

- Giấy khai sinh; 

- Chứng minh nhân dân; 

- Thẻ căn cước công dân; 

- Sổ hộ khẩu; 

- Hộ chiếu.

Trường hợp không có hoặc mâu thuẫn về giấy tờ: 

- Phối hợp với gia đình, người đại diện, nhà trường, Đoàn thanh niên, tổ chức liên quan để xác minh. 

- Áp dụng biện pháp hợp pháp để xác định tháng, quý, nửa năm hoặc năm sinh theo Khoản 2 Điều 417 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 để xác định độ tuổi.

Trường hợp kết quả giám định tuổi chỉ xác định được khoảng độ tuổi của người bị buộc tội, người bị hại thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng lấy tuổi thấp nhất trong khoảng độ tuổi đã xác định được để xác định tuổi của họ.

(3) Sinh ngày 29/2 thì tính tuổi chịu trách nhiệm hình sự như thế nào?

Theo giải thích từ NASA, do “sự không khớp giữa năm dương lịch và quỹ đạo Trái Đất” mà Trái Đất phải mất 365,2422 ngày (365 ngày 5 giờ 49 phút và 12 giây) để hoàn thành một vòng quanh Mặt Trời. Điều đó có nghĩa là mỗi năm có 365 ngày thông thường sẽ thiếu khoảng một phần tư ngày so với quỹ đạo. Chính vì thế, cứ mỗi 04 năm mà sẽ có một năm nhuận. Năm 2024 cũng là một năm nhuận, cho nên sẽ có thêm ngày 29/02 thay vì kết thúc ở ngày 28 như bình thường. Vậy trường hợp người sinh ngày 29/02 phạm tội vào năm không nhuận (không có ngày 29/02) thì xác định tuổi chịu trách nhiệm hình sự như thế nào? Để đơn giản, có thể tính tuổi chịu trách nhiệm hình sự của người  sinh ngày 29/02 có thể lấy năm hiện tại trừ đi năm sinh để ra được tuổi.

Ví dụ: Một người sinh ngày 29/02/2000 thực hiện hành vi đặc biệt nghiêm trọng vào ngày 01/3/2014 thì người này đã đủ 14 tuổi và 01 ngày tuổi.

Tổng kết lại, độ tuổi từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm theo quy định. Trường hợp thuộc tội phạm rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng như đã nêu trên thì độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự là từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Đối với người sinh ngày 29/02, có thể lấy năm hiện tại để trừ đi năm sinh của người đó để xác định độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự.