Người lao động chưa sử dụng hết “phao cứu sinh”

Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam, số người tham gia BHTN liên tục tăng trong vòng 5 năm qua. Thời điểm triển khai chính sách BHTN, nền kinh tế nước ta gặp phải nhiều khó khăn, thách thức, nhiều người lao động rơi vào tình trạng thất nghiệp do doanh nghiệp phá sản, ngừng hoạt động. Chính sách BHTN đã bù đắp một phần thu nhập cho người lao động mất việc, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Trước đây, khi chưa có BHTN, người lao động mất việc làm chỉ nhận được trợ cấp thôi việc. Nhưng sau khi có BHTN, người lao động mất việc làm không những được hưởng hỗ trợ thất nghiệp mà còn được hỗ trợ tìm việc làm mới, hưởng bảo hiểm y tế trong thời gian tìm việc, hỗ trợ học nghề để có nhiều cơ hội tìm việc làm hơn. Đây là chính sách phù hợp giúp người lao động thất nghiệp vẫn bảo đảm được cuộc sống.

Người lao động làm việc tại một cơ sở sản xuất gốm Phù Lãng, Bắc Ninh. Ảnh: Quang Thái

Việt Nam là nước thứ 79 trên thế giới và nước thứ 2 ở ASEAN thực hiện BHTN. Sau 5 năm chính sách BHTN đi vào cuộc sống, số người đăng ký tham gia tăng thêm khoảng 1,5 triệu người, trong đó hơn 1,3 triệu người đang được hưởng trợ cấp và trong số đó, có hơn 80% được hỗ trợ tư vấn, hỗ trợ việc làm, cung cấp thông tin việc làm, hơn 17.000 người được học nghề, hỗ trợ tham gia thị trường lao động...

Tuy nhiên, quá trình thực hiện chính sách BHTN đang gặp phải một số khó khăn, nhất là nhận thức của người lao động, người sử dụng lao động còn hạn chế. Ông Lê Quang Trung, Phó cục trưởng Cục Việc làm cho biết: Thời gian qua, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã in tài liệu, đến từng khu công nghiệp, khu công nhân để tuyên truyền nhưng nhiều doanh nghiệp và người lao động chưa mặn mà tham gia BHTN do chưa hiểu hết lợi ích của hình thức bảo hiểm này. 

Hiện nay, do chưa cập nhật được thông tin nên nhiều người lao động vẫn nghĩ rằng, cứ bị thất nghiệp sẽ được hưởng trợ cấp một lần là 3 tháng. Giải thích về điều này, bà Hoàng Thị Kim Dung Phó trưởng ban Thực hiện chính sách bảo hiểm thuộc BHXH Việt Nam cho biết: Người lao động cần hiểu rõ là người thất nghiệp được hưởng BHTN là người đang đóng BHTN mà bị mất việc làm hoặc chấm dứt hợp đồng lao động và chưa tìm được việc làm. Người được hưởng BHTN sẽ được hỗ trợ học nghề với thời gian không quá 6 tháng; được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; được hưởng chế độ bảo hiểm y tế. Người lao động cũng cần nắm được nguyên tắc hưởng BHTN là đã đóng đủ 12 tháng BHTN trở lên trong vòng 24 tháng trước khi thất nghiệp, đã đăng ký thất nghiệp với tổ chức BHXH, chưa tìm được việc làm sau 15 ngày kể từ ngày đăng ký thất nghiệp. Từ 1-1-2010, chi BHTN đã được BHXH Việt Nam thực hiện và thông qua BHXH các tỉnh, thành phố. Người thất nghiệp hưởng trợ cấp thông qua nhiều hình thức khác nhau như: Chi trực tiếp BHXH qua các huyện, thị xã cũng như chi trả qua các tài khoản ATM của ngân hàng, chi trả thông qua bưu điện, đại lý chi trả xã, phường.

Ở nước ta hiện nay, chính sách BHTN mới chỉ hỗ trợ người lao động sau khi mất việc làm nhưng lại chưa có cơ chế bảo vệ vị trí việc làm. Trước vấn đề này, ông Đặng Quang Điều, Trưởng ban Chính sách pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, tổ chức công đoàn cũng như người lao động rất mong muốn có chính sách BHTN bảo vệ được việc làm cho người lao động. Nhưng đây là vấn đề rất khó cho các nhà hoạch định chính sách. Bởi vì để giữ được việc làm cho người lao động thì doanh nghiệp cần phải phát triển ổn định, phải vượt qua được suy thoái kinh tế trong thời gian qua, đồng thời cũng cần nâng cao chất lượng lao động, hoặc người lao động được đào tạo nghề dự phòng. Tuy nhiên, để làm được những việc trên thì cần một nguồn ngân sách rất lớn mà quỹ BHTN khó có thể thực hiện được.

Từ 1-1-2015, các quy định về BHTN sẽ được thực hiện theo Luật Việc làm. Thời gian tới, các bộ, ngành liên quan sẽ trình Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn một số điều của Luật Việc làm về BHTN, trong đó có một số nhóm đối tượng như những doanh nghiệp có từ 1 đến 10 lao động có hợp đồng lao động từ 3 tháng trở lên, là đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc và được tham gia BHTN. Các chế độ sẽ được bổ sung, trong đó có học nghề, nâng cao trình độ để người lao động giữ được vị trí việc làm ở doanh nghiệp và để phòng thất nghiệp. Mục đích của việc đặt các quy định về BHTN trong Luật Việc làm nhằm gắn với tư vấn, giới thiệu việc làm cho người lao động thất nghiệp, gắn với tổ chức hoạt động của các trung tâm giới thiệu việc làm.

Minh Mạnh

Theo Báo Quân đội nhân dân