Thông qua công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự theo thủ tục phúc thẩm, Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) cấp cao tại ĐN nhận thấy việc giải quyết vụ án dân sự về "Tranh chấp quyền sử dụng đất và yêu cầu chấm dứt hành vi cản trở quyền sử dụng đất” giữa nguyên đơn, ông Đ với bị đơn ông T, bà P; cùng địa chỉ: Thôn X, xã HT, huyện TH, tỉnh PY đã được xét xử theo Bản án dân sự sơ thẩm số 09/2020/DS-ST ngày 29/9/2020 của Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh PY có vi phạm, cần thông báo rút kinh nghiệm, cụ thể như sau:

1. Nội dung vụ án

Vợ chồng ông Đ, bà H (chết năm 2005) và em trai bà H là ông B (chết năm 2016) được thừa hưởng phần tài sản của cụ C (mẹ của bà H) là ngôi nhà gắn liền diện tích đất 140,lm2 tại thôn X, xã HT, huyện TH, tỉnh PY. Khi xây dựng nhà, cụ C có chừa ra khoảng 0,4m đất phía Đông để trổ cửa sổ (giáp ranh với đất của bà M). Nhà đất này trước đây do ông B trực tiếp quản lý.

Năm 2006, gia đình ông B đi làm ăn xa nên cho ông T thuê nhà, thời hạn 10 năm. Sau đó, ông B và vợ là bà S để lại nhà, đất cho ông Đ được quyền sở hữu và làm nơi thờ cúng cha mẹ, khi ông T hết thời hạn thuê nhà.

Đầu năm 2017, ông Đ nhận lại nhà từ ông T và tiến hành xây dựng nhà mới thì vợ chồng ông T, bà P ngăn cản không cho ông xây dựng trên phần đất 0,4m mà cụ C để trổ cửa sổ. Đất của gia đình ông và đất của bà M được thể hiện rõ trên sơ đồ địa chính của UBND xã HT, huyện TH là phần đất có chiều ngang 0,4m là của gia đình ông.

Ông Đ khởi kiện yêu cầu vợ chồng ông T, bà P phải chấm dứt hành vi cản trở quyền sử dụng đất của ông, yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN QSDĐ) cấp cho vợ chồng ông T; công nhận diện tích đất 6,2m2 thuộc quyền sử dụng đất của ông.

Ông T cho rằng, năm 2015, vợ chồng ông đã nhận chuyển nhượng 60m2 đất của bà M. Vợ chồng ông đã được cấp GCN QSDĐ ngày 17/7/2015. Phần đất 0,4m thuộc quyền sử dụng của ông theo GCN QSDĐ mà bà M đã chuyển nhượng cho ông nên ông không đồng ý với yêu cầu khởi kiện của ông Đ.

2. Quá trình giải quyết của Tòa án

Quyết định của Bản án dân sự sơ thẩm số 09/2020/DS-ST ngày 29/9/2020 của TAND PY như sau:

Chấp nhận yêu cầu của ông Đ theo đơn khởi kiện ngày 27/4/2017. Công nhận diện tích đất tranh chấp 6,2m2 tọa lạc tại thôn X, xã HT, huyện TH, tỉnh PY thuộc QSDĐ của ông Đ, buộc vợ chồng ông T, bà P chấm dứt hành vi cản trở QSDĐ của gia đình ông Đ (kèm theo sơ đồ hiện trạng lập ngày 05/01/2018 và biên bản định giá tài sản lập ngày 01/02/2018).

Ghi nhận sự tự nguyện thương lượng của ông Đ giữ nguyên phần mái ngói của nhà ông T nhô ra bề (0,15m X 4,78m) và bề (0,1m X 8,18m) trên phần không gian của diện tích đất tranh chấp 6,2m (kèm theo sơ đồ và biên bản định giá tài sản).

Kiến nghị UBND huyện TH  cấp và điều chỉnh lại GCN QSDĐ số BB765744 ngày 20/3/2012 cấp cho bà M đã chuyển nhượng cho ông T ngày 17/7/2015 theo đúng với thực trạng QSDĐ như bản án đã tuyên.

Chấp nhận một phần kháng cáo của bị đơn ông T, bà P; hủy toàn bộ Bản án dân sự sơ thẩm số 09/2020/DS-ST ngày 29/9/2020 của TAND tỉnh PY; giao hồ sơ cho TAND tỉnh PY giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.

Quyết định của Bản án dân sự phúc thẩm số 57/2022/DS-PT ngày 09/3/2022 của TAND cấp cao ĐN, như sau:

Chấp nhận một phần kháng cáo của ông T, bà P; hủy toàn bộ Bản án dân sự sơ thẩm số 09/2020/DS-ST ngày 29/9/2020 của TAND tỉnh PY và chuyển hồ sơ vụ án cho TAND tỉnh PY giải quyết lại vụ án theo thủ tục sơ thẩm.

3. Những vấn đề cần rút kinh nghiệm

Quá trình giải quyết vụ án, tòa án cấp sơ thẩm không đưa bà S (vợ ông B) vào tham gia tố tụng để xác định vợ chồng ông B, bà S đã cho ông Đ nhà đất của cụ C hay chưa? để xác định ông Đ có phải là người được quyền sở hữu, sử dụng hợp pháp ngôi nhà gắn liền với diện tích 140,lm2 hay không?

Khi giải quyết vụ án, tòa án cấp sơ thẩm cũng chưa thu thập chứng cứ để xác minh làm rõ Biên lai thu thuế nhà, đất và diện tích 179m2 đất bà H kê khai có liên quan gì với 140,lm2 đất tại địa chỉ thôn X, xã HT, huyện TH, tỉnh PY hay không để làm cơ sở giải quyết vụ án.

Theo đó, khi chưa thu thập đầy đủ chứng cứ, chưa làm rõ những nội dung nêu trên, nhưng tòa án cấp sơ thẩm đã quyết định chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Đ là giải quyết vụ án chưa đúng quy định của pháp luật.

Trên đây là vi phạm của TAND tỉnh PY trong việc giải quyết vụ án “Tranh chấp quyền sử dụng đất và yêu cầu chấm dứt hành vi cản trở quyền sử dụng đất ”, VKSND cấp cao ĐN thông báo để các VKS các tỉnh, thành trong khu vực tham khảo và rút kinh nghiệm khi kiểm sát giải quyết vụ án tương tự.