Nhận hối lộ không chỉ là một hành vi vi phạm pháp luật mà còn là một tội ác nghiêm trọng, đe dọa đến sự phát triển của xã hội, người phạm tội này có thể bị kết án tử hình.

(1) Tội nhận hối lộ bị phạt thế nào?

Theo Điều 354 Bộ Luật Hình sự 2015, người lợi dụng chức vụ, quyền hạn để nhận hối lộ có thể bị phạt tù từ 2 đến 20 năm hoặc án tử hình, tùy thuộc vào giá trị và mức độ vi phạm. Cụ thể:

- Nhận hối lộ từ 02 triệu đến dưới 100 triệu đồng, hoặc dưới 02 triệu đồng nhưng đã vi phạm trước đó thì phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

- Nhận hối lộ từ 100 triệu đến dưới 500 triệu đồng, hoặc gây thiệt hại từ 01 đến dưới 03 tỷ đồng thì phạt tù từ 07năm đến 15 năm.

- Nhận hối lộ từ 500 triệu đến dưới 1 tỷ đồng, hoặc gây thiệt hại từ 3 đến dưới 5 tỷ đồng, phạt từ 15 đến 20 năm.

- Nhận hối lộ từ 01 tỷ đồng trở lên, hoặc gây thiệt hại từ 05 tỷ đồng trở lên, có thể bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ và bị phạt tiền. Quy định cũng áp dụng cho người có chức vụ trong doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước.

Như vậy, theo quy định trên, người phạm tội hối lộ bị phạt với khung nhẹ nhất là 02 đến 07 năm tù, và bị phạt với khung nặng nhất là hình phạt tử hình khi có số tiền nhận hối lộ trên 01 tỷ đồng hoặc gây thiệt hại trên 05 tỷ đồng.

(2) Nộp lại bao nhiêu tiền nhận hối lộ thì được giảm án tử hình?

Theo quy định tại Điều 40 Bộ Luật Hình sự 2015, tử hình là hình phạt đặc biệt chỉ áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng thuộc một trong nhóm các tội xâm phạm an ninh quốc gia, xâm phạm tính mạng con người, các tội phạm về ma túy, tham nhũng và một số tội phạm đặc biệt nghiêm trọng khác do Bộ Luật Hình sự 2015 quy định.

Tuy nhiên, tại điểm c khoản 3 Điều 40 Bộ Luật Hình sự 2015 có quy định, không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Như vậy, sau khi bị kết án, người phạm tội nhận hối lộ nộp lại ít nhất ba phần tư (¾) số tài sản đã nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng để điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn thì có thể được giảm án tử hình.

Trong đó:

- “Chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ” là trường hợp người phạm tội đã tự mình nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ sau khi phạm tội. Cũng được coi là chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ đối với trường hợp người phạm tội sau khi phạm tội đã tác động để cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em, những người thân khác nộp lại hoặc không phản đối việc cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em, những người thân khác nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản mà mình tham ô, nhận hối lộ.

Đối với trường hợp trong cùng vụ án, người bị truy cứu trách nhiệm hình sự về nhiều tội, trong đó có tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ và tội khác, nhưng đã chủ động nộp lại số tài sản bằng ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ thì cũng được coi là chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ, trừ trường hợp có căn cứ rõ ràng xác định tài sản có nguồn gốc từ tội phạm khác.

- “Hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm” là sau khi phạm tội tham nhũng hoặc các tội phạm khác về chức vụ, người phạm tội đã chủ động cung cấp những tin tức, tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa cho việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội (như: chỉ đúng nơi cất giấu vật chứng quan trọng giúp cơ quan chức năng thu hồi được vật chứng đó; khai báo và chỉ đúng nơi đồng phạm khác đang bỏ trốn; khai báo về tội phạm và người phạm tội mới liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội...). Ngoài những trường hợp nêu trên, có thể xác định những trường hợp khác là “hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm” nhưng Tòa án phải nhận định rõ trong bản án.

- “Lập công lớn”  là trường hợp người phạm tội đã giúp cơ quan tiến hành tố tụng phát hiện, truy bắt, điều tra, xử lý tội phạm không liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội; cứu được người khác trong tình thế hiểm nghèo hoặc cứu được tài sản có giá trị từ 100.000.000 đồng trở lên của Nhà nước, của tập thể, của cá nhân trong thiên tai, dịch bệnh, hỏa hoạn hoặc sự kiện bất khả kháng khác; có phát minh, sáng chế hoặc sáng kiến có giá trị lớn được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận. Ngoài những trường hợp nêu trên, có thể xác định những trường hợp khác là “lập công lớn” nhưng Tòa án phải nhận định rõ trong bản án.

(Theo quy định tại khoản 7, khoản 8 và khoản 9 Điều 2 Nghị quyết 03/2020/HĐTP).

(3) Nguyên tắc xử lý đối với tội phạm tham nhũng, nhận hối lộ

Theo quy định tại Điều 5 Nghị quyết 03/2020/HĐTP, việc xử lý tội phạm tham nhũng, tội phạm khác về chức vụ phải bảo đảm nghiêm khắc và tuân thủ triệt để các nguyên tắc của pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự.

Xem xét áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt miễn hình phạt theo quy định tại Điều 59 Bộ Luật Hình sự 2015 đối với trường hợp người phạm tội có ít nhất 02 tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 51 Bộ Luật Hình sự 2015 hoặc người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể nếu thuộc một trong các trường hợp sau:

- Người phạm tội không vì động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác, mà chỉ vì muốn đổi mới, dám đột phá vì sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ Tổ quốc;

- Người phạm tội là người có quan hệ lệ thuộc (như cấp dưới đối với cấp trên, người làm công hưởng lương, chấp hành nhiệm vụ theo chỉ đạo của cấp trên), không ý thức được đầy đủ hành vi phạm tội của mình, không vì động cơ vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác, không được hưởng lợi; đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác, tích cực hợp tác với cơ quan có thẩm quyền, góp phần có hiệu quả vào việc điều tra, xử lý tội phạm;

- Người phạm tội đã chủ động khai báo trước khi bị phát giác, tích cực hợp tác với cơ quan có thẩm quyền, góp phần hạn chế thiệt hại, chủ động nộp lại toàn bộ tài sản chiếm đoạt, đã khắc phục toàn bộ hậu quả và đã bồi thường toàn bộ thiệt hại do mình gây ra;

- Người phạm tội sau khi bị phát hiện đã thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, chủ động nộp lại toàn bộ tài sản chiếm đoạt, đã khắc phục toàn bộ hậu quả và đã bồi thường toàn bộ thiệt hại do mình gây ra.

Tổng kết, việc xử lý tội phạm tham nhũng và nhận hối lộ cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc pháp luật, đồng thời xem xét áp dụng chính sách khoan hồng cho những trường hợp có tình tiết giảm nhẹ.

Điều này không chỉ góp phần đảm bảo công bằng trong xử lý tội phạm mà còn khuyến khích những hành vi tích cực, thể hiện sự ăn năn hối cải và hợp tác của người phạm tội. Qua đó, chúng ta có thể xây dựng một môi trường pháp lý công bằng và hiệu quả, góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội.