Theo Điều 141 Bộ luật Hình sự năm 2015, người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân thì phạm tội Hiếp dâm.

Trường hợp nạn nhân dưới 16 tuổi thì phạm tội Hiếp dâm người dưới 16 tuổi, theo điều 142 Bộ luật Hình sự.

Theo điều 3 Nghị quyết 06/2019/NQ-HĐTP, Hội đồng thẩm phán Tòa án Nhân dân Tối cao, trong trường hợp thủ phạm không giao cấu với nạn nhân mà thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân vẫn cấu thành tội danh nêu trên.

Thông thường mọi người hay nhầm tưởng giao cấu với quan hệ tình dục là một; thực tế đây là hai khái niệm khác nhau (giao cấu là một trong các hình thức của quan hệ tình dục),

Điều 3. Về một số tình tiết định tội

1. Giao cấu quy định tại khoản 1 Điều 141, khoản 1 Điều 142, khoản 1 Điều 143, khoản 1 Điều 144 và khoản 1 Điều 145 của Bộ luật Hình sự là hành vi xâm nhập của bộ phận sinh dục nam vào bộ phận sinh dục nữ, với bất kỳ mức độ xâm nhập nào.

Giao cấu với người dưới 10 tuổi được xác định là đã thực hiện không phụ thuộc vào việc đã xâm nhập hay chưa xâm nhập.

2. Hành vi quan hệ tình dục khác quy định tại khoản 1 Điều 141, khoản 1 Điều 142, khoản 1 Điều 143, khoản 1 Điều 144 và khoản 1 Điều 145 của Bộ luật Hình sự là hành vi của những người cùng giới tính hay khác giới tính sử dụng bộ phận sinh dục nam, bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, miệng, hậu môn của người khác với bất kỳ mức độ xâm nhập nào, bao gồm một trong các hành vi sau đây:

a) Đưa bộ phận sinh dục nam xâm nhập vào miệng, hậu môn của người khác;

b) Dùng bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, hậu môn của người khác.

Theo điểm b khoản 1 điều 142 Bộ luật Hình sự, giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi (dù họ tự nguyện) vẫn phạm phải tội Hiếp dâm người dưới 16 tuổi.

Vậy theo Điều 141 (Tội Hiếp dâm); người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực; hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân; hoặc thủ đoạn khác giao cấu; hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân; thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm, bất kể người nào (không phân biệt là nam hay nữ) mà có hành vi vi phạm nêu trên đều bị xử lý về tội hiếp dâm, không nhất thiết phải là giao cấu trái ý muốn với nạn nhân mới bị phạm tội; mà thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác (không giao cấu) trái với ý muốn của nạn nhân cũng cấu thành tội hiếp dâm.