Vậy là phiên tòa phúc thẩm xét xử Võ Văn Minh đổi "con ruồi" lấy 500 triệu đồng đã đi qua. Một vụ án kéo dài với nhiều diễn biến mà cả những người ngoài cuộc vẫn thấp thỏm đợi chờ, đợi chờ một bản án thấu lý, đạt tình, dù có tội hay không có tội. 

Một người ngoài cuộc, và cũng không làm nghề luật sư, bản thân tôi có cách nhìn bình thường của một người dân không biết luật. 

1/ Hướng xử lý của Tân Hiệp Phát?

- Trong khi ở nhiều quốc gia khác, không phải đơn thuần là một con ruồi to tát, chỉ cần một chú kiến đâu đó vương vãi trên/trong một chiếc bánh quy trị giá 500 đồng, thì bản thân nhà sản xuất chưa cần biết con kiến đó "từ đâu tới", họ vẫn đình chỉ lưu hành hoặc tạm dừng toàn bộ lô sản phẩm, thu hồi để kiểm tra, xác minh,... Trong đa số trường hợp, người phát hiện ra con kiến mà báo cho họ (chưa cần báo cho ai khác), cũng được thưởng hơn cái giá 7 năm tù hoặc 500 triệu đồng!

- THP, một Doanh nghiệp Việt Nam có truyền thống "tố cáo - báo công an" lặp lại, và mới nhất là với Võ Văn Minh, một cách làm tạo nên làn sóng phản ứng dữ dội từ người tiêu dùng ngay phiên tòa sơ thẩm. Tại sao lại có sự tréo ngoe giữa cách hành xử ở nước khác với nước ta như vậy? Cái lỗi bắt đầu từ đâu đó xa lắm, nhưng gần hơn là lòng tham (từ nhiều phía) và cách hành xử mà thôi. Với Võ Văn Minh, có lẽ 500 triệu đồng sẽ là miếng keo dán miệng bịt con ruồi suốt đời; còn với THP, họ cũng muốn sự việc được phanh phui ra nhằm mục đích quảng bá được hình ảnh mà không mất chi phí quảng cáo (như hiện nay), và răn đe những kẻ có lòng tham khác!. Tất nhiên, chỉ 1 trong hai đạt mục đích, đó là THP, nhưng mục đích chính thì ngược lại, vì rất nhiều người quay lưng với sản phẩm của họ, trong đó có tôi. Trong khi nhiều người nghi ngờ sản phẩm của  họ, trong đó có Võ Văn Minh thì bản thân họ đã chối bay chối biến để rồi Điều 22 Luật bảo vệ người tiêu dùng không được thực thi. 

2/ Hội bảo vệ người tiêu dùng ở đâu trong vụ án này?

- Nói đến Hội bảo vẹ người tiêu dùng, thật khó xác định họ đang "nằm" ở đâu trong vụ án con ruồi bạc tỷ này. Không lên tiếng, không tham gia, không có bất kỳ một động thái nào để thể hiện vai trò chức trách của mình. 

- Trong khi rất nhiều câu hỏi của HĐXX đưa ra cho bị cáo, kể cả cho luật sư bào chữa, những câu hỏi mà ít khi người tiêu dùng/luật sư cập nhật đến để giải mã vụ án, cần sự phối hợp, hỗ trợ từ họ, họ không có mặt; hay nói đúng hơn, các cơ quan tiến hành tố tụng không tham khảo nên họ cũng dễ dàng "bỏ qua" khiến cho "ai muốn làm gì thì làm". 

3/ Vai trò của luật sư bào chữa miễn phí?

- Vụ án có rất nhiều luật sư tham gia bào chữa miễn phí cho bị cáo Minh, tôi tin họ đã cố gắng làm tất cả những gì có thể. Nhưng qua thông tin từ báo chí, bản thân tôi thấy các luật sư thiếu một chút lý luận, cụ thể là tại http://vnexpress.net/tin-tuc/phap-luat/vo-van-minh-van-linh-7-nam-tu-3465241.html?utm_source=home&utm_medium=box_phapluat_home&utm_campaign=boxtracking.  

 - Sao lại để bản án nhận định thế này: "các luật sư nói cán bộ điều tra vi phạm tố tụng nhưng không nêu rõ vi phạm điều khoản nào nên không có căn cứ xem xét." Sao lại không khẳng định rằng quyền của luật sư bên bị hại theo quy định tại Điều 59 BLTTHS không có quy định quyền của họ về vấn đề này!. Cần thiết thì hỏi ngược lại xem những ai "được quyền" tham gia hỏi cung, lấy lời khai của bị can theo quy định của pháp luật.

- Và có lẽ, các luật sư cũng quá tập trung vào mục đích "hủy bản án sơ thẩm do vi phạm thủ tục tố tụng" mà ít quan tâm đế các vấn đề khác. 

4/ Cơ quan cảnh sát điều tra và nhiệm vụ phòng chống tội phạm.

- THP có đơn tố cáo trước khi Võ Văn Minh nhận tiền từ THP, và nhiệm vụ của họ lúc này là tổ chức, rình rập và bắt quả tang để xử lý. 

- Người ta thường nói "phòng hơn chống", ngay khi nhận được đơn tố cáo, nếu Công an tổ chức xác minh, triệu tập Minh lên làm việc thì có lẽ Nhà nước không tốn cơm tốn chi phí cho một phạm nhân, không mang đến cho một gia đình sự chia rẽ lớn, một mất mát về lao động chính, thu nhập chính cho một gia đình, làm phân chia một tế bào của xã hội. Bản thân Minh, chưa biết tốt xấu ra sao, nhưng vào trại giam 7 năm, khi ra đời sẽ là một con người khác, ai chịu trách nhiệm đây? Và tất nhiên, nếu thì ai cũng nói được, mọi việc được ngăn chặn kịp thời, THP đã không đến nổi muốn chạy trốn khỏi phiên tòa.

5/ Trao đổi giữa Võ Văn Minh và THP không được xem là giao dịch dân sự vì trái pháp luật!

- Có lẽ, đây là một nhận định chủ yếu để kết tội Võ Văn Minh, nhưng bản thân tôi thấy rằng nhận định này không thực sự thuyết phục dư luận. Nếu nói trái pháp luật, thì cần chỉ rõ trái pháp luật ở đâu? Hay nếu người tiêu dụng nhận biết sản phẩm lỗi, nếu liên hệ với nhà sản xuất mà không liên hệ với cơ quan có thẩm quyền là trái pháp luật?

- Xem lại một chút quy định của Luật bảo vệ người tiêu dùng:

Điều 9. Nghĩa vụ của người tiêu dùng

1. Kiểm tra hàng hóa trước khi nhận; lựa chọn tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không làm tổn hại đến môi trường, trái với thuần phong mỹ tục và đạo đức xã hội, không gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe của mình và của người khác; thực hiện chính xác, đầy đủ hướng dẫn sử dụng hàng hóa, dịch vụ.

2. Thông tin cho cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân có liên quan khi phát hiện hàng hóa, dịch vụ lưu hành trên thị trường không bảo đảm an toàn, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng; hành vi của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng.

+ Theo quy định này, thì Minh đã thông tin cho nhà sản xuất, là tổ chức liên quan chính yếu biết để giải quyết. Còn việc giải quyết "nhiều lần thỏa thuận" để chuyển từ 1 tỷ xuống còn 500 triệu đồng, lập giấy biên nhận tiền ký cùng Minh là cách lựa chọn của THP, điều đó có nghĩa THP - Một doanh nghiệp lớn với những luật sư chuyên biệt muốn thỏa thuận để "giấu" sản phẩm bị nghi ngờ "có lỗi". Sự việc vỡ lỡ, người tiêu dùng "tẩy chay" THP là ngoài kế hoạch ban đầu của họ. Tất cả đều không thông báo cho người có thẩm quyền liên quan đến sản phẩm (quản lý thị trường, Hội bảo vệ người tiêu dùng,...), THP thì thông báo cho "người có thẩm quyền" nhưng không về sản phẩm lỗi, mà về hành vi của người tiêu dùng. 

+ Một điều cần nói nữa, chính là "nghĩa vụ" này của Võ Văn Minh đã phát sinh hay chưa? Minh có thực sự biết rằng sản phẩm lỗi này "không đảm bảo an toàn, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng"? Việc Minh nhiều lần thương thảo (trong đó có thể có việc yêu sách trao đổi chai nước = số tiền lớn), phải chăng cũng là một cách để Minh xác định rằng sản phẩm này thực sự không đảm bảo an toàn, đe dọa gây thiệt hại... Thực tế, việc xác định sản phẩm đảm bảo an toàn hay không phụ thuộc vào cơ quan có chức năng thẩm định, kiểm định, Võ Văn Minh chỉ thấy và nhận định bằng cảm quan mà thôi. 

+ Thông báo, thông tin cho nhà sản xuất lỗi của sản phẩm, và thương lượng với họ để thu hồi sản phẩm này là trái pháp luật?

+ Nếu (lại nếu), Minh thông tin cho Hội bảo vệ người tiêu dùng thì họ sẽ làm gì, được gì? Khi sự việc xảy ra rùm beng trong một thời gian dài mà họ cũng không có ý kiến? 

+ Pháp luật có quy định "thời hạn" mà người tiêu dùng phải thông tin cho cơ quan có thẩm quyền không kể từ khi phát hiện sản phẩm không an toàn? Minh có quyền lựa chọn thông tin này sau 7 năm hay không?

- Và giả sử cứ cho rằng, giao dịch này trái pháp luật, có nghĩa là Minh cưỡng đoạt tài sản của THP?

Không phải mọi giao dịch trái pháp luật, trái đạo đức xã hội đều vi phạm pháp luật hình sự. Tội cưỡng đoạt tài sản là "đe doạ sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản... ", nếu điều này xảy ra (có đe dọa dùng vũ lực/dùng thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần của người khác), có nghĩa là không có sự thỏa thuận và cũng không cần Minh ký vào biên nhận tiền THP soạn sẵn. Theo chủ quan của tôi, thứ nhất, THP đã báo công an trước đó thì không có chuyện THP "sợ", tức là không bị uy hiếp tinh thần đến mức phải giao tài sản. Thứ hai, nếu giao dịch xảy ra thì THP có lợi, Minh cũng có lợi, người bất lợi trong trường hợp này chỉ có thể là người tiêu dùng, nhưng để chứng minh bất lợi cho người tiêu dùng không đơn giản. 

- Cuối cùng, việc làm của Minh là thái quá, nhưng tinh thần phù hợp với quy định tại Điều 31 Luật bảo vệ người tiêu dùng:

Điều 31. Thương lượng

1. Người tiêu dùng có quyền gửi yêu cầu đến tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ để thương lượng khi cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ có trách nhiệm tiếp nhận, tiến hành thương lượng với người tiêu dùng trong thời hạn không quá 07 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được yêu cầu.

Và quyền yêu cầu thương lượng của Võ Văn Minh được giải quyết bằng một bản án 7 năm tù.