Trái phiếu doanh nghiệp là loại chứng khoán có kỳ hạn từ 01 năm trở lên do doanh nghiệp phát hành, xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của doanh nghiệp phát hành.

Nhiều chuyên gia cho rằng, trái phiếu doanh nghiệp là công cụ dễ dàng đảo nợ, tức là hết đợt này thì phát hành đợt sau, đợt sau trả nợ đợt trước. Như vậy không kiểm soát được dòng tiền có đúng vào dự án mong muốn hay không, nên việc chặt là hết sức cần thiết.

Theo thông tin của đài truyền hình Việt Nam thì tỷ lệ nhà đầu tư tham gia mua trái phiếu doanh nghiệp trong 9 tháng 2021 vẫn đang không ngừng tăng. Trong đó, các nhà đầu tư tổ chức, chủ yếu là ngân hàng thương mại tham gia tích cực nhất với 55,9%.

Do đó, để siết lại việc các tổ chức tín dụng ráo riết rót vốn vào doanh nghiệp qua trái phiếu. Ngày 10/11/2021 Ngân hàng nhà nước vừa ban hành Thông tư 16/2021/TT-NHNN (Có hiệu lực từ 15/01/2022) quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài mua, bán trái phiếu doanh nghiệp.

Theo đó, tổ chức tín dụng được mua, bán trái phiếu doanh nghiệp phù hợp với nội dung mua, bán trái phiếu doanh nghiệp ghi trong Giấy phép do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cấp.

Việc mua, bán trái phiếu doanh nghiệp của tổ chức tín dụng được thực hiện theo quy định tại Luật Các tổ chức tín dụng (đã được sửa đổi, bổ sung), Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Thông tư này và các quy định của pháp luật có liên quan.

Theo Khoản 5 Điều 4 Thông tư 16/2021/TT-NHNN các tổ chức tín dụng chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp khi tổ chức tín dụng đó có tỷ lệ nợ xấu dưới 3% theo kỳ phân loại gần nhất theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về phân loại tài sản có, mức trích, phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động đối với tổ chức tín dụng trước thời điểm mua trái phiếu doanh nghiệp.

Đây là quy định mới được bổ sung và chưa từng được ghi nhận tại Thông tư 22/2016/TT-NHNN và Thông tư 15/2018/TT-NHNN hiện đang áp dụng với hoạt động mua, bán trái phiếu doanh nghiệp của tổ chức tín dụng.

Cũng theo Điều 4, Thông tư này thì các tổ chức tín dụng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp phải có hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ và phải ban hành quy định nội bộ về mua, bán trái phiếu doanh nghiệp phù hợp với quy định tại Thông tư này và các quy định của pháp luật có liên quan.

Bên cạnh đó, Khoản 6 Điều 4 Thông tư 16 còn quy định, trái phiếu doanh nghiệp được thực hiện giao dịch mua, bán khi đáp ứng các yêu cầu sau:

+ Là trái phiếu doanh nghiệp được phát hành theo đúng quy định của pháp luật.

+ Được phát hành bằng đồng Việt Nam.

+ Thuộc quyền sở hữu hợp pháp của bên bán, chưa đến hạn thanh toán hết gốc và lãi và bên bán cam kết trái phiếu doanh nghiệp không có tranh chấp, được phép giao dịch theo quy định của pháp luật, không trong tình trạng đang mua bán có kỳ hạn, chiết khấu, tái chiết khấu (trừ trường hợp tổ chức tín dụng mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành để bán lần đầu).

+ Mục đích sử dụng tiền thu từ phát hành trái phiếu của doanh nghiệp hợp pháp và phù hợp với phương án phát hành trái phiếu và/hoặc phương án sử dụng vốn, số tiền thu được từ đợt chào bán, đợt phát hành được phê duyệt theo quy định của pháp luật (sau đây gọi chung là phương án)

+ Doanh nghiệp phát hành cam kết mua lại trái phiếu trước hạn khi: Doanh nghiệp phát hành thay đổi mục đích sử dụng tiền thu từ phát hành trái phiếu trong thời gian tổ chức tín dụng nắm giữ trái phiếu; doanh nghiệp phát hành vi phạm quy định pháp luật về phát hành trái phiếu doanh nghiệp; doanh nghiệp phát hành vi phạm phương án

+ Phương án khả thi và doanh nghiệp phát hành trái phiếu có khả năng tài chính để đảm bảo thanh toán đủ gốc và lãi trái phiếu đúng hạn;

+ Doanh nghiệp phát hành không có nợ xấu tại các tổ chức tín dụng trong vòng 12 tháng gần nhất trước thời điểm tổ chức tín dụng mua trái phiếu doanh nghiệp.

Trong Thông tư này, Ngân hàng Nhà nước cũng quy định các trường hợp tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu doanh nghiệp bao gồm:

1. Trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để cơ cấu lại các khoản nợ của chính doanh nghiệp phát hành;

2. Trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp khác;

3. Trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong đó có mục đích để tăng quy mô vốn hoạt động.

Những quy định này được đặt ra nhằm hạn chế những rủi ro doanh nghiệp phát hành trái phiếu vượt quá năng lực tài chính.

Ngoài ra cần lưu ý rằng, tổ chức tín dụng không được bán trái phiếu doanh nghiệp cho công ty con của chính tổ chức tín dụng đó, trừ trường hợp tổ chức tín dụng là bên nhận chuyển giao bắt buộc bán trái phiếu doanh nghiệp cho ngân hàng thương mại được chuyển giao bắt buộc.

Chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được mua trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm chứng quyền.

Điều 8 Thông tư cũng nêu rõ, giới hạn mua trái phiếu doanh nghiệp là tổng số dư mua trái phiếu doanh nghiệp được tính vào tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng, đối với một khách hàng và người có liên quan theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng (đã được sửa đổi, bổ sung) và quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về các giới hạn, tỷ lệ bảo đảm an toàn trong hoạt động của tổ chức tín dụng.

Đồng thời, tổ chức tín dụng cũng phải quy định cụ thể các giới hạn mua trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu của một doanh nghiệp phát hành; trái phiếu của một doanh nghiệp phát hành và người có liên quan phát hành; trái phiếu doanh nghiệp có bảo đảm; trái phiếu doanh nghiệp không có bảo đảm; trái phiếu doanh nghiệp đầu tư sẵn sàng để bán; trái phiếu doanh nghiệp đầu tư giữ đến ngày đáo hạn; trái phiếu doanh nghiệp kinh doanh.

Thông tư này có hiệu lực áp dụng kể từ ngày 15/01/2022.